Chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn ở nam định thực trạng và giải pháp

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG GIẢNG VIÊN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ

-

HOÀNG ĐÌNH TRUNG

CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CẤP XÃ
TRONG QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HOÁ, HIỆN ĐẠI HOÁ
NÔNG NGHIỆP, NÔNG THÔN Ở NAM ĐỊNH
- THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC

Chuyên ngành: Triết học
Mã số:

60 22 80

Người hướng dẫn khoa học: PGS, TS. ĐOÀN QUANG THỌ

HÀ NỘI - 2009

1


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu
của riêng tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS,
TS. Đoàn Quang Thọ.

Các số liệu, tài liệu tham khảo trong luận văn
đều trung thực và có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2009.

Tác giả luận văn

Hoàng Đình Trung

2


MỤC LỤC
Mở đầu ................................................................................................................. 1
Chương 1. Cán bộ cấp xã và yêu cầu về chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã
trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông
thôn ............................................................................................................. 6
1.1. Cấp xã và cán bộ cấp xã ................................................................................. 6
1.1.1. Cấp xã và vai trò của cấp xã ....................................................................... 6
1.1.2. Cán bộ cấp xã và vai trò của cán bộ cấp xã .............................................. 11
1.2. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn và yêu cầu về chất
lượng đội ngũ cán bộ cấp xã ..................................................................... 17
1.2.1. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn........................... 17
1.2.2 . Yêu cầu về chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã trong quá trình công
nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn .................................... 21
Chương 2. Thực trạng chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã ở tỉnh Nam Định
và những vấn đề đặt ra ........................................................................... 29

2.1. Khái quát về tình hình nông nghiệp, nông thôn và thực trạng chất lượng
đội ngũ cán bộ cấp xã ở tỉnh Nam Định ................................................... 29
2.1.1. Khái quát tình hình nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh Nam Định ................ 29
2.1.2. Thực trạng chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã ở tỉnh Nam Định hiện nay
và những nguyên nhân .............................................................................. 33
2.2. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh Nam Định
và những vấn đề đặt ra đối với chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã ........... 55
2.2.1. Khái quát về chủ trương công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp
nông thôn ở tỉnh Nam Định ...................................................................... 55
2.2.2. Những vấn đề đặt ra đối với chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã trước yêu
cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn ở tỉnh Nam
Định ........................................................................................................... 61
Chương 3. Các quan điểm và giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng
đội ngũ cán bộ cấp xã đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại
hoá nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh Nam Định ..................................... 73
3.1. Các quan điểm cơ bản nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã
đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn 73

3


3.1.1. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã phải theo quan điểm chỉ đạo
của Đảng Cộng sản Việt Nam, đặc biệt gắn liền với đổi mới hệ thống
chính trị ..................................................................................................... 73
3.1.2. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã phải bảo đảm vừa nâng cao
phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng, vừa nâng cao trình độ chuyên
môn ............................................................................................................ 75
3.1.3. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã phải xuất phát từ yêu cầu
của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ..................... 76
3.2. Các giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã

đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn .78
3.2.1. Xây dựng chiến lược cán bộ đối với đội ngũ cán bộ cấp xã, đặc biệt là
công tác quy hoạch cán bộ ........................................................................ 78
3.2.2. Đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác tuyển dụng, đánh giá và bố trí,
sử dụng đội ngũ cán bộ cấp xã ................................................................. 81.
3.2.3. Nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ cấp
xã, bảo đảm đội ngũ cán bộ cấp xã vừa có phẩm chất chính trị, đạo đức
cách mạng, vừa có trình độ chuyên môn .................................................. 84
3.2.4. Tăng cường cán bộ có chất lượng cao cho cấp xã, trẻ hoá đội ngũ cán
bộ cấp xã ................................................................................................... 87
3.2.5. Hoàn thiện hệ thống chính sách đãi ngộ đối với đội ngũ cán bộ cấp xã... 88
3.2.6. Nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng và tổ chức quản lý của chính quyền
cấp trên đối với đội ngũ cán bộ cấp xã ..................................................... 91
Kết luận .............................................................................................................. 63
Danh mục tài liệu tham khảo ........................................................................... 95
Phụ lục ................................................................................................................ 99

4


Më §Çu
1. Lý do chọn đề tài
Đội ngũ cán bộ cấp xã có vị trí, vai trò rất quan trọng trong quá trình
công nghiệp hoá, hiện đại hoá, đặc biệt là đối với quá trình công nghiệp hoá,
hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở nước. Vai trò, vị trí của cán bộ cấp xã
thể hiện trước hết ở chỗ, cán bộ xã là những người trực tiếp chuyển tải đường
lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước Trung ương và
Nhà nước cấp trên về các nội dung tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá
nông nghiệp, nông thôn đến với nhân dân, họ là những người trực tiếp động
viên, tổ chức và chỉ đạo nhân dân của địa phương mình tiến hành các nội

dụng đó. Cán bộ xã còn là những người trực tiếp lắng nghe ý kiến, nguyện
vọng của nhân dân địa phương về những vướng mắc trong quá trình thực hiện
để đề xuất lên các cơ quan nhà nước cấp trên thực hiện việc điều chỉnh cho
phù hợp với thực tiễn. Như vậy, đội ngũ cán bộ cấp xã là lực lượng có ý nghĩa
rất lớn đối với quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông
thôn ở nước ta, kết quả của quá trình này như thế nào phụ thuộc nhiều vào
chất lượng của đội ngũ cán bộ cấp xã.
Trong thời gian qua, cùng với đội ngũ cán bộ cấp xã của cả nước, đội
ngũ cán bộ cấp xã của tỉnh Nam Định đã có những bước phát triển mạnh cả
về số lượng và chất lượng, đáp ứng được yêu cầu của việc thực hiện nhiệm vụ
lãnh đạo, chỉ đạo và quản lý sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội trong nông
nghiệp, nông thôn và thực hiện các nội dung của quá trình công nghiệp hoá,
hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn của tỉnh, làm thay đổi một cách cơ bản
diện mạo đời sống kinh tế - xã hội trong nông nghiệp, nông thôn của tỉnh, góp
phần quan trọng vào những thắng lợi, kết quả phát triển kinh tế - xã hội của
tỉnh Nam Định những năm qua. Chúng ta tiến hành quá trình công nghiệp
hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn trong điều kiện kinh tế thị trường,
trong điều kiện phát triển mạnh mẽ về khoa học - công nghệ và xu thế hội
nhập kinh tế quốc tế, khu vực ngày càng sâu, rộng, đã làm cho quá trình công

