Tổ chức dạy học tích hợp trong môn địa lí lớp 12 THPT theo định hướng phát triển năng lực

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Trong những năm gần đây, sự phát triển như vũ bão của khoa học, công
nghệ đã làm cho khối lượng tri thức của lồi người tăng nhanh chóng và đặt ra u
cầu cao hơn cả tri thức lẫn kĩ năng đối với con người thời đại mới. Từ đó nảy sinh ra
mâu thuẫn giữa yêu cầu về nội dung kiến thức phổ thông sâu – rộng với khả năng tiếp
thu khối lượng tri thức của người học. Và mâu thuẫn giữa vai trò của người giáo viên
trong việc tổ chức, hướng dẫn người học nắm vững, hình thành kỹ năng ở từng mơn
học riêng rẽ với yêu cầu của xã hội đòi hỏi người học phải biết thu thập, chọn lọc xử
lý thông tin liên quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau và vận dụng vào thực tiễn cuộc
sống. Từ thực tế đó, đã đặt ra yêu cầu cho Giáo dục và Đào tạo là phải đổi mới dạy
học, thay vì chú trọng việc truyền thụ hệ thống tri thức khoa học đã được quy định
bằng việc dạy học định hướng phát triển năng lực cho học sinh, đặc biệt là năng lực
vận dụng tri thức vào giải quyết các tình huống thực tiễn. Và dạy học tích hợp là một
định hướng mang tính đột phá để đổi mới căn bản và tồn diện về nội dung và
phương pháp dạy học. Dạy học tích hợp giúp người học kết hợp tri thức của các môn
học, các bài học, phân môn cụ thể trong chương trình học tập theo nhiều cách khác
nhau vì thế việc nắm vững kiến thức sẽ sâu sắc, hệ thống và bền vững; đồng thời
thơng qua các bài tốn nhận thức học sinh hình thành được những năng lực cần thiết
cả trong học tập và cuộc sống. Hơn nữa dạy học tích hợp cịn là một xu thế trong dạy
học hiện đại của nhiều nước phát triển và là một trong những xu hướng đổi mới sách
giáo khoa phổ thông của Việt Nam sau năm 2015.
1.2. Địa lí là một trong những mơn học có nhiều khả năng tích hợp nhất với các
môn khoa học khác. Với đặc điểm là có tính tổng hợp cao, bao gồm cả kiến thức về
tự nhiên, kinh tế và xã hội; đối tượng nghiên cứu của mơn Địa lí ln có mối quan hệ
mật thiết cả về không gian và thời gian, đồng thời nó cũng có sự gần gũi, liên mơn
với cả khoa học xã hội và khoa học tự nhiên, do đó việc tổ chức dạy học tích hợp
trong mơn Địa lí có rất nhiều thuận lợi. Thực tế, trong nhiều năm qua, một số nội
dung giáo dục đã được dạy học tích hợp trong mơn Địa lí như: Giáo dục dân số - sức
khỏe sinh sản, giáo dục môi trường, giáo dục vì sự phát triển bền vững, giáo dục biến
đổi khí hậu....bước đầu giúp các giáo viên Địa lí có một số kinh nghiệm thực tiễn về

tích hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện dạy học tích hợp trong chương
trình Địa lí THPT. Tuy nhiên, khó khăn của giáo viên Địa lí hiện nay là chưa biết xây
dựng, tổ chức dạy học tích hợp sao cho hiệu quả, có tính thực tiễn cao và phát triển

