Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học

SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỨC PHỔ
TRƯỜNG TIỂU HỌC SỐ 3 PHỔ THẠNH

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG
SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC

Lĩnh vực: Lĩnh vực khác
Tên tác giả: ….
Chức vụ: Giáo viên Tiểu học

Năm học 2014 - 2015

1


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
MỤC LỤC

Contents
Contents........................................................................................................................................2
PHẦN I:........................................................................................................................................2
ĐẶT VẤN ĐỀ..............................................................................................................................2
PHẦN II:.......................................................................................................................................4
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU.........................................................................................................4
CHƯƠNG 1..............................................................................................................................5
CƠ SỞ LÝ LUẬN....................................................................................................................5
1.1. KỸ NĂNG SỐNG LÀ GÌ?............................................................................................6
1.2. ĐẶC ĐIỂM TÂM SINH LÝ CỦA TRẺ......................................................................6

CHƯƠNG 2..................................................................................................................................7
THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN.......................................................................................8
2.1. THỰC TRẠNG.................................................................................................................8
2.2. NGUYÊN NHÂN.............................................................................................................9
CHƯƠNG 3................................................................................................................................10
BIỆN PHÁP THỰC HIỆN.........................................................................................................10
3.1. BÁM SÁT NỘI DUNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH.................11
3.2. THỰC HIỆN TỐT CÁC NGUYÊN TẮC GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG..................11
3.3. PHÁT HUY VAI TRÒ, TÁC DỤNG VÀ HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH.....................................................................................12
3.4. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG..........................................13
3.5. VÍ DỤ MINH HỌA........................................................................................................15
CHƯƠNG 4................................................................................................................................19
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA SÁNG KIẾN:........................................................................20
CHƯƠNG 5................................................................................................................................21
TIỂU KẾT...................................................................................................................................21
PHẦN III:....................................................................................................................................22
KẾT LUẬN.................................................................................................................................22
TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................................24

PHẦN I:
ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong thời đại công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước hiện nay, việc đào tạo
thế hệ trẻ trở thành những người lao động có ích cho xã hội là việc làm cấp bách
2


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
và cần thiết, đòi hỏi sự dày công của người giáo viên, bởi yêu cầu ngày càng cao
của xã hội. Bản thân là một giáo viên Tiểu học có nhiều năm công tác và giảng

dạy khối lớp 5 tại trường Tiểu học số 3 Phổ Thạnh với nhiều bức xúc trước học
sinh chưa có kinh nghiệm kỹ năng sống. Do đó, đòi hỏi người giáo viên phải có
trình độ, có năng lực phẩm chất đạo đức tốt, tâm huyết với nghề, yêu thương tận
tụy với học sinh, bởi giáo viên đóng vai trò quan trọng vì mọi kiến thức, hành vi ,
phẩm chất và năng lực được hình thành ở nhà trường, đặc biệt là cấp Tiểu học.
Hơn nữa giáo viên Tiểu học là người trực tiếp giảng dạy và giáo dục các em học
sinh, ngoài việc cung cấp kiến thức, văn hoá còn dạy các học sinh tự giải quyết
được một số vấn đề thiết thực trong cuộc sống hằng ngày như: tự chăm sóc sức
khỏe, bảo vệ môi trường và phòng chống các tệ nạn xã hội,…để các em chủ
động, tự tin không phụ thuộc hoàn toàn vào người lớn mà vẫn có thể tự bảo vệ
mình.
Chính vì vậy, người giáo viên ngoài việc trang bị cho học sinh vốn kiến
thức cơ bản trong học tập, lao động còn phải giáo dục học sinh có kỹ năng sống
đó là: Học để biết, Học để làm, Học để tự khẳng định mình và Học để cùng
nhau chung sống.
Năm học 2014-2015 là năm học tiếp tục thực hiện phong trào thi đua
“Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” việc giáo dục kỹ năng sống
cho học sinh là một trong những nội dung của phong trào. Vì thế, nhà trường cần
chú trọng hơn đến nội dung “Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh”.
Để thực hiện tốt giáo dục kĩ năng sống cho học sinh, nhiệm vụ đầu tiên của
giáo viên là nghiên cứu và nắm vững đặc điểm tâm sinh lí của học sinh, xây
dựng mục tiêu, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục phù hợp vào hoàn
cảnh, điều kiện dạy học cụ thể của lớp, của trường và vận dụng một cách linh
hoạt sáng tạo với nhu cầu, trình độ của học sinh. Với những kinh nghiệm tôi rút
ra từ thực tiễn sẽ góp phần xây dựng thế hệ học sinh năng động, thân thiện, phát
3


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
triển toàn diện trong nhà trường.Vì vậy tôi đã chọn sáng kiến kinh nghiệm “ Một

số biện pháp giáo dục Kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học”

