Chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh Thái Nguyên thực trạng và giải pháp

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
_____________________





TRẦN QUỐC HOÀN





CHẤT LƢỢNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CẤP XÃ TRONG
QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HOÁ, HIỆN ĐẠI HOÁ
NÔNG NGHIỆP, NÔNG THÔN Ở TỈNH THÁI
NGUYÊN THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP





LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên nghành: Quản lý kinh tế

THÁI NGUYÊN - 2012

i
LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới
dự hướng dẫn khoa học của PGS. TS. Đỗ Anh Tài.
Các số liệu, tài liệu tham khảo trong luận văn đều trung thực và có
nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

Thái Nguyên, ngày 21 tháng 11 năm 2012
TÁC GIẢ LUẬN VĂN


Trần Quốc Hoàn

ii
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU i
1. Lý do chọn đề tài 1
2. Tình hình nghiên cứu 2
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 3
6. Đóng góp mới của luận văn 4
7. Kết cấu của luận văn 4
Chƣơng 1 CÁN BỘ CẤP XÃ VÀ YÊU CẦU VỀ CHẤT LƢỢNG

ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CẤP XÃ TRONG QUÁ TRÌNH CÔNG
NGHIỆP HOÁ, HIỆN ĐẠI HOÁ NÔNG NGHIỆP, NÔNG THÔN 5
1.1. Cấp xã và cán bộ cấp xã 5
1.1.1. Cấp xã và vai trò của cấp xã 5
1.1.2. Cán bộ cấp xã và vai trò của cán bộ cấp xã 9
1.2. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn và yêu cầu
về chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã 14
1 2. 1. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn 14
1.2.2. Yêu cầu về chất lượng của cán bộ cấp xã trong công nghiệp
hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn 18
Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 28
2.1. Các câu hỏi đặt ra mà đề tài cần giải quyết 28
2.2. Phương pháp nghiên cứu 28
2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu 34
Chƣơng 3 THỰC TRẠNG CHẤT LƢỢNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ
CẤP XÃ Ở TỈNH THÁI NGUYÊN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA 35
3.1. Khái quát về tình hình nông nghiệp, nông thôn và thực trạng chất
lượng đội ngũ cán bộ cấp xã ở tỉnh Thái Nguyên…………………… 35

iii
3.1.1. Khái quát tình hình nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh Thái
Nguyên………………………………………………………… 35
3.1.2. Thực trạng chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã ở tỉnh Thái Nguyên
hiện nay và những nguyên nhân……………………………………………31
3.1.2.1. Chất lượng cán bộ chủ chốt chính quyền xã…………………31
3.1.2.2. Chất lượng đội ngũ công chức chuyên môn cấp xã………44
3.2. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh Thái
Nguyên và những vấn đề đặt ra đối với chất lượng đội ngũ CB cấp xã 51
3.2.1. Khái quát về chủ trương công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông
nghiệp, nông thôn ở tỉnh Thái Nguyên 51

3.2.2. Những vấn đề đặt ra đối với chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã
trước yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn
ở tỉnh Thái Nguyên 54
3.3. Một số kinh nghiệm nâng cao chất lượng cán bộ công chức của các
nước trên thế giới…………………………………………………………….65
3.3.1. Kinh nghiệm về tiền lương…………………………………… 65
3.3.2. Kinh nghiệm về các biện pháp khuyến khích………………… 68
3.3.3. Bài học rút ra cho Việt Nam…………………………………….70
Chƣơng 4 CÁC QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM
NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CẤP XÃ ĐÁP
ỨNG YÊU CẦU CÔNG NGHIỆP HOÁ, HIỆN ĐẠI HOÁ NÔNG
NGHIỆP, NÔNG THÔN Ở TỈNH THÁI NGUYÊN 67
4.1. Các quan điểm cơ bản nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ
cấp xã đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp
nông thôn 67
4.1.1. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã phải theo quan
điểm chỉ đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đặc biệt gắn liền với
đổi mới hệ thống chính trị 67

iv
4.1.2. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã phải bảo đảm vừa
nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng, vừa nâng cao
trình độ chuyên môn 69
4.1.3. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã phải xuất phát từ
yêu cầu của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn 70
4.2. Các giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã đáp ứng
yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn 71
4.2.1. Xây dựng chiến lược cán bộ đối với đội ngũ cán bộ cấp xã,
đặc biệt là công tác quy hoạch cán bộ 71
4.2.2. Đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác tuyển dụng, đánh giá

và bố trí, sử dụng đội ngũ cán bộ cấp xã 73
4.2.3. Nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ cấp
xã, bảo đảm đội ngũ cán bộ cấp xã vừa có phẩm chất chính trị, đạo
đức cách mạng, vừa có trình độ chuyên môn 76
4.2.4. Tăng cường cán bộ có chất lượng cao cho cấp xã, trẻ hoá đội
ngũ cán bộ cấp xã 78
4.2.5. Hoàn thiện hệ thống chính sách đãi ngộ đối với đội ngũ cán
bộ cấp xã 79
4.2.6. Nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng và tổ chức quản lý của
chính quyền cấp trên đối với đội ngũ cán bộ cấp xã 81
KẾT LUẬN 83
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 86





1
MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Đội ngũ cán bộ công chức chính quyền cấp xã có vai trò rất quan trọng
trong việc tổ chức và vận động nhân dân thực hiện đường lối, chính sách của
Đảng, pháp luật của Nhà nước, tăng cường đại đoàn kết toàn dân, phát huy
quyền làm chủ của nhân dân, phát triển kinh tế - xã hội, tổ chức cuộc sống
của cộng đồng dân cư.
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn là chủ trương lớn
của Đảng và Nhà nước, đội ngũ cán bộ cấp xã là cầu nối chuyển tải đường lối,
chủ trương của Đảng, của Nhà nước cho nhân dân, tổ chức và chỉ đạo nhân dân
địa phương tiến hành thực hiện chủ trương đó. Cán bộ xã còn là những người

trực tiếp lắng nghe ý kiến, nguyện vọng trực tiếp của nhân dân về những vướng
mắc trong quá trình thực hiện để đề xuất lên các cơ quan nhà nước cấp trên thực
hiện việc điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn. Như vậy, đội ngũ cán bộ cấp xã
là lực lượng có ý nghĩa rất lớn đối với quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá
nông nghiệp, nông thôn ở nước ta, kết quả của quá trình này phụ thuộc nhiều
vào chất lượng của đội ngũ cán bộ cấp xã.
Thực tế quá trình lãnh đạo, chỉ đạo và điều hành sự nghiệp phát triển
kinh tế - xã hội gắn với quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp,
nông thôn trong toàn tỉnh Thái Nguyên những năm qua của đội ngũ cán bộ cấp
xã đã xuất hiện nhiều hạn chế mà nguyên nhân do chất lượng, năng lực của đội
ngũ này còn thấp. Từ thực tế đó đặt ra nhiệm vụ là trong những năm tới, để tiếp
tục thúc đẩy quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn trong
toàn tỉnh đạt kết quả cao, hoàn thành các mục tiêu đã được xác định trong Nghị
quyết tỉnh Đảng bộ lần thứ XVIII, tỉnh Thái Nguyên cần phải nhận thức và tìm ra
nguyên nhân, từ đó xây dựng các biện pháp cụ thể nhằm tiếp tục xây dựng một đội
ngũ cán bộ cấp xã có chất lượng cao đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ mới của quá
trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn của tỉnh.
Vấn đề nâng cao chất lượng cán bộ công chức chính quyền cấp xã có các
công trình, các bài viết của các tác giả:

2
PGS.TS Nguyễn Phú Trọng và PGS.TS Trần Xuân Sầm chủ biên: Luận cứ
khoa học cho việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ trong thời kỳ đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001.
TS Thang Văn Phúc và TS Chu Văn Thành đồng chủ biên: Chính quyền
cấp xã và quản lý nhà nước cấp xã của Viện Khoa học Tổ chức Nhà nước, Ban
Tổ chức Cán bộ Chính Phủ, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000.
TS Nguyễn Văn Sáu và GS Hồ Văn Thông chủ biên: Cộng đồng làng xã
Việt Nam hiện nay, của Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội, 2001; Thực hiện quy chế dân chủ và xây dựng chính

quyền cấp xã ở nước ta hiện nay, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003.
PGS Hà Quang Ngọc: Đội ngũ cán bộ chính quyền cơ sở: thực trạng và
giải pháp, Tạp chí Cộng sản số 2/1999.
GS.TSKH Vũ Huy Từ: Một số giải pháp tăng cường năng lực đội ngũ
cán bộ cơ sở, Tạp chí Quản lý nhà nước số 5/2002.
Những công trình nói trên mới đề cập tới những vấn đề chung về cán bộ,
công chức cấp xã. Trong khi đó, đối với tỉnh miền núi và trung du như Thái
Nguyên, việc nghiên cứu nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức cấp xã
vẫn chưa có tác giả nào đầu tư nghiên cứu một cách cơ bản và hệ thống.
Xuất phát từ tính cấp thiết nêu trên của vấn đề chất lượng đội ngũ cán bộ
cấp xã trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn
trong giai đoạn hiện nay của tỉnh Thái Nguyên,tôi đã chọn đề tài “Chất lượng
đội ngũ cán bộ cấp xã trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông
nghiệp, nông thôn ở tỉnh Thái Nguyên - thực trạng và giải pháp" làm đề tài luận
văn Thạc sĩ.
2. Tình hình nghiên cứu
Xuất phát từ tính cấp thiết của vấn đề chất lượng nguồn nhân lực, đặc
biệt nguồn nhân lực cơ sở, nguồn nhân lực quản lý trong sự nghiệp công nghiệp
hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn trong giai đoạn hiện nay yêu cầu cán
bộ xã đạt chuẩn chất lượng cán bộ
Vấn đề sử dụng nguồn nhân lực sau đào tạo, vấn đề tuyển dụng, tổ chức,
sắp xếp, bố trí bố trí công việc, vấn đề bổ nhiệm chức vụ, tăng lương, chuyển
ngạch bậc cho cán bộ hiện nay chưa được quan tâm thỏa đáng.
Thực trạng chất lượng cán bộ cơ sở, cụ thể là cán bộ xã trong tỉnh Thái
Nguyên về cơ cấu về độ tuổi, tôn giáo, giới tính, trình độ…còn nhiều bất cập.

3
Hiện nay chưa được tập trung đi sâu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng, đề
ra giải pháp nhằm nâng cao vai trò chất lượng cán bộ xã đáp ứng yêu cầu công
nghiệp hoá, hiện đại hóa nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới hiện nay ở tỉnh

Thái Nguyên. Do đó, có thể khẳng định đây là vấn đề hoàn toàn mới.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
* Mục đích của luận văn:
Làm rõ yêu cầu về chất lượng của đội ngũ cán bộ cấp xã trong quá trình
công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn và phân tích thực trạng đội
ngũ cán bộ cấp xã hiện nay của tỉnh Thái Nguyên.
* Nhiệm vụ của luận văn:
Để thực hiện được mục đích nêu trên, luận văn có những nhiệm vụ sau:
- Đánh giá vai trò và yêu cầu chất lượng của cán bộ cấp xã trong quá
trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn.
- Phân tích làm rõ những vấn đề đặt ra về chất lượng cán bộ cấp xã trong
quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh Thái Nguyên.
- Đề ra các quan điểm và giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng đội
ngũ cán bộ cấp xã đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp,
nông thôn ở tỉnh Thái Nguyên.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu của luận văn: là đội ngũ cán bộ, công chức cấp
xã trong nông nghiệp nông thôn của tỉnh Thái Nguyên.
- Phạm vi nghiên cứu:
Thời gian nghiên cứu: Tập trung nghiên cứu trong khoảng thời gian từ
năm 2009 đến năm 2012.
Nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên, trong đó tập trung thu thập tư
liệu ở một số xã điển hình.
Nội dung tập trung nghiên cứu đánh giá thực trạng chất lượng cán bộ,
công chức cấp xã và đề ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán
bộ xã đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
* Cơ sở lý luận : luận văn dựa trên cơ sở chủ nghĩa Mác-lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh và các quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của
Nhà nước về vấn đề cán bộ.

4
* Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp thống kê; Phương pháp phỏng
vấn, lấy ý kiến qua phiếu thăm dò.
6. Đóng góp mới của luận văn
- Luận văn góp phần làm rõ yêu cầu về chất lượng của đội ngũ cán bộ
cấp xã trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn.
- Luận văn cùng góp phần phân tích rõ thực trạng về chất lượng đội ngũ
cán bộ cấp xã ở nông nghiệp, nông thôn hiện nay và những vấn đề đặt ra về
chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã ở Thái Nguyên.
- Luận văn đề xuất các quan điểm và giải pháp có tính khả thi nhằm nâng
cao chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá hiện đại
hoá nông nghiệp, nông thôn ở tỉnh Thái Nguyên.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo,
luận văn gồm bao gồm 4 chương:
Chƣơng 1. Cán bộ cấp xã và yêu cầu về chất lượng đội ngũ cán bộ cấp
xã trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn.
Chƣơng 2. Phương pháp Nghiên cứu
Chƣơng 3. Thực trạng chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã ở tỉnh Thái
Nguyên và những vấn đề đặt ra.
Chƣơng 4. Các quan điểm và giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất
lượng đội ngũ cán bộ cấp xã đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá
nông ở tỉnh Thái Nguyên.