1


năng lực cho học sinh; do đó các chủ đề, nội dung tích hợp chưa đáp ứng được mục
tiêu và xu hướng đổi mới dạy học.
1.3. Đặc biệt, chương trình Địa lí lớp 12 gồm tổng hợp kiến thức địa lí tự nhiên
và kinh tế - xã hội của Việt Nam, gắn với thực tiễn cuộc sống và nhiều môn khoa học
khác, rất phù hợp với việc tổ chức dạy học tích hợp. Nó vừa giúp cho các em học sinh
lớp 12 – đối tượng đang ở trong giai đoạn có tính bước ngoặt cuộc đời, được trang bị
kiến thức một cách hệ thống và bền vững, vừa hình thành và phát triển ở các em
những năng lực cần thiết (tự học, giải quyết vấn đề, sử dụng công nghệ thông tin...)
cho cuộc sống độc lập sau này.
Nhận thức được vấn đề đó cùng mong muốn tạo ra niềm say mê, giúp cho việc
lĩnh hội tri thức, hình thành biểu tượng địa lí về đất nước và con người Việt Nam một
cách toàn diện và sâu sắc; phát triển được những năng lực hỗ trợ đắc lực cho cuộc
sống của học sinh; giúp cho học sinh thêm yêu quê hương đất nước, ý thức được
trách nhiệm của bản thân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc, tác giả đã chọn
đề tài: “Tổ chức dạy học tích hợp trong mơn Địa lí lớp 12-THPT theo định hướng
phát triển năng lực”.
2. Mục đích của đề tài
Mục đích của đề tài là vận dụng các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học
tích hợp trong mơn Địa lí lớp 12 một cách hợp lí, nhằm phát huy tính tích cực, chủ
động, sáng tạo, phát triển năng lực học sinh trong học tập, góp phần đổi mới phương
pháp và nâng cao chất lượng dạy học địa lí ở nhà trường phổ thông.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài thực hiện các nhiệm vụ sau:

3.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tổ chức dạy học tích hợp trong
mơn Địa lí lớp 12 theo định hướng phát triển năng lực.
3.2. Thiết kế và tổ chức dạy học tích hợp trong mơn Địa lí 12 theo định hướng phát
triển năng lực.
3.3. Thực nghiệm để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của đề tài nghiên cứu
3.4. Đưa ra kết luận và kiến nghị về việc tổ chức dạy học tích hợp
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu cách thức tổ chức dạy học tích hợp trong mơn Địa
lí lớp 12 theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
4.2. Phạm vi nghiên cứu

2


- Đề tài tập trung vào việc tổ chức dạy học tích hợp trong mơn Địa lí 12 –THPT
(chương trình chuẩn) theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
- Thiết kế và tổ chức dạy học tích hợp một số chủ đề liên môn cho HS lớp 12, như:
+ Chủ đề 1: Cơng dân tồn cầu – Hội nhập thế giới
+ Chủ đề 2: Ơ nhiễm mơi trường khơng khí Hà Nội – Thế hệ trẻ lên tiếng!
+ Chủ đề 3: Phát triển kinh tế biển gắn với bảo vệ chủ quyền biển đảo Việt Nam
- Đề tài tiến hành thực nghiệm ở một số trường như: Trường THCS – THPT
Nguyễn Tất Thành, Hà Nội
5. Giả thuyết khoa học
Nếu vận dụng các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học tích hợp trong mơn
Địa lí 12 một cách hợp lí, tiếp cận các quan điểm dạy học hiện đại thì sẽ phát huy
được tính tích cực, chủ động, sáng tạo, phát triển năng lực của học sinh, góp phần đổi
mới phương pháp và nâng cao chất lượng dạy học địa lí ở trường phổ thơng.
6. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
7. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu

Trong q trình nghiên cứu đề tài, tơi đã sử dụng những quan điểm và phương
pháp nghiên cứu sau:
7.1 Quan điểm nghiên cứu
 Quan điểm hệ thống
 Quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung tâm
 Quan điểm công nghệ dạy học
 Quan điểm giáo dục định hướng phát triển năng lực
7.2 Phương pháp nghiên cứu
 Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu
 Phương pháp quan sát
 Phương pháp điều tra
 Phương pháp chuyên gia
 Phương pháp thực nghiệm
 Phương pháp thống kê toán học
8. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, nội dung của luận
văn bao gồm ba chương:
Chương 1 : Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tổ chức dạy học tích hợp trong mơn
Địa lí 12 – THPT theo định hướng phát triển năng lực.
Chương 2 : Dạy học tích hợp liên mơn trong Địa lí 12 – THPT theo định hướng
phát triển năng lực.
Chương 3 : Thực nghiệm sư phạm.
3


