Hiệu quả Kinh tế sản xuất Lúa và vai trò đối với đời sông người dân ở huyện Đồng Hỷ - tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QTKD THÁI NGUYÊN
----------------------------

NGUYỄN BÍCH THẢO

HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT LÚA
VÀ VAI TRÒ ĐỐI VỚI ĐỜI SỐNG NGƢỜI DÂN
Ở HUYỆN ĐỒNG HỶ - TỈNH THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mã số: 60.31.10

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Thị Bắc

Thái Nguyên, 2011
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




i

LỜI CAM ĐOAN
Luận văn thạc sỹ “Hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và vai trò đối với đời
sống người dân ở huyện Đồng Hỷ - tỉnh Thái Nguyên”, chuyên ngành Kinh
tế nông nghiệp, mã số 60-31-10, đây là công trình của riêng tôi. Luận văn đã
sử dụng thông tin từ nhiều nguồn dữ liệu khác nhau, các thông tin có sẵn đã
đƣợc trích rõ nguồn gốc.
Tôi xin cam đoan rằng, các số liệu và kết quả nghiên cứu đã đƣợc nêu

trong luận văn là trung thực và chƣa đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào
hoặc chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ một công trình nghiên cứu khoa
học nào khác.
Tác giả luận văn

Nguyễn Bích Thảo

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




ii

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài: “Hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và vai
trò đối với đời sống người dân ở huyện Đồng Hỷ - Tỉnh Thái Nguyên”, tôi
nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ, động viên, của nhiều cá nhân và tập thể, tôi
xin đƣợc bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo
điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu Nhà trƣờng, Khoa Đào tạo
Sau đại học trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh đã tạo điều kiện
giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập, nghiên cứu để tôi hoàn thành
bản luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của cô giáo hƣớng dẫn
khoa học: PGS.TS. Đỗ Thị Bắc.
Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các nhà
khoa học, của các thầy cô giáo, đặc biệt là các thầy cô giáo trong trƣờng Đại
học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên cùng các đơn vị khác.
Để hoàn thành đƣợc đề tài, tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ và cộng tác của

UBND huyện Đồng Hỷ, các cán bộ kỹ thuật, các hộ nông dân sản xuất lúa của
huyện Đồng Hỷ.
Tôi xin cảm ơn bạn bè đồng nghiệp và gia đình đã động viên, giúp đỡ
tôi thực hiện tốt bản luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó!
Tác giả luận văn

Nguyễn Bích Thảo

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii
MỤC LỤC ...........................................................................................................iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... vi
DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................... vii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ ..................................................................................... vii
LỜI MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về hiệu quả kinh tế trong sản xuất lúa
và vai trò đối với đời sống ngƣời dân ........................................................... 5
1.1. Một số vấn đề lý luận về hiệu quả kinh tế .................................................... 5
1.1.1. Khái niệm cơ bản và ý nghĩa hiệu quả kinh tế ........................................... 5
1.1.2. Nội dung, bản chất và phân loại hiệu quả kinh tế ...................................... 8
1.1.3. Hệ thống các chỉ tiêu về hiệu quả kinh tế và vai trò đối với đời sống

ngƣời dân ................................................................................................... 13
1.2. Vai trò của cây lúa và hiệu quả kinh tế sản xuất lúa đối với đời sống
ngƣời dân ................................................................................................... 15
1.3. Những nhân tố ảnh hƣởng đến hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và vai trò
đối với đời sống ngƣời dân ........................................................................ 17
1.3.1. Những nhân tố về điều kiện tự nhiên ....................................................... 17
1.3.2. Nhóm nhân tố kinh tế - xã hội.................................................................. 20
1.3.3. Nhóm nhân tố kỹ thuật ............................................................................. 23
1.4. Tình hình hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và vai trò đối với đời sống
ngƣời dân trên thế giới và ở Việt Nam ....................................................... 25
1.4.1. Tình hình hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và vai trò đối với đời sống
ngƣời dân ở một số nƣớc trên thế giới ........................................................ 25

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




iv
1.4.2. Tình hình hiệu quả sản xuất lúa và vai trò đối với đời sống ngƣời dân
ở Việt Nam ................................................................................................. 26
1.4.3. Tình hình hiệu quả sản xuất lúa và vai trò đối với đời sống ngƣời dân
tỉnh Thái Nguyên ....................................................................................... 28
1.5. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................. 31
1.5.1. Chọn điểm nghiên cứu ............................................................................ 31
1.5.2. Thu thập số liệu ........................................................................................ 31
1.5.3. Xử lý số liệu ............................................................................................. 33
1.5.4. Phƣơng pháp phân tích ............................................................................. 34
1.5.5. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 34
Chƣơng 2: Thực trạng hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và vai trò đối với đời