5


nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn có những nội dung mới. Để
bảo đảm vai trò, vị trí của đội ngũ cán bộ xã trong việc thực hiện những nội
dung của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn, đội ngũ cán
bộ xã cần có những sự phát triển mới, nâng cao chất lượng lên trình độ cao
hơn. Do vậy, việc nhận thức và tìm ra nguyên nhân của những hạn chế, vướng
mắc về chất lượng của độ ngũ cán bộ cấp xã của tỉnh là một nhiệm vụ cấp
thiết bảo đảm cho sự thành công của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá

nông nghiệp, nông thôn của tỉnh Nam Định trong giai đoạn hiện nay.
Thực tế quá trình lãnh đạo, chỉ đạo và điều hành sự nghiệp phát triển
kinh tế - xã hội ở các địa phương, cũng như đối với quá trình công nghiệp
hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn trong toàn tỉnh Nam Định những
năm qua, nhất là từ 2001 đến nay của đội ngũ cán bộ cấp xã đã xuất hiện
nhiều hạn chế, vướng mắc, mà nguyên nhân do chất lượng còn thấp của đội
ngũ cán bộ cấp xã. Từ thực tế đó đặt ra nhiệm vụ là trong những năm tới, để
tiếp tục thúc đẩy quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông
thôn trong toàn tỉnh đạt kết quả cao, hoàn thành các mục tiêu đã dược xác
định trong Nghị quyết tỉnh Đảng bộ lần XVII, tỉnh Nam Định cần phải nhận
thức và tìm ra nguyên nhân, từ đó xây dựng các biện pháp cụ thể nhằm tiếp
tục xây dựng một đội ngũ cán bộ cấp xã có chất lượng cao đáp ứng được yêu
cầu nhiệm vụ mới của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp,
nông thôn của tỉnh.
Xuất phát từ tính cấp thiết nêu trên của vấn đề chất lượng đội ngũ cán
bộ cấp xã trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông
thôn trong giai đoạn hiện nay của tỉnh Nam Định, chúng tôi dã chọn đề tài
“Chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã trong quá trình công nghiệp hoá, hiện
đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh Nam Định - thực trạng và giải
pháp” làm đề tài luận văn Thạc sĩ.

6


2. Tình hình nghiên cứu
Xuất phát từ tính cấp thiết của vấn đề chất lượng nguồn nhân lực, nhất
là nguồn nhân lực quản lý trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá
nông nghiệp, nông thôn trong giai đoạn hiện nay và thực trạng của chất lượng
cán bộ cấp xã của tỉnh Nam Định trong những năm qua, đặc biệt là từ năm
1999 cho tới nay đã có nhiều đề tài cấp tỉnh, cấp huyện tập trung vào những

vấn đề về chất lượng nguồn nhân lực và chất lượng cán bộ cấp xã của tỉnh
trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn được
các cá nhân và tập thể thực hiện:
- Đề tài “Thực trạng bộ máy lãnh đạo của Đảng, Nhà nước cấp xã và
những giải pháp góp phần nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng, hiệu lực quản
lý của chính quyền cơ sở thuộc tỉnh Nam Định” do đồng chí Trần Ngọc
Quảng - Thường vụ tỉnh uỷ, Chủ nhiệm Uỷ ban kiểm tra làm chủ nhiệm đề
tài, năm 2000.
- Đề tài “Thực trạng bộ máy chính quyền cấp xã ở tỉnh Nam Định và
những giải pháp để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước ở cơ sở” do
Thạc sĩ Nguyễn Văn Chính - Trường Chính trị Trường Chinh làm chủ nhiệm
đề tài, năm 2001.
- Đề tài “Thực trạng, giải pháp nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, sử
dụng cán bộ cấp xã trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông
nghiệp, nông thôn ở tỉnh Nam Định” do đồng chí Trần Đình Cang - Giám đốc
Trường Chính trị Trường Chinh làm chủ nhiệm đề tài, năm 2004.
- Bên cạnh đó còn nhiều bài viết và chuyên đề về chính quyền cấp xã
và cán bộ cấp xã trong phát triển kinh tế - xã hội của địa phương do các cán
bộ của các sở, ban ngành thuộc Uỷ ban nhân tỉnh Nam Định.
Mặc dù có nhiều đề tài, bài viết nghiên cứu về vấn đề cán bộ cấp xã và
chính quyền cấp xã, song các đề tài nói trên tập trung chủ yếu vào chất lượng
hoạt động của chính quyền cấp xã và cán bộ xã, chất lượng quản lý Nhà nước,
năng lực lãnh đạo của tổ chức cơ sở Đảng đối với sự phát triển kinh tế - xã

7


hội nói chung, về chất lượng, thực trạng sử dụng cán bộ xã sau khi được đào
tạo. Chưa có đề nào tập trung nghiên cứu về chất lượng của cán bộ xã đáp
ứng yêu cầu của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hóa nông nghiệp, nông

thôn trong tình hình mới hiện nay ở tỉnh Nam Định. Do đó, có thể khẳng định
đây là vấn đề hoàn toàn mới.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
* Mục đích của luận văn:
Làm rõ yêu cầu về chất lượng của đội ngũ cán bộ cấp xã trong quá trình
công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn và phân tích thực trạng
đội ngũ cán bộ cấp xã hiện nay của tỉnh Nam Định, đề ra các quan điểm và
giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng của đội ngũ cán bộ xã đáp ứng
yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh Nam
Định.
* Nhiệm vụ của luận văn:
Để thực hiện được mục đích nêu trên, luận văn có những nhiệm vụ sau:
- Làm rõ vai trò và yêu cầu chất lượng của cán bộ cấp xã trong quá
trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn.
- Nghiên cứu làm rõ thực trạng đội ngũ cán bộ cấp xã ở tỉnh Nam Định
hiện nay và những vấn đề đặt ra về chất lượng cán bộ cấp xã trong quá trình
công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh Nam Định.
- Nghiên cứu đề ra các quan điểm và giải pháp cơ bản nhằm nâng cao
chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại
hoá nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh Nam Định.
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu của luận văn là chất lượng của đội ngũ cán
bộ cấp xã trong nông nghiệp, nông thôn của tỉnh Nam Định.
- Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Nam Định, trong
đó chú ý thu thập tư liệu ở một số xã điển hình.

