Tiềm năng, hiện trạng và định hướng phát triển đến năm 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ THU CẨM

NGÀNH THỦY SẢN Ở QUẢNG NINH:
TIỀM NĂNG, HIỆN TRẠNG VÀ ĐỊNH HƢỚNG
PHÁT TRIỂN ĐẾN NĂM 2020

Chuyên ngành: Địa lí học
Mã ngành: 60.31.95

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC ĐỊA LÍ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. Nguyễn Thị Hồng

Thái Nguyên - Năm 2011
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài của mình tôi đã nhận
được sự giúp đỡ quí báu của các tập thể và các cá nhân.
Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn tới các thầy cô giáo trong khoa
Địa lí, khoa Sau đại học trường Đại học Sư Phạm Thái Nguyên.
Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành và sâu sắc tới cô giáo
hướng dẫn khoa học TS. Nguyễn Thị Hồng, người đã tận tình chỉ bảo, động
viên tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài này.

Đồng thời, trong quá trình thực hiện đề tài tôi còn nhận được sự giúp
đỡ của Trung tâm học liệu - Đại học Thái Nguyên, thư viện trường Đại học
Sư phạm Hà Nội, Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Quảng Ninh,
Sở Thủy sản Quảng Ninh, Chi cục thống kê tỉnh Quảng Ninh, Ủy ban nhân dân
tỉnh Quảng Ninh, … Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ vô cùng quí báu đó.
Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn tới bạn bè và người thân đã giúp đỡ và
tạo điều kiện cho tôi hoàn thành luận văn của mình.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2011
Học viên: Nguyễn Thị Thu Cẩm
K17 - Địa lí KT - XH

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này do chính bản thân tôi thực hiện, dưới sự
hướng dẫn của TS. Nguyễn Thị Hồng. Các số liệu và kết quả nghiên cứu
trong luận văn là trung thực và chưa sử dụng để bảo vệ một công trình khoa
học nào, mọi sự trích dẫn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả hoàn toàn chịu
trách nhiệm về tính xác thực và nguyên bản của luận văn.
Tác giả

Nguyễn Thị Thu Cẩm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cảm ơn
Lời cam đoan
Mục lục ............................................................................................................... i
Danh mục các từ viết tắt ................................................................................... iv
Danh mục các bảng ........................................................................................... v
Danh mục các hình ........................................................................................... vi
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1
2. Mục tiêu, nhiệm vụ, giới hạn đề tài .............................................................. 2
2.1. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................... 2
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................. 2
2.3. Giới hạn của đề tài ..................................................................................... 2
3. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ............................................ 2
3.1. Các quan điểm nghiên cứu ......................................................................... 2
3.1.1. Quan điểm hệ thống ................................................................................ 2
3.1.2. Quan điểm tổng hợp lãnh thổ .................................................................. 3
3.1.3. Quan điểm sinh thái và phát triển bền vững ........................................... 3
3.1.4. Quan điểm lịch sử viễn cảnh ................................................................... 3
3.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 4
3.2.1. Phương pháp thực địa.............................................................................. 4
3.2.2. Phương pháp thu thập, phân tích, tổng hợp tài liệu ................................ 4
3.2.3. Phương pháp biểu đồ, bản đồ và hệ thống thông tin địa lí (GIS)……....4
3.2.4. Phương pháp toán học ............................................................................. 5
4. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 5
5. Đóng góp của luận văn .................................................................................. 7
6. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 7

NỘI DUNG....................................................................................................... 8
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỊA
LÍ NGÀNH THỦY SẢN ................................................................................. 8

i


1.1. Cơ sở lí luận ............................................................................................... 8
1.1.1. Khái niệm ngành thuỷ sản ....................................................................... 8
1.1.2. Vai trò của ngành thủy sản ...................................................................... 8
1.1.3. Đặc điểm chung của ngành thủy sản ..................................................... 10
1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố ngành thủy sản ... 12
1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 16
1.2.1. Nguồn lực phát triển thủy sản của Việt Nam ........................................ 16
1.2.2. Hiện trạng phát triển ngành thủy sản Việt Nam ................................... 18
Tiểu kết chƣơng 1 .......................................................................................... 24
CHƢƠNG 2: HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN NGÀNH THỦY SẢN
TỈNH QUẢNG NINH ................................................................................... 26
2.1. Quá trình phát triển ngành thủy sản Quảng Ninh .................................... 26
2.1.1. Thời kì 1955 - 1975............................................................................... 26
2.1.2. Thời kì 1976 - 1980............................................................................... 26
2.1.3. Thời kì 1981 - 1985............................................................................... 27
2.1.4. Từ năm 1986 đến nay ............................................................................ 27
2.2. Nguồn lực phát triển thủy sản Quảng Ninh ............................................. 28
2.2.1. Vị trí địa lí ............................................................................................ 28
2.2.2. Khí hậu .................................................................................................. 29
2.2.3. Địa hình……………………………………………………………….29
2.2.4. Tài nguyên sinh vật…………………………………………………...30
2.2.5. Dân cư và lao động ............................................................................... 33
2.2.6. Cơ sở vật chất kĩ thuật và cơ sở hạ tầng………………………………33

