Đánh giá hiệu quả của các mô hình khuyến lâm trên địa bàn Tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN MỸ HẢI

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CÁC MÔ HÌNH KHUYẾN LÂM
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN THÁNG 9 NĂM 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Thái Nguyên, năm 2011




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN MỸ HẢI

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CÁC MÔ HÌNH KHUYẾN LÂM
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN

Chuyên ngành: Lâm học
Mã số: 606260

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

TS. Nguyễn Nghĩa Biên.

THÁI NGUYÊN THÁNG 9 NĂM 2011
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




i

MỞ ĐẦU
Hỗ trợ, thúc đẩy các hoạt động sản xuất nông - lâm - ngƣ nghiệp là một
trong những hoạt động đƣợc thế giới cũng nhƣ trong nƣớc rất quan tâm. Để
cụ thể hoá hoạt động hỗ trợ Chính phủ đã xây dựng các chiến lƣợc phát triển,
các đề tài nghiên cứu, các chƣơng trình hành động .... cho các ngành nghề cụ
thể nhƣ chiến lƣợc phát triển nông nghiệp, chiến lƣợc phát triển lâm nghiệp...
Trong chiến lƣợc phát triển lâm nghiệp thì khuyến lâm là một trong
những nhiệm vụ trong chiến lƣợc phát triển lâm nghiệp Việt Nam giai đoạn
2006 - 2020 đã đƣợc Thủ tƣớng Chính phủ phê duyệt ngày 5/2/2007 là nâng
cao trình độ chuyên môn về quản lý, bảo vệ rừng cho 80% hộ nông dân, gồm:
(1) Thu hút 50% thành phần kinh tế khu vực tƣ nhân và các tổ chức đoàn thể
tham gia các hoạt động khuyến lâm; (2) Bố trí ít nhất một cán bộ khuyến lâm
chuyên trách hoặc kiểm lâm cho mỗi xã nhiều rừng và tăng cƣờng năng lực
cho hệ thống khuyến lâm tự nguyện; (3) Cải tiến và cập nhật nội dung, phƣơng
pháp khuyến lâm để phù hợp với trình độ của nông dân, đặc biệt hộ nghèo và
dân tộc ít ngƣời và (4) Xây dựng mối liên kết giữa hệ thống khuyến lâm và
đào tạo với các chủ rừng và doanh nghiệp chế biến lâm sản.

Từ những nhiệm vụ trong chiến lƣợc phát triển lâm nghiệp, Bộ Nông
nghiệp và Phát triển nông thôn đã phê duyệt đề án phát triển khuyến lâm giai
đoạn 2008 - 2010 và định hƣớng đến năm 2020 với mục tiêu trung hạn là phát
triển nguồn nhân lực cho đội ngũ làm công tác khuyến lâm từ trung ƣơng đến
thôn bản, ƣu tiên cho khuyến lâm cơ sở. Thúc đẩy quá trình chuyển giao các
kết quả nghiên cứu cho nông dân, tăng cƣờng đào tạo, huấn luyện và nâng cao
nhận thức cho các chủ rừng, phát triển tổ chức và tăng cƣờng xã hội hoá công
tác khuyến lâm.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




ii

Đặc biệt, trong thời gian qua nhà nƣớc có nhiều chính sách phát triển
kinh tế xã hội, có liên quan đến phát triển lâm nghiệp nhƣ: Chƣơng trình 327,
dự án 661, Chƣơng trình 135, Chƣơng trình 134, Nghị quyết 30a,… với mục
tiêu xóa đói giảm nghèo nhanh và bền vững cho miền núi, thông qua nhiều
phƣơng pháp tiếp cận chuyển giao khoa học kỹ thuật khác nhau trong đó có
các mô hình khuyến lâm.
Bắc Kạn là một tỉnh miền núi với diện tích đất lâm nghiệp chiếm tới
80% tổng diện tích tự nhiên. Khuyến lâm từ lâu đã trở thành tâm điểm của
tỉnh. Với những chủ trƣơng của nhà nƣớc đã đặt ra, hoạt động khuyến lâm của
Tỉnh Bắc Kạn trong thời gian qua đã tổ chức thực hiện các nội dung trên.
Trong suốt hơn một thập kỷ qua, khuyến lâm vẫn đang tìm kiếm để trả
lời các câu hỏi đặt ra là có những mô hình chuyển giao gì? phƣơng pháp, cách
thức làm nhƣ thế nào? hiệu quả làm ra sao? có những khó khăn, bất cập gì
trong quá trình chuyển giao? khả năng nhân rộng của mô hình? .... Sau nhiều

