sáng kiến kinh nghiệm: giải pháp sử dụng tài liệu tham khảo vào dạy học lịch sử lớp 12

II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN
----------***---------1. Sự cần thiết, mục đích của việc thực hiện sáng kiến
a. Sự cần thiết của việc thực hiện sáng kiến:
* Xuất phát từ chủ trương đổi mới toàn diện giáo dục của Đảng và Nhà
nước hiện nay: Định hướng đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục đã được xác định
cụ thể trong Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII (12/1996), trong Luật Giáo dục sửa
đổi năm 2009, được thể chế hóa trong các văn bản của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Trong
Nghị quyết số 29 - NQ/TW của BCH trung ương 8 khóa XI nêu rõ: "Đa dạng hóa nội
dung, tài liệu học tập, đáp ứng yêu cầu của các bậc học, các chương trình giáo dục,
đào tạo. Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại;
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người
học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc". Có thể nói, cốt lõi
của đổi mới phương pháp dạy học nói chung, phương pháp dạy học môn Lịch sử nói
riêng là hướng vào hoạt động học tập tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Giáo
viên là người tổ chức, hướng dẫn học sinh học tập, chống lại lối dạy đọc chép, thói
quen học tập thụ động. Như vậy việc lựa chọn và sử dụng tài liệu trong hoạt động dạy
học của giáo viên làm phong phú bài giảng, thu hút học sinh học tập cũng là một trong
những biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
* Xuất phát từ vai trò của việc sử dụng tài liệu tham khảo trong dạy
học Lịch sử: Đặc trưng riêng biệt của bộ môn Lịch sử là học sinh không thể trực
tiếp nhìn thấy những sự kiện đã qua, cho nên trong giai đoạn nhận thức cảm tính
của mình các em không thể có cảm giác và tri giác về sự kiện. Vì vậy giáo viên
phải tìm cách dạy như thế nào để cho học sinh cảm thấy thích học lịch sử và đạt
được hiệu quả cao. Muốn cho học sinh hiểu và hứng thú hơn trong việc học lịch
sử thì giáo viên phải sử dụng thêm những tài liệu ngoài sách giáo khoa như: Tư
liệu lịch sử, Văn học, kiến thức liên môn... vào hoạt động dạy học lịch sử, giúp
học sinh nắm được bản chất nhân vật, sự kiện lịch sử một cách cụ thể hơn qua
đó khơi dậy lòng yêu mến môn Lịch sử, hình thành tri thức, năng lực cho học
sinh. Đây là một biện pháp tối ưu cho phát triển giáo dục.
1