8


4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

* Cơ sở lý luận: luận văn dựa trên cơ sở chủ nghĩa Mác-Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp
luật của Nhà nước về vấn đề cán bộ. Luận văn cũng kế thừa các công trình
nghiên cứu có liên quan đã được công bố.
* Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật
biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; phương pháp khái quát hoá, trừu
tượng hoá: phương pháp lịch sử và lôgic; phương pháp điều tra xã hội học;
phương pháp tiếp cận hệ thống.
6. Đóng góp mới của luận văn
- Luận văn góp phần làm rõ vai trò và yêu cầu về chất lượng của đội
ngũ cán bộ cấp xã trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp,
nông thôn.
- Luận văn cùng góp phần phân tích rõ thực trạng về chất lượng đội ngũ
cán bộ cấp xã ở nông nghiệp, nông thôn hiện nay và những vấn đề đặt ra về
chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã ở Nam Định.
- Luận văn đề xuất các quan điểm và giải pháp có tính khả thi nhằm
nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá,
hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh Nam Định.
7. Kết cầu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo,
luận văn gồm bao gồm 3 chương, 6 tiết:
Chương 1. Cán bộ cấp xã và yêu cầu về chất lượng đội ngũ cán bộ cấp
xã trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn.
Chương 2. Thực trạng chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã ở tỉnh Nam
Định và những vấn đề đặt ra.
Chương 3. Các quan điểm và giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất
lượng đội ngũ cán bộ cấp xã đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá
nông ở tỉnh Nam Định.

9

Chương 1
CÁN BỘ CẤP XÃ VÀ YÊU CẦU VỀ CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ
CÁN BỘ CẤP XÃ TRONG QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HOÁ,
HIỆN ĐẠI HOÁ NÔNG NGHIỆP, NÔNG THÔN

1.1. Cấp xã và cán bộ cấp xã
1.1.1. Cấp xã và vai trò của cấp xã
Cấp xã là cấp hành chính thấp nhất trong hệ thống cơ quan Nhà nước
bốn cấp ở nước ta, là đơn vị hành chính cơ sở của Nhà nước. Cấp xã bao gồm:
chính quyền cấp xã và các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã, trong đó chính
quyền cơ sở gồm có Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân, do nhân dân bầu
ra theo quy định của hiến pháp và pháp luật. Cấp xã là cấp thấp nhất trong hệ
thống cơ quan Nhà nước ở nước ta, là cấp có bộ máy đơn giản nhất, nhưng lại
có vị trí, vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của nước
ta.
Vai trò, vị trí của cấp xã thể hiện ở chỗ cấp xã là cấp thấp nhất, nhưng
lại là cấp quản lý gần dân nhất, sát dân nhất, có quan hệ trực tiếp, thường
xuyên với nhân dân mà các cấp khác không có được. Chất lượng, hiệu quả
hoạt động của các cơ quan cấp xã có vai trò và vị trí quan trọng đối với quá
trình phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, bảo đảm cho hiến pháp và pháp
luật của Nhà nước được tôn trọng và chấp hành nghiêm chỉnh ở địa phương.
Cấp xã là cấp trực tiếp đưa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách,
pháp luật của Nhà nước và các chủ trương, chính sách của tỉnh, huyện vào
trong đời sống nhân dân địa phương và bảo đảm việc thực hiện các chính sách
đó một cách có hiệu quả tại địa phương.
Cấp xã còn là nơi bảo đảm việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân,
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân địa phương, chăm lo đời sống
vật chất và tinh thần cho nhân dân, là nơi động viên nhân dân và trực tiếp tổ

10


chức, lãnh đạo nhân dân địa phương thực hiện các nghĩa vụ đối với Nhà nước.
Nói về vai trò, vị trí của cấp xã, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đánh giá vai trò cấp
xã là cấp gần gũi nhân dân nhất, là nền tảng hành chính, Người cho rằng: cấp
xã làm được thì mọi việc đều xong.
Cấp xã là một cấp hành chính có vai trò, vị trí rất quan trọng trong hệ
thống cơ quan nhà nước 4 cấp ở nước ta, chất lượng hoạt động, hiệu lực, hiệu
quả quản lý của Nhà nước đối với sự phát triển của nền kinh tế, đối với xã hội
như thế nào phụ thuộc trước hết vào chính chất lượng, hiệu quả và hiệu lực
quản lý, điều hành của hệ thống chính trị cấp xã, nhất là của chính quyền cấp
xã. Có thể nói cấp xã là nền tảng của hệ thống chính trị ở nước ta. Từ vai trò,
vị trí quan trọng của cấp xã đặc biệt là vai trò của chính quyền cấp xã đối với
sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội và quản lý xã hội ở cơ sở, Nhà nước đã cụ
thể hoá vị trí, vai trò và nhiệm vụ của cấp xã và chính quyền cấp xã một cách
cụ thể như sau:
- Vị trí, vai trò và nhiệm vụ của Đảng uỷ cơ sở: Đảng uỷ cấp xã có vị
trí, vai trò là hạt nhân lãnh đạo toàn bộ hệ thống chính trị ở cơ sở, thực hiện
vai trò lãnh đạo toàn bộ hệ thống chính trị ở cơ sở. Đảng uỷ cấp xã có các
nhiệm vụ sau:
+ Đảng uỷ xã đề ra phương hướng, nhiệm vụ và mục tiêu về kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng ở cơ sở với ý nghĩa định hướng chung, đồng thời
Đảng uỷ xã lãnh đạo chính quyền xã xây dựng các chỉ tiêu, kế hoạch, biện
pháp tổ chức thực hiện các chủ trương đó bằng việc xây dựng và ra các nghị
quyết làm cơ sở cho chính quyền xã thực hiện các hoạt động quản lý và điều
hành trên phạm vị địa bàn xã.
+ Đảng uỷ xã lãnh đạo công tác xây dựng chính quyền cơ sở, để thực
hiện nội dung này Đảng uỷ xã thực hiện xây dựng các quan điểm, nguyên tắc
và phương hướng chỉ đạo việc kiện toàn tổ chức bộ máy chính quyền cơ sở