5
Chƣơng 1
CÁN BỘ CẤP XÃ VÀ YÊU CẦU VỀ CHẤT LƢỢNG ĐỘI NGŨ
CÁN BỘ CẤP XÃ TRONG QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HOÁ,
HIỆN ĐẠI HOÁ NÔNG NGHIỆP, NÔNG THÔN

1.1. Cấp xã và cán bộ cấp xã
1.1.1. Cấp xã và vai trò của cấp xã
Cấp xã là cấp hành chính thấp nhất trong hệ thống cơ quan Nhà nước bốn
cấp ở nước ta, là đơn vị hành chính cơ sở của Nhà nước. Cấp xã bao gồm: chính
quyền cấp xã và các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã, trong đó chính quyền cơ
sở gồm có Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân, do nhân dân bầu ra theo quy
định của hiến pháp và pháp luật. Cấp xã là cấp thấp nhất trong hệ thống cơ quan
Nhà nước ở nước ta, là cấp có bộ máy đơn giản nhất, nhưng lại có vị trí, vai trò
rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của nước ta.
Vai trò, vị trí của cấp xã thể hiện ở chỗ cấp xã là cấp thấp nhất, nhưng lại
là cấp quản lý gần dân nhất, sát dân nhất, có quan hệ trực tiếp, thường xuyên
với nhân dân mà các cấp khác không có được. Chất lượng, hiệu quả hoạt động
của các cơ quan cấp xã có vai trò và vị trí quan trọng đối với quá trình phát
triển kinh tế - xã hội ở địa phương, bảo đảm cho hiến pháp và pháp luật của
Nhà nước được tôn trọng và chấp hành nghiêm chỉnh ở địa phương.
Cấp xã là cấp trực tiếp đưa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính
sách, pháp luật của Nhà nước và các chủ trương, chính sách của tỉnh, huyện vào
trong đời sống nhân dân địa phương và bảo đảm việc thực hiện các chính sách
đó một cách có hiệu quả tại địa phương. Cấp xã còn là nơi bảo đảm việc phát
huy quyền làm chủ của nhân dân, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân
dân địa phương, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, là nơi
động viên nhân dân và trực tiếp tổ chức, lãnh đạo nhân dân địa phương thực
hiện các nghĩa vụ đối với Nhà nước.
Nói về vai trò, vị trí của cấp xã, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đánh giá vai
trò cấp xã là cấp gần gũi nhân dân nhất, là nền tảng hành chính, Người cho
rằng: cấp xã làm được thì mọi việc đều xong.
Cấp xã là một cấp hành chính có vai trò, vị trí rất quan trọng trong hệ
thống cơ quan nhà nước 4 cấp ở nước ta, chất lượng hoạt động, hiệu lực, hiệu
quả quản lý của Nhà nước đối với sự phát triển của nền kinh tế, đối với xã hội

6
như thế nào phụ thuộc trước hết vào chính chất lượng, hiệu quả và hiệu lực
quản lý, điều hành của hệ thống chính trị cấp xã, nhất là của chính quyền cấp
xã. Có thể nói cấp xã là nền tảng của hệ thống chính trị ở nước ta. Từ vai trò, vị
trí quan trọng của cấp xã đặc biệt là vai trò của chính quyền cấp xã đối với sự
nghiệp phát triển kinh tế - xã hội và quản lý xã hội ở cơ sở, Nhà nước đã cụ thể
hoá vị trí, vai trò và nhiệm vụ của cấp xã và chính quyền cấp xã một cách cụ thể như
sau:
- Vị trí vai trò và nhiệm vụ của Đảng uỷ cơ sở: Đảng uỷ cấp xã có vị trí
vai trò là hạt nhân lãnh đạo toàn bộ hệ thống chính trị ở cơ sở, thực hiện vai trò
lãnh đạo toàn bộ hệ thống chính trị ở cơ sở. Đảng uỷ cấp xã có các nhiệm vụ sau:
+ Đảng uỷ xã đề ra phương hướng, nhiệm vụ và mục tiêu về kinh tế - xã
hội, an ninh quốc phòng ở cơ sở với ý nghĩa định hướng chung, đồng thời Đảng
uỷ xã lãnh đạo chính quyền xã xây dựng các chỉ tiêu, kế hoạch, biện pháp tổ
chức thực hiện các chủ trương đó bằng việc xây dựng và ra các nghị quyết làm
cơ sở cho chính quyền xã thực hiện các hoạt động quản lý và điều hành trên
phạm vị địa bàn xã.
+ Đảng uỷ xã lãnh đạo công tác xây dựng chính quyền cơ sở, để thực
hiện nội dung này Đảng uỷ xã thực hiện xây dựng các quan điểm: nguyên tắc
và phương hướng chỉ đạo việc kiện toàn tổ chức bộ máy chính quyền cơ sở theo
quy định của pháp luật. Đảng uỷ giới thiệu những đảng viên có uy tín, có năng
lực và phẩm chất tham gia vào bộ máy chính quyền địa phương.
+ Kiếm tra, giám sát hoạt động của chính quyền cơ sở, để kịp thời phát
hiện những sai sót trong chủ trương và uốn nắn những lệch lạc trong nhận thức
và thực hiện. Kiểm tra trở thành một nhu cầu thiết yếu và là một nội dung lãnh
đạo của Đảng.
- Vị trí vai trò và nhiệm vụ của chính quyền xã: Theo Hiếp pháp 1992 và
Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân năm 1994 đã khẳng định:
Chính quyền cấp xã bao gồm Hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân.
Chính quyền cấp xã có vị trí là cơ quan hành chính ở địa phương. Hoạt

động cơ bản của chính quyền cấp xã là đảm bảo cho hiến pháp, pháp luật được
tôn trọng và chấp hành nghiêm chỉnh ở địa phương: đảm bảo phát huy quyền
làm chủ của nhân dân; bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của công dân, chăm lo
đời sống vật chất và văn hoá của nhân dân; động viên và tổ chức cho nhân dân
địa phương thực hiện nghĩa vụ đối với Nhà nước. Chính quyền cấp xã là nơi thể

7
chế hoá, đưa đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà
nước vào trong đời sống của nhân dân, là nơi thực hiện dân chủ trực tiếp, là cầu
nối để nối liền quan hệ giữa nhân dân với Đảng và với Nhà nước. Vị trí, vai trò
của chính quyền cấp xã được cụ thể hoá ở vị trí, vai trò và nhiệm vụ của Hội
đồng nhân dân và Uỷ ban dân nhân cấp xã.
- Hội đồng nhân dân xã: có vị trí, vai trò là cơ quan quyền lực Nhà nước
ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân Hội
đồng nhân dân do nhân dân địa phương bầu ra và chịu trách nhiệm trước nhân
dân địa phương và trước cơ quan Nhà nước cấp trên. Với vị trí và vai trò như
vậy, Hội đồng nhân dân thực hiện những nhiệm vụ sau:
+ Quyết định những chủ trương và các biện pháp quan trọng để phát huy
tiềm năng của địa phương, xây dựng và phát triển địa phương về kinh tế - xã
hội, củng cố quốc phòng, an ninh, không ngừng cải thiện đời sống cho nhân dân
địa phương.
+ Nhiệm vụ giám sát hoạt động của Thường trực Hội đồng nhân dân và Uỷ
ban nhân dân, giám sát việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân, giám sát
việc tuân thủ pháp luật của các cơ quan và nhân dân địa phương; quyết định dự
toán và phân bổ ngân sách địa phương theo quy định của cơ quan nhà nước cấp
trên, phê chuẩn quyết toán ngân sách của địa phương.
+ Phối hợp với các tổ chức chính trị, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức
thành viên trong việc giám sát thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và công khai
tài chính ở địa phương.
+ Hội đồng nhân dân xã quyết định dự toán và phân bổ ngân sách địa

phương theo định mức, tiêu chuẩn, chế độ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền
quy định, bảo đảm tiết kiệm, chống lãng phí. Phê chuẩn quyết toán ngân sách
địa phương.
- Uỷ ban nhân dân: có vị trí, vai trò là cơ quan hành chính ở địa phương,
do Hội đồng nhân dân cùng cấp bầu ra trong kỳ họp đầu tiên, là cơ quan chấp
hành của Hội đồng nhân dân, chịu trách nhiệm chấp hành hiến pháp, pháp luật
của Nhà nước, các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên và nghị quyết của
Hội đồng nhân dân cùng cấp. Từ vị trí, vai trò của mình, Uỷ ban nhân dân thực
hiện những nhiệm vụ sau:
+ Tổ chức và chỉ đạo việc thi hành Hiến pháp và pháp luật, các văn bản
của các cơ quan Nhà nước cấp trên, nghị quyết của Hội đồng nhân dân cùng