Qua hơn mười năm đứng lớp, chúng tôi có điều kiện dự giờ nhiều đồng
nghiệp ở các đơn vị khác nhau và rút ra được một số kinh nghiệm mà bản thân
chúng tôi cho là rất quý giá: khi đưa thêm tài liệu tham khảo vào giảng dạy Lịch sử
rất gây hứng thú cho học sinh trong việc tiếp thu bài. Điều này cũng đã được nhiều
đồng nghiệp thừa nhận. Từ kinh nghiệm này, nhiều giáo viên đã bước đầu mạnh dạn
đưa thêm tài liệu tham khảo vào trong bài giảng nhằm minh họa cho một số sự kiện
Lịch sử. Những tiết học như vậy trở nên sinh động hẳn. Khi giáo viên bổ sung thêm
tài liệu tham khảo cả lớp chăm chú lắng nghe và tỏ ra rất thích thú. Sau tiết học,
nhiều em còn nhờ thầy, cô giáo đọc để chép vào sổ tay. Những tiết học như thế đã để
lại trong lòng các em những ấn tượng lâu bền. Chắc chắn những sự kiện trong bài
học Lịch sử sẽ lưu lại trong ký ức các em sâu hơn, lâu hơn.
b. Mục đích của việc thực hiện sáng kiến
Trên cơ sở khẳng định vai trò ý nghĩa của việc sử dụng tài liệu tham khảo,
sáng kiến nhằm đưa ra một số giải pháp giúp giáo viên thực hiện việc sử dụng
tài liệu tham khảo trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích cực, chủ động
trong học tập của học sinh. Giúp học sinh yêu thích môn Lịch sử, giảm bớt số
lượng học sinh yếu kém trong nhà trường và phát huy năng lực của học sinh khá
- giỏi nắm chắc kiến thức lịch sử, hiểu sâu sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử
và để học sinh tin rằng "Lịch sử là cái có thật đã xảy ra trong quá khứ". Từ đó,
nâng cao hiệu quả của bộ môn. Đặc biệt là môn Lịch sử lớp 12.
3. Mô tả sáng kiến
a. Mô tả giải pháp trước khi áp dụng sáng kiến
* Ưu điểm
Về phía giáo viên: Trong quá trình giảng dạy môn Lịch sử, giáo viên đã
đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính chủ động, tích cực của
học sinh thông qua việc kết hợp các phương pháp dạy học và việc thực hiện các
hoạt động tường thuật, miêu tả, nêu đặc điểm của nhân vật, địa điểm lịch sử. Kết
hợp các đồ dùng, phương tiện dạy học khai thác trong bài học khá phù hợp.
Giáo viên của đơn vị đã vận dụng các hình thức tổ chức dạy học cá nhân - nhóm

2


tương đối thành thạo. Từ đó giúp học sinh đã tiếp thu kiến thức cơ bản của lịch
sử dân tộc và thế giới.
Về phía học sinh: một bộ phận các em học sinh có sự chuẩn bị bài ở nhà
như việc học bài cũ, đọc và nghiên cứu bài mới, đã biết tự tóm tắt nội dung bài
và trả lời câu hỏi mỗi mục trong bài mới; khi đến lớp chú ý nghe giảng, tập
trung suy nghĩ, trả lời các câu hỏi và thực hiện các hình thức tổ chức giáo viên
đưa ra. Về cơ bản các em đã biết cách học tập bộ môn Lịch sử.
* Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên
Trong thời kì hội nhập hiện nay tràn ngập trên thị trường rất nhiều sách
tham khảo, nhiều nguồn tài liệu lịch sử trên mạng in-tơ-nét nhưng việc tìm được
tài liệu chính thống có giá trị lịch sử và phù hợp với việc tham khảo và sử dụng
trong chương trình lịch sử phổ thông là rất khó. Bởi lẽ tài liệu thì nhiều, nhưng
nhiều tài liệu mỗi nguồn lại nói khác nhau. Nên việc lựa chọn và tìm tài liệu
tham khảo chính thống để sử dụng là rất khó đối với giáo viên lịch sử, trong đó
bản thân chúng tôi cũng gặp khó khăn này.
Còn nhiều học sinh thiếu sự quan tâm tâm của gia đình. Phụ huynh còn
coi việc giáo dục trong học tập là trách nhiệm của nhà trường, của ngành giáo
dục. Họ chưa nhận thức được vai trò quan trọng của môn học trong chương trình
giáo dục phổ thông hiện nay. Một số phụ huynh khác thì lại hướng cho con mình
học theo các môn khoa học tự nhiên nhằm tìm kiếm cơ hội cao hơn, tốt hơn, dễ
hơn để sau tốt nghiệp cấp trung học, thi vào đại học.
Một số học sinh còn có thái độ xem nhẹ môn Lịch sử, các em thường
xuyên không tự học ở nhà, trên lớp chưa tích cực tham gia vào bài học; một số
em thì có phương pháp học tập chưa khoa học; hơn nữa môi trường sống của các
em chủ yếu ở thôn bản xa, lại thêm điều kiện kinh tế gia đình còn nhiều khó
khăn, nên thường xuyên phải đi làm phụ giúp gia đình; không có điều kiện và

thời gian học tập. Vì vậy các em còn thụ động trong việc học tập lịch sử.
Từ thực trạng nêu trên, vấn đề cần đặt ra là làm sao để học sinh dễ hiểu
bài hơn, hứng thú hơn trong tiết học, tìm ra được tiếng nói chung giữa các sự

