SKKN: Nâng cao chất lượng dạy Tập đọc nhạc cho học sinh lớp 4 trường tiểu học Nga Trường

A. MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Âm nhạc là một môn học nghệ thuật, đã trở thành một trong những môn học
chính thức của chương trình đào tạo phổ thông bắt đầu ở các lớp đầu tiểu học. Âm
nhạc là nhu cầu trong đời sống của trẻ, trẻ tham gia ca hát là hoạt động để nhận
thức thế giới xung quanh và bản thân mình bằng hình tượng âm thanh của bài hát,
bản nhạc.
Âm nhạc tác động vào đời sống tinh thần của các em nhằm thực hiện nhiệm
vụ giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ cho học sinh, hình thành cho các em những
kiến thức ban đầu về ca hát, về nhạc lý sơ đẳng nhất ở phân môn Tập đọc nhạc. Từ
đó khơi dậy sự say mê sáng tạo, tinh thần thoải mái trong hoạt động âm nhạc, làm
cho đời sống tâm hồn của các em thêm phong phú, tạo điều kiện để các em tham
gia vào các hoạt động của nhà trường. Trẻ em tham gia ca hát là được tự hoạt động
để nhận thức thế giới xung quanh và bản thân mình. Hình tượng âm nhạc của bài
hát, bản nhạc có tác động rất nhiều vào cảm xúc của các em giúp cho việc phát
triển trí tuệ, thẩm mĩ, trí tưởng tượng.
Đối với học sinh tiểu học, đây là giai đoạn mà trí não của trẻ phát triển mạnh
nhất nên học sinh rất nhạy cảm với âm thanh, nhịp điệu, tiết tấu. Bởi vậy, trong các
trường Tiểu học, vai trò của giáo dục âm nhạc trong việc xây dựng và phát triển
nhân cách cho học sinh là hết sức quan trọng. Kết hợp giáo dục và âm nhạc sẽ khơi
dậy trong trẻ thơ bao niềm đam mê, tình yêu quê hương đất nước, tình cảm gia
đình, thầy cô, bè bạn .…. giúp các em phát triển toàn diện hơn, góp phần giáo dục
nhân cách con người.
Ở lớp 4 các em bắt đầu chuyển sang một giai đoạn mới, ngoài học hát các em
còn có thêm phân môn là tập đọc nhạc. Học hát, học những ký hiệu ghi chép nhạc
và đọc được bài Tập đọc nhạc. Khi tập đọc nhạc tốt các em sẽ dễ dàng cảm nhận
được giai điệu và ghép lời ca một cách chính xác hơn giúp các em tự tin khi học
hát.
Đối với học sinh lớp 4 về phân môn Tập đọc nhạc ban đầu các em được làm
quen với phần tập đọc nhạc nên các em còn gặp nhiều khó khăn. Qua quá trình
giảng dạy tôi thấy học sinh lớp 4 chưa nắm được hình nốt nhạc và vị trí một số nốt

nhạc trên khuông nhạc, ký hiệu ghi các hình nốt nhạc và ghi chép các nốt trên
khuông cũng như cao độ và tiết tấu còn chậm hoặc chưa chính xác. Do đó kết quả
kết đạt được của môn học chưa cao.
Vậy làm thế nào để nâng cao chất lượng môn Âm nhạc trong trường tiểu
học, là giáo viên dạy môn âm nhạc tôi mạnh dạn đưa ra một số biện pháp nhằm
nâng cao chất lượng tập đọc nhạc cho học sinh lớp 4 và đã thu được quả khá khả
quan.
Từ thực tiễn và kinh nghiệm công tác tôi xin trao đổi kinh nghiệm : “Nâng
cao chất lượng dạy Tập đọc nhạc cho học sinh lớp 4 trường tiểu học Nga
1


Trường”. Nhằm giúp việc dạy và học Âm nhạc nói chung cũng như phân môn tập
đọc nhạc nói riêng ngày càng có chất lượng và mang lại hiệu quả cao.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn dạy học môn Âm nhạc nhằm đề
xuất các giải pháp nâng cao chất lượng dạy học phân môn Tập đọc nhạc cho học
sinh lớp 4 trường Tiểu học Nga Trường.
III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:
Học sinh khối lớp 4 trường Tiểu học Nga Trường.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu các tài liệu đã được học
về phương pháp dạy - học môn Âm nhạc; chương trình môn học, Sách giáo viên,
Sách giáo khoa Âm nhạc, sách tham khảo….
Nhóm phương pháp thực tiễn: gồm phương pháp dùng lời; phương pháp trực
quan; phương pháp thực hành, luyện tập; phương pháp kiểm tra, đánh giá …

B. NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN:
Đối với học sinh lớp 4, các em bắt đầu chuyển sang một giai đoạn mới, ngoài

học hát các em còn có thêm phân môn là Tập đọc nhạc, học hát và học những ký
hiệu ghi chép nhạc, đọc được bài tập đọc nhạc.
Tập đọc nhạc tốt sẽ giúp các em dễ dàng cảm nhận giai điệu và ghép lời ca
được chính xác hơn giúp các em thêm tự tin khi học hát. Tập đọc nhạc giúp các em
hiểu biết nhiều hơn về nghệ thuật Âm nhạc thông qua việc ghi nhớ các nốt nhạc, ký
hiệu Âm nhạc. Học sinh biết thêm nhiều bản nhạc hay, tập đọc nhạc còn phát triển
khả năng nghe, sự cảm thụ Âm nhạc và năng khiếu. Âm nhạc giúp các em có một
kiến thức cơ bản vững chắc về nhạc lý để làm nền tảng cho các em học tốt hơn
chương trình Âm nhạc các lớp sau tốt hơn.
Đọc nhạc là quá trình nhận thức và thực hành, học sinh phải đồng thực hiện
một hệ thống kĩ năng như:
- Xác định nhịp của bài tập đọc nhạc.
- Nhận dạng tên nốt nhạc, hình nốt nhạc được viết trên khuông nhạc.
- Đọc đúng tương quan cao độ giữa các nốt trên khuông.
- Thể hiện đúng tương quan trường độ của các nốt: Độ ngân dài, ngắn,
nghỉ, nhanh, chậm.
- Nhận biết và giải quyết đúng các kí hiệu được ghi trên bản nhạc như: Dấu
luyến, dấu lặng đơn, lặng đen.
- Tập cho các em nghe nhận biết giai điệu (Nghe GV đàn một câu) để các
em ghi nhớ và lặp lại được.
- Tập cho các em nhận biết tiết tấu: đọc gõ được tiết tấu, giáo viên đọc gõ
mạnh, nhẹ, nhanh, chậm để tập cho học sinh nghe nhiều lần, sau dó yêu
cầu học sinh thực hiện lại từ dễ đến khó dần.
2