8
cấp, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình Uỷ ban nhân dân ra các
quyết định và tổ chức thực hiện, kiểm tra việc thực hiện các văn bản đó.
+ Quản lý nhà nước ở địa phương trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm
nghiệp, ngư nghiệp, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại, dịch vụ,
văn hoá, giáo dục, y tế, khoa học, công nghệ, thể dục - thể thao, phát thanh và
các lĩnh vực khác; tuyên truyền, giáo dục pháp luật, kiểm tra việc thi hành hiến
pháp, pháp luật và các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên: đảm bảo an ninh
chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn địa phương mình, xây dựng lực
lượng vũ trang và xây dựng quốc phòng toàn dân, thực hiện chế độ nghĩa vụ
quân sự, nhiệm vụ hậu cần tại chỗ, quản lý hộ tịch, hộ khẩu, quản lý việc cư trú,
đi lại của nhân dân trên phạm vi địa phương.
+ Tuyên truyền, giáo dục pháp luật, kiểm tra việc chấp hành hiến pháp,
pháp luật, các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên và nghị quyết của Hội
đồng nhân dân cùng cấp trong cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã
hội, đơn vị vũ trang nhân dân và công dân ở địa phương.
+ Thực hiện nhiệm vụ phòng chống thiên tai, bảo vệ tài sản của Nhà
nước, các tổ chức chính trị - xã hội, bảo vệ tài sản và tính mạng, tự do, danh dự,

nhân phẩm, tài sản, các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
+ Quản lý công tác chế độ biên chế, lao động tiền lương, đào tạo đội ngũ
cán bộ xã, chế độ bảo hiểm xã hội theo sự phân công của Chính phủ.
+ Tổ chức việc thu, chi ngân sách của địa phương theo quy định của
pháp luật, thực hiện việc thu thuế và các khoản thu khác theo quy định.
- Vị trí, vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã: Các tổ chức
chính trị - xã hội cấp xã có vi trí là bộ phận cấu thành hệ thống chính trị cấp xã
bao gồm hệ thống các tổ chức cơ bản: Mặt trận Tổ quốc; Hội phụ nữ; Hội nông
dân; Đoàn thanh niên xã. Các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã có vai trò là nơi
thông qua đó nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình, là nơi nhân dân trực
tiếp tham gia vào quản lý nhà nước và quản lý xã hội tại địa phương. Các tổ
chức chính trị - xã hội trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông
nghiệp, nông thôn là nơi tổ chức động viên, thuyết phục và tuyên truyền các
chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước về công nghiệp hoá, hiện đại
hoá nông nghiệp, nông thôn đến nhân dân địa phương, giải thích tác dụng và ý
nghĩa của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn cho nhân dân
hiểu và tự giác thực hiện.

9
Chúng ta có thể khẳng định rằng: cấp xã là cấp hành chính thấp nhất
trong hệ thống cơ quan nhà nước bốn cấp ở nước ta hiện nay, tuy có tổ chức
đơn giản nhất. Song thực tế cho thấy, đây là cấp xã, nhất là chính quyền cấp xã
lại là cấp gần dân nhất và trực tiếp với nhân dân nhất, là cầu nối để nối liền giữa
nhân dân địa phương với các cấp huyện và tỉnh. Cấp xã có vai trò, vị trí quan
trọng đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội của từng địa phương và góp
phần quyết định đến sự phát triển kinh tế - xã hội chung của cả nước.
1.1.2. Cán bộ cấp xã và vai trò của cán bộ cấp xã
- Cán bộ cấp xã:
Cấp xã có vị trí và vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội
của từng địa phương và của cả nước, hiệu lực, hiệu quả của hoạt động quản lý,

điều hành kinh tế và xã hội của hệ thống chính trị của Nhà nước phụ thuộc
nhiều vào chất lượng hoạt động của hệ thống chính trị cấp xã. Vị trí, vai trò của
cấp xã được bảo đảm thông qua hoạt động của chủ thể của cấp xã đó là đội ngũ
cán bộ cấp xã. Nhận thức được tầm quan trọng và vai trò của đội ngũ cán bộ
cấp xã nói riêng và cán bộ cơ sở nói chung trong sự nghiệp phát triển kinh tế -
xã hội. Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã rất chú trọng tới việc xây
dựng chất lượng đội ngũ cán bộ cấp xã cũng như xây dựng hệ thống chính sách
đối với đội ngũ cán bộ cấp xã (cấp cơ sở), trong đó từng bước xây dựng và xác
định cụ thể, rõ ràng về đối tượng cán bộ cấp xã.
Mặc dù đã nhận thức được vị trí, vai trò to lớn của đội ngũ cán bộ cấp xã
và tầm quan trọng của việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp xã có chất lượng cao
đáp ứng nhiệm vụ của thời kỳ đổi mới đất nước, nhưng do những điều kiện nhất
định việc xác định cụ thể đối tượng là cán bộ xã phải tới 2003 mới được cụ thể
hoá. Đội ngũ cán bộ cấp xã lần đầu tiên được nhắc tới trong Pháp lệnh Công
chức sửa đổi năm 2003, trong Pháp lệnh này cán bộ, công chức cấp xã được
quy định là những người làm việc trong Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân
cấp xã, trong các tổ chức chính trị xã hội ở cấp xã trên cơ sở Pháp lệnh Cán bộ,
công chức sửa đổi năm 2003, ngày 10 tháng 10 năm 2003, Chính phủ đã ban
hành Nghị định 114/2003/NĐ- CP về cán bộ, công chức cấp xã, phường, thị
trấn, trong đó đã cụ thể hoá và xác định rõ ai là cán bộ, công chức cấp xã, theo
Nghị định 114/2003 thì đội ngũ cán bộ công chức cấp xã bao gồm các đối
tượng sau:

10
+ Cán bộ chuyên trách cấp xã là những người đảm nhiệm các chức vụ
theo nhiệm kỳ, được bầu ra thông qua các kỳ bầu cử ở địa phương bao gồm: Bí
thư, Phó bí thư Đảng uỷ xã, Thường trực Đảng uỷ xã (nơi không có Phó bí thư
chuyên trách công tác Đảng), Phó bí thư chi bộ (những nơi chưa thành lập Đảng
uỷ cấp xã); Chủ tịch, Phó chủ tịch Hội đồng nhân dân; Chủ tịch, Phó chủ tịch
uỷ ban nhân dân; Chủ tịch, Uỷ ban Mặt trận tổ quốc; Bí thư đoàn thanh niên;