NỘI DUNG
CHƯƠNG I:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ CHỨC DẠY HỌC TÍCH
HỢP TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12 THPT THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

1.1 Những định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thơng
1.1.1 Một số quan điểm chỉ đạo đổi mới giáo dục phổ thơng
1.1.2 Đổi mới chương trình giáo dục phổ thơng
1.1.3 Đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học
1.2 Dạy học tích hợp
1.2.1 Khái niệm tích hợp và dạy học tích hợp
1.2.1.1 Tích hợp
Tích hợp là một khái niệm rộng, được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khoa học
và kĩ thuật. Nhìn chung, có thể hiểu tích hợp là sự hợp nhất, sự hịa hợp, sự kết hợp.
Đó là sự hợp nhất hay nhất thể hóa các bộ phận khác nhau để đưa tới một đối tượng
mới như là một thể thống nhất trên những nét bản chất nhất của các thành phần đối
tượng, chứ không phải là phép cộng đơn giản những thuộc tính của các thành phần
ấy. Tích hợp có hai tính chất cơ bản, liên hệ mật thiết với nhau, quy định lẫn nhau, đó
là tính liên kết và tính tồn vẹn.
1.2.1.2 Dạy học tích hợp (DHTH)
DHTH là dạy cho HS cách sử dụng kiến thức và kĩ năng của mình để giải
quyết và ứng dụng trong những tình huống cụ thể, với mục đích phát triển năng lực
người học. Ngoài ra, DHTH liên hệ giữa kiến thức và kĩ năng của các chuyên ngành
hoặc các môn học khác nhau để đảm bảo cho HS phát huy hiệu quả những kiến thức
và năng lực của mình trong giải quyết các tình huống tích hợp cụ thể. Các nhà nghiên
cứu đưa ra các tiêu chí quan trọng cho DHTH, bao gồm: việc học và nghiên cứu các
môn học khác nhau, có thời khóa biểu linh động, giáo viên (GV) giảng dạy theo
nhóm, q trình học lấy HS làm trung tâm, có sự tương tác về trình độ giữa HS với
HS, giữa HS với GV, giữa GV với nhau.
Tóm lại, DHTH là một quan điểm sư phạm, ở đó người học cần huy động mọi
nguồn lực để giải quyết một tình huống phức hợp – có vấn đề nhằm phát triển các
năng lực và phẩm chất cá nhân.
1.2.2 Những cơ sở khoa học của việc dạy học tích hợp
1.2.2.1 Cơ sở triết học
1.2.2.2 Cơ sở tâm lí học