PHẦN II:
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU

4


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN
Phương pháp giáo dục Phổ thông đang đổi mới theo hướng phát huy tính
tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, phù hợp với đặc điểm từng lớp học, tăng
cường khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào
thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học
sinh. Nội dung giáo dục kĩ năng sống đã được tích hợp trong một số môn học và
hoạt động giáo dục. Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học còn thông
qua nhiều chương trình, dự án như: Giáo bảo vệ môi trường, giáo dục phòng
chống HIV/AIDS, giáo dục phòng chống ma túy, giáo dục phòng chống tai nạn
thương tích. Đặc biệt, rèn kĩ năng sống cho học sinh được xác định là một trong
những nội dung cơ bản của phong trào thi đua “ Xây dựng trường học thân
thiện, học sinh tích cực” do Bộ Giáo dục và đào tạo chỉ đạo.
Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong nhà trường là:
- Trang bị cho học sinh những kiến thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp,
hình thành cho học sinh những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực; loại bỏ
những hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình huống và các
hoạt động hằng ngày.
- Tạo cơ hội thuận lợi để học sinh thực hiện tốt quyền, bổn phận của mình và

phát triển hài hòa về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức.
- Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là giáo dục cho các em có cách sống
tích cực, xây dựng cho các em các hành vi theo hướng tích cực phù hợp với mục
tiêu phát triển toàn diện nhân cách người học.

5


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
1.1. KỸ NĂNG SỐNG LÀ GÌ?
Có nhiều quan niệm khác nhau về kỹ năng sống:
- Theo tổ chức Y tế Thế giới (WHO), kỹ năng sống là khả năng để có hành vi
thích ứng và tích cực , giúp các cá nhân có thể ứng xử hiệu quả trước nhu cầu và
thác thức của cuộc sống hằng ngày.
- Theo UNICEFF, Kỹ năng sống là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình
thành hành vi mới. Các tiếp cận này có sự cân bằng về tiếp thu kiến thức, hình
thành thái độ và kĩ năng.
- Theo tổ chức văn hóa, khoa học và giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO),
kỹ năng sống gắn với 4 trụ cột của giáo dục, đó là:
Học để biết: gồm các kỹ năng tư duy như: tư duy phê phán, tư duy sáng
tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề, nhận thức được hậu quả của việc làm…;
Học làm người: gồm các kỹ năng cá nhân như ứng phó với căng thẳng,
kiểm soát cảm xúc, tự nhận thức, tự tin…;
Học để chung sống: gồm các kỹ năng như giao tiếp, thương lượng, tự
khẳng định, hợp tác, làm việc theo nhóm, thể hiện sự cảm thông
Học để làm: gồm kỹ năng thực hiện công việc và nhiệm vụ như: kỹ năng
đặt mục tiêu, đảm nhận trách nhiệm..;
Tóm lại kỹ năng sống rất cần thiết cho cuộc sống hàng ngày của con người
để cá nhân tự lực trong cuộc sống, học tập và làm việc hiệu quả.
1.2. ĐẶC ĐIỂM TÂM SINH LÝ CỦA TRẺ

- Trong thực tế cuộc sống cho thấy những trẻ có thể lực yếu thường hay ỷ lại,
phụ thuộc nhiều vào những người thân trong gia đình những việc làm tự phục vụ
mà lẽ ra chính trẻ phải tự làm như : rửa chân tay, mặc quần áo,...
- Hệ thần kinh của trẻ tiểu học đang trong thời kì phát triển mạnh, đến 9, 10
tuổi hệ thần kinh của trẻ căn bản được hoàn thiện và bộ óc của các em đang phát
triển đi dần đến hoàn thiện nên các em dễ bị kích thích. Thầy cô giáo và cha mẹ,
6


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
người thân của các em cần chú ý để giúp trẻ hình thành tính tự chủ, lòng kiên trì,
sự kìm hãm của bản thân trước những kích thích của hoàn cảnh xung quanh, biết
giữ gìn trật tự nơi công cộng và trong lớp học. Người lớn không được mắng, doạ
dẫm, đe nạt các em, vì làm như thế không những bị tổn thương đến tình cảm mà
còn gây tác hại đến sự phát triển thần kinh và bộ óc của các em.
- Việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học cũng được bắt đầu ngay
từ những buổi đầu các em đến trường. Nếu không chuẩn bị chu đáo về mặt tâm lí
cho trẻ trước khi đi học sẽ dẫn đến những tình huống như: đòi theo bố mẹ về nhà,
không dám nói chuyện với bạn bè, không dám chào hỏi thầy cô, không dám xin
phép cô khi ra vào lớp,...
- Học sinh tiểu học thích bắt chước hành vi, cử chỉ, lời nói,... của các nhân
vật trong phim, của các thầy cô giáo, của những người thân trong gia đình. tính
bắt chước là con dao “hai lưỡi”, vì trẻ em bắt chước cái tốt cũng nhiều, cái xấu
cũng nhiều. Chính vì vậy những tính cách hành vi của những người xung quanh
là môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến tính cách, hành vi, ứng xử của trẻ.
Các mối quan hệ của trẻ em là: Trẻ em – Gia đình; Trẻ em - Đồ vật; Trẻ em –
Nhà trường; Trẻ em – Xã hội. Ở tiểu học, uy tín của người thầy giáo, cô giáo các
quan điểm, niềm tin, toàn bộ những hành vi cử chỉ của thầy, cô thường là những
mẫu mực cho hành vi của học sinh. Các em thường tin tưởng tuyệt đối ở nơi thầy,
cô giáo nên chúng thường bắt chước những cử chỉ tác phong của thầy, cô giáo

mình. Ở trường các em còn được tiếp xúc với bạn bè, với tập thể nhóm bạn, tổ,
lớp; những hoạt động tập thể cũng ảnh hưởng không ít đến việc hình thành, phát
triển nhân cách và giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.

