PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC CHƯƠNG HALOGEN HÓA HỌC 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

 
 

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Lê Thị Ngọc Ánh

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC
CHO HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC
CHƯƠNG HALOGEN HÓA HỌC 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2016


 
 

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Lê Thị Ngọc Ánh

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC
CHO HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC
CHƯƠNG HALOGEN HÓA HỌC 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
 

Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Hóa học
Mã số

: 60 14 01 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. ĐẶNG THỊ OANH

Thành phố Hồ Chí Minh - 2016


 
 

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là
trung thực và chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ
cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong
luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc rõ ràng và được phép công bố.
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 9 năm 2016
Tác giả
Lê Thị Ngọc Ánh


 
 

LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Trịnh Văn Biều cùng các
thầy cô khoa Hóa học Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh và
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã giúp tôi có nhiều kiến thức và kĩ năng sư
phạm trong suốt khóa học.
Tôi cũng xin gởi lời cảm ơn đến Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư phạm
Thành phố Hồ Chí Minh và Phòng Sau đại học đã tạo điều kiện thuận lợi để
chúng tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa học.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS. Đặng Thị
Oanh đã dành nhiều thời gian trực tiếp hướng dẫn và tận tình giúp đỡ, tạo mọi
điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo và các em học sinh trường
trung học phổ thông Trần Cao Vân và Bách Việt ở Tp. HCM đã đóng góp ý kiến
và giúp đỡ rất nhiều cho tôi trong quá trình thực nghiệm sư phạm.
Và cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp
đã luôn ủng hộ, động viên và giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành tốt luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn!
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 9 năm 2016
Tác giả
Lê Thị Ngọc Ánh


 
 

MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục

Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VẤN ĐỀ TỰ HỌC CỦA
HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ....................................................... 5
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu........................................................................................ 5
1.2. Cơ sở lí luận về tự học .............................................................................................. 6
1.2.1. Quan niệm về tự học ........................................................................................... 6
1.2.2. Vai trò của tự học ................................................................................................ 6
1.2.3. Các yếu tố của tự học .......................................................................................... 7
1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình tự học ...................................................... 9
1.3. Cơ sở lý luận về năng lực ....................................................................................... 10
1.3.1. Khái niệm về năng lực, năng lực chung của học sinh THPT ............................ 10
1.3.2. Năng lực tự học của HS THPT ......................................................................... 11
1.4. Tài liệu tự học có hướng dẫn .................................................................................. 13
1.4.1. Thế nào là tài liệu tự học có hướng dẫn ............................................................ 13
1.4.2. Các nguyên tắc thiết kế tài liệu hỗ trợ tự học .................................................... 13
1.4.3. Phân loại tài liệu tự học có hướng dẫn .............................................................. 14
1.4.4. Vai trò của giáo viên trong việc hướng dẫn học sinh tự học............................. 14


 
 

1.4.5. Ưu và nhược điểm của phương pháp tự học theo tài liệu tự học có hướng
dẫn ...................................................................................................................... 15
1.5. Mô hình trường học mới Việt Nam (VNEN) ......................................................... 16
1.5.1. Tổng quan, lí luận về mô hình trường học mới Việt Nam ................................ 16

1.5.2. Cấu trúc một tài liệu hướng dẫn theo mô hình trường học VNEN ................... 16
1.5.3. Ưu, nhược điểm của mô hình trường học mới .................................................. 22
1.6. Thực trạng về năng lực tự học của học sinh ở một số trường THPT ..................... 22
1.6.1. Mục đích điều tra............................................................................................... 22
1.6.2. Đối tượng điều tra ............................................................................................. 23
1.6.3. Nội dung điều tra ............................................................................................... 23
1.6.4. Kết quả điều tra ................................................................................................. 23
1.6.5. Kết luận ............................................................................................................. 29
TÓM TẮT CHƯƠNG 1 .............................................................................................. 30
Chương 2. PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH THÔNG
QUA DẠY HỌC CHƯƠNG HALOGEN - HÓA HỌC 10 TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG ......................................................................................... 31
2.1. Giới thiệu mục tiêu, chương trình và đặc điểm chương Halogen Hóa học 10 ....... 31
2.1.1. Mục tiêu, yêu cầu của chương Halogen ............................................................ 31
2.1.2. Cấu trúc chương trình của chương Halogen ..................................................... 32
2.1.3. Đặc điểm về phương pháp dạy học chương Halogen ....................................... 33
2.2. Đề xuất một số biện pháp áp dụng trong dạy học chương Halogen nhằm phát
triển năng lực tự học của học sinh THPT ........................................................... 34
2.2.1. Biện pháp 1: Thiết kế tài liệu tự học có hướng dẫn .......................................... 34
2.2.2. Biện pháp 2: Thiết kế bài giảng theo mô hình trường học mới VNEN ............ 64
2.3. Thiết kế công cụ đánh giá năng lực tự học ............................................................. 81


