MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC HÓA HỮU CƠ LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (432.33 KB, 27 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
Võ Thị Lam Hồng
MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN
CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC HÓA HỮU
CƠ LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Thành phố Hồ Chí Minh – 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
Võ Thị Lam Hồng
MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN
CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC HÓA HỮU
CƠ LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THƠNG
Chun ngành : Lí luận và phương pháp dạy học bộ mơn Hố học
Mã số
: 60 14 01 11
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. NGUYỄN PHÚ TUẤN
Thành phố Hồ Chí Minh – 2016
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực
và chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực
hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được
chỉ rõ nguồn gốc rõ ràng và được phép cơng bố.
Tp Hồ Chí Minh, ngày 30 tháng 9 năm 2016
Học viên thực hiện
Võ Thị Lam Hồng
LỜI CẢM ƠN
Lời đầu, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến giảng viên hướng dẫn
– TS. Nguyễn Phú Tuấn và thầy – PGS.TS. Trịnh Văn Biều về sự hướng dẫn, góp ý
tận tình, chu đáo trong suốt q trình tơi xây dựng và hồn thiện luận văn.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn quý thầy cơ khoa Hóa học trường Đại học Sư
phạm Tp. HCM, trường Đại học Sư phạm Hà Nội, trường Đại học Khoa học Tự nhiên
Tp. HCM đã trực tiếp giảng dạy tơi, đã giúp tơi có cơ hội học tập và nâng cao trình độ
về lĩnh vực lý luận và phương pháp dạy học hóa học.
Tơi xin gửi lời cảm ơn đến Ban Giám Hiệu, Phòng Sau đại học trường Đại học
Sư phạm Tp. HCM đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để khóa học được hồn thành tốt
đẹp.
Tơi xin cảm ơn các bạn học viên cao học K25 trường Đại học Sư phạm Tp. HCM
luôn động viên, giúp tôi rất nhiều trong quá trình học tập và tiến hành điều tra thực tế.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu trường THPT Ngô Quyền đã tạo cơ
hội và mọi điều kiện thuận lợi về thời gian trong quá trình công tác để tôi luôn đảm
bảo việc học tập. Xin cảm ơn các thầy cô giáo đang công tác tại trường THPT Ngô
Quyền, THPT Nam Hà, THPT Tam Phước, THPT Trấn Biên, THPT Đinh Tiên Hoàng
thuộc địa bàn thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai và các em học sinh đã giúp đỡ tôi rất
nhiều trong thời gian thực nghiệm sư phạm tại trường.
Cuối cùng tôi xin gửi lời tri ân sâu sắc đến gia đình tơi, đã ln là chỗ dựa vững
chắc cho tơi trong những lúc khó khăn nhất để tơi có tinh thần học tập và hồn thành
tốt luận văn.
Mặc dù, tôi đã cố gắng rất nhiều nhưng với thời gian có hạn nên luận văn cịn có
nhiều khuyết điểm và thiếu sót. Tơi kính mong nhận được sự góp ý, nhận xét, chỉ bảo
từ quý thầy cô, anh chị và các bạn để luận văn được hồn thiện hơn.
Trân trọng cảm ơn!
Tp. Hồ Chí Minh, ngày 12 tháng 09 năm 2016
Tác giả
Võ Thị Lam Hồng
MỤC LỤC
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ................................ 5
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ................................................................................... 5
1.1.1. Những nghiên cứu về phát triển năng lực ................................................... 5
1.1.2. Những nghiên cứu về năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn .............. 6
1.2. Năng lực ............................................................................................................... 7
1.2.1. Khái niệm năng lực ..................................................................................... 7
1.2.2. Năng lực trong chương trình dạy học định hướng phát triển năng lực ....... 8
1.2.3. Phân loại năng lực ..................................................................................... 10
1.2.4. Cấu trúc năng lực ...................................................................................... 12
1.2.5. Các phương pháp đánh giá năng lực ......................................................... 13
1.3. Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn .......................................... 15
1.3.1. Khái niệm năng lực vận dụng kiến thức ................................................... 15
1.3.2. Sự cần thiết của việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào
thực tiễn cho học sinh .......................................................................................... 15
1.4. Đổi mới phương pháp dạy học nhằm chú trọng phát triển năng lực của học
sinh ...................................................................................................................... 16
1.4.1. Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học ...................................... 16
1.4.2. Một số phương pháp dạy học để phát triển năng lực vận dụng kiến
thức hóa học vào thực tiễn cho học sinh ............................................................. 16
1.5. Thực trạng việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức trong dạy học hóa
học hiện nay ở một số trường trung học phổ thơng ............................................ 29
1.5.1. Mục đích khảo sát ..................................................................................... 29
1.5.2. Đối tượng khảo sát .................................................................................... 30