2.2.7. Thị trường............................................................................................. .35
2.3. Hiện trạng phát triển ngành thủy sản tỉnh Quảng Ninh .......................... .36
2.3.1. Giá trị, sản lượng và cơ cấu ngành thủy sản…………………………..36
2.3.2. Các ngành thủy sản chủ yếu .................................................................. 38
Tiểu kết chƣơng 2 .......................................................................................... 69
CHƢƠNG 3: QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT
TRIỂN NGÀNH THỦY SẢN QUẢNG NINH .............................................. 71

ii


3.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển ngành thuỷ sản
Quảng Ninh ..................................................................................................... 71
3.1.1. Quan điểm, định hướng phát triển chung.............................................. 71
3.1.2. Mục tiêu phát triển ................................................................................ 72
3.1.2.1. Mục tiêu tổng quát ............................................................................. 72
3.1.2.2. Mục tiêu cụ thể. .................................................................................. 72
3.1.3. Quan điểm, định hướng, mục tiêu phát triển đối với từng lĩnh vực ..... 72
3.1.3.1. Khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản ............................................. 72
3.1.3.2. Nuôi trồng thủy sản ............................................................................ 74
3.1.3.3. Chế biến và thương mại thủy sản ....................................................... 75
3.1.3.4. Dịch vụ hậu cần nghề cá .................................................................... 77
3.2. Các giải pháp phát triển ngành thủy sản Quảng Ninh ............................. 79
3.2.1. Giải pháp về vốn ................................................................................... 79
3.2.2. Giải pháp quản lý, tổ chức sản xuất bền vững ...................................... 81
3.2.3. Giải pháp bảo vệ môi trường................................................................. 84
3.2.4. Giải pháp phát triển và chuyển giao khoa học công nghệ .................... 85
3.2.5. Giải pháp phát triển và đào tạo nguồn nhân lực ................................... 87
3.2.6. Giải pháp khuyến nông, khuyến ngư .................................................... 89
3.2.7. Giải pháp về giống ................................................................................ 90

3.2.8. Giải pháp bảo vệ và phát triển nguồn lợi thuỷ sản ............................... 91
3.2.9. Giải pháp về Chính sách ....................................................................... 93
Tiểu kết chƣơng 3 .......................................................................................... 94
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 95
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

iii


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
STT

Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ
Viết tắt của từ tiếng Pháp: cheval - vapeur, nghĩa là

1.

CV

2.

Đ

Đảo

3.

ĐBSH

Đồng bằng sông Hồng

4.

HACCP

Tiêu chuẩn xuất khẩu thủy sản vào thị trường Mỹ

5.

HTX

Hợp tác xã

6.

NTTS

Nuôi trồng thủy sản

7.

PTNT

Phát triển nông thôn

8.

S

Sông

9.

TP

Thành phố

10.

TX

Thị xã

11.

UBND

Ủy ban nhân dân

12.

V

Vịnh

mã lực hay sức ngựa

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1: Giá trị sản xuất và sản lượng thủy sản của Việt Nam giai đoạn
2001 - 2010 .................................................................................... 19
Bảng 2.1: Tiềm năng diện tích rừng ngập mặn ............................................... 31
Bảng 2.2: Sản lượng ngành thủy sản theo ngành giai đoạn 2001 - 2009 ....... 36
Bảng 2.3: Số lượng tàu thuyền máy phân theo địa phương của tỉnh
Quảng Ninh năm 2009 ................................................................... 38
Bảng 2.4: Định hướng lựa chọn nghề nghiệp đánh bắt ngư trường và đối
tượng khai th¸c thñy s¶n chủ yếu .................................................. 44
Bảng 2.5: Tổng sản lượng một số thủy sản khai thác phân theo nhóm sản
phẩm năm 2008 - 2010 .................................................................. 45
Bảng 2.6: Sản lượng cá biển khai thác so với sản lượng thủy sản khai
thác khác của tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2001 - 2009 ................. 46
Bảng 2.7: Diện tích mặt nước nuôi trồng thủy sản phân theo môi trường
nước giai đoạn 2004 - 2009 ........................................................... 52
Bảng 2.8: Diện tích nuôi trồng thuỷ sản của các huyện, thị xã tỉnh Quảng
Ninh năm 2007 ............................................................................... 56
Bảng 2.9: Sản lượng thủy sản nuôi trồng tỉnh Quảng Ninh giai đoạn
2001 - 2009 .................................................................................... 57
Bảng 2.10: Năng suất nuôi trồng một số đối tượng thuỷ sản của Tỉnh
Quảng Ninh .................................................................................... 58
Bảng 3.1: Mục tiêu phát triển ngành thuỷ sản đến năm 2010, quy hoạch
đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020 ................................. 72