Chủ tịch Hội nông dân; Chủ tịch Hội cựu chiến binh.
+ Cán bộ không chuyên trách cấp xã bao gồm: Trưởng ban Tổ chức đảng
Chủ nhiệm uỷ ban kiểm tra Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo và 01 cán bộ văn
phòng Đảng uỷ; Phó trưởng công an xã; Phó chỉ huy trưởng quân sự xã; cán bộ
lao động - thương binh và xã hội cấp xã; cán bộ dân số - gia đình và trẻ em; Thủ
quỹ - văn thư - lưu trữ; cán bộ phụ trách đài phát thanh xã; cán bộ quản lý nhà
văn hoá; Phó chủ tịch Uỷ ban mặt trận tổ quốc xã; Phó các đoàn thể như đoàn
thanh niên, hội phụ nữ, cựu chiến binh.
+ Cán bộ được tuyển dụng, giao giữ một chức danh chuyên môn nghiệp
vụ thuộc ủy ban nhân dân xã, được gọi là công chức xã bao gồm 07 chức danh
sau: Trưởng công an xã; Xã đội trưởng; văn phòng - thống kê; địa chính - xây
dựng; tài chính - kế toán; tư pháp - hộ tịch; văn hoá - xã hội. Những cán bộ này
được gọi chung là công chức xã.
Như vậy, đội ngũ cán bộ cấp xã là những người được giao giữ các chức
vụ theo nhiệm kỳ trong các cơ quan thuộc hệ thống chính trị cấp xã và những
người được tuyển dụng giao giữ các chức danh chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân
dân xã. Đội ngũ cán bộ xã được phân chia làm hai nhóm đó là cán bộ xã (cán bộ
chuyên trách và cán bộ không chuyên trách) và công chức xã.
- Vị trí, vai trò của cán bộ cấp xã.
Đội ngũ cán bộ cấp xã được xác định là chủ thể của hệ thống chính trị cơ
sở, chất lượng, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở phụ thuộc chủ
yếu vào chất lượng hoạt động của đội ngũ cán bộ cấp xã. Chủ tịch Hồ Chí Minh
(2000, tập14, tr.19) đã khẳng định: "Cán bộ là cái gốc của mọi công việc", đồng
thời Hồ Chí Minh (2000, tập14, tr.19) cùng chỉ rõ: "Mọi việc thành công hay
thất bại do cán bộ tốt hay kém". Như vậy có thể khẳng định, đội ngũ cán bộ cấp
xã có vị trí, vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, đối với sự
nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn. Vị trí, vai trò của
đội ngũ cán bộ cấp xã được thể hiện cụ thể:

11

- Vai trò của đội ngũ cán bộ cấp xã đối với sự phát triển kinh tế - xã hội
ở địa phương.
+ Cán bộ cấp xã khác với các đối tượng là cán bộ, công chức nhà nước ở
các cấp huyện, cấp tỉnh, cán bộ cấp xã là một bộ phận của nhân dân ở địa
phương, đội ngũ cán bộ xã là những người sinh hoạt, lao động trực tiếp tại địa
phương cùng với nhân dân ở địa phương đó, họ là những người được nhân dân
tín nhiệm bầu ra, thay mặt nhân dân thực thi quyền lực nhà nước ở địa phương.
Do vậy, cán bộ cấp xã là những người gần nhân dân nhất, hiểu những tâm tư
nguyện vọng của nhân dân và là cầu nối giữa nhân dân với Nhà nước, là lực
lượng trực tiếp chuyển tải những nguyện vọng của nhân dân đến các cơ quan
quản lý cấp trên và là lực lượng chủ yếu nhất đưa đường lối, chủ trương của
Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với nhân dân địa phương.
+ Cán bộ cấp xã là lực lượng chủ yếu nhất thực hiện việc tiếp thu và
chuyển tải đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước
cho nhân dân địa phương, là lực lượng trực tiếp giải thích các chủ trương,
đường lối, chính sách, pháp luật cho nhân dân hiểu, đồng thời là lực lượng trực
tiếp động viên, tổ chức và chỉ đạo nhân dân địa phương thực hiện đương lối,
chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, khi phát hiện các vi
phạm ở địa phương, cán bộ xã là những người trực tiếp xử lý các vi phạm trong
phạm vi chức trách, nhiệm vụ, thẩm quyền. Từ thực tế cho thấy việc thực hiện
các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước hiệu quả đến đâu
phụ thuộc rất nhiều và hoạt động của đội ngũ cán bộ xã.
+ Vai trò của cán bộ cấp xã còn thể hiện ở chỗ, thông qua hoạt động của
cán bộ, công chức cấp xã nhân dân địa phương sẽ đánh giá chất lượng của tổ
chức Đảng, đánh giá chất lượng hoạt động của cơ quan Nhà nước, nếu đội ngũ
cán bộ công chức xã có phẩm chất đạo đức cách mạng, có trình độ, năng lực
chuyên môn nghiệp vụ tốt sẽ đem lại niềm tin cho nhân dân vào Đảng, Nhà
nước và sự nghiệp cách mạng, ngược lại sẽ làm giảm niềm tin của nhân dân đối
với Đảng, với Nhà nước và sự nghiệp cách mạng.
- Vai trò, vị trí của đội ngũ cán bộ cấp xã đối với quá trình công nghiệp

hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn.
Trong quá trình tiến hành các nội dung công nghiệp hoá, hiện đại hoá
nông nghiệp, nông thôn hiện nay, vai trò của đội ngũ cán bộ cấp xã được thể

12
hiện rõ hơn. Cán bộ xã có vai trò vừa là chủ thể, vừa là đối tượng của quá trình
công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn.
+ Vai trò chủ thể của đội ngũ cán bộ xã trong quá trình công nghiệp hoá,
hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn thể hiện ở chỗ:
Cán bộ cấp xã là những người đầu tiên và trực tiếp tiếp cận với các chủ
trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước về công nghiệp hoá,
hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn, họ là những người đầu tiên được tiếp thu
và nắm vững các nội dung, nhiệm vụ, bước đi và biện pháp tiến hành công
nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn, từ đó thực hiện nhiệm vụ
tuyên truyền, giải thích, thuyết phục nhân dân để nhân dân hiểu được ý nghĩa và
lợi ích của việc tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông
thôn, giúp nhân dân biết được nội dung, việc làm cụ thể của quá trình công
nghiệp hoá, hiện đại hoá, tạo ra tính tự giác, tích cực của nhân dân trong việc
thực hiện các nội dung của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông
nghiệp, nông thôn.
+ Vai trò chủ thể của đội cán bộ xã còn thể hiện, họ là lực lượng trực tiếp
động viên, tổ chức và chỉ đạo cho nhân dân ở địa phương mình tiến hành các
nhiệm vụ của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở địa
phương, việc thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở từng địa phương như
thế nào phụ thuộc phần lớn vào vai trò của đội ngũ cán bộ xã trong việc lãnh
đạo, chỉ đạo tiến hành của đội ngũ này.
Đối với đội ngũ cán bộ là cán bộ cấp uỷ, họ những người giữ vị trí, vai
trò chủ thể trong việc xây dựng các chủ trương, phương hướng phát triển kinh
tế - xã hội của địa phương, chủ trương và phương hướng xác định đúng thì quá
trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương sẽ phát triển mạnh và ngược lại;

đối với cán bộ chính quyền xã, nhất là cán bộ chủ chốt (Chủ tịch, Phó chủ tịch,
Chủ nhiệm hợp tác xã ) là những người trực tiếp quản lý, tổ chức và điều hành
việc thực hiện các nhiệm vụ công nghiệp hoá, hiện đại hóa nông nghiệp, nông
thôn ở địa phương, kết quả của quá trình này phụ thuộc vào chất lượng quản lý,
điều hành của đội ngũ cán bộ chính quyền cấp xã: Cán bộ là trưởng các cơ quan
đoàn thể ở cấp xã là những người trực tiếp tuyên truyền, động viên nhân dân
thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và nhiệm vụ của công nghiệp
hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn, chất lượng hoạt động của họ có ý