11


theo quy định của pháp luật. Đảng uỷ giới thiệu những đảng viên có uy tín, có
năng lực và phẩm chất tham gia vào bộ máy chính quyền địa phương.
+ Kiểm tra, giám sát hoạt động của chính quyền cơ sở, để kịp thời phát
hiện những sai sót trong chủ trương và uốn nắn những lệch lạc trong nhận
thức và thực hiện. Kiểm tra trở thành một nhu cầu thiết yếu và là một nội
dung lãnh đạo của Đảng.
- Vị trí, vai trò và nhiệm vụ của chính quyền xã: Theo Hiếp pháp 1992
và Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân năm 1994 đã khẳng
định: Chính quyền cấp xã bao gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân.
Chính quyền cấp xã có vị trí là cơ quan hành chính ở địa phương. Hoạt động
cơ bản của chính quyền cấp xã là đảm bảo cho hiến pháp, pháp luật được tôn
trọng và chấp hành nghiêm chỉnh ở địa phương: đảm bảo phát huy quyền làm
chủ của nhân dân; bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của công dân, chăm lo đời
sống vật chất và văn hoá của nhân dân; động viên và tổ chức cho nhân dân địa
phương thực hiện nghĩa vụ đối với Nhà nước. Chính quyền cấp xã là nơi thể
chế hoá, đưa đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà
nước vào trong đời sống của nhân dân, là nơi thực hiện dân chủ trực tiếp, là
cầu nối để nối liền quan hệ giữa nhân dân với Đảng và với Nhà nước. Vị trí,
vai trò của chính quyền cấp xã được cụ thể hoá ở vị trí, vai trò và nhiệm vụ
của Hội đồng nhân dân và Uỷ ban dân nhân cấp xã.
- Hội đồng nhân dân xã: có vị trí, vai trò là cơ quan quyền lực Nhà
nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của
nhân. Hội đồng nhân dân do nhân dân địa phương bầu ra và chịu trách nhiệm
trước nhân dân địa phương và trước cơ quan Nhà nước cấp trên. Với vị trí và
vai trò như vậy, Hội đồng nhân dân thực hiện những nhiệm vụ sau:
+ Quyết định những chủ trương và các biện pháp quan trọng để phát

huy tiềm năng của địa phương, xây dựng và phát triển địa phương về kinh tế -

12


xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh, không ngừng cải thiện đời sống cho
nhân dân địa phương.
+ Nhiệm vụ giám sát, giám sát hoạt động của Thường trực Hội đồng
nhân dân và Uỷ ban nhân dân, giám sát việc thực hiện nghị quyết của Hội
đồng nhân dân, giám sát việc tuân thủ pháp luật của các cơ quan và nhân dân
địa phương; quyết định dự toán và phân bổ ngân sách địa phương theo quy
định của cơ quan nhà nước cấp trên, phê chuẩn quyết toán ngân sách của địa
phương.
+ Phối hợp với các tổ chức chính trị, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức
thành viên trong việc giám sát thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và công
khai tài chính ở địa phương.
+ Hội đồng nhân dân xã quyết định dự toán và phân bổ ngân sách địa
phương theo định mức, tiêu chuẩn, chế độ do cơ quan nhà nước có thẩm
quyền quy định, bảo đảm tiết kiệm, chống lãng phí. Phê chuẩn quyết toán
ngân sách địa phương.
- Uỷ ban nhân dân: có vị trí, vai trò là cơ quan hành chính ở địa
phương, do Hội đồng nhân dân cùng cấp bầu ra trong kỳ họp đầu tiên, là cơ
quan chấp hành của Hội đồng nhân dân, chịu trách nhiệm chấp hành hiến
pháp, pháp luật của Nhà nước, các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên và
nghị quyết của Hội đồng nhân dân cùng cấp. Từ vị trí, vai trò của mình, Uỷ
ban nhân dân thực hiện những nhiệm vụ sau:
+ Tổ chức và chỉ đạo việc thi hành Hiến pháp và pháp luật, các văn bản
của các cơ quan Nhà nước cấp trên, nghị quyết của Hội đồng nhân dân cùng
cấp, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình Uỷ ban nhân dân ra các
quyết định và tổ chức thực hiện, kiểm tra việc thực hiện các văn bản đó.

+ Quản lý nhà nước ở địa phương trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm
nghiệp, ngư nghiệp, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại, dịch vụ,
văn hoá, giáo dục, y tế, khoa học, công nghệ, thể dục - thể thao, phát thanh và

13


các lĩnh vực khác; tuyên truyền, giáo dục pháp luật, kiểm tra việc thi hành
hiến pháp, pháp luật và các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên: đảm bảo
an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn địa phương mình, xây
dựng lực lượng vũ trang và xây dựng quốc phòng toàn dân, thực hiện chế độ
nghĩa vụ quân sự, nhiệm vụ hậu cần tại chỗ, quản lý hộ tịch, hộ khẩu, quản lý
việc cư trú, đi lại của nhân dân trên phạm vi địa phương.
+ Tuyên truyền, giáo dục pháp luật, kiểm tra việc chấp hành hiến pháp,
pháp luật, các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên và nghị quyết của Hội
đồng nhân dân cùng cấp trong cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã
hội, đơn vị vũ trang nhân dân và công dân ở địa phương.
+ Thực hiện nhiệm vụ phòng chống thiên tai, bảo vệ tài sản của Nhà
nước, các tổ chức chính trị - xã hội, bảo vệ tài sản và tính mạng, tự do, danh
dự, nhân phẩm, tài sản, các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
+ Quản lý công tác chế độ biên chế, lao động tiền lương, đào tạo đội
ngũ cán bộ xã, chế độ bảo hiểm xã hội theo sự phân công của Chính phủ.
+ Tổ chức việc thu, chi ngân sách của địa phương theo quy định của
pháp luật, thực hiện việc thu thuế và các khoản thu khác theo quy định.
- Vị trí, vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã: Các tổ chức
chính trị - xã hội cấp xã có vi trí là bộ phận cấu thành hệ thống chính trị cấp
xã, bao gồm hệ thống các tổ chức cơ bản: Mặt trận Tổ quốc; Hội phụ nữ; Hội
nông dân; Đoàn thanh niên xã. Các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã có vai trò
là nơi thông qua đó nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình, là nơi nhân
dân trực tiếp tham gia vào quản lý nhà nước và quản lý xã hội tại địa phương.