CHƯƠNG 2

7


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học

THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN

2.1. THỰC TRẠNG
Thực trạng ở trường Tiểu học số 3 Phổ Thạnh, một số học sinh còn thiếu
kỹ năng sống như: thiếu tính tự lập; chưa tự giác, thiếu tự tin trước tập thể, chưa
biết cách ứng xử phù hợp. Kỹ năng giao tiếp hạn chế, nói trỗng với người lớn,
thầy cô, gọi bạn bằng mày, tao …vv. Để giúp học sinh có kỹ năng sống tốt, tôi đã
tiến hành khảo sát thực tế một số kỹ năng của các lớp như sau:
• Khảo sát HS lớp 1 A1 phân hiệu trung tâm đầu năm học 2013 - 2014:
•

Nội dung khảo sát: Tự mặc quần áo. Tự giác ngồi học bài
Tự mặc quần áo

TSHS

Tự giác ngồi học bài

Tự mình mặc

Cần người lớn

Tự giác không

Chưa tự giác,

quần áo

giúp mặc quần

cần nhắc nhở

bố mẹ phải

áo

24

nhắc nhở nhiều

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

14

58,3

10

41,7

10

41,7

14

58,3

• Khảo sát lớp 2A 2 phân hiệu trung tâm đầu năm học 2013 - 2014:
•

Nội dung khảo sát: Thảo luận nhóm . Khảo sát qua quan sát HS thực hành
thảo luận nhóm trong một số tiết Đạo đức.

TSHS

Thực hành thảo luận nhóm
Biết cách lắng nghe, hợp tác
Chưa biết cách lắng nghe, hay tách
8


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
ra khỏi nhóm
SL
%
SL
%
25
14
56,0
11
44,0
* Khảo sát lớp 5/3 phân hiệu trung tâm đầu năm học 2013 - 2014:
* Nội dung khảo sát: ứng xử với bạn khi chơi các trò chơi dân gian tập thể.
Khảo sát qua quan sát thực tế, kết hợp với giáo viên chủ nhiệm và tổng phụ trách
đội đánh giá HS:

TSHS
30

Ứng xử tình huống trong chơi trò chơi tập thể
Biết cách ứng xử hài hoà khá phù Hay cãi nhau, xô đẩy bạn khi chơi
hợp
SL

22

%
73,3

SL
8

%
26,7

Từ thực trạng trên, qua nhiều năm giảng dạy tại trường Tiểu học số 3 Phổ
Thạnh tôi tìm ra một số nguyên nhân dẫn đến các em học sinh chưa có kỹ năng
sống tốt là:
2.2. NGUYÊN NHÂN
2.2.1.Về phía giáo viên:
- Một số giáo viên chưa thực sự quan tâm đến việc giáo dục kỹ năng sống
cho học sinh, mà chỉ chú trọng truyền thụ kiến thức ở sách giáo khoa nên chưa
chịu khó tìm tòi các hình thức và phương pháp tổ chức cho các hoạt động này
nên làm mất sự hứng thú của học sinh.
2.2.2. Về phía học sinh:
- Học sinh học tập thụ động, chủ yếu chỉ nghe và làm theo thầy cô giáo,
chưa có tính sáng tạo, tính tự giác chưa cao, lười hoạt động.
- Học sinh chỉ có học kiến thức, khả năng ứng phó với các tình huống trong
cuộc sống kém, thiếu sự tự tin trước đông người.

9


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học

- Kỹ năng giao tiếp hạn chế, nói trỗng với người lớn, thầy cô, gọi bạn bằng
mày, tao,…
2.2.3. Về phía phụ huynh:
Đa số phụ huynh cho rằng con em mình chỉ cần học giỏi kiến thức, chỉ
khuyến khích con em tìm kiến thức mà quên hướng dẫn cho con em mình làm
tốt hoạt động đoàn thể, hoạt động xã hội và cách ứng xử trong gia đình.
Một số gia đình phụ huynh giao tiếp trong gia đình còn nhiều hạn chế, xưng
hô chưa chuẩn mực nên các em bắt chước và xưng hô thiếu thiện cảm.
Ngoài ra do ảnh hưởng của môi trường sống, các em bắt chước nói tục,
chưởi thề.
2.2.4. Về phía nhà trường
Trường Tiểu học số 3 Phổ Thạnh là một trường thuộc vùng ven biển, điều
kiện kinh tế xã hội khó khăn, trình độ dân trí của người dân chưa cao so với các
xã ở thị trấn của huyện. Phần lớn người dân làm nghề đánh cá nên thường nói
tục, chưởi thề do đó ảnh hưởng đến giáo dục của nhà trường. Vì thế trong hoạt
động chuyên môn dạy và học, Nhà trường thường xuyên nghiên cứu, cải tiến
nâng cao chất lượng giảng dạy theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh,
không ngừng đổi mới phương pháp dạy học phù hợp với nội dung chương trình.
Và đặc biệt chú trọng đến việc "Giáo dục kỹ năng sống" cho học sinh.