13
nghĩa quan trọng đến giác ngộ và tính tự giác, tích cực, chủ động của nhân dân
trong việc tiến hành các nội dung của công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
Vai trò của đội ngũ cán bộ cấp xã còn thể hiện ở chỗ, đội ngũ cán bộ xã
là những người trực tiếp lắng nghe ý kiến của nhân dân địa phương về những
vấn đề khó khăn, những vướng mắc phát sinh trong quá trình tiến hành công
nghiệp hoá, hiện đại hoá, nông nghiệp, nông thôn ở địa phương mình trên cơ sở
đó, đội ngũ cán bộ xã sẽ thực hiện báo cáo, phản hồi những vấn đề đó lên các
cấp có thẩm quyền nghiên cứu, tiến hành điều chỉnh cho phù hợp với tình hình
thực tế ở địa phương. Thực tế quá trình tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá
nông nghiệp, nông thôn thời gian qua đã chứng minh vai trò to lớn của đội ngũ
cán bộ cấp xã trong việc nắm bắt những vấn đề phát sinh trong thực tiễn, giúp
cho các cấp có những điều chỉnh phù hợp và kịp thời, đồng thời những kinh
nghiệm của chính đội ngũ cán bộ lại là cơ sở quan trọng để cấp trên đưa ra
những giải pháp phù hợp đem lại hiệu quả cao cho quá trình công nghiệp hoá,
hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn những năm qua.
+ Vai trò là đối tượng của đội ngũ cán bộ xã trong quá trình công nghiệp
hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn thể hiện ở chỗ: Đội ngũ cán bộ cấp xã
là những người trực tiếp cùng gia đình tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh
và sinh hoạt tại địa phương, cho nên cán bộ xã trở thành lực lượng đi tiên phong
trong việc thực hiện các nội dung của công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong sản

xuất nông nghiệp và xây dựng đời sống nông thôn mới, từ những tấm gương đi
đầu của các cán bộ xã trong việc áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công
nghệ mới vào trong sản xuất - kinh doanh đạt hiệu quả kinh tế cao, từ sự thành
công trong quá trình chuyển đổi cây trồng, vật nuôi và phát triển quy mô sản
xuất kinh tế theo hướng sản xuất trang trại quy mô lớn của các cán bộ xã sẽ cổ
vũ và tạo ra niềm tin để nhân dân địa phương tin tưởng và làm theo, từ đó thúc
đẩy quá trình công nghiệp hoá trong nông nghiệp, nông thôn ở địa phương phát
triển. Qua quá trình khảo sát từ thực tế cho thấy các địa phương đạt kết quả cao
trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn phần lớn
là những xã mà ở đó đội ngũ cán bộ xã và hộ gia đình của họ là những hộ kinh
tế đi đầu trong việc tiến hành áp dụng khoa học, kỹ thuật, công nghệ mới và sản
xuất, tiến hành chuyển đổi cơ cấu kinh tế hộ gia đình đạt hiệu quả cao và những
gia đình có nếp sống văn hoá tiêu biểu của địa phương.

14
Thực tiễn của quá trình phát triển kinh tế - xã hội và thực tiễn của quá
trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn những năm qua đã
cho thấy, cấp xã và đội ngũ cán bộ cấp xã có vị trí, vai trò rất lớn, mang tính
quyết định đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội nói chung và quá trình
công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn nói riêng, họ là lực
lượng lãnh đạo đã góp phần quan trọng vào kết quả đã đạt được của quá trình
công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn. Để tiếp tục thực hiện vai
trò của đội ngũ cán bộ cấp xã trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá
nông nghiệp, nông thôn trong thời gian mới, cần tiếp tục nâng cao hơn nữa chất
lượng của đội ngũ cán bộ cấp xã nhằm đáp ứng yêu cầu của nhiệm vụ trong
điều kiện mới.
1.2. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn và yêu cầu về
chất lƣợng đội ngũ cán bộ cấp xã
1.2.1. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn
Công nghiệp hóa là bước đi tất yếu trong tiến trình phát triển của mỗi

quốc gia, dân tộc vươn tới văn minh, hiện đại. Trong điều kiện của nước ta, với
những điều kiện thuận lợi do sự nghiệp đổi mới tạo ra và trên cơ sở kế thừa có
chọn lọc tri thức của văn minh nhân loại về công nghiệp hóa, Đảng ta đã xác
định công nghiệp hóa ở nước ta phải đi liền với hiện đại hóa.
Đại hội lần thứ VIII của Đảng đã đề ra nhiệm vụ chính trị trung tâm của cách
mạng nước ta hiện nay là:
Tiếp tục nắm vững hai nhiệm vụ chiến lược, xây dựng chủ nghĩa xã hội
và bảo vệ Tổ quốc, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Mục tiêu của công nghiệp hóa, hiện đại hóa: là xây dựng nước ta thành
một nước công nghiệp, có cơ sở vật chất, kỹ thuật hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp
lý, quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản
xuất. Đời sống vật chất và tinh thần cao, quốc phòng an ninh vững chắc, xã hội
công bằng, văn minh [21, tr.31].
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta là vì mục tiêu Xã hội chủ nghĩa. Do đó
công nghiệp hóa, hiện đại hóa cũng chính là quá trình thực hiện chiến lược phát
triển kinh tế - xã hội nhằm cải tiến một xã hội nông nghiệp lạc hậu thành một xã
hội công nghiệp. Với một nước nông nghiệp lạc hậu, bình quân ruộng đất rất
thấp, khả năng tích luỹ và sức mua hẹp, chúng ta phải tập trung vào nông

15
nghiệp, nông thôn và lấy đó làm khâu đột phá, phát huy tinh thần dân chủ và sức
mạnh tự cường, quyết tâm thoát khỏi đói nghèo, vươn lên làm giàu.
Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn không chỉ là yêu
cầu tất yếu khách quan ở nước ta mà còn xuất phát từ kinh nghiệm thực tế phát
triển của các nước trong khu vực như Thái Lan, Inđônêxia và các nước khác
trên thế giới, những nước có điều kiện phát triển kinh tế - xã hội giống với nước
ta đến nay đã đạt được những kết quả lớn trong phát triển kinh tế - xã hội do đã
tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước trên cơ sở công nghiệp hoá,
hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn một cách phù hợp. Từ cơ sở lý luận và
thực tiễn đã chứng tỏ công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở

nước ta trong giai đoạn hiện nay là nhiệm vụ cấp thiết mang tính tất yếu, khách
quan. Đại hội Đảng toàn quốc khóa IX và Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành
Trung ương khoá IX đã khẳng định:
Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là quá trình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá lớn, gắn
với công nghệ chế biến và thị trường; thực hiện cơ khí hoá, điện khí hoá, thuỷ
lợi hoá, ứng dụng các thành tựu của khoa học, công nghệ, trước hết là công
nghệ sinh học, đưa thiết bị, kỹ thuật và công nghệ hiện đại vào các khâu sản
xuất nông nghiệp nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh
tranh của nông sản hàng hoá trên thị trường.
Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là quá trình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng tăng nhanh tỷ trọng giá trị sản
phẩm và lao động các ngành công nghiệp và dịch vụ; giảm dần tỷ trọng sản
phẩm và lao động nông nghiệp; xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, quy
hoạch phát triển nông thôn, bảo vệ môi trường sinh thái; tổ chức lại sản xuất và
xây dựng quan hệ sản xuất phù hợp; xây dựng nông thôn dân chủ, công bằng,
văn minh, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và văn hóa cho nhân dân ở
nông thôn.
Như vậy, công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là quá
trình tạo nên sự chuyển biến căn bản về kinh tế, kỹ thuật và những chuyển biến
về kinh tế - xã hội. Thực chất của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp,
nông thôn là từng bước xây dựng, phát triển các yếu tố lực lượng sản xuất trong
nông nghiệp và nông thôn, chuyển nền sản xuất nông nghiệp truyền thống với
quy mô sản xuất nhỏ lên nền sản xuất dựa vào máy móc hiện đại với lao động