3


kiện, hiện tượng lịch sử để rút ra được các khái niệm, bản chất và quy luật lịch
sử. Giúp học sinh nhớ lâu kiến thức có kĩ năng và hứng thú học tâp bộ môn.
b. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến
b.1. Điểm mới, sự khác biệt của SKKN
Đây là một trong những sáng kiến đầu tiên đưa ra những biện pháp giúp
giáo viên các trường THPT có thêm kinh nghiệm sưu tầm, lựa chọn và sử dụng
tài liệu tham khảo, mở rộng, liên hệ ngoài SGK làm phong phú, khắc sâu bài học
lịch sử. Khắc phục được tính khô khan, xa rời thực tế, áp đặt một chiều của giáo
viên trong dạy học lịch sử - đặc biệt là Lịch sử lớp 12.
Ngoài ra đây còn là tài liệu giúp giáo viên ôn luyện, bồi dưỡng học sinh giỏi
có thêm một cách tiếp cận và ôn luyện học sinh giỏi các cấp đạt hiệu quả cao nhất.
b.2. Cách thức thực hiện sáng kiến kinh nghiệm
Trong khuôn khổ của một bài kinh nghiệm, Chúng tôi xin trình bày một
số biện pháp sử dụng tài liệu lịch sử, văn học mà tôi đã sử dụng trong quá trình
lên lớp gây được hứng thú, chủ động tiếp thu tri thức của học sinh và thu được
kết quả tốt trong các kỳ kiểm tra, các kỳ thi.
b.2.1.1. Sưu tầm tài liệu lịch sử
Hiện nay, bên cạnh sách giáo khoa thì tràn ngập các loại sách tham khảo. Vì
vậy, giáo viên lựa chọn hợp lí sách tham khảo là điều kiện tiên quyết để đạt được
mục đích nâng cao năng lực học tập của học sinh. Như một học giả đã nói: “Lựa
sách mà đọc cũng như chọn bạn mà chơi. Hãy coi chừng bạn giả”. Vậy lựa chọn
một cuốn sách tham khảo như thế nào là hợp lí ? Đặc biệt lịch sử lớp 12 - kiến thức
thuộc giai đoạn lịch sử hiện đại thì lựa chọn sách sao cho phù hợp là điều quan

trọng. Trước hết sách tham khảo phải được xuất phát từ nhu cầu của bộ môn lịch sử
tránh tình trạng mua rất nhiều sách nhưng hiệu quả sử dụng không cao. Sách tham
khảo lịch sử tốt phải do các tác giả uy tín với khoa học bộ môn biên soạn như Phan
Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi... biên soạn. Sách do các nhà xuất
bản lớn phát hành như NXB Giáo dục, NXB Đại học Quốc gia; NXB Hà Nội...
Bên cạnh một cuốn sách tham khảo tốt thì việc sử dụng hợp lí cũng là
điều cần thiết. Có quyển sách hay mà không biết cách sử dụng thì cũng như
4