Qua Tập đọc nhạc các em tự ghép được lời ca vào bài tập đọc nhạc vừa đọc
II. THỰC TRẠNG CỦA VIỆC DẠY TẬP ĐỌC NHẠC CHO HỌC SINH
LỚP 4 TRƯỜNG TIỂU HỌC NGA TRƯỜNG.
1.Thuận lợi: Bản thân là giáo viên được đào tạo cơ bản về chuyên môn Âm

nhạc và trực tiếp giảng dạy Âm nhạc trong trường tiểu học. Được sự quan tâm tạo
điều kiện của Ban giám hiệu nhà trường về tài liệu tham khảo, sách giáo viên,
đàn.... Giáo viên luôn bám sát nội dung điều chỉnh chương trình cho phù hợp từng
đối tượng học sinh các lớp. Đa số học sinh rất yêu thích bộ môn Âm nhạc, thích
hát, thích được biểu diễn trước đông người.
2.Khó khăn: Trường tiểu học Nga Trường đa số học sinh là con em nông
thôn, điều kiện gia đình còn khó khăn nên bố mẹ chỉ lo làm kinh tế, không có nhiều
thời gian quan tâm và đôn đốc việc học của các em.
Nhiều phụ huynh chưa thấy được tầm quan trọng đối với các hoạt động nghệ
thuật trong sự phát triển của học sinh.
Nhiều em chưa nắm được vị trí nốt nhạc, hình nốt, chưa thể hiện được cao
độ, trường độ trong bài tập đọc nhạc theo yêu cầu và ghép lời ca còn chậm.
Năm học 2015-2016 sau khi nhận lớp và trực tiếp giảng dạy môn Âm nhạc
cho học sinh lớp 4, tôi đã tiến hành khảo sát qua bài tập đọc nhạc số 1 với 39 học
sinh và thu được kết quả như sau:
Phân loại học
Học sinh đọc
Học sinh đọc được Học sinh chưa đọc
sinh đọc được được bài tập đọc
bài tập đọc nhạc
được bài tập đọc
bài tập đọc
nhạc tốt, trôi
nhạc
nhạc
chảy
Tổng số học
SL
TL
SL

TL
SL
TL
sinh
39
10
25,6
12
30,7
17
43,7
Qua kết quả trên, tôi thấy số lượng các em thực hiện tốt các kiến thức, kỹ
năng của phân môn Tập đọc nhạc còn rất hạn chế.Thực tế khi nghe các em thực
hiện bài tập đọc nhạc, bên cạnh những em trình bày tự nhiên và thoải mái vẫn còn
một số em chưa thực sự mạnh dạn, tự tin, chỉ đọc với tính chất thuộc lòng hoặc ghi
tên nốt bên dưới nốt nhạc, đọc nhạc thì chỉ đúng tên nốt mà chưa đúng trường độ,
ngắt, nghỉ tuỳ tiện không đúng tiết tấu của bài nhạc.
3. Nguyên nhân của thực trạng:
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng nói trên nhưng có những
nguyên nhân chủ yếu sau đây:
3.1. Giáo viên chưa đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy tập đọc
nhạc cho học sinh chưa phù hợp, chưa nắm đươc cụ thể trình độ đọc nhạc của học
sinh.
3


3.2. Giáo viên chưa coi trọng việc rèn tập đọc nhạc cho học sinh nên khi dạy
mới chỉ hướng dẫn cách đọc chung chung, chưa phát huy tính tích cực, sáng tạo của
học sinh.
3.3. Nhiều học sinh chưa nắm được vị trí nốt nhạc và các hình nốt nhạc trên

khuông nhạc, cao độ, trường độ của từng nốt, ghi chép nhạc còn chậm, chưa đẹp.
3.4. Hoạt động Âm nhạc còn thực hiện trên lớp, chưa có nhiều hình thức tổ
chức phong phú để thu hút các em tham gia.
3.5 Cơ sở vật chất, phòng chức năng dành cho môn học chưa được đầu tư
xây dựng, nhạc cụ gõ, loa, máy nghe còn thiếu nhiều. Một số Phụ huynh còn xem
nhẹ môn học coi đây là môn phụ.
Từ thực trạng và nguyên nhân trên, tôi đã suy nghĩ để tìm ra một số giải
pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy tập đọc nhạc cho học sinh lớp 4 trường tiểu
học Nga Trường cụ thể như sau:
III. CÁC GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY TẬP ĐỌC
NHẠC CHO HỌC SINH LỚP 4.
Giải pháp 1: Giáo viên thường xuyên bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ:
Để nâng cao chất lượng môn Âm nhạc gây hứng thú cho học sinh trong từng
bài giảng, người giáo viên phải nắm vững các phương pháp và quy trình của tiết
dạy tập đọc nhạc để hướng dẫn cho các em những kiến thức của bài học cũng như
phát triển các kỹ năng đã có của các em một cách tốt nhất.
Trong sinh hoạt chuyên môn ngoài những nội dung cần thiết bồi dưỡng hàng
tuần như giải toán, làm các bài tập Tiếng Việt, thì các tổ chuyên môn trong nhà
trường đã tập trung vào nâng cao chất lượng bài soạn; trao đổi góp ý, phổ biến kinh
nghiệm cách dạy bài tập đọc nhạc cho giáo viên Âm nhạc. Bên cạnh đó nhà trường
còn tổ chức nghe băng, đĩa đọc mẫu các bài tập đọc nhạc nhằm bồi dưỡng năng lực,
phương pháp, hình thức tổ chức dạy học cho giáo viên.
Cụm chuyên môn tổ chức thi giáo viên giỏi cụm môn Âm nhạc để giúp giáo
viên có cơ hội giao lưu, học hỏi kinh nghiệm của trường bạn về phương pháp, hình
thức tổ chức dạy học môn Âm nhạc. Năm học 2015-2016 cụm chuyên môn đã làm
tốt công tác sinh hoạt chuyên môn cụm để các giáo viên đặc thù có cơ hội thể hiện
năng lực chuyên môn của mình được giáo viên trong cụm chuyên môn đánh giá rất
cao.
Ngoài ra tôi còn tự học, tự bồi dưỡng để nâng cao năng lực về chuyên môn
nghiệp vụ bằng các hình thức như sau:

- Sưu tầm thêm tài liệu tham khảo trong tạp chí giáo dục tiểu học để nâng cao
kiến thức cho bản thân, tìm nguồn tài nguyên trên mạng về những kiến thức âm
nhạc.
- Nghiên cứu chương trình tập đọc nhạc của học sinh tiểu học, riêng khối 4 có 8 bài
tập đọc nhạc, từ bài đọc nhạc số 1 đến bài tập đọc nhạc số 8 đều có lời ca không
quá 16 ô nhịp tất cả đều viết ở nhịp 2/4.
4


- Tìm hiểu kĩ phương pháp dạy một bài tập đọc nhạc, xác định rõ mục tiêu bài học
để soạn giảng và chuẩn bị đồ dùng tốt hơn.
- Đầu tư thời gian cho việc rèn luyện cách sử dụng đồ dùng dạy học và sử dụng
hiệu quả đồ dùng dạy học tự làm:
Ví dụ: Tôi tự làm khuông nhạc để học sinh nhận biết tên nốt nhạc một cách dễ
dàng.

Khuông nhạc nhận biết tên nốt nhạc
Học sinh thực hành sử dụng
- Ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy: Để luyện tập cao độ, luyện tập
tiết tấu, tập đọc nhạc, ghép lời ca cho học sinh tôi đã thiết kế bài giảng trên máy vi
tính một cách trực quan, cụ thể các kỹ năng cần thực hiện học sinh sẽ dễ dàng tiếp
thu bài một cách chủ động tích cực làm cho tiết học phong phú, gây hứng thú cho
học sinh.
Ví dụ: Sử dụng phần Encor 4.53 để soạn giảng bài tập đọc nhạc TĐN số 6 “
Múa vui” trang 31 ( sách Âm nhạc 4)
Với các hiệu ứng của phần mềm, các nốt nhạc trong phần luyện tập cao độ
có thể đưa ra lần lượt khi luyện tập kèm cao độ chuẩn của nốt ấy khiến học sinh dễ
dàng thẩm âm một cách chuẩn xác. Ở phần luyện tập cũng vậy, tôi đã tạo trường độ
của các nốt bằng cách dùng các âm sắc của bộ gõ điện tử minh họa cho hình tiết tấu
cần thực hiện.

Với phần rèn luyện các kỹ năng như vận động phụ họa hoặc tập biểu diễn,
tùy thuộc vào nội dung từng bài hát cụ thể tôi đã lựa chọn và lồng ghép các Video
clip vào cho học sinh xem và tự tìm cách vận động phụ họa hay biểu diễn một cách
hoàn toàn chủ động và sáng tạo.
- Tìm tòi thêm một số trò chơi để hướng dẫn học sinh giúp các em hứng thú
học tập, yêu thích môn âm nhạc.
Ví dụ: Tổ chức trò chơi “Em làm nốt nhạc” để luyện tai nghe cho học sinh.
Cách chơi: Giáo viên chia lớp thành nhóm, cá nhân hoặc theo dãy. Ví dụ lớp
4A có 4 dãy tôi chia như sau: dãy 1 mang tên nốt Đô; dãy 2 mang tên nốt Mi; dãy 3
mang tên nốt Son; dãy 4 mang tên nốt La. Khi giáo viên đàn nốt Đô, học sinh dãy 1
nghe và đứng lên thật nhanh; giáo viên đàn tiếp nốt Son, học sinh dãy 3 nghe và
đứng lên thật nhanh, cùng lúc đó dãy 1 ngồi xuống. Cứ như vậy với các nốt khác
của các dãy còn lại nhưng với tốc độ nhanh hơn.
Ngoài ra tôi còn phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội giúp
phụ huynh học sinh hiểu được tầm quan trọng của môn Âm nhạc để phụ huynh tạo
điều kiện cho các em học tập tốt hơn.
5


Như vậy sau khi được nhà trường, cụm chuyên môn bồ dưỡng và bản thân tự
học, tự bồi dưỡng về năng lực chuyên môn nghiệp vụ, tôi thấy mình tự tin hơn khi
dạy âm nhạc và bài tập đọc nhạc, hình thức tổ chức dạy học phong phú, học sinh
tập đọc nhạc tốt hơn.
Giải pháp 2: Hướng dẫn các kĩ năng đọc nhạc cơ bản trong tập đọc
nhạc cho học sinh.
2.1.Giúp học sinh nắm vững về lý thuyết nhạc cơ bản và thuộc nốt nhạc:
Ở lớp 3, học sinh đã được làm quen với các kí hiệu ghi nhạc: Tên nốt, khóa
Son, khuông nhạc, một số hình nốt nhạc, vị trí các nốt nhạc trên khuông nhạc, …
đặc biệt vị trí các nốt nhạc trên khuông nhạc rất quan trọng, nó quyết định cho việc
đọc nhạc của học sinh ở các lớp trên, vì vậy để cho dễ nhớ tôi đã cho học sinh ghi

nhớ bằng các câu như sau:
Vị trí 7 tên nốt
Nốt Đô: nằm ở giữa dòng kẻ phụ dưới
Nốt Rê: nằm sát dưới dòng kẻ thứ nhất
Nốt Mi: nằm ở giữa dòng kẻ thứ nhất
Nốt Pha: nằm ở khe thứ nhất
Nốt Son: nằm ở giữa dòng kẻ thứ hai
Nốt La: nằm ở khe thứ hai
Nốt Si: nằm ở giữa dòng kẻ thứ ba.