năm thực hiện song vẫn chƣa có các công trình điều tra nghiên cứu đầy đủ, có
tính hệ thống cung cấp cho các nhà quản lý có những thông tin đầu đủ, khách
quan để hoạch định những chính sách, kế hoạch phù hợp với tỉnh. Xuất phát
từ yêu cầu thực tiễn này, tôi tiến hành đề tài: “Đánh giá hiệu quả của các mô
hình khuyến lâm trên địa bàn Tỉnh Bắc Kạn’’.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




iii

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................ i
CHƢƠNG 1....................................................................................................... 1
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ......................................................... 1
1.1. Lịch sử nghiên cứu khuyến nông trên thế giới .......................................... 1
1.1.1. Quá trình phát triển khuyến nông ........................................................... 3
1.1.2. Lịch sử phát triển khuyến nông ở một số nƣớc....................................... 4
1.2. Khuyến nông Việt Nam ............................................................................. 9
1.2.1. Lịch sử ra đời và phát triển trƣớc 1993 ................................................ 9
1.2.2 Lịch sử ra đời và phát triển từ 1993 trở lại đây ................................... 13
1.2.3. Kết quả hoat động và định hƣớng khuyến nông nƣớc ta hiện nay ....... 15
1.2.4. Chức năng nhiệm vụ của khuyến nông lâm của Việt Nam .................. 17
2.1. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................. 21
2.1.1. Mục tiêu chung ...................................................................................... 21
2.1.2. Mục tiêu cụ thể ...................................................................................... 21
2.2. Nội dung ................................................................................................... 21
2.3. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu ............................................................... 22

2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................... 22
2.4.1. Phương pháp thu thập số liệu ............................................................... 22
2.4.2. Công tác nội nghiệp .............................................................................. 25
CHƢƠNG 3..................................................................................................... 26
ĐIỀU KIỆN TƢ NHIÊN KINH TẾ XÃ HỘI ................................................. 26
ĐỊA BÀN NGHIÊN CÚU .............................................................................. 26
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




iv

3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội tỉnh Bắc Kạn ...................................... 26
3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 26
3.1.2 Kinh tế - xã hội ....................................................................................... 30
4.1. Thực trạng hệ thống khuyến nông tỉnh Bắc Kạn ..................................... 35
4.2. Công tác tổ chức triển khai các mô hình khuyến lâm trên địa bàn tỉnh . 36
4.2.1. Kết quả các mô hình khuyến lâm trên địa bàn tỉnh từ năm 2000 đến nay .... 36
4.2.2. Đánh giá công tác triển khai xây dựng và quản lý mô hình khuyến lâm .... 38
4.2.3. Kết quả phân loại các mô hình theo các tiêu chí và đánh giá ............... 42
4.2.4. Đánh giá hiệu quả của từng mô hình ....................................................... 42
3.2.4.1. Các mô hình thành công ...................................................................... 42
3.3.5. Đánh giá các tác động về xã hội ........................................................... 57
4.26. Đánh giá chung ...................................................................................... 59
4.2.2. Về phát triển nguồn lực ......................................................................... 61
4.2.3. Về cơ chế, chính sách............................................................................ 62
4.2.4. Về kỹ thuật ............................................................................................ 62
4.4. Nhóm giải pháp phát huy hiệu quả các mô hình khuyến lâm thành công 63
CHƢƠNG 5..................................................................................................... 69