không. Khi giáo viên đọc sách tham khảo, phải biết lựa chọn nội dung thích hợp,
phù hợp với bài học lịch sử và khả năng nhận thức của học sinh. Có thể sử dụng
toàn bộ tác phẩm (nếu không lớn) hay những đoạn trích phù hợp với yêu cầu bài
học, tránh ôm đồm quá tải.
Việc lựa chọn và sử dụng tư liệu đưa vào bài dạy lịch sử là một khâu quan
trọng trong hoạt động dạy học. Phát huy vai trò của sách lịch sử tham khảo là
một trong những con đường để nâng cao hiệu quả dạy học.
b.2.1.2. Phương pháp sử dụng tài liệu lịch sử
Khi sử dụng tài liệu lịch sử, giáo viên phải xuất phát từ mục đích, nội
dung của bài học, tùy theo yêu cầu về trình độ nhận thức của từng lớp trung bình
hay khá - giỏi để lựa chọn tài liệu và phương pháp sử dụng sao cho phù hợp. Đối
với sách giáo khoa và yêu cầu về Chuẩn kiến thức - kĩ năng môn Lịch sử 12 mà
BGD ban hành, thì việc sử dụng tài liệu lịch sử được tiến hành trong những
trường hợp sau:
Thứ nhất: Dùng để cụ thể hóa, làm phong phú nhận thức các sự kiện
lịch sử đang học.
Một trong những đặc điểm của sách giáo khoa hiện hành là do yêu cầu về thời
lượng một tiết dạy, trình độ nhận thức của học sinh nên nhiều nội dung còn viết
chung chung, mang tính lí luận. Khi khai thác, nếu giáo viên đơn thuần cung cấp
kiến thức có trong sách giáo khoa hoặc yêu cầu của tài liệu chuẩn thì không có một

bằng chứng xác thực để học sinh "tin lịch sử là cái có thật". Nên việc bổ sung thêm
minh chứng để tạo biểu tượng rõ ràng, cụ thể, có hình ảnh sẽ tăng thêm tính chất sinh
động, gợi cảm cho bài học và gây hứng thú cho việc học tập của các em.
Như vậy nhờ có tư liệu lịch sử học sinh mới hiểu được bản chất của thuật
ngữ "Chiến lược toàn cầu" và chính sách đối ngoại của Mĩ. Kiến thức lịch sử sẽ
đi vào trí nhớ học sinh một cách dễ dàng và bền lâu.
Hay khi dạy Bài 19: Bước Bước phát triển mới của cuộc kháng chiến
toàn quốc chống thực dân Pháp (1950-1953), mục I. Chiến dịch Biên giới thu đông 1950, khi tường thuật trên lược đồ đến phần kiến thức: quân ta tiêu diệt
Đông Khê (18/9/1950), giáo viên trích giới thiệu về anh La Văn Cầu ghi trong
5


“Biên bản Đại hội Toàn quốc các chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu” diễn
ra tại Việt Bắc từ ngày 01 tháng 5 đến ngày 06 tháng 5 năm 1952, hiện đang
được bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III, Phòng Phủ Thủ tướng, Hồ
sơ 467: Để tạo nên chiến thắng trong trận Đông Khê, các chiến sĩ chúng ta
phải đổ bao xương máu, tiêu biểu là gương chiến đấu của anh La Văn Cầu.
Trong trận đánh này, anh được phân công chỉ huy tổ bộc phá làm nhiệm vụ
phá hàng rào và đánh lô cốt đầu cầu (cửa mở trận đánh). Khi tiến công, anh
bị thương nát tay phải và đã nhờ đồng đội chặt đứt cánh tay ấy cho khỏi
vướng rồi tiếp tục đánh bộc phá mở đường cho đơn vị xung phong. Tiếp đó,
anh lại trúng đạn ngất đi, bốn chị cứu thương đến bảo lên cáng để cáng về
nhưng anh nghĩ mình vẫn còn hai chân để đi, anh tự đi về trạm giải phẫu cách
đó 4 km, mệt, đi một quãng lại bị ngã, và đến sáng mới về đến trạm. Chữa trị
vài ngày sau anh thấy khỏe hơn, lại tiếp tục xin về đơn vị để tham gia chiến
đấu. Chính nhờ những anh hùng dũng cảm như anh mà tạo nên chiến thắng
này, buộc địch phải rút khỏi đường số 4.
Giáo viên cung cấp thêm một đoạn tư liệu thôi nhưng học sinh đã hình
dung ra cả một thời kì lịch sử hào hùng, với những anh hùng bất tử, tạo nên thắng
lợi cho dân tộc. Nhờ có tư liệu mà học sinh còn hiểu hơn về các anh hùng dân tộc