Trong thực tế giảng dạy có nhiều em không thuộc tên các nốt nhạc trên
khuông, các em thường viết tên nốt nhạc ở dưới khuông nhạc. Để giúp các em
thuộc tên nốt nhạc tôi đã sử dụng trò chơi “ Khuông nhạc bàn tay” để các em ghi
nhớ tên nốt nhạc đã học ở lớp 3.

6


Cách tổ chức trò chơi “ Khuông nhạc bàn tay” như sau: cho học sinh lên
bảng đính tên nốt nhạc theo yêu cầu của giáo viên ví dụ: giáo viên nói son, la, mi
…học sinh đính nốt nhạc bằng bảng nam châm vào khuông nhạc bàn tay đúng vị
trí. Từ đó sẽ khắc sâu kiến thức trí nhớ về vị trí nốt nhạc cho các em.
Đối với mỗi bài tập đọc nhạc, trong quá trình dạy giáo viên cho học sinh tìm
hiểu kiến thức về lý thuyết âm nhạc cơ bản như: số chỉ nhịp, tên nốt, hình nốt, các
kí hiệu âm nhạc có trong bài. Đối với các bài có lý thuyết giống nhau giáo viên
thường xuyên kiểm tra lại kiến thức cũ để học sinh nắm chắc hơn.
2.2. Hướng dẫn kỹ năng đọc đúng cao độ và trường độ.
Học sinh tiểu học chưa có kiến thức về nhạc lý nhiều nên việc dạy bài tập đọc
nhạc tránh nhồi nhét cho học sinh những kiến thức trừu tượng mà phải chú ý đến
thực hành. Thông thường người ta tách ra 2 yếu tố cao độ và trường độ để luyện

riêng khi thuần thục mới ghép lại độ cao và trường độ cho học sinh.
Về cao độ: Ở lớp 4 do mới được tiếp xúc với phân môn Tập đọc nhạc nên
yêu cầu của phân môn Tập đọc nhạc đặt ra cho các em là hết sức nhẹ nhàng, đơn
giản. Giai đoạn đầu tiếp cận với phân môn này, các em phải thực hành các bài tập
về cao độ, người giáo viên phải giúp các em nhận ra được âm thanh cao, thấp tương
ứng với vị trí các nốt nhạc trên khuông trong phạm vi 1 quãng 8. Sau đó, các em
được tiếp cận với thang 5 âm: Đô - Rê - Mi – Son – La

Tiến tới thang 7 âm: Đô - Rê - Mi – Pha – Son La – Si.

7


Khi tiến hành vào rèn cao độ giáo viên ghi thang âm của bài tập đọc nhạc
vào bảng phụ sau đó đàn một lần cho học sinh nghe, cho học sinh đọc từng nốt của
thang âm theo đàn, khi học sinh đọc tốt rồi giáo viên có thể cho học sinh đọc cao
độ của bài tập đọc nhạc, cho học sinh đọc theo cao độ từ thấp lên cao, từ cao xuống
thấp, hoặc cho đọc theo quãng 2 trong phạm vi quãng tám. Quan trọng nhất là tập
cao độ trên nền giai điệu của bài tập đọc nhạc sẽ học để các em dễ dàng bắt vào
cao độ của bài tập đọc nhạc.
Đặc biệt đối với mỗi bài tập đọc nhạc mới, giáo viên nên khuyến khích các
em tìm hiểu ở nhà và xung phong thực hành ở lớp. Có thể cho tự hỏi đáp lẫn nhau
để các em tự đánh giá những kiến thức mà bạn mình chưa nắm được tốt để đưa ra
nhận xét và lời khuyên lẫn nhau.
Về tiết tấu: Các em tiếp tục được củng cố lại trường độ với các hình móc đơn,
nốt đen, nốt trắng, lặng đen … Giáo viên ghi tiết tấu của bài tập đọc nhạc vào bảng
phụ cho học sinh luyện tập tiết tấu của bài. Có thể cho học sinh vỗ tay hoặc dùng
thanh phách nhạc cụ để gõ. Cách dạy thực hành các hình nốt có thể thực hiện gõ
theo tiết tấu, cũng có thể cho học sinh tập đọc bằng tên gọi các hình nốt: đơn, đen,
trắng, ta có thể thay bằng tiếng trống: Tùng, rinh...

Trong quá trình giảng dạy thực hành, luyện tập tiết tấu giáo viên phải vận
dụng các phương pháp linh hoạt hoặc dưới dạng trò chơi tổ chức nhóm, tổ, bàn để
học sinh luyện tập phù hợp với từng bài.
Ví dụ:
Đơn
đơn đen đơn đơn đen đơn đơn đơn đơn trắng
Hoặc:
rinh
rinh rinh tùng rinh rinh rinhrinh cắc

Rinh
tùng

8


Trên đây là cách để rèn cho học sinh tiếp cận với các hình nốt và tập thể hiện
đúng mối quan hệ trường độ của các âm thanh trong một tiết tấu cụ thể nhằm giúp
học sinh tiếp thu nhanh, luyện tập tiết tấu tốt nhất.
2.3.Thực hiện đúng quy trình của tiết dạy Tập đọc nhạc.
Việc giúp học sinh học tốt bài tập đọc nhạc, tôi đã thực hiện theo đúng các
bước trong quy trình của phân môn Tập đọc nhạc.
Do học sinh mới tiếp cận với loại bài tập đọc nhạc nên giáo viên hướng dẫn
học sinh thực hành các bài tập đọc nhạc riêng cho từng bài về cao độ, tiết tấu và
phải thực hành đúng quy trình bài tập nhạc.
Trước khi vào bài tập đọc nhạc giáo viên giới thiệu bài tập đọc nhạc.
Ví dụ: Bài tập đọc nhạc số 4 trong chương trình lớp 4.

Khi giới thiệu bài tập đọc nhạc, chúng ta sẽ đi tìm hiểu về các kí hiệu âm
nhạc có trong bài. Giáo viên hỏi: Bài tập đọc nhạc số 4 được viết ở nhịp mấy?