Các tổ chức chính trị - xã hội trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá
nông nghiệp, nông thôn là nơi tổ chức động viên, thuyết phục và tuyên truyền
các chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước về công nghiệp hoá,
hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn đến nhân dân địa phương, giải thích tác

14


dụng và ý nghĩa của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn
cho nhân dân hiểu và tự giác thực hiện.
Chúng ta có thể khẳng định rằng: cấp xã là cấp hành chính thấp nhất
trong hệ thống cơ quan nhà nước bốn cấp ở nước ta hiện nay, tuy có tổ chức
đơn giản nhất. Song thực tế cho thấy, đây là cấp xã, nhất là chính quyền cấp
xã lại là cấp gần dân nhất và trực tiếp với nhân dân nhất, là cầu nối để nối liền
giữa nhân dân địa phương với các cấp huyện và tỉnh. Cấp xã có vai trò, vị trí
quan trọng đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội của từng địa phương và
góp phần quyết định đến sự phát triển kinh tế - xã hội chung của cả nước.
1.1.2. Cán bộ cấp xã và vai trò của cán bộ cấp xã
- Cán bộ cấp xã:
Cấp xã có vị trí và vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã
hội của từng địa phương và của cả nước, hiệu lực, hiệu quả của hoạt động
quản lý, điều hành kinh tế và xã hội của hệ thống chính trị của Nhà nước phụ
thuộc nhiều vào chất lượng hoạt động của hệ thống chính trị cấp xã. Vị trí, vai
trò của cấp xã được bảo đảm thông qua hoạt động của chủ thể của cấp xã đó
là đội ngũ cán bộ cấp xã. Nhận thức được tầm quan trọng và vai trò của đội
ngũ cán bộ cấp xã nói riêng và cán bộ cơ sở nói chung trong sự nghiệp phát
triển kinh tế - xã hội. Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã rất chú
trọng tới việc xây dựng chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã cũng như xây dựng
hệ thống chính sách đối với đội ngũ cán bộ cấp xã (cấp cơ sở), trong đó từng
bước xây dựng và xác định cụ thể, rõ ràng về đối tượng cán bộ cấp xã.

Mặc dù đã nhận thức được vị trí, vai trò to lớn của đội ngũ cán bộ cấp
xã và tầm quan trọng của việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp xã có chất lượng
cao đáp ứng nhiệm vụ của thời kỳ đổi mới đất nước, nhưng do những điều
kiện nhất định việc xác định cụ thể đối tượng là cán bộ xã phải tới 2003 mới
được cụ thể hoá. Đội ngũ cán bộ cấp xã lần đầu tiên được nhắc tới trong Pháp
lệnh Công chức sửa đổi năm 2003, trong Pháp lệnh này cán bộ, công chức cấp

15


xã được quy định là những người làm việc trong Hội đồng nhân dân và Uỷ
ban nhân dân cấp xã, trong các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội ở cấp
xã. Trên cơ sở Pháp lệnh Cán bộ, công chức sửa đổi năm 2003, ngày 10 tháng
10 năm 2003, Chính phủ đã ban hành Nghị định 114/2003/NĐ- CP về cán bộ,
công chức cấp xã, phường, thị trấn, trong đó đã cụ thể hoá và xác định rõ ai là
cán bộ, công chức cấp xã, theo Nghị định 114/2003 thì đội ngũ cán bộ công
chức cấp xã bao gồm các đối tượng sau:
+ Cán bộ chuyên trách cấp xã là những người đảm nhiệm các chức vụ
theo nhiệm kỳ, được bầu ra thông qua các kỳ bầu cử ở địa phương bao gồm:
Bí thư, Phó bí thư Đảng uỷ xã, Thường trực Đảng uỷ xã (nơi không có Phó bí
thư chuyên trách công tác Đảng), Phó bí thư chi bộ (những nơi chưa thành lập
Đảng uỷ cấp xã); Chủ tịch, Phó chủ tịch Hội đồng nhân dân; Chủ tịch, Phó
chủ tịch uỷ ban nhân dân; Chủ tịch, Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc; Bí thư đoàn
thanh niên; Chủ tịch Hội nông dân; Chủ tịch Hội cựu chiến binh.
+ Cán bộ không chuyên trách cấp xã bao gồm: Trưởng ban Tổ chức
đảng, Chủ nhiệm uỷ ban kiểm tra Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo và 01 cán bộ
văn phòng Đảng uỷ; Phó trưởng công an xã; Phó chỉ huy trưởng quân sự xã;
cán bộ lao động - thương binh và xã hội cấp xã; cán bộ dân số - gia đình và
trẻ em; Thủ quỹ - văn thư - lưu trữ; cán bộ phụ trách đài phát thanh xã; cán bộ
quản lý nhà văn hoá; Phó chủ tịch Uỷ ban mặt trận tổ quốc xã; Phó các đoàn

thể như đoàn thanh niên, hội phụ nữ, cựu chiến binh.
+ Cán bộ được tuyển dụng, giao giữ một chức danh chuyên môn nghiệp
vụ thuộc Ủy ban nhân dân xã, được gọi là công chức xã bao gồm 07 chức
danh sau: Trưởng công an xã; Xã đội trưởng; văn phòng - thống kê; địa chính
- xây dựng; tài chính - kế toán; tư pháp - hộ tịch; văn hoá - xã hội. Những cán
bộ này được gọi chung là công chức xã.
Như vậy, đội ngũ cán bộ cấp xã là những người được giao giữ các chức
vụ theo nhiệm kỳ trong các cơ quan thuộc hệ thống chính trị cấp xã và những

16


người được tuyển dụng giao giữ các chức danh chuyên môn thuộc Uỷ ban
nhân dân xã. Đội ngũ cán bộ xã được phân chia làm hai nhóm đó là cán bộ xã
(cán bộ chuyên trách và cán bộ không chuyên trách) và công chức xã.
- Vị trí, vai trò của cán bộ cấp xã.
Đội ngũ cán bộ cấp xã được xác định là chủ thể của hệ thống chính trị
cơ sở, chất lượng, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở phụ thuộc
chủ yếu vào chất lượng hoạt động của đội ngũ cán bộ cấp xã. Chủ tịch Hồ Chí
Minh đã khẳng định: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc” [14, tr.269], đồng
thời Hồ Chí Minh cùng chỉ rõ: “Mọi việc thành công hay thất bại do cán bộ
tốt hay kém” [14, tr.269]. Như vậy có thể khẳng định, đội ngũ cán bộ cấp xã
có vị trí, vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, đối với sự
nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn. Vị trí, vai trò
của đội ngũ cán bộ cấp xã được thể hiện cụ thể:
- Vai trò của đội ngũ cán bộ cấp xã đối với sự phát triển kinh tế - xã
hội ở địa phương.
+ Cán bộ cấp xã khác với các đối tượng là cán bộ, công chức nhà nước
ở các cấp huyện, cấp tỉnh, cán bộ cấp xã là một bộ phận của nhân dân ở địa
phương, đội ngũ cán bộ xã là những người sinh hoạt, lao động trực tiếp tại địa