và nguyên nhân thắng lợi, nhận thức của các em phong phú biết nhường nào!
Thứ hai: Tư liệu lịch sử dùng để phân tích một sự kiện lịch sử
Đứng trước một sự kiện quan trọng của lịch sử, giáo viên cần phân tích,
giải thích để học sinh hiểu được bản chất của nó, học sinh thêm hứng thú. Lúc
này, chúng ta nên sử dụng tài liệu để làm sáng tỏ cho sự kiện.
Ví dụ: Dạy Bài 12: Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam từ năm 1919 -1925,
mục II.3. Hoạt động của Nguyễn Ái Quốc nói đến sự kiện tháng 7 - l920, Nguyễn Ái
Quốc đọc Sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc
địa của Lê-nin, giáo viên hỏi: Ý nghĩa của sự kiện này ? sau câu trả lời của học sinh
giáo viên phân tích và cung cấp thêm tài liệu: Sự kiện này có ý nghĩa vô cùng to lớn
bởi từ đây, Nguyễn Ái Quốc đã tìm thấy con đường cứu nước, giải phóng dân tộc con đường cách mạng vô sản. Nói đến sự kiện này, Nguyễn Ái Quốc đã ghi lại cảm
6


xúc của mình và đăng trên báo "Nhân đạo" của Đảng Cộng sản Pháp (1920) "Luận
cương của Lê-nin làm tôi rất cảm động, phấn khởi, sáng tỏ, tin tưởng biết bao! Tôi vui
mừng đến phát khóc lên. Ngồi một mình trong buồng mà tôi nói to lên như đang nói
trước quần chúng đông đảo "Hỡi đồng bào bị đày đọa, đau khổ! Đây là cái cần thiết
cho chúng ta, đây là con đường giải phóng chúng ta. Từ đó, tôi hoàn toàn tin Lê-nin,
tin theo Quốc tế thứ ba" (Hồ Chí Minh tập 1 - NXB sự thật, Hà Nội, 1930, trang 175)
Thứ ba: Tài liệu lịch sử dùng làm cơ sở minh chứng cho một luận
điểm khoa học để nhận thức đúng một sự kiện, một quá trình lịch sử:
Đứng trước một sự kiện, một quá trình hay một biến cố lịch sử nếu giáo
viên nói không có căn cứ thì học sinh không thấy được ý nghĩa của sự kiện ấy,
nhất là sự kiện mang ý nghĩa trọng đại của một dân tộc như: Nhật - Pháp bắn
nhau (9/3/1946), Quốc khánh nước Việt Nam (2/9/1945) hay Chiến dịch Hồ Chí
Minh toàn thắng (30/4/1975)...
Ví dụ: Khi dạy Bài 16 - Phong trào giải phóng dân tộc và Tổng khởi
nghĩa tháng Tám (1939-1945). Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời. Khi nói
đến sự kiện lịch sử trọng đại ngày 2 - 9 - l945, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ

tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân
chủ Cộng hoà. Giáo viên cần đưa thêm một đoạn tư liệu lịch sử gốc "Tuyên
ngôn độc lập" của Chủ tịch Hồ Chí Minh:
"Hỡi đồng bào cả nước, tất cả mọi người sinh ra có quyền bình đẳng; tạo
hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được, trong những quyền
ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc.
Lời bất hủ ấy, trong bản tuyên ngôn độc lập 1976 của nước Mĩ. Suy rộng
ra, câu ấy có nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới sinh ra đều có quyền bình
đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do.
Bản tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của cách mạng Pháp 1791
cũng nói: mọi người sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi và phải luôn luôn
tự do và bình đẳng về quyền lợi...
Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được..."