4


 Lý thuyết phát triển nhận thức của J.Plaget
 Lý thuyết của L.X.Vygotsky
 Lí thuyết đa trí tuệ của H.Gardner
1.2.2.3
Cơ sở xã hội và thực tiễn
1.2.3 Mục tiêu của dạy học tích hợp
1.2.3.1 Làm cho các q trình học tập có ý nghĩa
1.2.3.2 Xác định rõ mục tiêu, phân biệt cái cốt yếu với cái ít quan trọng hơn
1.2.3.3 Dạy sử dụng kiến thức trong các tình huống
1.2.3.4 Tạo mối liên hệ giữa các kiến thức đã học
1.2.4 Các quan điểm tích hợp cơ bản trong dạy học
Theo d’Hainaut, có bốn hình thức tích hợp cơ bản là: tích hợp trong nội bộ
mơn học, tích hợp đa mơn, tích hợp liên mơn và tích hợp xun mơn. Cụ thể:
Quan điểm “trong nội bộ môn học
Quan điểm “đa môn
Quan điểm “liên mơn
Quan điểm “xun mơn
Hiện nay, có thể khẳng định rằng cần thiết phải tích hợp các mơn học, đặc biệt
với nhu cầu ngày càng cao của xã hội, đòi hỏi giáo dục phải hướng tới dạy học tích
hợp theo quan điểm liên môn và xuyên môn.
1.2.5 Một số phương thức tích hợp trong nhà trường phổ thơng
Dựa trên nghiên cứu của các nhà giáo dục học, chúng tôi đưa ra hai dạng thức
tích hợp và bốn cách thức tích hợp cơ bản ở nhà trường phổ thông như sau:
1.2.5.1 Dạng tích hợp thứ nhất: đưa ra những ứng dụng chung cho nhiều mơn học
Cách tích hợp thứ nhất: những ứng dụng chung cho nhiều môn học được thực hiện ở
cuối năm học hay cuối bậc học trong những bài học hoặc bài tập tích tích hợp.
Cách tích hợp thứ hai: những ứng dụng chung cho nhiều môn học được thực hiện ở

những thời điểm đều đặn trong năm.
1.2.5.2 Dạng tích hợp thứ hai: sự phối hợp các quá trình học tập của nhiều mơn học
Cách tích hợp thứ 1: tích hợp các mơn học thơng qua các đề tài tích hợp
Cách tích hợp thứ 2: tích hợp các mơn học xung quanh những mục tiêu chung cho
nhiều môn học.
1.2.6 Sự cần thiết của dạy học tích hợp trong dạy học Địa lí lớp 12 – THPT
1.2.6.1 Dạy học tích hợp góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục tồn diện ở nhà
trường phổ thông
1.2.6.2 Phát triển năng lực người học
5


1.2.6.3 Tận dụng vốn kinh nghiệm của người học
1.2.6.4 Thiết lập mối quan hệ giữa các kiến thức, kĩ năng và phương pháp của các
mơn học
1.2.6.5 Góp phần giảm tải học tập cho học sinh
1.3 Mục tiêu, nội dung chương trình Địa lí lớp 12 THPT
1.3.1 Khái qt chương trình Địa lí lớp 12
Địa lí 12 – Địa lí Việt Nam gồm 2 mảng nội dung chính: Địa lí tự nhiên Việt
Nam và Địa lí kinh tế - xã hội Việt Nam, được nối tiếp và nâng cao từ chương trình
Địa lí lớp 8: phần Địa lí tự nhiên Việt Nam và Địa lí 9: Địa lí kinh tế - xã hội Việt
Nam.
1.3.2 Cấu trúc và nội dung chương trình Địa lí lớp 12
Địa lí lớp 12 được cấu tạo theo các đơn vị kiến thức lớn, sắp xếp theo logic
khoa học, phù hợp với logic quá trình dạy học.
Bảng 1.4 : Cấu trúc chương trình Địa lí 12
STT
Đơn vị kiến thức/nội dung
Số tiết
1

Việt Nam trên đường đổi mới và hội nhập
1
2
Địa lí tự nhiên
14
3
Địa lí dân cư
4
4
Địa lí kinh tế
24
5
Địa lí địa phương
2
6
Ơn tập và kiểm tra
8
Cấu trúc chương trình và nội dung Địa lí lớp 12 là cơ sở rất thuận lợi để xây
dựng và thiết kế các chủ đề dạy học tích hợp “ Địa lí 12 được cấu tạo theo đơn vị
kiến thức lớn, sắp xếp theo logic của khoa học và phù hợp với logic của q trình
dạy học”, chúng ta vừa có thể xây dựng các chủ đề tích hợp lớn vừa có thể xây dựng
các chủ đề tích hợp ứng dụng cho từng bài học cụ thể.
1.3 Đặc điểm tâm sinh lí và phát triển nhận thức của học sinh THPT
1.4.1 Đặc điểm tâm sinh lí và phát triển nhận thức của học sinh THPT
1.4.2 Tương quan giữa tâm sinh lí lứa tuổi học sinh THPT và dạy học tích hợp
1.4 Hiện trạng tổ chức dạy học tích hợp trong mơn Địa lí lớp 12 ở trường
THPT
1.5.1 Nhận thức và thái độ của GV và HS về việc tổ chức dạy học tích hợp trong
giảng dạy Địa lí ở nhà trường THPT
 Nhận thức và thái độ của GV về DHTH