2/4 là loại nhịp trong mỗi ô nhịp gồm có 2 phách, giá trị về trường độ mỗi phách
là 1 nốt đen; bài tập đọc nhạc số 4 có những tên nốt nào ?
Sau khi học sinh trả lời giáo viên sẽ yêu cầu học sinh sắp xếp cao độ từ thấp
đến cao, từ đó ta sẽ có thang âm cao độ như sau:

Đồ

rê

mi

pha

son
9


Nếu như ở tập hát, bước đầu tiên là luyện thanh thì ở tập đọc nhạc ta sẽ khởi
động giọng bằng cách kết hợp luyện tập cao độ trong bài tập đọc nhạc. Chú ý với
hoạt động này giáo viên biết cách linh hoạt với nhiều hình thức luyện cao độ khác
nhau như: luyện cao độ quãng 2 hay có thể thay đổi vị trí các nốt để rèn khả năng
cảm âm của học sinh.

Cho các em đọc lại cao độ của các nốt nhạc không chỉ giúp các em khởi
động giọng mà còn giúp các em nhớ vị trí các nốt trên khuông nhạc và cảm nhận
cao độ các nốt so với nhau.
Về trường độ được viết ở nhịp mấy? gồm những hình nốt gì? rút ra hình tiết
tấu chung của bài cho học sinh đọc tiết tấu. Trong bài có sử dụng các ký hiệu âm
nhạc nào?
Nốt trắng

Nốt đen
Từ đó rút ra hình tiết tấu chung của bài và cho học sinh đọc tiết tấu.

Mục tiêu của giai đoạn này để các em nắm và thể hiện được hình tiết tấu
chủ đạo của bài. Việc thể hiện tiết tấu phải được kết hợp theo nhiều hình thức,
có thể là vừa đọc vừa vỗ tay, vừa đọc vừa gõ đệm nhạc cụ. Hình thức thể hiện
cũng có thể là cả lớp, theo tổ nhóm, cá nhân xen kẽ.
Khi các em đã thực hiện tốt tiết tấu của bài, giáo viên đàn để các em
nghe và cảm nhận giai điệu theo tiết tấu, đây là lúc bắt đầu đọc bài tập đọc
nhạc. Giáo viên chia bài tập đọc nhạc thành những câu nhỏ, để học sinh nghe, nhớ
giai điệu từng câu trong bài tập đọc nhạc. Sau đó giáo viên đàn từng câu cho học
sinh đọc theo đàn khoảng 2 đến 3 lần. Khi giáo viên bắt nhịp thì học sinh hòa giọng
vào với đàn.
Với cách làm như vậy giáo viên không phải đọc mẫu mà tự học sinh lắng
nghe âm thanh và tự đọc bài theo những gì các em cảm nhận được. Các em sẽ rất
thích thú vì tự mình khám phá giai điệu của bài tập đọc nhạc, tự ghép được lời ca
và sẽ thích thú hơn nữa khi các em được nghe trọn vẹn bài hát có đoạn trích là bài
tập đọc nhạc mà các em vừa học, giáo viên nghe và nhận xét sửa sai nếu học sinh
đọc chưa đúng yêu cầu.
10


Giáo viên đàn giai điệu cả bài tập đọc nhạc để học sinh tự đọc nhạc hòa với
tiếng đàn, vừa đọc kết hợp gõ đệm theo tiết tấu. Luyện tập củng cố theo nhóm, tổ
hoặc cá nhân. Khi các em đọc đúng cao độ, trường độ của bài, mới chuyển sang
ghép lời ca. Để các em có cảm nhận tốt hơn trong việc ghép lời ca với nhạc,
giáo viên nên cho các em tự ghép lời, sau đó, giáo viên đàn giai điệu và hát
mẫu lời ca để các em nghe, so sánh. Giáo viên bắt nhịp, học sinh đọc lại nhạc
và ghép lời ca. Với phần này giáo viên nên giới thiệu nội dung bài tập đọc nhạc
nói về sắc thái thể hiện ra sao vui hay êm dịu…Nhất là khi hát phải thể hiện được

giai điệu tiết tấu của bài hát, phải đưa tâm hồn của mình hòa quyện vào lời hát, phải
có cảm xúc khi hát, thể hiện được tâm hồn của mình vào nội dung tác phẩm như:
tình bạn bè, cha mẹ, thầy cô quê hương, mái trường…
Giáo viên đàn lại từng câu, sửa lỗi cho các em. Giai đoạn này đòi hỏi sự
kết hợp luyện tập nhịp nhàng giữa đọc nhạc, hát lời và gõ đệm nhạc cụ. Với
giai đoạn củng cố giáo viên có thể sử dụng các hình thức khác nhau, ví dụ như
trò chơi Âm nhạc:

Với trò chơi này ẩn đằng sau các ô số là các nốt nhạc và nhiệm vụ của
các em là đọc được nốt đó, từ đó tìm ra đáp án là câu nào của tập đọc nhạc vừa
học. Với cách này vừa có thể giúp học sinh rèn khả năng thị tấu vừa ôn lại bài
vừa học một cách thú vị và hiệu quả.

11


Cuối cùng là việc đánh giá, đây là giai đoạn động viên khích lệ các em
học tập. Phải thường xuyên động viên học sinh, việc động viên giúp cho các
em chưa thể hiện bài tập đọc nhạc tốt sẽ cố gắng học tập hơn.
Ngoài việc giảng dạy theo đúng quy trình lên lớp bản thân người giáo viên
cũng nên vận dụng linh hoạt các hình thức giảng dạy. Tôi luôn muốn học sinh mình
tự chiếm lĩnh kiến thức bằng các cách khác nhau.
Ví dụ Khi tìm hiểu bài tập đọc nhạc tôi đã tổ chức cho học sinh tham gia trò
chơi: "Gắn nốt nhạc trên khuông"…
Tôi chọn 2 nhóm, mỗi nhóm 7 học sinh. Mỗi nhóm được rút thăm một đề bài
và yêu cầu các nhóm nối tiếp nhau gắn các nốt nhạc có trong thăm lên khuông
nhạc. Nhóm nào gắn nhanh, đúng thì được thưởng một nốt nhạc xinh. Ban giám
khảo là đại diện một số học sinh của lớp
VD: Trò chơi “ Lời chào nốt nhạc”
Khi bước vào lớp Tôi chào học sinh: Rê, Pha, La, Đô