CHƯƠNG 3
BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
10


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
Giáo dục kỹ năng sống là điều cần thiết cho mọi người, mọi lứa tuổi. Đặc biệt
là đối với lứa tuổi học sinh Tiểu học. Giáo dục kỹ năng sống là việc cần được
tiến hành thường xuyên, liên tục, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi, hoàn
cảnh, hoạt động của từng loại đối tượng cụ thể. Để giáo dục kỹ năng sống cho

học sinh Tiểu học tôi đã thực hiện các biện pháp sau:
3.1. BÁM SÁT NỘI DUNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH
Nội dung giáo dục kỹ năng sống ở Tiểu học hết sức đơn giản, gần gũi với
trẻ em, là những kiến thức tối thiểu để các em có thể tự lập... Và mục đích quan
trọng nhất là giúp các em tự tin hơn, tự lập hơn trong cuộc sống. Vì vậy khi tổ
chức các hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh cần:
- Bám sát vào nội dung của giáo dục kỹ năng sống và vận dụng linh hoạt các
nội dung của giáo dục kỹ năng sống tuỳ theo từng hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp và điều kiện cụ thể của từng môn học.
- Xác định rõ các nội dung giáo dục kỹ năng sống (xác định rõ các kỹ năng
sống cần hình thành và phát triển cho học sinh) để tích hợp vào nội dung của hoạt
động giáo dục.
- Tạo ra động lực cho học sinh tham gia một cách tích cực vào quá trình hình
thành kỹ năng sống nói chung và kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng ra quyết
định, kỹ năng tự nhận thức về bản thân, kỹ năng ứng phó với cảm xúc...
3.2. THỰC HIỆN TỐT CÁC NGUYÊN TẮC GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG
Kỹ năng sống là tất cả những điều cần thiết chúng ta phải biết để có được
khả năng thích ứng với những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống. Vì thế
GV cần nắm rõ 5 nguyên tắc về giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. :
3.2.1. Tương tác:
Kỹ năng sống được hình thành tốt trong quá trình học sinh tương tác với
bạn bè và những người xung quanh. Tạo điều kiện để các em có dịp thể hiện ý
11


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
kiến của mình và xem xét ý kiến của người khác... Do vậy, giáo viên cần tổ chức
các hoạt động có tính chất tương tác trong các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp để giáo dục kỹ năng sống cho các em.
3.2.2. Trải nghiệm:

Kỹ năng sống chỉ được hình thành khi người học trải nghiệm qua thực tế
và nó có kĩ năng khi các em được làm việc đó. Vì thế giáo viên cần phải có thiết
kế và tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh được hoạt động
thực, có cơ hội thể hiện ý tưởng, có cơ hội xử lí các tình huống.
3.2.3. Tiến trình:
Là một quá trình từ nhận thức - hình thành thái độ - thay đổi hành vi. Do
vậy giáo dục kỹ năng sống không thể là ngày một ngày hai mà cả một quá trình.
3.2.4. Thay đổi hành vi:
Giúp người học thay đổi hành vi theo hướng tích cực. Giáo dục kỹ năng
sống thúc đẩy người học thay đổi hay định hướng lại các giá trị, thái độ và hành
động của mình.
3.2.5. Thời gian - môi trường giáo dục:
Giáo dục giáo dục kỹ năng sống được thực hiện ở mọi lúc, mọi nơi; giáo
dục trong mọi môi trường như gia đình, nhà trường, xã hội; cần phải tạo điều
kiện tối đa cho HS tham gia vào các tình huống thật trong cuốc sống.
Do đó trong quá trình tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
GV phải đảm bảo thực hiện tốt các nguyên tắc của giáo dục.
3.3. PHÁT HUY VAI TRÒ, TÁC DỤNG VÀ HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG
GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH

Hoạt động giáo dục kỹ năng sống là hoạt động được tổ chức theo mục tiêu,
nội dung, chương trình dưới sự hướng dẫn của giáo viên, giúp học sinh thực hiện
một cách tự giác, tích cực tri thức thành niềm tin, kiến thức thành hành động,
biến yêu cầu của nhà trường thành chương trình hành động của tập thể lớp và của
12


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
cá nhân học sinh, tạo cơ hội cho học sinh trải nghiệm tri thức, thái độ, quan điểm
và hành vi ứng xử của mình trong môi trường an toàn, thân thiện có định hướng