 Nhận thức và thái độ của HS
6


1.5.2 Thực trạng việc dạy học tích hợp trong mơn Địa lí 12 THPT
Kết luận: Kết quả của tất cả cơng việc tìm hiểu về cơ sở lí luận cũng như khảo sát
thực tế trên minh chứng và góp phần lí giải được lí do tại sao học viên lại lựa chọn đề
tài nghiên cứu của mình cũng như xác định phương thức tiến hành trong những
chương tiếp theo.
Tiểu kết chương 1
Với định hướng đổi mới toàn diện và căn bản nền giáo dục hiện hành, Đảng và
Chính phủ cũng nhấn mạnh việc thay đổi từ nền giáo dục định hướng nội dung sang
nền giáo dục định hướng phát triển năng lực HS mà trong đó DHTH được coi là một
giải pháp hữu hiệu để phát triển ở HS những năng lực cần thiết cho bản thân và xã
hội. DHTH là một quan điểm hay hình thức dạy học, dạy cho HS cách sử dụng kiến
thức và kĩ năng của mình để giải quyết và ứng dụng trong những tình huống cụ thể,
với mục đích phát triển năng lực người học. Ngoài ra, DHTH liên hệ giữa kiến thức
và kĩ năng của các chuyên ngành hoặc các môn học khác nhau để đảm bảo cho HS
phát huy hiệu quả những kiến thức và năng lực của mình trong giải quyết các tình
huống tích hợp cụ thể. Tùy vào mục đích, nhu cầu và nội dung bài học, GV có sự lựa
chọn hình thức và cách thức tích hợp phù hợp như lồng ghép/liên hệ; liên môn; đa
môn; xuyên môn. Việc tổ chức dạy học tích hợp cho HS – THPT góp phần vào việc
thực hiện mục tiêu tồn diện của giáo dục ở nhà trường phổ thông; phát triển năng
lực người học, tận dụng vốn kinh nghiệm của người học, thiết lập mối liên hệ kiến
thức kĩ năng và phương pháp học tập giữa nhiều môn học, giảm tải học tập cho học
sinh.
Đa số GV dạy mơn Địa lí trong các nhà trường THPT đã nhận thức được tầm
quan trọng của dạy học tích hợp đối với việc phát huy năng lực người học và nâng
cao chất lượng giảng dạy bộ môn. Tuy nhiên hiện nay, việc thiết kế và tổ chức dạy
học tích hợp liên mơn của GV cịn đang còn nhiều bất cập nên đã ảnh hưởng đến việc

hiểu đúng bản chất của DHTH, dạy đúng tinh thần của DHTH và chất lượng giảng
dạy bộ môn.