7


Đối với đối tượng khá giỏi, giáo viên hỏi: Tại sao Hồ Chí Minh lại trích
hai đoạn tuyên ngôn của nước Pháp và Mĩ vào Tuyên ngôn độc lập của nước
ta? Ý nghĩa của sự kiện này?. Giáo viên khai thác như vậy, không những giúp
học sinh hiểu được giá trị của bản Tuyên ngôn độc lập và mục đích của tuyên
ngôn mà còn hiểu sâu sắc và ghi nhớ mãi mãi sự kiện trọng đại này.
Tóm lại, nhờ có tư liệu lịch sử mà học sinh có nhận thức từ trực quan sinh
động đến tư duy trừu tượng, rồi từ tư duy mới hình thành nhận thức về sự kiện
lịch sử. Cũng nhờ có tư liệu mà bài học trở nên một giờ học lịch sử theo đúng
nghĩa, tránh được những thiếu sót thường gặp trong dạy học lịch sử như "dạy
chay", trình bày lịch sử một cách khô khan, nhàm chán "mù lịch sử", biết sự
kiện mà không biết lịch sử. Cũng nhờ tư liệu lịch sử mà phát huy hiệu quả tính
tích cực hoạt động của học sinh trong giờ học ở lớp cũng như tự học ở nhà.
Từng bước đáp ứng yêu cầu đổi mới trong dạy học.

b.2.2. Biện pháp 2. Sử dụng tài liệu văn học vào bài học lịch sử lớp 12
* Mục tiêu của biện pháp: Giúp giáo viên nắm được cách khai thác và kết hợp
kiến thức văn học vào một bài học lịch sử lớp 12 sao cho phù hợp với bài học và
trình độ nhận thức của học sinh.
* Nội dung của biện pháp: Trình bày về kinh nghiệm giúp giáo viên trong việc
sử dụng kiến thức văn học vào một bài lịch sử 12 cụ thể.
* Cách thực hiện
Tài liệu văn học là nguồn tư liệu quan trọng đối với dạy học lịch sử, nó có
ý nghĩa to lớn trong giáo dục, giáo dưỡng và phát triển học sinh.
Trước hết bằng những hình ảnh cụ thể, các tài liệu, hình tượng văn học có
tác động mạnh mẽ đến tư tưởng, tình cảm của người đọc. Văn học trình bày
những nét đặc trưng, điển hình về kinh tế, chính trị, xã hội…
Hơn nữa các tác phẩm văn học góp phần quan trọng làm cho bài giảng
sinh động, hấp dẫn, tạo được không khí gần gũi với bối cảnh lịch sử, sự kiện
đang học, nâng cao hứng thú học tập của học sinh.
Đối với chương trình lịch sử lớp 12 - Lịch sử hiện đại thì các tác phẩm văn
học viết phát triển mạnh mẽ. Các tác phẩm này có ý nghĩa đối với việc khôi phục
8


hình ảnh quá khứ. Nó làm cho quá khứ của hiện tượng, sự kiện lịch sử trở nên
sống động hơn, chân thật hơn, có sức sống và thu hút học sinh học tập.
Để sử dụng tài liệu văn học trong giờ lịch sử có thể dùng như sau:
Một là: Đưa một đoạn thơ ngắn nhằm minh họa những sự kiện đang
học làm cho nội dung bài học thêm phong phú, giờ học thêm sinh động
Giữa văn học và sử học có mối liên hệ khăng khít. Các trích đoạn thơ văn
có tác dụng minh họa, cụ thể hoá sự kiện, nêu ra một kết luận khái quát giúp học
sinh hiểu sâu sắc hơn một thời kì, một sự kiện lịch sử.
b.2.3. Biện pháp 3. Một số lưu ý giúp giáo viên vận dụng có hiệu quả tài liệu
tham khảo vào dạy môn Lịch sử lớp 12