 
 

2.3.1. Bảng kiểm quan sát của GV .............................................................................. 81
2.3.2. Bài kiểm tra kiến thức sau các tiết học.............................................................. 86
2.4. Một số giáo án thực hiện dạy học theo 2 biện pháp trên ........................................ 86
2.4.1. Giáo án tổ chức dạy học theo biện pháp sử dụng tài liệu tự học có hướng dẫn ......... 86

2.4.2. Giáo án tổ chức dạy học theo mô hình trường học mới VNEN ........................ 89
TÓM TẮT CHƯƠNG 2 .............................................................................................. 91
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM................................................................... 92
3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ............................................................................. 92
3.2. Đối tượng thực nghiệm ........................................................................................... 92
3.3. Tiến trình thực nghiệm ........................................................................................... 93
3.4. Kết quả thực nghiệm và xử lý kết quả thực nghiệm............................................... 96
3.4.1. Đánh giá định lượng .......................................................................................... 96
3.4.2. Đánh giá định tính ........................................................................................... 112
TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ............................................................................................ 122
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................... 123
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................... 125
PHỤ LỤC


 
 

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ và kí hiệu

Viết tắt

Dung dịch

DD

Công thức cấu tạo

CTCT

Công thức phân tử

CTPT

Đối chứng

ĐC

Điều kiện tiêu chuẩn

ĐKTC

Giáo viên

GV

Học sinh

HS

Kiểm tra, đánh giá

KT – ĐG

Nội dung

ND

Năng lực

NL

Năng lực tự học

NLTH

Nhà xuất bản

Nxb

Phương pháp

PP

Phương pháp dạy học

PPDH

Phương trình hóa học

PTHH

Số thứ tự

STT

Tự học

TH

Trung học cơ sở

THCS

Trung học phổ thông

THPT

Thực nghiệm

TN

Thực nghiệm sư phạm

TNSP

Thành phố Hồ Chí Minh

Tp. HCM

Mô hình trường học mới Việt Nam
Viet Nam Escuela Nueva

VNEN


 
 

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1. Bảng mô tả biểu hiện của năng lực thành phần ............................................ 12
Bảng 1.2. Bảng mô tả các hoạt động chính trong bài học theo mô hình trường học
mới Việt Nam ................................................................................................. 18
Bảng 1.3. Số lượng phiếu tham khảo ý kiến GV và HS ................................................ 23
Bảng 1.4. Kết quả điều tra năng lực tự học của HS ...................................................... 23
Bảng 1.5. Kết quả điều tra GV về những vấn đề liên quan đến NLTH của HS............ 27
Bảng 1.6. Đánh giá mức độ biểu hiện NLTH của HS ................................................... 28
Bảng 1.7. Những biện pháp có thể phát triển NLTH Hóa học cho HS THPT .............. 28
Bảng 2.1. Cấu trúc chương trình chương Halogen, Hóa học 10 (Cơ bản) .................... 32
Bảng 2.2. Bảng mô tả các chỉ số hành vi của các năng lực thành tố trước khi hỏi
ý kiến chuyên gia............................................................................................ 81
Bảng 2.3. Bảng mô tả các chỉ số hành vi của năng lực thành tố sau khi xin ý kiến
chuyên gia ...................................................................................................... 84
Bảng 3.1. Các lớp TN và ĐC......................................................................................... 92
Bảng 3.2. Các bước tiến hành thực nghiệm đánh giá hiệu quả của việc sử dụng tài
liệu tự học có hướng dẫn ................................................................................ 93
Bảng 3.3. Thực nghiệm đánh giá hiệu quả của việc áp dụng dạy học theo mô hình
trường học mới Việt Nam (VNEN) ............................................................... 94
Bảng 3.4. Bảng điểm bài kiểm tra 1 .............................................................................. 96
Bảng 3.5. Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất tích lũy bài kiểm tra 1 của lớp
TN1 và ĐC1 ................................................................................................... 97
Bảng 3.6. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy bài kiểm tra 1 của
lớp TN2 và ĐC2 ............................................................................................. 98
Bảng 3.7. Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất tích lũy bài kiểm tra 1 của lớp
TN3 và ĐC3 ................................................................................................... 99
Bảng 3.8. Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất tích lũy bài kiểm tra 1 của lớp
TN4 và ĐC4 ................................................................................................. 100
Bảng 3.9. Bảng tổng hợp các tham số thống kê đặc trưng bài kiểm tra 1 ................... 101
Bảng 3.10. Bảng phân loại kết quả học tập bài kiểm tra 1 của học sinh ..................... 101