giáo dục. Rèn luyện cho học sinh các kỹ năng cơ bản phù hợp với lứa tuổi như :
kỹ năng giao tiếp ứng xử có văn hoá; kỹ năng tổ chức quản lý và tham gia các
hoạt động tập thể với tư cách là chủ thể của hoạt động; kỹ năng tự kiểm tra, đánh
giá kết quả học tập, rèn luyện; củng cố, phát triển các hành vi, thói quen tốt trong
học tập, lao động và công tác xã hội. Bồi dưỡng thái độ tự giác tích cực tham gia
các hoạt động tập thể và hoạt động xã hội; hình thành tình cảm chân thành, niềm
tin trong sáng với cuộc sống, với quê hương đất nước; có thái độ đúng đắn đối
với các hiện tượng tự nhiên và xã hội. Vì vậy cần phát huy tối đa vai trò, tác dụng
và hiệu quả của hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
3.4. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG
- Tích hợp nội dung giáo dục kỹ năng sống vào các môn học, vào các hoạt
động giáo dục khác.
- Thường xuyên tổ chức cho học sinh chơi các trò chơi tập thể lành mạnh,
chơi các trò chơi dân gian, tổ chức các hoạt động văn nghệ thể thao, qua các hoạt
động rèn cho học sinh kĩ năng ứng xử với bạn bè, xây dựng tinh thần đoàn kết
tốt, kỹ năng lắng nghe, kỹ năng hợp tác, kỹ năng quyết định, biết kiềm chế bản
thân trong khi xử lí các tình huống với bạn bè.
- Tổ chức các hoạt động lao động vừa sức với học sinh: vệ sinh sân trường,
lớp học, trồng chăm sóc cây trên sân trường, bồn hoa, vườn trường, ; học sinh
được rèn một số kỹ năng như: cầm chổi quét, nhặt rác, tưới cây, tỉa lá,...; thông
qua đó HS biết sử dụng có hiệu quả đồ dùng lao động.
- Giáo dục học sinh có ý thức xây dựng trường lớp “Xanh – Sạch – Đẹp”
thường xuyên chăm sóc cây xanh trong trường học.

13


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học

Giáo viên chủ nhiệm cùng học sinh chăm sóc cây xanh

- Học sinh tiểu học thường hay bắt chước người lớn và rất tin tưởng ở các thầy
giáo, cô giáo. Vì vậy, mỗi giáo viên cũng phải luôn thường xuyên tự rèn kỹ năng
sống, luôn thể hiện là tấm gương trong sáng, mẫu mực cho học sinh noi theo.
- Giáo viên cần thực hiện tốt đổi mới phương pháp dạy học để phát huy tính
tích cực chủ động sáng tạo của học sinh (VD: sử dụng phương pháp thảo luận
nhóm, phương pháp gợi mở, nêu vấn đề, phương pháp đóng vai,...; biết lựa chọn
phối kết hợp linh hoạt các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học.); qua các
hoạt động học tập, học sinh được rèn các kỹ năng phân tích, tổng hợp, tư duy
sáng tạo, hợp tác theo nhóm, kỹ năng đánh giá, kỹ năng hợp tác trong nhóm, kỹ
năng xử lý tình huống,...
- Tổ chức các buổi sinh hoạt tập thể, hoạt động dã ngoại.
- Tổ chức tốt các hoạt động xã hội, hoạt động đoàn thể (Đội thiếu niên tiền
phong Hồ Chí Minh).
14


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
3.5. VÍ DỤ MINH HỌA
3.5.1. Dạy bài tập đọc “ Người gác rừng tí hon ” ( Tiếng việt 5 – tuần 13 ) giáo
viên giáo dục các kĩ năng sống: Ứng phó với căn thẳng ( linh hoạt, thông minh
trong các tình huống bất ngờ; Đảm nhận trách nhiệm với cộng đồng cho học sinh
qua các hoạt động :
a .Luyện đọc :
+ Học sinh được đọc cá nhân tức là các HS trong lớp sẽ được nhận xét,
giúp đỡ bạn hoặc học tập cách đọc của bạn mình .
+ Học sinh đọc cặp đôi cùng bàn tức là đã giúp học sinh sữa chữa lẫn
nhau, tự tin giao tiếp, tương tác với nhau .
+ Học sinh đọc thi đua tức là giúp học sinh nâng cao năng lực khẳng định
mình, rút kinh nghiệm cho bản thân, học tập điều hay từ bạn, …
b .Tìm hiểu bài :

giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài bằng hệ thống câu hỏi gợi ý phù
hợp, học sinh sẽ được tự mình nghiên cứu, được phát biểu suy nghĩ của bản thân,
được lĩnh hội kiến thức bằng việc chủ động phát huy tính tích cực của bản thân
mình . Trong quá trình tìm hiểu bài, giáo viên cần tôn trọng ý kiến của học sinh,
động viên, khuyến khích, hỗ trợ, bổ sung cho học sinh, tránh chê bai hoặc nói “
sai ” mà phải là “ ai bổ sung cho bạn, ý kiến khác,… ” .
- Cho học sinh trao đổi, thảo luận nhóm :
+ Kể những việc làm cho thấy bạn nhỏ là người : Thông minh ; Dũng cảm
Từng thành viên sẽ được nêu ý kiến cá nhân mình, được giao tiếp trao đổi
cùng bạn để đi đến thống nhất chung .
- Cho học sinh trao đổi thảo luận với bạn trong lớp ( nhóm 4 ) :
+ Vì sao bạn nhỏ trong bài tự nguyện tham gia bắt bọn trộm gỗ ?
15