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................... 69
5.1. Kết luận .................................................................................................... 69
5.2 Kiến nghị ................................................................................................... 70
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 71
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 4.1: Kết quả so sánh các chỉ tiêu sinh trƣởng của cây Keo tai tƣợng ở tuổi 3 ở
mô hình khuyến lâm và mô hình đại trà ................................................................ 43
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




v

Bảng 4.2: Kết quả so sánh các chỉ tiêu sinh trƣởng của cây Mỡ ở tuổi 3 giữa mô hình
khuyến lâm và trồng đại trà ................................................................................... 46
Bảng 4.3: Kết quả so sánh các chỉ tiêu sinh trƣởng của cây Trúc sào ở tuổi 3 giữa mô
hình khuyến lâm và đại trà ..................................................................................... 48
Bảng 4.4: Kết quả so sánh các chỉ tiêu sinh trƣởng của cây Mao trúc ở tuổi 3 với cây
Trúc sào của địa phƣơng ........................................................................................ 51
Bảng 4.5: Kết quả tác động xã hội của một số mô hình khuyến lâm .......................... 57

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 4.1: Sơ đồ hệ thống khuyến nông của tỉnh Bắc Kạn ........................................... 35
Hình 4.2: sinh trƣởng Hvn trung bình của cây Keo tai tuợng tuổi 3 ........................... 44
Hình 4.3: Sinh trƣởng D1.3 trung bình của cây keo tai tƣợng tuổi 3 .......................... 44
Hình 4.4: Biểu đồ kết quả Hvn trung bình của cây Mỡ tuổi 3 ..................................... 47
Hình 4.5: Biểu đồ so sánh kết quả D1.3 trung bình của cây Mỡ tuổi 3 ....................... 47
Hình 4.6: Biểu đồ so sánh kết quả Hvn trung bình cây Trúc sào tuổi 3 ...................... 49

Hình 4.7: Biểu đồ so sánh kết quả D1.3 trung bình cây Trúc sào tuổi 3 .................... 49
Hình 4.8: Biểu đồ so sánh chiều cao của cây Trúc sào với Cây Mao trúc ................. 52
Hình 4.9: Biểu đồ so sánh đƣờng kính của cây Trúc sào với cây Mao trúc ............... 52

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




vi

DANH MỤC CÁC ẢNH
Ảnh 4.1: Cây Keo tai tƣợng tuổi 1 trong mô hình khuyến lâm .................................. 45
Ảnh 4.2: Cây Keo tai tƣợng tuổi 1 trồng đại trà ....................................................... 45
Ảnh 4.3: Cây Mỡ trồng đại trà tuổi 3.......................................................................... 48
Ảnh 4.4: Cây Mỡ trong mô hình khuyến lâm tuổi 3 ................................................... 48
Ảnh 4.6: Trúc sào trồng đại trà 3 tuổi .......................................................................... 50
Ảnh 4.7 Cây Mao trúc Mới trồng ................................................................................ 52
Ảnh 4.8: Cây Trúc sào 1,5 tuổi .................................................................................... 52
Ảnh 4.9: Cây Mao trúc 1,5 tuổi ................................................................................... 52
Ảnh 4.10: Cây thảo quả sau trồng 4 năm .................................................................... 54
Ảnh 4.11: Cây thảo quả cho quả tại xã Thƣợng Giáo sau 4 năm trồng ...................... 54
Ảnh 4.12: Cây Dó trầm 3 năm tuổi ở mô hình khuyến lâm......................................... 56
Ảnh 4.13: Cây Mây nếp mô hình khuyến lâm tại Chợ Mới 3 năm tuổi ...................... 57