Sử dụng tài liệu tham khảo vào bài học Lịch sử giúp cho giờ học trở nên
lôi cuốn, hấp dẫn học sinh, giúp cho học sinh có cái nhìn đa chiều đối với một
sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử. Đặc biệt khi đưa thêm tài liệu bổ sung vào
bài lịch sử học sinh được mở rộng tầm hiểu biết ngoài sách giáo khoa, các em
hiểu lịch sử, đánh giá, nhận xét đưa ra ý kiến phản hồi của bản thân. Điều này
phù hợp với việc vận dụng cách đánh giá PISA vào nhà trường phổ thông hiện
nay. Tuy nhiên, khi sử dụng tài liệu tham khảo cũng cần lưu ý một số điểm sau
đây:
Thứ nhất: Tài liệu phải sát với nội dung bài học. Mỗi bài học ở sách giáo
khoa, tùy theo nội dung cụ thể có những tài liệu gắn với nó. Nhưng giáo viên
phải xuất phát từ mục đích, yêu cầu của bài học để đưa ra tài liệu có giá trị về tư
tưởng, nghệ thuật và thẩm mĩ.
Thứ hai: đưa thêm tài liệu tham khảo vào bài học lịch sử giáo viên phải
có nghệ thuật để cho tài liệu đưa vào có giá trị khắc sâu kiến thức nhưng phải
hay và hấp dẫn. Thực tế cho thấy rằng cũng đưa tài liệu vào như nhau nhưng có
bài dạy lại khô khan, không để lại ấn tượng trong đầu học sinh. Nhưng giáo viên
khác sử dụng trong bài học lại trở nên sống động, cuốn hút học sinh.
Thứ ba: Tài liệu đưa vào bài học phải phù hợp với tâm lí, trình độ của
học sinh. Tài liệu thường dài, nhiều chi tiết, giáo viên phải biết chọn tình tiết
này, bỏ tình tiết kia sao cho phù hợp với bài học, tâm lí học sinh và thời gian cho
9


phép. Tài liệu phải có chủ đề rõ ràng và phải phản ánh một nội dung lịch sử.
Tóm lại, việc sử dụng tài liệu tham khảo vào giờ học sử đòi hỏi người
giáo viên phải thường xuyên tích lũy kinh nghiệm, tư liệu, phải rèn luyện kĩ
năng sư phạm cần thiết và cũng chính là cách gần nhất, ngắn nhất để từng bước
giúp học sinh yêu thích trong việc học tập môn Lịch sử nhằm mục tiêu nâng cao
chất lượng bộ môn.
b.3. Các điều kiện cần thiết để áp dụng giải pháp

Bên cạnh các giải pháp lựa chọn, sử dụng tài liệu tham khảo vào bài học
lịch sử như đã nêu, để áp dụng giải pháp đó thành công cần có các điều kiện sau:
* Về phía giáo viên:
Phải có sự chuẩn bị chu đáo từ giáo án, phương tiện, thiết bị dạy học đến
tài liệu tham khảo được lựa chọn phù hợp với kiến thức trong bài học;
Lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp theo hướng hành động. Tức là
tạo điều kiện cho học sinh chủ động tham gia vào việc tự phát hiện và tiếp thu tri
thức thông qua các tài liệu giáo viên đưa ra;
Vận dụng các hình thức tổ chức dạy học phong phú, sáng tạo: không chỉ
đơn thuần là vấn đáp, thảo luận nhóm mà giáo viên có thể tạo tình huống cho
học
4. Hiệu quả do sáng kiến đem lại
Qua quá trình nghiên cứu và vận dụng vào giảng dạy Lịch sử Trung học
phổ thông, chúng tôi nhận thấy sáng kiến rất phù hợp với chương trình sách giáo
khoa hiện hành, với những tiết học theo hướng phát huy tính chủ động, tích cực
của học sinh.
Giáo viên: chủ động trong việc tổ chức tiết học, áp dụng các phương pháp
dạy học tích cực một cách linh hoạt, sáng tạo, tạo được "điểm nhấn trọng tâm"
trong tiết dạy. Không khí lớp học sôi nổi, nhẹ nhàng, giáo viên và học sinh thân
thiện trong tổ chức và tiếp thu tri thức.

10