1.5.3. Kết quả khảo sát ........................................................................................ 30
Tiểu kết Chương 1 ....................................................................................................... 40
Chương 2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG
KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC HÓA
HỮU CƠ LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ..................................................... 41
2.1. Tổng quan về nội dung phần Hóa học hữu cơ lớp 11 THPT ............................. 41
2.1.1. Mục tiêu..................................................................................................... 41
2.1.2. Cấu trúc và nội dung phần Hóa học hữu cơ lớp 11 THPT ........................ 42
2.1.3. Kế hoạch giảng dạy ................................................................................... 45
2.1.4. Một số lưu ý khi giảng dạy phần hóa học hữu cơ lớp 11 THPT ............... 45
2.2. Thành phần và biểu hiện của năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn ......... 53
2.2.1. Thành phần ................................................................................................ 53
2.2.2. Biểu hiện của năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn ........................ 54
2.3. Một số nguyên tắc khi đề xuất các biện pháp phát triển năng lực vận dụng
kiến thức vào thực tiễn cho học sinh trong dạy học Hóa học ............................. 56
2.3.1. Nguyên tắc 1: Đảm bảo bám sát mục tiêu bài học .................................... 56
2.3.2. Nguyên tắc 2: Nội dung thực tiễn phải bám sát nội dung bài học ............ 56
2.3.3. Nguyên tắc 3: Đảm bảo tính chính xác, khoa học, hiện đại ...................... 56
2.3.4. Nguyên tắc 4: Đảm bảo tính vừa sức, khả thi, hiệu quả ........................... 56
2.3.5. Nguyên tắc 5: Phát triển năng lực vận dụng kiến thức không thể tách
rời với việc phát triển một số năng lực học tập khác .......................................... 57
2.4. Một số biện pháp sử dụng để phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào
thực tiễn cho học sinh trong dạy học Hóa hữu cơ lớp 11 THPT ........................ 57
2.4.1. Biện pháp 1: Sử dụng phương pháp dạy học dự án .................................. 57
2.4.2. Biện pháp 2: Sử dụng phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn
đề ................................................................................................................ 67
2.4.3. Biện pháp 3 : Sử dụng các bài tập liên quan đến thực tiễn ....................... 71
2.4.4. Biện pháp 4: Tổ chức các hoạt động trải nghiệm...................................... 78
2.5. Thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức của học sinh.......... 81
2.5.1. Quy trình đánh giá năng lực vận dụng kiến thức ...................................... 81
2.5.2. Công cụ 1: Hồ sơ học tập .......................................................................... 84
2.5.3. Công cụ 2: Bảng kiểm quan sát................................................................. 87
2.5.4. Công cụ 3: Bài kiểm tra............................................................................. 88
2.6. Một số giáo án thực nghiệm ............................................................................... 93
2.6.1. Giáo án bài “Ankan” ................................................................................. 93
2.6.2. Giáo án bài “Ancol” ................................................................................ 103
2.6.3. Giáo án bài “Luyện tập ancol- phenol” ................................................... 115
Tiểu kết Chương 2 ..................................................................................................... 125
Chương 3. THỰC NGHIỆM .................................................................................... 126
3.1. Mục đích thực nghiệm ..................................................................................... 126
3.2. Nội dung thực nghiệm ...................................................................................... 126
3.3. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm ................................................................... 126
3.4. Tiến hành thực nghiệm..................................................................................... 127
3.4.1. Chuẩn bị thực nghiệm ............................................................................. 127
3.4.2. Đánh giá trước thực nghiệm .................................................................... 127
3.4.3. Tiến hành giảng dạy và thu thập kết quả ................................................. 129
3.4.4. Xử lý kết quả thực nghiệm ...................................................................... 130
3.5. Kết quả thực nghiệm ........................................................................................ 131
3.5.1. Ý kiến của các GV dạy thực nghiệm....................................................... 131
3.5.2. Kết quả bài kiểm tra số 1 ......................................................................... 132
3.5.3. Kết quả bài kiểm tra số 2 ......................................................................... 134
3.5.3. Kết quả đánh giá năng lực bằng công cụ đã thiết kế ............................... 136
3.5.4. Kết luận về thực nghiệm sư phạm ........................................................... 139
Tiểu kết Chương 3 ..................................................................................................... 140