phương cùng với nhân dân ở địa phương đó, họ là những người được nhân
dân tín nhiệm bầu ra, thay mặt nhân dân thực thi quyền lực nhà nước ở địa
phương. Do vậy, cán bộ cấp xã là những người gần nhân dân nhất, hiểu những
tâm tư nguyện vọng của nhân dân và là cầu nối giữa nhân dân với Nhà nước,
là lực lượng trực tiếp chuyển tải những nguyện vọng của nhân dân đến các cơ
quan quản lý cấp trên và là lực lượng chủ yếu nhất đưa đường lối, chủ trương
của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với nhân dân địa phương.
+ Cán bộ cấp xã là lực lượng chủ yếu nhất thực hiện việc tiếp thu và
chuyển tải đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà
nước cho nhân dân địa phương, là lực lượng trực tiếp giải thích các chủ

17


trương, đường lối, chính sách, pháp luật cho nhân dân hiểu, đồng thời là lực
lượng trực tiếp động viên, tổ chức và chỉ đạo nhân dân địa phương thực hiện
đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, khi phát
hiện các vi phạm ở địa phương, cán bộ xã là những người trực tiếp xử lý các
vi phạm trong phạm vi chức trách, nhiệm vụ, thẩm quyền. Từ thực tế cho thấy
việc thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước
hiệu quả đến đâu phụ thuộc rất nhiều và hoạt động của đội ngũ cán bộ xã.
+ Vai trò của cán bộ cấp xã còn thể hiện ở chỗ, thông qua hoạt động
của cán bộ, công chức cấp xã nhân dân địa phương sẽ đánh giá chất lượng của
tổ chức Đảng, đánh giá chất lượng hoạt động của cơ quan Nhà nước, nếu đội
ngũ cán bộ công chức xã có phẩm chất đạo đức cách mạng, có trình độ, năng
lực chuyên môn nghiệp vụ tốt sẽ đem lại niềm tin cho nhân dân vào Đảng,
Nhà nước và sự nghiệp cách mạng, ngược lại sẽ làm giảm niềm tin của nhân
dân đối với Đảng, với Nhà nước và sự nghiệp cách mạng.
- Vai trò, vị trí của đội ngũ cán bộ cấp xã đối với quá trình công nghiệp
hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn.

Trong quá trình tiến hành các nội dung công nghiệp hoá, hiện đại hoá
nông nghiệp, nông thôn hiện nay, vai trò của đội ngũ cán bộ cấp xã được thể
hiện rõ hơn. Cán bộ xã có vai trò vừa là chủ thể, vừa là đối tượng của quá
trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn.
+ Vai trò chủ thể của đội ngũ cán bộ xã trong quá trình công nghiệp
hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn thể hiện ở chỗ:
. Cán bộ cấp xã là những người đầu tiên và trực tiếp tiếp cận với các
chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước về công nghiệp
hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn, họ là những người đầu tiên được
tiếp thu và nắm vững các nội dung, nhiệm vụ, bước đi và biện pháp tiến hành
công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn, từ đó thực hiện nhiệm
vụ tuyên truyền, giải thích, thuyết phục nhân dân để nhân dân hiểu được ý

18


nghĩa và lợi ích của việc tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông
nghiệp, nông thôn, giúp nhân dân biết được nội dung, việc làm cụ thể của quá
trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá, tạo ra tính tự giác, tích cực của nhân dân
trong việc thực hiện các nội dung của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá
nông nghiệp, nông thôn.
. Vai trò chủ thể của đội cán bộ xã còn thể hiện, họ là lực lượng trực
tiếp động viên, tổ chức và chỉ đạo cho nhân dân ở địa phương mình tiến hành
các nhiệm vụ của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở địa
phương, việc thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở từng địa phương như
thế nào phụ thuộc phần lớn vào vai trò của đội ngũ cán bộ xã trong việc lãnh
đạo, chỉ đạo tiến hành của đội ngũ này.
Đối với đội ngũ cán bộ là cán bộ cấp uỷ, họ những người giữ vị trí, vai
trò chủ thể trong việc xây dựng các chủ trương, phương hướng phát triển kinh
tế - xã hội của địa phương, chủ trương và phương hướng xác định đúng thì

quá trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương sẽ phát triển mạnh và
ngược lại; đối với cán bộ chính quyền xã, nhất là cán bộ chủ chốt (Chủ tịch,
Phó chủ tịch, Chủ nhiệm hợp tác xã...) là những người trực tiếp quản lý, tổ
chức và điều hành việc thực hiện các nhiệm vụ công nghiệp hoá, hiện đại hóa
nông nghiệp, nông thôn ở địa phương, kết quả của quá trình này phụ thuộc
vào chất lượng quản lý, điều hành của đội ngũ cán bộ chính quyền cấp xã:
Cán bộ là trưởng các cơ quan đoàn thể ở cấp xã là những người trực tiếp
tuyên truyền, động viên nhân dân thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội và nhiệm vụ của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn,
chất lượng hoạt động của họ có ý nghĩa quan trọng đến giác ngộ và tính tự
giác, tích cực, chủ động của nhân dân trong việc tiến hành các nội dung của
công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
. Vai trò của đội ngũ cán bộ cấp xã còn thể hiện ở chỗ, đội ngũ cán bộ
xã là những người trực tiếp lắng nghe ý kiến của nhân dân địa phương về