( Hoặc: Đồ Rê Mi Pha Sol La Si Đô)
Học sinh sẽ chào lại: Đồ, Mi, Sol, Si
( Hoặc: Đô Si La Sol Pha Mi Rê Đồ)
Thông qua các trò chơi thì việc nhớ tên nốt đối với học sinh trở nên dễ dàng
hơn, dễ khắc sâu vào trí nhớ của các em hơn. Đó cũng chính là sự thành công trong
việc thực hiện phương châm: "Học mà chơi, chơi mà học"
Hay tạo điều kiện để các bạn học khá giỏi giúp đỡ các bạn yếu hơn ghi nhớ vị
trí các nốt nhạc cũng là một biện pháp hiệu quả
Như vậy để thực hiện một tiết dạy tập đọc nhạc có hiệu quả thì người giáo
viên phải không ngừng nghiên cứu tìm tòi các phương pháp để rèn cho học sinh các
kỹ năng cơ bản để có thể tập đọc nhạc thuận lợi đó là các kỹ năng sau:
- Kỹ năng nhận dạng khuông nhạc, nhớ tên dòng và khe.
12


- Kỹ năng xác định tên nốt, vị trí các nốt có trên khuông nhạc.
- Kỹ năng đọc cao độ, trường độ.
- Kỹ năng thực hành về tiết tấu.
- Kỹ năng đọc và thể hiện giá trị các ký hiệu ghi nhạc khác.
Giải pháp 3. Hướng dẫn học sinh thực hành ghi chép nhạc.
3.1.Tập chép nhạc cũng là một trong những biện pháp giúp học sinh ghi nhớ tên và
vị trí các nốt nhạc trên khuông nhạc rất hữu hiệu mà tôi đã mạnh dạn áp dụng đưa
vào thực tế giảng dạy của mình
Tập ghi chép nhạc là sự đúc kết giữa 2 phân môn Tập hát và Tập đọc nhạc để
khắc sâu kiến thức. Do đó đòi hỏi phải có sự chính xác tuyệt đối từng vị trí nốt
nhạc trên khuông nhạc, quan trọng hơn nữa là qua chép nhạc các em phải nhớ được
tên các nốt nhạc là gì? cách viết các hình nốt ra sao ? các hình nốt đó có ý nghĩa
gì ? và phải thể hiện thế nào ? Việc ghi chép nhạc còn giúp các em ghi nhớ các ký
hiệu khác về âm nhạc. Các kiến thức đó hổ trợ cho việc tập đọc nhạc hoặc thực
hiện các bài hát theo yêu cầu của tác giả như: dấu luyến, dấu chấm dôi, dấu quay

lại, dấu lặng đen, lặng đơn, ngắt câu…

Giáo viên đang hướng dẫn học sinh tập chép nhạc.
3.2. Các dạng bài tập chép nhạc:
Dạng bài tập 1: Giáo viên ghi tên (hoặc đọc) các nốt nhạc, yêu cầu học sinh
viết chính tả. Giáo viên ghi bảng (hoặc đọc) lần lượt các nốt sau: Đô đen, Mi đen,
Son trắng, La móc đơn, Pha móc kép… học sinh ghi vào vở chép nhạc.
Dạng bài tập 2 : Sau khi học sinh đã thành thạo dạng bài tập trên, tôi nâng
lên dạng bài tập ký âm: Giáo viên đàn 1 âm hoặc 2 âm liên tiếp với trường độ là
các hình nốt đen, trắng (chưa yêu cầu các em ghi lại các hình nốt móc đơn, móc
kép) yêu cầu học sinh nhận biết cao độ kết hợp gõ phách để nhận biết đó là hình
nốt gì và ghi lại bằng kí hiệu âm nhạc trên khuông. Đây là một kiểu bài tập tương
đối khó, học sinh vừa phải cảm âm, vừa phải ghi lại chính xác tên nốt và hình nốt
trên khuông nhạc. Sau khi thống nhất kết quả tôi giao cho học sinh về nhà tự gõ
13


phách và đọc cao độ các nốt nhạc đó. Nếu làm tốt bài tập này thì khả năng cảm thụ
âm nhạc của các em sẽ được nâng lên rất nhiều
Giải pháp 4: Xây dựng môi trường Âm nhạc trong lớp học và hoạt động
ngoại khoá.
Để lôi cuốn học sinh tham gia tích cực vào các hoạt động âm nhạc; giáo dục
tính tập thể, tính kỉ luật, tạo môi trường học tập thân thiện giúp học sinh mạnh dạn,
tự tin vào bản thân; kích thích tiềm năng nghệ thuật, đưa âm nhạc đến gần gũi với
cuộc sống, bồi dưỡng tình cảm trong sáng, lành mạnh hướng tới cái tốt, cái đẹp góp
phần hình thành nhân cách cho học sinh. Tôi đã tiến hành các hình thức như sau:
4.1.Tổ chức nhóm năng khiếu Âm nhạc.
Tôi đã lập kế hoạch tham mưu với Ban giám hiệu nhà trường, tôi tiến hành
thành lập nhóm năng khiếu Âm nhạc với kế hoạch và nội dung cụ thể như sau: Phát
phiếu cho học sinh đăng kí tham gia vào nhóm học.