CHƯƠNG II:
7


DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MƠN TRONG ĐỊA LÍ 12 THPT
THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
2.1 Yêu cầu tổ chức dạy học tích hợp liên mơn trong mơn Địa lí lớp 12 theo định
hướng phát triển năng lực
2.2 Nguyên tắc tổ chức dạy học tích hợp liên mơn trong mơn Địa lí lớp 12 theo
định hướng phát triển năng lực
2.2.1 Đảm bảo tính mục tiêu
2.2.2 Đảm bảo tính khoa học
2.2.3 Ngun tắc đảm bảo tính liên mơn và gắn với thực tiễn
2.2.4 Đảm bảo tính khả thi
2.2.5 Đảm bảo sự tích hợp – hợp tác – tổng hợp.
2.3 Quy trình tổ chức dạy học tích hợp liên mơn
Dựa trên cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của dạy học tích hợp liên mơn đã
trình bày trên, chúng tơi xin trình bày quy trình tổ chức dạy học tích hợp liên mơn
như sau:
Xác định chủ đề tích hợp liên mơn
Thiết kế chủ đề tích hợp liên mơn
Tổ chức dạy học chủ đề tích hợp liên
mơn
Tổ chức kiểm tra đánh giá
Sơ đồ 2.1: Quy trình tổ chức dạy học tích hợp liên mơn
2.4 Tổ chức dạy học tích hợp liên mơn trong Địa lí 12 THPT theo định hướng
phát triển năng lực

2.4.1 Thiết kế các chủ đề dạy học tích hợp liên mơn trong Địa lí 12 THPT theo
định hướng phát triển năng lực
Thiết kế và thực hiện một chủ đề dạy học tích hợp liên mơn hồn chỉnh được
thể hiện qua kế hoạch bài dạy. Trên cơ sở phân tích các thành phần chính của kế
hoạch dạy học, quan điểm dạy học tích hợp liên mơn và thực tiễn dạy học; chúng tôi
xác định cấu trúc của một chủ đề dạy học tích hợp liên mơn như sau:
1. Chủ đề bài dạy/chủ đề dự án
2. Mục tiêu dạy học
3. Nội dung chính của chủ đề
4. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
8


5. Phương pháp dạy học
6. Các hoạt động học tập
7. Kiểm tra đánh giá
8. Tổng kết và hướng dẫn học tập
9. Tư liệu hỗ trợ học sinh (tùy từng chủ đề)
2.4.1.1 Xác định các chủ đề dạy học tích hợp liên mơn trong Địa lí 12 THPT
Căn cứ vào đặc điểm của dạy học tích hợp liên mơn, các vấn đề nghiên cứu
trong chương trình Địa lí lớp 12 THPT và quan điểm dạy học định hướng năng lực
thì chủ đề dạy học sẽ được xác định dựa trên các cách tiếp cận sau:
+ Tiếp cận nội dung: Xác định những nội dung của các mơn khoa học có liên quan
đến các vấn đề được nghiên cứu trong chương trình Địa lí 12 THPT.
+ Tiếp cận thực tiễn: Phát hiện những vấn đề đang diễn ra trong cuộc sống có liên
quan hoặc mối quan hệ với nội dung kiến thức, kĩ năng trong chương trình học, lưu ý
đến những vấn đề mà xã hội và thế giới quan tâm, đặc biệt là những vấn đề tại địa
phương của HS sống và học tập. Từ đó hình thành được chủ đề của việc dạy học tích
hợp liên mơn.
+ Tiếp cận năng lực: Bên cạnh việc trang bị kiến thức, các chủ đề dạy học tích hợp

liên mơn hướng tới sự hình thành và phát triển ở HS một số năng lực chung và
chuyên biệt như: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tính tốn,
năng lực sử dụng ngôn ngữ, sử dụng công nghệ thông tin, năng lực giao tiếp, năng
lực hợp tác….năng lực tư duy theo lãnh thổ....cũng có thể phát triển năng lực nghiên
cứu khoa học.
Từ đó, hình thành được chủ đề dạy học tích hợp liên mơn. Bên cạnh đó giáo
viên cũng khảo sát nhu cầu và hứng thú của HS với vấn đề được nghiên cứu, gợi ý
cho các em xác định những nhiệm vụ cho chủ đề và từ đó phát hiện ra những chủ đề
liên quan.
Nội dung
liên môn

Vấn đề thực tiễn

Chủ đề dạy học
(GV)
Tiểu chủ đề
(HS)