19


những vấn đề khó khăn, những vướng mắc phát sinh trong quá trình tiến hành
công nghiệp hoá, hiện đại hoá, nông nghiệp, nông thôn ở địa phương mình
trên cơ sở đó, đội ngũ cán bộ xã sẽ thực hiện báo cáo, phản hồi những vấn đề
đó lên các cấp có thẩm quyền nghiên cứu, tiến hành điều chỉnh cho phù hợp
với tình hình thực tế ở địa phương. Thực tế quá trình tiến hành công nghiệp
hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn thời gian qua đã chứng minh vai trò
to lớn của đội ngũ cán bộ cấp xã trong việc nắm bắt những vấn đề phát sinh
trong thực tiễn, giúp cho các cấp có những điều chỉnh phù hợp và kịp thời,
đồng thời những kinh nghiệm của chính đội ngũ cán bộ lại là cơ sở quan trọng
để cấp trên đưa ra những giải pháp phù hợp đem lại hiệu quả cao cho quá
trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn những năm qua.
+ Vai trò là đối tượng của đội ngũ cán bộ xã trong quá trình công
nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn thể hiện ở chỗ: Đội ngũ cán

bộ cấp xã là những người trực tiếp cùng gia đình mình tiến hành hoạt động
sản xuất kinh doanh và sinh hoạt tại địa phương, cho nên cán bộ xã trở thành
lực lượng đi tiên phong trong việc thực hiện các nội dung của công nghiệp
hoá, hiện đại hoá trong sản xuất nông nghiệp và xây dựng đời sống nông thôn
mới, từ những tấm gương đi đầu của các cán bộ xã trong việc áp dụng tiến bộ
khoa học, kỹ thuật và công nghệ mới vào trong sản xuất - kinh doanh đạt hiệu
quả kinh tế cao, từ sự thành công trong quá trình chuyển đổi cây trồng, vật
nuôi và phát triển quy mô sản xuất kinh tế theo hướng sản xuất trang trại quy
mô lớn của các cán bộ xã sẽ cổ vũ và tạo ra niềm tin để nhân dân địa phương
tin tưởng và làm theo, từ đó thúc đẩy quá trình công nghiệp hoá trong nông
nghiệp, nông thôn ở địa phương phát triển. Qua quá trình khảo sát từ thực tế
cho thấy các địa phương đạt kết quả cao trong quá trình công nghiệp hoá, hiện
đại hoá nông nghiệp, nông thôn phần lớn là những xã mà ở đó đội ngũ cán bộ
xã và hộ gia đình của họ là những hộ kinh tế đi đầu trong việc tiến hành áp
dụng khoa học, kỹ thuật, công nghệ mới và sản xuất, tiến hành chuyển đổi cơ

20


cấu kinh tế hộ gia đình đạt hiệu quả cao và những gia đình có nếp sống văn
hoá tiêu biểu của địa phương.
Thực tiễn của quá trình phát triển kinh tế - xã hội và thực tiễn của quá
trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn những năm qua
đã cho thấy, cấp xã và đội ngũ cán bộ cấp xã có vị trí, vai trò rất lớn, mang
tính quyết định đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội nói chung và quá
trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn nói riêng, họ là
lực lượng lãnh đạo đã góp phần quan trọng vào kết quả đã đạt được của quá
trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn. Để tiếp tục thực
hiện vai trò của đội ngũ cán bộ cấp xã trong quá trình công nghiệp hoá, hiện
đại hoá nông nghiệp, nông thôn trong thời gian mới, cần tiếp tục nâng cao hơn

nữa chất lượng của đội ngũ cán bộ cấp xã nhằm đáp ứng yêu cầu của nhiệm
vụ trong điều kiện mới.
1.2. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn và yêu
cầu về chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã
1.2.1. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng đã khẳng định mục tiêu
chiến lược phấn đấu đến năm 2020 nước ta trở thành nước công nghiệp hiện
đại, để thực hiện mục tiêu chiến lược đó Đảng ta khẳng định nhất thiết phải
tiến hành quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, coi là nhiệm vụ
mang tính cấp thiết của nước ta trong giai đoạn hiện nay. Trong quá trình tiến
hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá, Đảng ta cũng đã khẳng định: phải coi
công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là nhiệm vụ trọng tâm,
hàng đầu của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Cho tới nay Việt Nam vẫn là một nước nông nghiệp với trên 75% dân
số nước ta sống ở nông thôn với khoảng 70% lao động trong lĩnh vực nông
nghiệp, điều đó cho thấy nông nghiệp, nông thôn là bộ phận lớn, quan trọng ở
nước ta cả về kinh tế và xã hội. Vì vậy, phát triển khu vực nông nghiệp, nông

21


thôn có ý nghĩa quyết định đến sự phát triển kinh tế - xã hội của nước ta hiện
nay. Nông nghiệp, nông thôn giữ vai trò rất quan trọng trong quá trình phát
triển kinh tế - xã hội, nhất là đối với các nước đang phát triển như Việt Nam.
Nông nghiệp là nơi cung ứng phần lớn các yếu tố đầu vào cho các hoạt động
kinh tế như nguồn nguyên liệu cho công nghiệp chế biến, nguồn nhân lực dồi
dào cho thành thị và sản xuất công nghiệp… Nông nghiệp, nông thôn ở nước
ta với trên 75% dân số và 70% lao động của cả nước còn là thị trường tiêu thụ
sản phẩm rất lớn, nhiều tiềm năng của các ngành công nghiệp như công
nghiệp cơ khí, chế tạo máy, công nghiệp phân bón,... các ngành dịch vụ khác.

Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là yêu cầu tất
yếu, khách quan ở nước ta còn xuất phát từ kinh nghiệm thực tế phát triển của
các nước trong khu vực như Thái Lan, Inđônêxia và các nước khác trong khu
vực khác cũng như trên thế giới, những nước có điều kiện phát triển kinh tế xã hội giống với nước ta đến nay đã đạt được những kết quả lớn trong phát
triển kinh tế - xã hội do đã tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước
trên cơ sở công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn một cách
phù hợp. Từ cơ sở lý luận và thực tiễn đã chứng tỏ công nghiệp hoá, hiện đại
hoá nông nghiệp, nông thôn ở nước ta trong giai đoạn hiện nay là nhiệm vụ
cấp thiết mang tính tất yếu, khách quan. Đại hội Đảng toàn quốc khóa IX và
Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương khoá IX đã khẳng định:
Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là quá trình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá lớn,
gắn với công nghệ chế biến và thị trường; thực hiện cơ khí hoá, điện khí hoá,
thuỷ lợi hoá, ứng dụng các thành tựu của khoa học, công nghệ, trước hết là
công nghệ sinh học, đưa thiết bị, kỹ thuật và công nghệ hiện đại vào các khâu
sản xuất nông nghiệp nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức
cạnh tranh của nông sản hàng hoá trên thị trường.