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................... 141
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................... 144
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CTCT
:
Công thức cấu tạo
CTPT
:
Công thức phân tử
ĐC
:
Đối chứng
Dd
:
Dung dịch
DHDA
:
Dạy học dự án
GQVĐ
:
Giải quyết vấn đề
GV
:
Giáo viên
HCHC
:
Hợp chất hữu cơ
HĐTN
:
Hoạt động trải nghiệm
HS
:
Học sinh
NL
:
Năng lực
NLVDKT
:
Năng lực vận dụng kiến thức
PH&GQVĐ
:
Phát hiện và giải quyết vấn đề
PPDH
:
Phương pháp dạy học
PTHH
:
Phương trình hóa học
SGK
:
Sách giáo khoa
THCVĐ
:
Tình huống có vấn đề
THPT
:
Trung học phổ thông
TN
:
Thực nghiệm
TNSP
:
Thực nghiệm sư phạm
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Các bậc trình độ trong bài tập theo định hướng năng lực ............................ 26
Bảng 1.2. Danh sách trường và số lượng GV phản hồi lại phiếu điều tra.................... 30
Bảng 1.3. Kết quả khảo sát GV câu 1........................................................................... 31
Bảng 1.4. Kết quả khảo sát GV câu 2............................................................................ 31
Bảng 1.5. Kết quả khảo sát GV câu 3 ............................................................................ 32
Bảng 1.6. Kết quả khảo sát GV câu 4 ............................................................................ 34
Bảng 1.7. Kết quả khảo sát GV câu 5 ............................................................................ 34
Bảng 1.8. Kết quả khảo sát GV câu 6 ............................................................................ 35
Bảng 1.9. Kết quả khảo sát GV câu 7 ............................................................................ 36
Bảng 1.10. Kết quả khảo sát học sinh ........................................................................... 38
Bảng 2.1. Thang đo năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh .............. 82
Bảng 2.2. Mẫu sổ theo dõi dự án ................................................................................... 84
Bảng 2.3. Mẫu phiếu đánh giá sản phẩm dự án............................................................. 85
Bảng 2.4. Mẫu phiếu tự đánh giá sau dự án .................................................................. 85
Bảng 2.5. Mẫu phiếu nhìn lại quá trình thực hiện dự án ............................................... 86
Bảng 2.6. Bảng kiểm quan sát biểu hiện NLVDKT ...................................................... 87
Bảng 3.1. Danh sách giáo viên và trường thực nghiệm .............................................. 126
Bảng 3.2. Bảng phân loại học lực của HS trước thực nghiệm .................................... 128
Bảng 3.3. Kết quả bài kiểm tra số 1 ............................................................................ 132
Bảng 3.4. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra số 1 ................. 132
Bảng 3.5.Tổng hợp phân loại kết quả học tập bài kiểm tra số 1 ................................. 133
Bảng 3.6. Tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra số 1 ..................................... 134
Bảng 3.7. Kết quả bài kiểm tra số 2 ............................................................................ 134
Bảng 3.8. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra số 2 ................. 134
Bảng 3.9. Tổng hợp phân loại kết quả học tập bài kiểm tra số 2 ................................ 135
Bảng 3.10. Tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra số 2 ................................... 136
Bảng 3.11. Kết quả điểm dự án ................................................................................... 136
Bảng 3.12. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích kết quả đánh giá LVDKT . 137
Bảng 3.13.Tổng hợp phân loại kết quả đánh giá NLVDKT ........................................ 138
Bảng 3.14. Tổng hợp các tham số đặc trưng kết quả đánh giá NLVDKT sau TN ...... 139
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1. Xây dựng chương trình giảng dạy theo năng lực ...........................................9
Hình 1.2. Các thành phần cấu trúc của năng lực ........................................................... 13
Hình 1.3. Đặc điểm của dạy học dự án .........................................................................18
Hình 1.4. Quy trình dạy học PH & GQVĐ ...................................................................21
Hình 2.1. Sơ đồ nội dung kiến thức phần hóa học hữu cơ lớp 11 THPT ...................... 42
Hình 2.2. Thành phần của NLVDKT vào thực tiễn ...................................................... 54
Hình 2.3. Quy trình dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề .........................................69
Hình 3.1. Đồ thị đường tích lũy bài kiểm tra số 1 .......................................................133
Hình 3.2. Biểu đồ kết quả học tập bài kiểm tra số 1 ...................................................133
Hình 3.3. Đồ thị đường tích lũy bài kiểm tra số 2 .......................................................135
Hình 3.4. Biểu đồ kết quả học tập bài kiểm tra số 2 ...................................................136
Hình 3.5. Đồ thị đường lũy tích kết quả đánh giá NLVDKT ......................................138
Hình 3.6. Biểu đồ xếp loại năng lực VDKT của lớp TN và ĐC sau TN .....................138
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