16
có trình độ cao, áp dụng thành tựu khoa học, kỹ thuật và công nghệ tiên tiến vào
sản xuất - kinh doanh, phát triển sản xuất quy mô lớn theo hướng sản xuất hàng
hoá, trên cơ sở đó từng bước xây dựng quan hệ sản xuất trong nông nghiệp,
nông thôn phù hợp với lực lượng sản xuất phát triển ở trình độ cao, xây dựng

đời sống nông thôn ngày càng văn minh và hiện đại. Công nghiệp hoá, hiện đại
hoá nông nghiệp, nông thôn là quá trình cùng lúc thực hiện bốn nhiệm vụ lớn,
đó là: Công nghiệp hoá gắn liền với hiện đại hoá nông nghiệp và Công nghiệp
hoá gắn liền với hiện đại hóa nông thôn với mục tiêu tổng quát và lâu dài là xây
dựng một nền nông nghiệp sản xuất hàng hoá lớn hiệu quả và bền vững, có
năng suất, chất lượng, công nghệ tiên tiến, đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất
khẩu; xây dựng nông thôn ngày càng giàu đẹp công bằng, dân chủ, văn minh,
có cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất phù hợp, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã
hội phát triển ngày càng hiện đại.
Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là con đường duy
nhất đưa nền sản xuất nông nghiệp và nông thôn ở nước ta phát triển lên một
trình độ mới, làm cơ sở để chúng ta thực hiện thành công sự nghiệp công
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, với tác dụng to lớn đó của công nghiệp hoá,
hiện dại hoá nông nghiệp nông thôn, chúng ta phải thực hiện những nội dung cơ
bản sau:
- Đẩy mạnh phát triển sản xuất hàng hoá, chuyển dịch cơ cấu kinh tế,
phát triển kinh doanh theo quan điểm của kinh tế thị trường, từ đó thúc đẩy quá
trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, chuyển đổi cơ cấu ngành nghề trên
cơ sở phát huy và khai thác lợi thế so sánh của từng vùng, phát triển công
nghiệp và dịch vụ nông thôn, đặc biệt là công nghiệp chế biến nông sản nhằm
thay đổi căn bản cơ cấu kinh tế nông thôn, cơ cấu lao động, quy mô và cơ cấu
thu nhập.
- Đẩy mạnh việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và khoa học quản lý
trong sản xuất kinh doanh, đẩy nhanh tiến độ thuỷ lợi hoá, cơ giới hoá, điện khí
hoá, tự động hoá, tin học hoá và ứng dụng các thành tựu hiện đại của công nghệ
sinh học, thay đổi căn bản phương thức quản lý, sản xuất, kinh doanh ở nông
nghiệp và nông thôn theo hướng lấy cơ cấu, quy mô nhu cầu thị trường làm căn
cứ quyết định cơ cấu, quy mô sản xuất và đổi mới cơ cấu sản phẩm nhằm kết
hợp tốt sản xuất và tiêu dùng.

17
- Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho sản xuất nông nghiệp, kể cả
nhân lực quản lý trong đó chú trọng chất lượng nguồn lao động sản xuất nông
nghiệp, nâng cao tỷ lệ lao động được đào tạo trong nông nghiệp và nông thôn.
Từng bước hiện đại hoá kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông nghiệp và
nông thôn theo hướng ngày càng hiện đại, nâng cao trình độ văn minh của xã
hội nông thôn, từng bước hình thành nông thôn mới văn minh, hiện đại.
Để thực hiện thành công quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông
nghiệp, nông thôn ở nước ta trong giai đoạn hiện nay, đòi hỏi cùng lúc phải
thực hiện đồng thời bốn nội dung trên của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại
hoá; nội dung thứ nhất phản ánh quá trình tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu
kinh tế, đây là nội dung quan trọng, kết quả của quá trình này được thể hiện cụ
thể ở việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp, nông thôn; nội dung
thứ hai phản ánh quá trình hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn không chỉ về
phương diện kỹ thuật vả công nghệ, mà cả về phương diện quản lý kinh doanh;
nội dung thứ ba và thứ tư phản ánh các điều kiện kinh tế - xã hội để tiến hành
công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn. Cả bốn nội dung trên là
những nội dung cơ bản, chúng có quan hệ biện chứng với nhau.
Do đó, trong quá trình tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông
nghiệp, nông thôn ở từng địa phương, từng giai đoạn cụ thể đòi hỏi phải được
cụ thể hoá trên cơ sở điều kiện cụ thể của từng địa phương và giai đoạn lịch sử
cho phù hợp và phải cùng lúc thực hiện đầy đủ cả bốn nội dung trên mới bảo
đảm hiệu quả của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn.

18
1.2.2. Yêu cầu về chất lượng của cán bộ cấp xã trong công nghiệp hoá, hiện
đại hoá nông nghiệp, nông thôn
* Khái niệm về chất lượng: Theo Từ điển tiếng Việt thì "chất lượng" hiểu
ở nghĩa chung nhất là "cái tạo nên phẩm chất, giá trị của một con người, sự vật,
sự việc" [36, tr.44].

Đối với một con người sống trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Chất lượng của cá nhân đó được hiểu là tổng hợp những phẩm chất nhất định về
sức khỏe, trí tuệ khoa học, chuyên môn nghề nghiệp, phẩm chất đạo đức, ý chí,
niềm tin, năng lực; luôn gắn bó với tập thể, với cộng đồng và tham gia một cách
tích cực vào quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Trong thời kỳ
đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước yêu cầu chất lượng đối với
mỗi người trong xã hội nói chung vốn đã cao thì yêu cầu đối với chất lượng cán
bộ công chức càng cao hơn, người cán bộ phải gương mẫu, đi tiên phong về lý
luận và thực tiễn, chấp hành nghiêm chỉnh chủ trương, đường lối, chính sách,
pháp luật của Đảng và Nhà nước; giữ vững tiêu chuẩn và tư cách của người cán bộ.
Mỗi cán bộ công chức không tồn tại một cách biệt lập mà phải được đặt
trong một chỉnh thể thống nhất của đội ngũ cán bộ công chức. Vì vậy, quan
niệm về chất lượng đội ngũ cán bộ phải được đặt trong mối quan hệ biện chứng
giữa chất lượng của từng cán bộ với chất lượng của cả đội ngũ. Chất lượng của
cả đội ngũ không phải là sự tập hợp giản đơn số lượng mà là sự tổng hợp sức
mạnh của toàn bộ đội ngũ. Sức mạnh này bắt nguồn từ phẩm chất vốn có bên
trong của mỗi cán bộ và nó được tăng lên gấp bội bởi tính thống nhất của tổ
chức; của sự giáo dục, đào tạo, phân công, quản lý, của kỷ luật.
Như vậy có thể nói chất lượng đội ngũ cán bộ công chức bao gồm:
- Chất lượng của từng cán bộ, cụ thể là phẩm chất chính trị, đạo đức;
trình độ năng lực và khả năng hoàn thành nhiệm vụ. Chất lượng của từng cán
bộ là yếu tố cơ bản tạo nên chất lượng của cả đội ngũ.
- Chất lượng của cả đội ngũ với tính cách là một chỉnh thể, thể hiện ở cơ
cấu đội ngũ được tổ chức khoa học, có tỷ lệ cân đối, hợp lý vì số lượng và độ
tuổi bình quân được phân bố trên cơ sở các địa phương, đơn vị và lĩnh vực hoạt
động của đời sống xã hội.
Như vậy, các yếu tố cấu thành chất lượng đội ngũ cán bộ công chức
không chỉ bao gồm một mặt, một khía cạnh nào đó, mà nó bao gồm cả một hệ
thống, được kết cấu như một chỉnh thể toàn diện từ chất lượng của từng cán bộ,