22


Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là quá trình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng tăng nhanh tỷ trọng giá trị
sản phẩm và lao động các ngành công nghiệp và dịch vụ; giảm dần tỷ trọng
sản phẩm và lao động nông nghiệp; xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội,
quy hoạch phát triển nông thôn, bảo vệ môi trường sinh thái; tổ chức lại sản
xuất và xây dựng quan hệ sản xuất phù hợp; xây dựng nông thôn dân chủ,
công bằng, văn minh, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và văn hoá cho
nhân dân ở nông thôn.
Như vậy, công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là quá

trình tạo nên sự chuyển biến căn bản về kinh tế, kỹ thuật và những chuyển
biến về kinh tế - xã hội. Thực chất của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông
nghiệp, nông thôn là từng bước xây dựng, phát triển các yếu tố lực lượng sản
xuất trong nông nghiệp và nông thôn, chuyển nền sản xuất nông nghiệp lạc
hậu dựa vào lao động thủ công với công cụ lao động thô sơ là chủ yếu với quy
mô sản xuất nhỏ, manh mún lên nền sản xuất dựa vào máy móc hiện đại với
lao động có trình độ cao, tích cực áp dụng thành tựu khoa học, kỹ thuật và
công nghệ tiên tiến vào sản xuất - kinh doanh, phát triển sản xuất quy mô lớn
theo hướng sản xuất hàng hoá, trên cơ sở đó từng bước xây dựng quan hệ sản
xuất trong nông nghiệp, nông thôn phù hợp với lực lượng sản xuất phát triển
ở trình độ cao, xây dựng đời sống nông thôn ngày càng văn minh và hiện đại.
Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là quá trình cùng lúc
thực hiện bốn nhiệm vụ lớn, đó là: công nghiệp hoá gắn liền với hiện đại hoá
nông nghiệp và công nghiệp hoá gắn liền với hiện đại hóa nông thôn với mục
tiêu tổng quát và lâu dài là xây dựng một nền nông nghiệp sản xuất hàng hoá
lớn, hiệu quả và bền vững, có năng suất, chất lượng, công nghệ tiên tiến, đáp
ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu; xây dựng nông thôn ngày càng giàu
đẹp, công bằng, dân chủ, văn minh, có cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất
phù hợp, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phát triển ngày càng hiện đại.

23


Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là con đường
duy nhất đưa nền sản xuất nông nghiệp và nông thôn ở nước ta thoát khỏi tình
trạng nghèo nàn và lạc hậu, phát triển lên một trình độ mới, làm cơ sở để
chúng ta thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước, với tác dụng to lớn đó của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp
nông thôn, chúng ta phải thực hiện những nội dung cơ bản sau:
- Đẩy mạnh phát triển sản xuất hàng hoá, chuyển dịch cơ cấu kinh tế,

phát triển kinh doanh theo quan điểm của kinh tế thị trường, từ đó thúc đẩy
quá trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, chuyển đổi cơ cấu ngành
nghề trên cơ sở phát huy và khai thác lợi thế so sánh của từng vùng, phát triển
công nghiệp và dịch vụ nông thôn, đặc biệt là công nghiệp chế biến nông sản
nhằm thay đổi căn bản cơ cấu kinh tế nông thôn, cơ cấu lao động, quy mô và
cơ cấu thu nhập.
- Đẩy mạnh việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và khoa học quản
lý trong sản xuất kinh doanh, đẩy nhanh tiến độ thuỷ lợi hoá, cơ giới hoá, điện
khí hoá, tự động hoá, tin học hoá và ứng dụng các thành tựu hiện đại của công
nghệ sinh học, thay đổi căn bản phương thức quản lý, sản xuất, kinh doanh ở
nông nghiệp và nông thôn theo hướng lấy cơ cấu, quy mô nhu cầu thị trường
làm căn cứ quyết định cơ cấu, quy mô sản xuất và đổi mới cơ cấu sản phẩm
nhằm kết hợp tốt sản xuất và tiêu dùng.
- Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho sản xuất nông nghiệp, kể cả
nhân lực quản lý trong đó chú trọng chất lượng nguồn lao động sản xuất nông
nghiệp, nâng cao tỷ lệ lao động được đào tạo trong nông nghiệp và nông thôn.
- Từng bước hiện đại hoá kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông nghiệp
và nông thôn theo hướng ngày càng hiện đại, nâng cao trình độ văn minh của
xã hội nông thôn, từng bước hình thành nông thôn mới văn minh, hiện đại.
Để thực hiện thành công quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông
nghiệp, nông thôn ở nước ta trong giai đoạn hiện nay, đòi hỏi cùng lúc phải

24


thực hiện đồng thời bốn nội dung trên của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại
hoá; nội dung thứ nhất phản ánh quá trình tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu
kinh tế, đây là nội dung quan trọng, kết quả của quá trình này được thể hiện
cụ thể ở việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp, nông thôn; nội
dung thứ hai phản ánh quá trình hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn không

chỉ về phương diện kỹ thuật và công nghệ, mà cả về phương diện quản lý kinh
doanh; nội dung thứ ba và thứ tư phản ánh các điều kiện kinh tế - xã hội để
tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn. Cả bốn nội
dung trên là những nội dung cơ bản, chúng có quan hệ biện chứng với nhau.
Do đó, trong quá trình tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp,
nông thôn ở từng địa phương, từng giai đoạn cụ thể đòi hỏi phải được cụ thể
hoá trên cơ sở điều kiện cụ thể của từng địa phương và giai đoạn lịch sử cho
phù hợp và phải cùng lúc thực hiện đầy đủ cả bốn nội dung trên mới bảo đảm
hiệu quả của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn.
1.2.2. Yêu cầu về chất lượng của cán bộ cấp xã trong công nghiệp
hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn
Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là một chủ
trương lớn của Đảng và Nhà nước ta, là con đường đưa nền sản xuất nông
nghiệp và nông thôn nước ta phát triển lên một trình độ mới theo kịp sự phát
triển của thế giới. Để thực hiện có hiệu quả các nội dung của công cuộc công
nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở nước ta hiện nay, đòi hỏi
Đảng và Nhà nước và các địa phương cần nhận thức đầy đủ và đúng các nhân
tố cần thiết để tiến hành thực hiện quá trình công hiệp hoá, hiện đại hoá nông
nghiệp, nông thôn trong những giai đoạn cụ thể.
Trong giai đoạn hiện nay chúng ta tiến hành các nội dung của công
nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn trong điều kiện hoàn toàn
mới với những biến đổi lớn của tình hình kinh tế, chính trị trong nước và thế
giới nhiều biến động. Chúng ta tiến hành công nghiệp hoá nông nghiệp, nông

25