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
+ Em học tập được ở bạn nhỏ điều gì ?
* Nhiều học sinh được nêu suy nghĩ của mình. Giáo viên động viên, khuyến
khích, tôn trọng ý kiến của các em .
c. Liên hệ thực tế :
- Cho học sinh được nói lên nguyện vọng,suy nghĩ, tình cảm của mình :
+ Nếu em là bạn nhỏ trong bài, em sẽ làm gì ?
- Học sinh sẽ được trao đổi, thảo luận với bạn, nêu lên ý kiến cá nhân mình:
Qua bài, em có suy nghĩ gì về trách nhiệm của mỗi người dân đối với đất nước,
với địa phương; trách nhiệm của mỗi học sinh đối với trường – lớp của mình ?
Giáo viên là người tóm tắt các ý kiến, định hướng, giáo dục học sinh bằng
các việc làm cụ thể .
3.5.2. Trong các hoạt động ngoài giờ lên lớp :
- Hoạt động ngoài giờ lên lớp là các buổi giao lưu học tập, là các tiết sinh
hoạt Đội, sinh hoạt ngoài giờ lên lớp, sinh hoạt múa hát tập thể, các hoạt động

ngoại khoá,... .Thông qua các buổi sinh hoạt này, học sinh được chủ động tham
gia các hoạt động mình yêu thích, được tương tác với bạn bè, được giao lưu với
nhiều thành viên khác. Vì vậy, giáo viên cần linh động tổ chức các hoạt động
trên dưới nhiều hình thức khác nhau :
- Hàng tuần dành thời gian cho tiết sinh hoạt lớp cuối tuần để tạo kĩ năng
giao tiếp, cho học sinh và nắm bắt nguyện vọng, ý kiến . Từ đó, học sinh sẽ được
bày tỏ suy nghĩ, ý kiến của mình, đề xuất cá nhân .

16


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
- Tổ chức tốt các hình thức trò chơi ( vui khỏe và dân gian ) trong các tiết
hoạt động tập thể, giao lưu để tạo không khí sôi nổi, hào hứng để mọi học sinh
đều được “ chơi ”, được tương tác, giúp đỡ nhau, tạo sự tự tin cho. ví dụ : Mèo
bắt chuột, giành cờ chiến thắng, nhảy bao, kéo co,…
- Cuối mỗi tháng tổ chức giao lưu học tập và sinh hoạt tập thể trong lớp
nhằm tạo môi trường học hỏi, giao tiếp, tương tác . Phát huy việc “ nói ”, thể hiện
mình của những học sinh còn rụt rè, thụ động. Học sinh tự sưu tầm, tìm hiểu
những câu chuyện, câu đố, bài thơ hay, đoạn văn hay,… làm đề tài để trao đổi,
thảo luận, phát biểu ý kiến cá nhân …
- Giáo viên tổ chức cho học sinh biểu diễn văn nghệ trước lớp ( hát đơn ca,
tốp ca, múa hát tập thể, đóng kịch,… ) để học sinh tập dần sự mạnh dạn, tự tin
trước tập thể .
- Giáo viên tổ chức cho học sinh một số hoạt động ngoại khoá như : Thăm
Mẹ Việt Nam Anh hùng; viếng Nghĩa trang liệt sĩ; trồng và chăm sóc cây, hoa;
lao động công ích ( làm vệ sinh …) . Qua đó, cho học sinh phát biểu suy nghĩ
của mình về việc đã làm, viết bài nói về cảm nhận của em .
Thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp, giáo viên cần định hướng, khơi
gợi, giúp đỡ, khích lệ tinh thần cho học sinh; uốn nắn dần cho học sinh cách diễn

đạt cá nhân, học tập điều hay từ bạn, rút kinh nghiệm cho bản thân mình .
3.5.3. Trong các hoạt động gia đình
Học sinh cũng chịu ảnh hưởng trực tiếp từ sự giao tiếp trong gia đình, chịu
ảnh hưởng của truyền thống và văn hoá của gia đình . Có học sinh được sự cưng
chiều thái quá của ông bà, cha mẹ đã trở nên “ ngang ngược ” . Vì thế, cần phối
hợp với phụ huynh, gia đình học sinh để tìm hiểu về hoàn cảnh sống, nắm bắt kịp
17


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
thời đặc điểm tâm sinh lí của học sinh để giúp học sinh hiểu được : Giao tiếp
trong gia đình là “ Trên kính - dưới nhường ”, học sinh cần :
+ Lễ phép, kính trọng ông bà, cha mẹ .
+ Vâng lời, giúp đỡ bố mẹ ; nhường nhịn em nhỏ .
+ Biết ứng xử với mọi người trong gia đình, biết nói “ cảm ơn ”, “ xin lỗi ”,
“ vâng, ạ, dạ, thưa ” … với cả những người thân thiết trong gia đình, biết dùng từ
ngữ phù hợp, đúng mực, phù hợp với hoàn cảnh đồng thời phải biết lắng nghe,
tôn trọng ý kiến mọi người ngay cả khi bất đồng quan điểm, cả khi việc không
theo ý mình .
* VÍ DỤ MINH HỌA: Một học sinh không làm bài về nhà, giáo viên
cần để học sinh nêu được :
+ Lí do vì sao em không làm bài về nhà ?
Giáo viên cần phối hợp với phụ huynh, yêu cầu bố mẹ học sinh tìm hiểu lí
do, khuyến khích rằng con có khả năng làm được việc đó hơn là la mắng, đánh
đập, học sinh sẽ cảm thấy tự tin, có cơ hội được trình bày vấn đề của mình .
Giáo viên cần định hướng cho học sinh trong giao tiếp hàng ngày:
+ Lời đề nghị khi yêu cầu, mong muốn được giúp đỡ .
+ Lời từ chối khi không đồng ý, không muốn hoặc không thể thực hiện
đúng yêu cầu của người khác .
+ Lời xin lỗi khi làm phiền, khi mắc lỗi, khi không làm đúng, khi từ chối,