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

1

CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Lịch sử nghiên cứu khuyến nông trên thế giới
Bắt đầu vào thời kỳ phục hƣng (thế kỷ 14) khi khoa học kỹ thuật ngày
càng phát triển với tốc độ cao thì việc phổ biến ứng dụng tiến bộ kỹ thuật
nói chung, tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp nói riêng vào sản xuất ngày càng
quan tâm.
Khởi đầu là Rabelaiz đã làm công tác thống kê hiệu quả công tác của
những học sinh, sinh viên mới tốt nghiệp ra trƣờng từ những cơ sở đạo tạo có
thực hành và không có thực hành. Từ kết quả điều tra ông đã kết luận học
sinh, sinh viên đào tạo ở những trƣờng coi trọng thực tế thực hành khi ra
công tác (đặc biệt những năm đầu) có hiệu quả cao hơn những học sinh, sinh
viên tốt nghiệp ở những trƣờng không coi trọng thực tế thực hành. Từ đó ông
đề ra phƣơng pháp đào tạo là: Học phải đi đôi với thực hành và đó cũng
chính là phƣơng châm giáo dục của cha ông ta cho những thế hệ trẻ “Học
phải kết hợp với hành” [1]. Tiếp theo đó nhiều tác giả đã có nhiều công trình
liên quan đến khuyến nông nhƣ:
Hartlib (1661) đã viết cuốn “Tiểu luận về những tiến bộ học tập nông
nghiệp” đề cập rất sâu về học với hành trong nông nghiệp [1].
Heinrich Pastalozzi (1775) đã thành lập một trƣờng dạy nghề cho các
trẻ em con nhà nghèo, trong đó có dạy nông nghiệp cách trồng trọt, chăn nôi,
dệt vải lụa [1].
Philip Emanuel (1806) đã xây dựng hai trƣờng nông nghiệp thực hành
ở Hofuyl. Nội dung và phƣơng pháp đào tạo cán bộ nông nghiệp ở đây đã có
ảnh hƣởng rất lớn đến phƣơng pháp đào tạo của các trƣờng nông nghiệp châu
Âu và Bắc Mỹ sau này [1].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2

Năm 1886 ở Anh sử dụng khá phổ biến từ “Extention”- có nghĩa là
“triển khai - mở rộng”. Trong công tác nông nghiệp khi ghép với từ
“Agriculture” thành từ ghép “Agricultural extention” có nghĩa là tăng cƣờng
triển khai, mở rộng phát triển nông nghiệp. Ở các trƣờng đại học
Cambridge, Oxford …cũng nhƣ trong các lĩnh vực sản xuất nông nghiệp nông thôn ở Anh sử dụng khá phổ biến từ“Agricultural extention” [4].
Thời gian không lâu tất cả các quốc gia trên mọi châu lục đều sử
dụng thống nhất từ Agricultural extention cho công tác phát triển nông
nghiệp và phát triển nông thôn - Chữ Hán gọi là “khuyến nông”. Phân tích ý
nghĩa từ Agricultural extention thể hiện bản chất mục tiêu cơ bản của
khuyến nông là mọi hoạt động nhằm: Phát triển nông nghiệp sao cho diện
tích cây trồng tăng, chủng loại cây trồng, vật nuôi phong phú, săng suất, sản
lƣợng cây trồng vật nuôi cao và chất lƣợng nông sản phẩm tốt… và Phát
triển nông thôn ngày càng văn minh, hiện đại, mối quan hệ giữa mọi ngƣời
dân trong cộng đồng ngày càng tốt đẹp [1].
Khuyến mại nông nghiệp chỉ quan tâm chủ yếu đến lợi nhuận cho
những cá nhân hay nhóm doanh nhân nào đó mà không hoặc rất ít quan
tâm đến hiệu quả sản xuất của ngƣời nông dân. Ví dụ một đại lý kinh doanh
vật tƣ nông nghiệp họ chỉ quan tâm đến làm thế nào để mua rẻ, bán đắt; làm
thế nào bán đƣợc nhiều phân bón, bán đƣợc nhiều giống cây trồng vật nuôi
để có lợi nhuận cao. Trong khi đó, họ không quan tâm đến hƣớng dẫn và
theo dõi kết quả nông dân sử dụng những vật tƣ đó. Thậm chí những vật tƣ
phân bón đã mất chất lƣợng, giống bị lẫn, giống không đúng chủng loại vẫn
nói hay, tuyên truyền tốt, khuyến mại tốt để bán đƣợc nhiều, thu lời lớn.
Điều này trái ngƣợc hẳn với bản chất và mục đích của khuyến nông.

Trong khi đó, khuyến nông là khuyến khích, tạo mọi thuận lợi làm cho
nông nghiệp phát triển, nông thôn phát triển.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....



data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....