sống ngƣời dân trên địa bàn huyện Đồng Hỷ ............................................. 38
2.1. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và vai trò đối
với đời sống ngƣời dân ở huyện Đồng Hỷ ................................................ 38
2.1.1. Điều kiện tự nhiên của huyện Đồng Hỷ .................................................. 38
2.1.2. Nhân khẩu và lao động huyện Đồng Hỷ ................................................. 46
2.1.3. Hệ thống cơ sở hạ tầng nông thôn huyện Đồng Hỷ ................................ 48
2.1.4. Điều kiện kinh tế - xã hội của huyện Đồng Hỷ ....................................... 51
2.1.5. Nhân tố kỹ thuật ...................................................................................... 53
2.1.6. Cơ chế chính sách .................................................................................... 55
2.1.7. Đánh giá thuận lợi, khó khăn trong vấn đề hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và
vai trò đối với đời sống ngƣời dân ở huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên . 56
2.2. Thực trạng hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và vai trò đối với đời sống
ngƣời dân ở huyện Đồng Hỷ - tỉnh Thái Nguyên ...................................... 57
2.2.1. Thực trạng sản xuất lúa của huyện Đồng Hỷ - Thái Nguyên .................. 57
2.2.2. Kết quả, hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và vai trò đối với đời sống
ngƣời dân ở huyện Đồng Hỷ ..................................................................... 68

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




v
2.3. Đánh giá kết quả đạt đƣợc........................................................................... 73
2.4. Một số tồn tại cần khắc phục ...................................................................... 74
Chƣơng 3: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và vai
trò đối với đời sống ngƣời dân trên địa bàn huyện Đồng Hỷ ..................... 76
3.1. Những quan điểm, căn cứ, định hƣớng, mục tiêu hiệu quả kinh tế sản
xuất lúa và vai trò đối với đời sống ngƣời dân ở huyện Đồng Hỷ ............. 76
3.1.1. Căn cứ hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và vai trò đối với đời sống ngƣời

dân ở huyện Đồng Hỷ ................................................................................. 76
3.1.2. Định hƣớng hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và vai trò đối với đời sống
ngƣời dân ở huyện Đồng Hỷ ...................................................................... 76
3.1.3. Mục tiêu hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và vai trò đối với đời sống
ngƣời dân ở huyện Đồng Hỷ ...................................................................... 77
3.2. Một số giải pháp về vấn đề hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và vai trò đối
với đời sống ngƣời dân ở huyện Đồng Hỷ ................................................. 78
3.2.1. Giải pháp về thị trƣờng tiêu thụ lúa gạo của huyện Đồng Hỷ ................. 78
3.2.2. Giải pháp mở rộng diện tích, thâm canh tăng năng suất và sản lƣợng
lúa của huyện Đồng Hỷ ............................................................................. 79
3.2.3 Giải pháp phát triển cơ sở hạ tầng nông thôn huyện Đồng Hỷ ................ 83
3.2.4. Giải pháp tăng cƣờng vốn đầu tƣ cho sản xuất lúa của huyện Đồng Hỷ ...... 84
3.2.5. Giải pháp kỹ thuật trong sản xuất lúa của huyện Đồng Hỷ .................... 86
3.2.6. Các giải pháp về khuyến nông nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản
xuất lúa và vai trò đối với đời sống ngƣời dân ở huyện Đồng Hỷ ............. 87
3.2.7. Vận dụng tốt các chính sách của Đảng và Nhà nƣớc để nâng cao hiệu
quả kinh tế sản xuất lúa và vai trò đối với đời sống ngƣời dân ở huyện
Đồng Hỷ ...................................................................................................... 88
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................ 91
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 95
PHỤ LỤC ........................................................................................................... 97

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

A
BQ
BVTV
ĐBSCL
DT
ĐVT
FC
GDP
GO
HQKT
HTX
IC
KHCN
KHKT
KT-XH
LĐ
MI
NN-PTNT
NQ
Pr
PRA
TC
TR
TSCĐ
UBND
VA
VAC
VC
XDCB

Khấu hao
Bình quân
Bảo vệ thực vật
Đồng bằng sông Cửu Long
Diện tích
Đơn vị tính
Chi phí cố định
Tổng sản phẩm quốc nội
Tổng giá trị sản xuất
Hiệu quả kinh tế
Hợp tác xã
Chi phí trung gian
Khoa học công nghệ
Khoa học kỹ thuật
Kinh tế - xã hội
Lao động
Thu nhập hỗn hợp
Nông nghiệp – Phát triển nông thôn
Nghị quyết
Lợi nhuận
Phƣơng pháp đánh giá nông thôn
Tổng chi phí
Tổng doanh thu
Tài sản cố định
Ủy ban nhân dân
Giá trị gia tăng
Vƣờn - ao - chuồng
Chi phí biến đổi
Xây dựng cơ bản

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




vii
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1:
Bảng 1.2:
Bảng 1.3:
Bảng 1.4:
Bảng 2.1:
Bảng 2.2:
Bảng 2.3:
Bảng 2.4:
Bảng 2.5:
Bảng 2.6:
Bảng 2.7:
Bảng 2.8:
Bảng 2.9:
Bảng 2.10:
Bảng 2.11:
Bảng 2.12:
Bảng 2.13:

Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh tế
Diện tích, sản lƣợng lƣơng thực có hạt ở Việt Nam từ
2008 - 2010
Diện tích, sản lƣợng lƣơng thực có hạt ở Thái
Nguyên từ 2008 - 2010

Phân loại số lƣợng mẫu chọn điều tra
Thổ nhƣỡng huyện Đồng Hỷ năm 2010
Tình hình đất đai và sử dụng đất đai huyện Đồng Hỷ
năm 2008 - 2010
Tình hình nhân khẩu và lao động huyện Đồng Hỷ
năm 2008 - 2010
Năng lực mới trên địa bàn huyện Đồng Hỷ từ 2008 - 2010
Một số chỉ tiêu kinh tế xã hội chủ yếu của huyện
Đồng Hỷ năm 2008 - 2010
Lịch gieo cấy một số giống lúa của huyện Đồng Hỷ
năm 2010
Diện tích, năng suất, sản lƣợng lúa của huyện Đồng
Hỷ năm 2008 - 2010
Tình hình cơ bản của các hộ điều tra tại 3 xã đại diện
huyện Đồng Hỷ
Tình hình đầu tƣ chi phí sản xuất cho 1 ha mô hình
gieo trồng lúa của huyện Đồng Hỷ năm 2008 - 2010
Tình hình đầu tƣ cho 1 ha mô hình gieo trồng lúa
khang dân của huyện Đồng Hỷ năm 2008 - 2010
Tình hình đầu tƣ cho 1 ha mô hình gieo trồng lúa lai
của huyện Đồng Hỷ năm 2008 - 2010
Kết quả và hiệu quả kinh tế trên 1 ha mô hình sản
xuất lúa khang dân của các hộ năm 2008 - 2010
Kết quả và hiệu quả kinh tế trên 1 ha mô hình sản
xuất lúa lai của các hộ năm 2008 - 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

14
27

29
33
40
45
47
49
52
54
59
60
62
65
66
69
70




viii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: Tình hình biến động năng suất lúa của huyện Đồng
Hỷ qua các năm 2008 - 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

58

1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nông nghiệp là ngành sản xuất xuất hiện đầu tiên trong lịch sử phát
triển xã hội loài ngƣời, và là một trong hai ngành sản xuất vật chất chủ yếu
của xã hội, giữ một vị trí hết sức quan trọng. Nông nghiệp sản xuất ra những
sản phẩm nuôi sống con ngƣời mà bất kỳ ngành sản xuất khác không thể thay
thế đƣợc. Đặc biệt trong sản xuất nông nghiệp ngành sản xuất lƣơng thực
chiếm vị trí quan trọng quyết định sự thành bại, ấm no hay phồn vinh của
nông nghiệp và nông thôn, đôi khi là của toàn bộ nền kinh tế - xã hội của
quốc gia. Vì vậy việc phát triển sản xuất lƣơng thực không những là quan
trọng mà còn là chỗ dựa vững chắc để tạo đà phát triển cho các ngành sản
xuất khác trong nền kinh tế quốc dân. Ngoài ra lƣơng thực còn là nguồn dự
trữ để nhà nƣớc thực hiện chính sách xã hội. Từ những ý nghĩa to lớn nhƣ vậy
Đảng và Nhà nƣớc ta đã lấy sản xuất nông nghiệp làm trọng tâm cho các thời
kì phát triển của đất nƣớc.
Đối với nƣớc ta, sản xuất lƣơng thực chủ yếu và quyết định vẫn là lúa
gạo. Sản xuất lúa là một sự nghiệp mang tính chiến lƣợc của quốc gia. Từ lâu
Đảng và nhà nƣớc đã luôn có phƣơng hƣớng và mục tiêu phát triển kinh tế xã hội nông thôn, đặc biệt là sản xuất lúa phù hợp với từng giai đoạn và đặc
biệt vấn đề đó đã đƣợc thể hiện ngày càng rõ hơn trong các nghị quyết và
chính sách của thời kỳ đổi mới.
Thái Nguyên là một tỉnh trung du miền núi phía Đông Bắc, có tổng
diện tích tự nhiên 353.101,67 ha, trong đó diện tích đất nông nghiệp chiếm
khoảng 83.44%. Đa số ngƣời dân sống bằng nghề sản xuất nông nghiệp, đời
sống còn gặp nhiều khó khăn, đất đai xấu, thuỷ lợi khó khăn, trình độ dân trí
thấp, nhất là vùng sâu, vùng xa ở các huyện miền núi cao. Đồng Hỷ là huyện
miền núi nằm ở phía Đông Bắc của tỉnh Thái Nguyên, có tiềm năng lớn về đất
nông lâm nghiệp. Cơ cấu kinh tế theo hƣớng nông - lâm nghiệp của huyện

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....



data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....