v

DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 1.1: Biểu đồ thể hiện sản lượng và giá trị sản xuất thủy sản của
Việt Nam giai đoạn 2001 - 2010 .................................................... 20
Hình 2.1. Bản đồ hành chính tỉnh Quảng NinhError! Bookmark not defined.

Hình 2.2. Bản đồ nguồn lực ngành thuỷ sản tỉnh Quảng NinhError! Bookmark not defi
Hình 2.3: Biểu đồ thể hiện sản lượng và giá trị sản xuất thủy sản tỉnh
Quảng Ninh giai đoạn 2001 - 2009 ................................................ 37
Hình 2.4: Biểu đồ thể hiện số lượng và công suất của tàu thuyền đánh
bắt xa bờ của tỉnh Quảng Ninh ...................................................... 39
Hình 2.5: Biểu đồ thể hiện cơ cấu nghề nghiệp khai thác thủy sản tỉnh
Quảng Ninh năm 2009 ................................................................... 42
Hình 2.6: Biểu đồ thể hiện cơ cấu thủy sản khai thác phân theo nhóm sản
phẩm năm 2008 - 2010 .................................................................. 45
Hình 2.7: Biểu đồ thể hiện sán lượng cá biển khai thác so với tổng sản
lượng thủy sản khai thác năm 2001 - 2009 .................................... 47

Hình 2.8. Bản đồ hiện trạng ngành thuỷ sản tỉnh Quảng NinhError! Bookmark not defi
Hình 2.9: Biểu đồ thể hiện cơ cấu diện tích mặt nước nuôi trồng thủy sản
Quảng Ninh giai đoạn 2004 - 2009 ................................................ 53

vi


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Thủy sản đã trở thành một ngành kinh tế quan trọng, hàng năm mang
lại một nguồn ngoại tệ lớn góp phần phát triển kinh tế đất nước. Thuỷ sản còn

được đánh giá là thực phẩm giàu chất đạm, cung cấp nguồn dinh dưỡng thiết
yếu cho con người, đồng thời giữ vai trò an ninh lương thực quốc gia, tạo việc
làm và tăng thu nhập cho hàng ngàn lao động. Trong những năm qua, ngành
thủy sản đã có sự phát triển mạnh mẽ trên cở sở khai thác các lợi thế về tài
nguyên thiên nhiên và kinh tế xã hội, đóng góp quan trọng vào sự phát triển
của đất nước. Hiện nay nước ta đã trở thành nước xuất khẩu thủy sản đứng
thứ 6 trên thế giới, đứng thứ 3 thế giới về sản lượng thủy sản nuôi trồng và
đứng thứ 13 thế giới về sản lượng khai thác hải sản.
Quảng Ninh là một tỉnh thuộc khu vực Đông Bắc Bộ, là một trong
những địa phương được thiên nhiên ưu đãi về tiềm năng phát triển kinh tế
thủy sản. Biển Quảng Ninh có môi trường khá thuận lợi cho các sinh vật biển
sinh sống và phát triển, vì vậy Quảng Ninh đã chú trọng phát triển ngành đánh
bắt và nuôi trồng thủy sản, phấn đấu trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của
tỉnh. Tuy nhiên cùng với sự phát triển đó đã nảy sinh nhiều vấn đề cần phải
giải quyết như vấn đề khai thác thủy sản quá mức dẫn đến cạn kiệt, vấn đề ô
nhiễm môi trường sinh thái biển, chất lượng nuôi trồng thủy sản, chế biến
thủy sản...
Chính vì vậy sự lựa chọn đề tài “Ngành thủy sản ở Quảng Ninh:
Tiềm năng, hiện trạng và định hướng phát triển đến năm 2020” nhằm tìm
hiểu sự phát triển ngành thủy sản Quảng Ninh. Trên cơ sở tiềm năng và hiện
trạng tìm ra hướng phát triển hợp lí cho ngành thủy sản.

1


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not

read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....



data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....