Đối tượng: Tất cả học sinh có nguyện vọng đăng kí tham gia.
Kiểm tra khả năng âm nhạc của học sinh để phân loại học sinh có năng khiếu
tham gia vào lớp học.
Thời gian: Tổ chức vào chiều thứ tư hàng tuần.
Địa điểm: Tại phòng học của lớp 4 A Trường Tiểu học Nga Trường.
Nội dung do tôi tự soạn để dạy cho các em.
+ Tập cho các em làm quen với đàn phím điện tử.
+ Tập cho các em đàn được các bài hát trong chương trình từ lớp (1 - 4)
+ Ngoài ra còn tập cho các em làm quen với các bài hát ngoài chương trình
những bài hát có giai điệu đơn giản, ngắn gọn, dễ thuộc, dễ nhớ, tạo hứng thú giúp
các em yêu thích khi tham gia lớp học làm cho đời sống tinh thần các em thêm
phong phú.
+Tập sáng tác lời ca mới cho giai điệu: Đối với các bài tập đọc nhạc, sau khi
đã đọc thành thạo, ngoài việc cho học sinh về nhà chép và đọc lại bài đọc nhạc tôi
còn cho học sinh tự sáng tác lời ca mới cho giai điệu của bài đọc nhạc đó. Đây là
dạng bài tập rất hấp dẫn và không khó đối với học sinh vì các bài tập đọc nhạc
trong chương trình tương đối ngắn (thường chỉ gồm 2 khuông nhạc) tương ứng với
khoảng độ 2 câu thơ (tối đa 16 tiếng). Để giúp học sinh làm bài tập này, tôi hướng
dẫn như sau:
+ Cho học sinh tìm sắc thái của giai điệu (vui, buồn, tha thiết, sôi nổi)…
+ Xác định nội dung (ý tưởng) cho lời ca sẽ đặt cho giai điệu.
+ Xác định số ô nhịp, số nốt nhạc có trong bài đọc nhạc. Mỗi nốt nhạc sẽ
tương ứng với 1 tiếng trong lời ca.
+Lưu ý: Dấu thanh trong lời ca phải tương ứng với cao độ của nó.
+ Đặt lời ca mới cho giai điệu (đối với những học sinh khá giỏi có khả năng
về văn học), không phải yêu cầu các em phải sáng tác được mà là cho các em thấy
một cách rõ ràng sự tương quan mật thiết giữa giai điệu và lời ca.
14

Dưới đây là sáng tác lời mới cho bài Tập đọc nhạc số 7 của học sinh Bùi
Trúc Ly - lớp 4A trường tiểu học Nga trường.

Học sinh sáng tác lời mới cho bài Tập đọc nhạc số 7

Qua cách làm trên tôi thấy nhóm năng khiếu Âm nhạc tại trường tôi hoạt
động ngày càng có hiệu quả và có chất lượng hầu hết các em tham gia học thường
xuyên và rất phấn khởi đó là dấu hiệu đáng mừng. Ngoài cách làm trên, để gây
hứng thú cho học sinh khi học tập đọc nhạc, xác định những nốt nhạc trên khuông
được chính xác. Tôi đã thực hiện một đồ dùng dạy học “Bộ thẻ hình nốt nhạc” có
tính sáng tạo, khoa học thẫm mĩ và bền vững. Và đây cũng là phương pháp sử dụng
đồ dùng dạy học phát huy tính tích cực học tập của học sinh.
Cách thực hiện như sau:
Giáo viên chuẩn bị: Những miếng xốp dày ( có thể là nhiều màu sắc) Cắt
những miếng xốp ấy thành những loại hình nốt nhạc ( Hình nốt đen, hình nốt trắng,
hình nốt móc đơn, dấu lặng đen và dấu lặng đơn). Những hình nốt nhạc đó được
gắn với những viên nam châm tạo thành một loại thẻ từ hình nốt nhạc, khi sử dụng
chúng ta đính lên bảng từ một cách dễ dàng.
Khi sử dụng bài luyện tập tiết tấu và luyện tập cao độ và sử dụng bộ thẻ từ
tham gia phần trò chơi âm nhạc học sinh sẽ được quan sát trực tiếp và nắm kiến
thức nhanh và giúp các em dễ nhớ bài hơn.
Ví dụ: Bài tập đọc nhạc số 1: Son la son
Giáo viên treo bảng phụ bài tập đọc nhạc và đặt câu hỏi: Bài tập đọc nhạc
viết ở nhịp mấy? Trong bài gồm có những hình nốt nào? Em hãy nêu những tên
nốt có trong bài? Khi học sinh xác định được hình nốt nhạc, giáo viên dùng thẻ từ
15


nêu lại các hình nốt học sinh vừa trả lời và giới thiệu ngay tiết tấu của bài tập đọc
nhạc, bằng cách gắn những hình nốt nhạc đó lên bảng, học sinh sẽ được quan sát

trực tiếp.

Học sinh sử dụng Bộ thẻ hình nốt nhạc

Học sinh tham gia trò chơi gắn thẻ nốt nhạc

Giáo viên giới thiệu ngay bài tập tiết tấu, học sinh luyện tập tiết tấu. Học
sinh luyện tập cao độ. Việc sử dụng đồ dùng dạy học này đã mang lại cho tôi
những kết quả đáng kể, ngoài việc giúp các em học sinh học tốt việc xác định vị trí
nốt nhạc trên khuông, đọc đúng cao độ và trường độ giữa các quãng trong phạm vi
quãng 8: Đô- rê- mi- pha- son- la- si – đố theo 2 chiều đi lên đi xuống, đọc các
quãng tự do, các em còn ghi chép nhạc chính xác, đúng và đẹp
4.2.Tổ chức các hoạt động ngoại khoá:
Ngoài những bài tập đọc đã được biên soạn trong chương trình Tiểu học,
học sinh cần nắm được các thông tin cập nhật hàng ngày liên quan đến cuộc sống
thường ngày của các em và cần được tiếp xúc với các tác phẩm Âm nhạc khác. Tôi
đã tham mưu với nhà trường tổ chức các giờ đọc nhạc ngoại khóa cho các em, vì
thông qua các giờ học này ngoài nhiệm vụ cung cấp vốn hiểu biết về nhạc lý còn có
tác dụng rèn đọc nhạc cho các em, rèn cho các em kỹ năng hát đúng và hay các bài
hát mà mình yêu thích.
Điều đó được thể hiện rất rõ trong các hoạt động học như ôn luyện các bài
tập đọc nhạc, hát kết hợp gõ đệm, hát lĩnh xướng và hoà giọng, biểu diễn bài tập
đọc nhạc theo tổ, nhóm…học Âm nhạc ở lớp 4 là “ Học vui – vui học”, tạo điều
16


kiện cho tất cả các em có môi trường để bộc lộ hết khả năng của mình bằng cách
thay đổi các hình thức tổ chức dạy học phong phú, linh hoạt.
Đây là một số hình ảnh học sinh lớp 4 tham gia hoạt động ngoại khoá.