 
 

Bảng 3.11. Bảng điểm bài kiểm tra 2 .......................................................................... 104
Bảng 3.12. Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất tích lũy bài kiểm tra 2 của
lớp TN1 và ĐC1 ........................................................................................... 104
Bảng 3.13. Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất tích lũy bài kiểm tra 2 của
lớp TN2 và ĐC2 ........................................................................................... 105
Bảng 3.14. Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất tích lũy bài kiểm tra 2 của
lớp TN3 và ĐC3 ........................................................................................... 106
Bảng 3.15. Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất tích lũy bài kiểm tra 2 của
lớp TN4 và ĐC4 ........................................................................................... 107
Bảng 3.16. Bảng tổng hợp các tham số thống kê đặc trưng bài kiểm tra 2 ................. 108
Bảng 3.17. Bảng phân loại kết quả học tập của học sinh bài kiểm tra 2 ..................... 109
Bảng 3.18. Ý kiến đánh giá tài liệu tự học có hướng dẫn của GV .............................. 112
Bảng 3.19. Tổng hợp ý kiến đánh giá tài liệu giảng dạy biên soạn theo mô hình
trường học mới Việt Nam (VNEN) ............................................................. 115
Bảng 3.20. Đánh giá của HS về tài liệu sử dụng trong dạy học nhằm phát triển
NLTH cho HS .............................................................................................. 119
Bảng 3.21. Bảng kết quả đánh giá mức độ phát triển năng lực tự học của HS ........... 120


 
 

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1. Sơ đồ các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình tự học ....................................... 10
Hình 2.1. Sơ đồ mối liên hệ giữa các nội dung nghiên cứu các chất ............................ 33

Hình 3.1. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 1 của lớp TN1 và ĐC1 ........................... 97
Hình 3.2. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 1 của lớp TN2 và ĐC2 ........................... 98
Hình 3.3. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 1 của lớp TN3 và ĐC3 ........................... 99
Hình 3.4. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 1 của lớp TN4 và ĐC4 ......................... 100
Hình 3.5. Biểu đồ phân loại kết quả học tập bài kiểm tra 1 của lớp TN1 và ĐC1 ...... 102
Hình 3.6. Biểu đồ phân loại kết quả học tập bài kiểm tra 1 của lớp TN2 và ĐC2 ...... 102
Hình 3.7. Biểu đồ phân loại kết quả học tập bài kiểm tra 1 của lớp TN3 và ĐC3 ...... 103
Hình 3.8. Biểu đồ phân loại kết quả học tập bài kiểm tra 1 của lớp TN4 và ĐC4 ...... 103
Hình 3.9. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 2 lớp TN1 và ĐC1 ............................... 105
Hình 3.10. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 2 của lớp TN2 và ĐC2 ....................... 106
Hình 3.11. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 2 của lớp TN3 và ĐC3 ....................... 107
Hình 3.12. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 2 của lớp TN4 và ĐC4 ....................... 108
Hình 3.13. Biểu đồ phân loại kết quả học tập bài kiểm tra 2 của lớp TN1 và ĐC1 .... 109
Hình 3.14. Biểu đồ phân loại kết quả học tập bài kiểm tra 2 của lớp TN2 và ĐC2 .... 110
Hình 3.15. Biểu đồ phân loại kết quả học tập bài kiểm tra 2 của lớp TN3 và ĐC3 .... 110
Hình 3.16. Biểu đồ phân loại kết quả học tập bài kiểm tra 2 của lớp TN4 và ĐC4 .... 111
Hình 3.17. Biểu đồ đánh giá mức độ đạt được các tiêu chí chỉ báo năng lực tự
học khi sử dụng tài liệu tự học có hướng dẫn trong dạy học ..................... 121
Hình 3.18. Biểu đồ đánh giá mức độ đạt được các tiêu chí chỉ báo năng lực tự
học khi dạy theo mô hình trường học mới VNEN ..................................... 121