19
cho đến cơ cấu số lượng nam nữ, độ tuổi, thành phần của đội ngũ cùng với việc
bồi dưỡng, giáo dục, phân công, quản lý kiểm tra giám sát và thực hiện nghiêm
các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của bộ máy chính quyền nhân dân.
Để nâng cao chất lượng của đội ngũ cán bộ công chức, cần phải giải
quyết tốt mối quan hệ giữa chất lượng với số lượng cán bộ công chức. Chỉ khi
nào hai mặt này quan hệ hài hòa, tác động hữu cơ với nhau thì mới tạo nên sức
mạnh đồng bộ của cả đội ngũ. Trong thực tế chúng ta cần phải chống hai
khuynh hướng, khuynh hướng thứ nhất là chạy theo số lượng, ít chú trọng đến
chất lượng dẫn đến cán bộ nhiều về số lượng nhưng hoạt động không hiệu quả.
Khuynh hướng thứ hai, cầu toàn về chất lượng nhưng không quan tâm
đến số lượng. Khuynh hướng này là một nguyên nhân quan trọng làm cho tuổi
đời bình quân của đội ngũ cán bộ công chức ngày càng cao, hẫng hụt về thế hệ.
Trong giai đoạn hiện nay thì cần hơn hết là phải coi trọng chất lượng của cán bộ
công chức trên cơ sở bảo đảm số lượng hợp lý.
Từ những đặc điểm trên có thể khái niệm: Chất lượng đội ngũ cán bộ
công chức cấp xã là một hệ thống những phẩm chất, giá trị được kết cấu như
một chỉnh thể toàn diện được thể hiện qua phẩm chất chính trị, phẩm chất đạo
đức, trình độ năng lực, khả năng hoàn thành nhiệm vụ của mỗi công chức và cơ
cấu, số lượng, độ tuổi, thành phần của cả đội ngũ cán bộ công chức cấp xã.
* Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn: là một chủ
trương lớn của Đảng và Nhà nước ta, là con đường đưa nền sản xuất nông
nghiệp và nông thôn nước ta phát triển lên một trình độ mới theo kịp sự phát
triển của thế giới. Để thực hiện có hiệu quả các nội dung của công cuộc công
nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở nước ta hiện nay, đòi hỏi
mỗi địa phương cần nhận thức đầy đủ và đúng các nhân tố cần thiết để tiến
hành thực hiện quá trình công hiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn
trong những giai đoạn cụ thể.
Những thành tựu bước đầu quan trọng trong công cuộc đổi mới đã đưa
đất nước đến thời cơ phát triển mới. Tuy nhiên, đất nước đang đứng trước thách

thức tụt hậu về kinh tế, quốc nạn tham nhũng, chiến lược diễn biến hòa bình của
kẻ thù. Các nguy cơ đó đặt ra nhiều vấn đề đối với việc đổi mới chất lượng cán
bộ và công tác cán bộ.
Trong quá trình thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa vai trò của đội
ngũ cán bộ là hết sức quan trọng, họ phải là những người đề ra kế hoạch để thực

20
hiện từng mục tiêu, đồng thời lại là người tổ chức, quản lý quá trình thực hiện
và gương mẫu thực hiện những mục tiêu. Việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán
bộ nói chung và đội ngũ cán bộ công chức xã nói riêng càng quan trọng. Có thể
khẳng định, không thể thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa thành công với
một cơ chế quản lý lạc hậu, xơ cứng với một nền hành chính vừa cồng kềnh,
vừa thiếu dân chủ, không biết tôn trọng và phát huy năng lực xã hội, vừa lỏng
lẻo, vừa trì trệ, cửa quyền với đội ngũ cán bộ chất lượng thấp, cơ cấu không hợp lý.
Hiện nay đội ngũ cán bộ công chức vùng núi và trung du nhìn chung còn thiếu về số
lượng và hạn chế về chất lượng. Trình độ học vấn còn thấp hơn rất nhiều so với khu
vực đồng bằng. Do đó để đáp ứng yêu cầu của quá trình công nghiệp hóa, hiện
đại hóa nông nghiệp, nông thôn đòi hỏi đội ngũ công chức cấp xã phải đáp ứng
những yêu cầu sau:
- Yêu cầu về phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng của đội ngũ cán bộ xã.
Khi nói tới tiêu chuẩn của người cán bộ, Chủ tịch Hồ Chí Minh (2000,
tập 14, tr.252-253) đã khẳng định: "cũng như sông thì phải có nguồn mới có
nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo.
Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi đến mấy
cùng không lãnh đạo được nhân dân. . .", Người tiếp tục chỉ ra: "Làm cách
mạng là để cải tạo xã hội cũ thành xã hội mới, là sự nghiệp vẻ vang, nhưng
cùng là một nhiệm vụ nặng nề, một cuộc đấu tranh rất phức tạp, lâu dài và gian
khổ. Sức có mạnh mới gánh được nặng và đi được xa. Người cách mạng phải
có đạo đức cách mạng làm nền tảng mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng
vẻ vang đó" [tập 15, tr.283]. Như vậy, trong quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí

Minh đạo đức là cái gốc của người cán bộ. Thực hiện sự nghiệp công nghiệp
hoá, hiện đại hoá đất nước và công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông
thôn là một sự nghiệp cách mạng làm cải biến một cách căn bản và toàn diện
nền sản xuất từ nền sản xuất lạc hậu với lao động thủ công, năng suất thấp sang
một nền sản xuất sử dụng lao động được đào tạo với khoa học, công nghệ hiện
đại tạo ra năng suất lao động cao, xây dựng đời sống nông thôn ngày càng văn
minh, hiện đại, đây là nhiệm vụ vô cùng khó khăn, phức tạp và lâu dài. Sự
nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn lại diễn ra trong
điều kiện của nền kinh tế thị trường với nhiều ưu điểm, mang lại nhiều thành
công to lớn song bên cạnh đó cũng nhiều tác động tiêu cực của mặt trái cơ chế
này tới đời sống tinh thần của đội ngũ cán bộ cấp xã, làm mất đi phẩm chất