- Để giao tiếp tế nhị, khéo léo; giáo viên cần định hướng cho học sinh
biết cách xác định các nhân tố giao tiếp :
18


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
Xác định nhân vật giao tiếp; xác định nội dung giao tiếp; xác định khả năng
của em ; xác định ngữ cảnh; xác định phương tiện biểu đạt .
* VÍ DỤ MINH HỌA: Lời đề nghị yêu cầu muốn được giúp đỡ
- GV đưa tình huống cụ thể : “ Nhờ một người cùng trang lứa đóng
giúp cửa sổ khi ngồi học ”
- Học sinh có thể nêu lên một số ý kiến cá nhân :
+ Bạn có thể đóng giúp tớ cửa sổ được không ?

(*)

+ Phiền bạn đóng hộ tớ cái cửa sổ !
+ Đóng cửa sổ lại đi !
+ Bạn hãy đóng cái cửa sổ lại nhé !
Từ đó HS sẽ thấy được tác dụng, hiệu quả của việc dùng lời nói lịch sự, tế
nhị và giáo viên định hướng để HS dùng ngôn ngữ giao tiếp cho phù hợp .
Tóm lại : Thông qua giao tiếp, học sinh tự chấn chỉnh hành vi của mình
cho phù hợp, văn minh, lịch sự hơn ; mạnh dạn, tự tin, hoà đồng trong mọi
trường hợp, học sinh biết nói nhiều lời hay – làm nhiều việc tốt, có thể là từ
những việc nhỏ nhất, góp phần thúc đẩy sự phát triển của cá nhân học sinh .

CHƯƠNG 4

19

SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA SÁNG KIẾN:

- Sáng kiến kinh nghiệm tôi đã thực hiện tại trường Tiểu học số 3 Phổ Thạnh,
và sinh hoạt chuyên môn ở các trường bạn, tôi đã điều tra nghiên cứu và thử áp
dụng thực tế đã được các đồng nghiệp trong và ngoài trường đồng tình ủng hộ.
Kết quả cho thấy học sinh ngoan hơn, tự giác chủ động, mạnh dạn hơn, đã thể
hiện được cách xử lý trong ứng xử khá phù hợp. Cụ thể:
- Khảo sát: HS lớp 1 A1 phân hiệu trung tâm cuối năm học 2013 - 2014:
Tự mặc quần áo

TSHS

24

Tự giác ngồi học bài ở nhà

Tự mình mặc

Cần người lớn

Tự giác không

Chưa tự giác,

quần áo

giúp mặc quần

cần nhắc nhở

bố mẹ phải

áo

nhắc nhở nhiều

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

22

91,7

2

8,3

20

83,3

4

16,7

* Khảo sát lớp 2A 2 phân hiệu trung tâm cuối năm học 2013 - 2014:
* Nội dung khảo sát: Thảo luận nhóm . Khảo sát qua quan sát HS thực hành
thảo luận nhóm trong một số tiết Đạo đức.

TSHS

Thực hành thảo luận nhóm
Biết cách lắng nghe, hợp tác
Chưa biết cách lắng nghe, hay tách
ra khỏi nhóm

SL
%
SL
25
24
96,0
1
* Khảo sát lớp 5/3 phân hiệu trung tâm năm học 2014 - 2015:

%
4,0

* Nội dung khảo sát: ứng xử với bạn khi chơi các trò chơi dân gian tập thể.
Khảo sát qua quan sát thực tế, kết hợp với giáo viên chủ nhiệm và tổng phụ trách
đội đánh giá HS:
20


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học

TSHS

Ứng xử tình huống trong chơi trò chơi tập thể
Biết cách ứng xử hài hoà khá phù Hay cãi nhau, xô đẩy bạn khi chơi

30

hợp
SL
29

%
96,7

SL
1

%

3,3

- Sau sáng kiến kinh nghiệm này tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu và tìm thêm
nhiều biện pháp giáo dục kỹ năng sống để các năm học 2014 – 2015 và các năm
học tiếp theo giáo dục kỹ năng sống cho HS đạt nhiều kết quả tốt hơn.