Học sinh đang biểu diễn xướng âm

Học sinh đang biểu diễn văn nghệ
trong tiết chào cờ đầu tuần.

Như vậy kết quả học tập cũng như chất lượng của phong trào văn hoá văn
nghệ của khối lớp 4 đã nâng lên rõ rệt, các em mạnh dạn hơn, tự tin hơn để biểu
diễn trước lớp và tham gia các hoạt động văn nghệ của trường.
IV. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN:
Từ những cách làm trên, tôi đã tổ chức đánh giá kết quả phân môn Tập đọc
nhạc qua bài tập đọc nhạc số 8 chương trình lớp 4, cho thấy, kết quả đã có sự khác
biệt rất nhiều so với đầu năm học 2015-2016. Các em đã thực hiện đúng cao độ,
trường độ đọc nhạc và ghép lời ca đều giọng, diễn cảm rõ lời, gọn tiếng, không
còn hát ê a. Biết phân biệt được chỗ nào cần hát nhẹ hay luyến hoặc nhấn mạnh
giọng và ngân dài đủ, đúng và thể hiện rõ tình cảm nội dung tác phẩm.

17


Kết quả đạt được vào cuối năm học: 2015-2016:
Phân loại học
Học sinh đọc
Học sinh đọc được
sinh đọc được được bài tập đọc
bài tập đọc nhạc
bài tập đọc
nhạc tốt, trôi
nhạc
chảy
Tổng số học

sinh
39

SL
20

TL

SL

TL

15

Học sinh chưa đọc
được bài tập đọc
nhạc
SL

TL

1

Từ kết quả trên tôi thấy: Đa số học sinh đều yêu thích, hứng thú và mạnh dạn
hơn trong tập đọc nhạc, yêu thích ca hát và có thái độ đúng đắn với loại hình nghệ
thuật này. Khi học Hoạt động giáo dục Âm nhạc, các em yêu thích các nốt nhạc,
thích đọc bài tập đọc nhạc, các em đã xác định đúng vị trí các nốt nhạc trên khuông
nhạc.
Một số em có năng khiếu đã biết tự đọc bài tập đọc nhạc, giúp đỡ các bạn
trong nhóm hoàn thành nhiệm vụ học tập môn Âm nhạc.

Một số em chưa mạnh dạn, học yếu đã có ý thứ học tập, đã biết đọc các nốt
nhạc, tham gia học tập cùng nhóm và chất lượng bộ môn được nâng cao rõ rệt
C. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
I. KẾT LUẬN:
Âm nhạc là một môn học mang tính nghệ thuật cao, dạy Tập đọc nhạc cho
học sinh tiểu học lại càng khó hơn, đòi hỏi giáo viên phải có những phương pháp,
biện pháp đặc thù riêng. Muốn đạt được chất lượng cao trong việc dạy môn Âm
nhạc ở tiểu học nhất là phân môn Tập đọc nhạc lớp 4 đạt hiệu quả, học sinh đọc
được bài và đọc tốt, giáo viên phải có phương pháp dạy tốt, có kinh nghiệm truyền
đạt. Bản thân giáo viên phải bồi dưỡng thường xuyên về chuyên môn nghiệp vụ,
18


đổi mới phương pháp dạy học cho phù hợp với đối tượng học sinh. Tích cực học
hỏi ở đồng nghiệp để rút ra kinh nghiệm thực tế qua từng bài giảng, từng tiết dạy
và phương pháp dạy trên lớp.
Chủ động học hỏi để nâng cao kiến thức cho bản thân đồng thời chủ động
trong tất cả các kiến thức, kỹ năng, thái độ truyền thụ đến học sinh, luôn tạo cho
mình môi trường dạy học lành mạnh, tự tin và tích cực.
Luôn quan tâm, theo sát học sinh trong tiết dạy của mình, áp dụng phương
pháp nhẹ nhàng, thích hợp tùy vào từng đối tượng học sinh giúp các em hiểu bài,
nắm vũng kiến thức, thực hành được.
Phải tạo được sự hứng thú học tập bộ môn của học sinh trong từng tiết học,
tìm cách khơi dậy và củng cố lòng tự tin học tập bộ môn của các em.
Phối hợp với các lực lượng giáo dục để xây dựng môi trường âm nhạc giúp
các em tập đọc nhạc tốt để các em hiểu biết nhiều hơn về nghệ thuật Âm nhạc
thông qua việc ghi nhớ các nốt nhạc, ký hiệu âm nhạc. Học sinh sẽ được phát triển
khả năng nghe và cảm thụ âm nhạc từ đó phát triển năng khiếu âm nhạc cho học
sinh, giúp các em có một kiến thức cơ bản vững chắc về nhạc lý để làm nền tảng
cho các em học tốt hơn chương trình Âm nhạc các lớp sau tốt hơn.

II. KIẾN NGHỊ:
Nhà trường cần bổ sung các trang thiết bị như: Máy nghe, video, loa và
phòng học nghệ thuật để phục vụ môn học được tốt hơn.
Phòng Giáo dục&Đào tạo cần mở các lớp chuyên đề về sử dụng nhạc cụ, về
đạo diễn để giáo viên có thêm kiến thức về Âm nhạc phục vụ cho công tác dạy học hiệu quả hơn.
Trên đây là một vài kinh nghiệm nhỏ của tôi trong quá trình dạy - học tập đọc
nhạc cho học sinh lớp 4. Tôi thấy mình cần phải học hỏi nhiều hơn nữa để đem
đến cho các em những giờ học thú vị và hiệu quả. Trong thời gian ngắn với kinh
nghiệm hiểu biết còn hạn chế, sáng kiến tôi đưa ra chắc chắn không tránh khỏi sự
thiếu sót. Tôi rất mong sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô và đồng nghiệp cùng
chuyên ngành. Tôi xin chân thành cảm ơn./.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN
VỊ

Nguyễn Thị Trạch

Nga Sơn, ngày 10 tháng 4 năm 2016.
Tôi xin cam đoan đây là những kinh
nghiệm của tôi viết, không sao chép nội
dung của người khác.

Phạm Thị Hạnh

19


20