CHƯƠNG 5
TIỂU KẾT

Từ thực tiễn tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở
trường Tiểu học số 3 Phổ Thạnh. Giáo dục kỹ năng sống trong trường học góp
21


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
phần rèn luyện, hình thành cho học sinh sống có trách nhiệm hơn và biết lựa chọn
cách ứng xử phù hợp, ứng phó với các sức ép, thách thức trong cuộc sống.
Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua các hoạt động, để học sinh
tự cảm nhận, đánh giá, nhận xét qua các hành vi và từ đó hình thành các kỹ năng;
thực hiện sự phối hợp trong và ngoài nhà trường làm tốt công tác xã hội hoá
trong việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
Giáo dục kỹ năng sống còn tạo mối quan hệ thân thiện, cởi mở giữa thầy,
trò, sự hứng thú tự tin, chủ động sáng tạo trong học tập, nâng cao chất lượng,
hiệu quả giáo dục. Học sinh được giáo dục kỹ năng sống xác định được bổn phận
và nghĩa vụ của mình đối với bản thân, gia đình và xã hội.
Giáo dục kỹ năng sống còn cần đến vốn sống, tình thương và nhân cách
của người thầy. Học sinh học kiến thức ở thầy trước hết là ở tấm gương sống của
người thầy. Vì vậy, “ mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng
tạo”.
Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh không phải là công việc “một sớm,

một chiều” mà đòi hỏi phải có quá trình, kiên nhẫn và bằng cả tâm huyết và ở
mọi lúc, mọi nơi, thực hiện càng sớm càng tốt đối với trẻ em. Kỹ năng sống rất
đa dạng và mang đặc trưng vùng, miền đòi hỏi người giáo viên phải vận dụng
một cách linh hoạt, sáng tạo cho phù hợp với nhu cầu, trình độ của học sinh và
đặc điểm, hoàn cảnh của nhà trường, địa phương.

PHẦN III:
KẾT LUẬN
" Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học" là một việc làm vô cùng
cần thiết giúp cho các em say mê, hứng thú trong học tập, các em thấy mình mạnh
dạn hơn trong giao tiếp, tự tin hơn trong việc thể hiện những năng lực của bản thân .
22


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
Kinh nghiệm giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học mà tôi đã đúc kết
được từ thực tiễn giảng dạy là đề tài nóng hổi, được sự quan tâm của hầu hết
Thầy Cô, Ban giám hiệu, các bậc phụ huynh học sinh
Chính vì thế, nhà trường cần tổ chức các trò chơi dân gian, trò chơi vận
động trong các ngày lễ khai giảng, 22/12, 30/4, thể dục, múa hát tập thể sân
trường, hội diễn văn nghệ Mừng Đảng, Mừng Xuân … tham gia các hoạt động
dọn vệ sinh bảo vệ môi trường, vệ sinh trường lớp, viết bài dự thi tìm hiểu môi
trường, tổ chức các hoạt động quyên góp ủng hộ bạn nghèo, uống nước nhớ
nguồn, đi tìm địa chỉ đỏ...Thông qua những hoạt động này, nhà trường muốn rèn
luyện cho các em học sinh tính đoàn kết tập thể, khả năng làm việc theo nhóm.
Đồng thời xây dựng tinh thần chia sẻ, ý thức trách nhiệm cho các em.
Chính nhờ việc chú trọng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh của nhà
trường đã tạo tinh thần đoàn kết, gắn bó, quan tâm giúp đỡ lẫn nhau trong học
tập, học sinh nỗ lực tiếp thu bài giảng và tìm tòi những kiến thức liên quan đến
bài học để liên hệ áp dụng vào thực tiễn, qua đó phát huy tính tích cực, chủ động,

sáng tạo của học sinh. Các em cảm thấy rất vui và biết thêm nhiều kiến thức. Nhờ
đó các em biết tự chăm sóc bản thân như là tự sắp xếp góc học tập thật ngăn nắp,
tự giặt quần áo cho mình, vệ sinh cá nhân và môi trường sống.... Ngoài ra, em
còn giúp bố mẹ nhiều việc nhà. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong việc
đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục xem học sinh là trung tâm, góp phần tạo
điều kiện cho việc hoàn thiện nhân cách học sinh ngay từ khi còn ngồi trên ghế
nhà trường.
Để có thể giáo dục kỹ năng sông tốt cho học sinh cần phải có sự phối hợp
cả gia đình, nhà trường và xã hội. Vai trò giáo dục của gia đình và xã hội giữ vị
trí quan trọng, vai trò giáo dục của nhà trường mang yếu tố quyết định giúp các

23


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
em có thể có những định hướng đúng đắn, để sau này trở thành những người con
có ích cho xã hội, hiếu thảo trong gia đình.
Sáng kiến kinh nghiệm chắc có lẽ còn có nhiều thiếu sót . Tôi mong rằng
Thầy cô sẽ có nhiều ý kiến đóng góp để chúng ta cùng nhau hoàn thiện một cách
cụ thể các biện pháp Giáo dục kỹ năng sống trong trường Tiểu học, nhằm xây
dựng nhà trường thành môi trường giáo dục thân thiện tích cực, gíúp các em phát
triển toàn diện và trở thành một công dân tốt.
Phổ Thạnh, ngày 18 tháng 11 năm 2014
Người viết

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo dục kĩ năng sống trong các môn học ở Tiểu học lớp 1, lớp 2, lớp 3,
lớp 4, lớp 5 – Bộ Giáo dục và Đào tạo- Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
2. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên Tiểu học - Bộ Giáo dục và
Đào tạo- Nhà xuất bản Giáo dục.

3. Phương pháp dạy học tích cực ở Tiểu học- Bộ Giáo dục và Đào tạo.
4. Báo giáo dục và thời đại
24


SKKN: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học
5. Sách giáo viên - Sách giáo khoa Tiếng việt lớp 5- Bộ Giáo dục và Đào tạo

25