9

Năng lực


Sơ đồ 2.3 quy trình xác định chủ đề dạy học tích hợp của giáo viên và học sinh
2.4.1.2 Xác định mục tiêu cơ bản của chủ đề dạy học tích hợp liên mơn
GV có thể xác định mục tiêu dạy học qua các bước sau đây:
+ Xác định mục tiêu Địa lí và các mơn học liên mơn với Địa lí:
Bước 1: Xác định nội dung kiến thức, kĩ năng, thái độ cần đạt của từng môn học theo
chuẩn kiến thức, kĩ năng của bộ giáo dục phát hành

Bước 2: Viết ra tất cả các kiến thức, kĩ năng của tất cả các môn học liên môn trong
chủ đề dạy học
Bước 3: Chọn lọc lại để chuẩn kiến thức bao gồm những phần quan trọng liên quan
đến chủ đề dạy học tích hợp liên mơn, sắp xếp theo thứ tự hợp lí với logic nhận thức
và logic nội dung các môn học
+ Xác định mục tiêu về phát triển năng lực: GV cũng cần phải xác định được, thông
qua việc khám phá và phát triển kiến thức, kĩ năng và thái độ; HS sẽ hình thành và
phát triển những năng lực nào, đó phải là những năng lực cần thiết cho học tập và
việc giải quyết các tình huống thực tiễn.
2.4.1.3 Xác định nội dung chính của chủ đề
Trên cơ sở chọn và đặt tên cho chủ đề và xác định mục tiêu dạy học; GV sẽ
giúp HS xác định được nội dung chính của chủ đề. Nội dung chính của chủ đề sẽ
chứa đựng các nội dung kiến thức của các mơn học có tính liên mơn.
2.4.1.4 Xác định phương tiện dạy học
Khi tổ chức dạy học tích hợp liên mơn trong Địa lí 12, bên cạnh những phương
tiện dạy học đặc trưng gắn liền với môn Địa lí; GV cịn tích cực sử dụng các phương
tiện dạy học của các môn học liên môn trong chủ đề dạy học tích hợp liên mơn.
2.4.1.5 Xác định hình thức tổ chức dạy học, phương pháp dạy học và kĩ thuật dạy học
Chúng tôi xin giới thiệu một số phương pháp dạy học và kĩ thuật dạy học tích
cực, là cơng cụ đắc lực của dạy học tích hợp liên môn:

Phương pháp dạy học:
- Dạy học dự án
- Dạy học đặt và giải quyết vấn đề:
- WebQuest:
- Blended - Learning

Kĩ thuật dạy học:
- Kĩ thuật khăn trải bàn
- Kĩ thuật các mảnh ghép

2.4.1.6 Xác định các hoạt động học tập
10


Thơng qua việc chọn lựa hình thức tổ chức và phương pháp dạy học khác nhau
mà cách thiết kế các hoạt động học tập cũng có thể có nhiều nét khác biệt. Cụ thể, khi
giáo viên lựa chọn hình thức dạy học trên lớp (cũng có thể kết hợp với việc học và
thảo luận trực tuyến bên ngoài lớp học), HS tự học dưới sự hướng dẫn của GV thì cấu
trúc của các hoạt động học tập sẽ bao gồm các nhóm hoạt động học tập: các hoạt
động học tập cơ bản, các hoạt động học tập thực hành và các hoạt động học tập ứng
dụng. Trong đó, các hoạt động học tập cơ bản bao gồm các hoạt động nhận thức tìm
hiểu về một nội dung hay một phần nội dung kiến thức của chủ đề.
2.4.1.7 Xác định cách thức kiểm tra, đánh giá
Khi GV dạy học trên lớp, HS tự học dưới sự hướng dẫn của GV, GV có thể
tiến hành kiểm tra đánh giá thơng qua hoạt động thực hành hoặc đặt ra một tình
huống thực tiễn liên quan đến kiến thức của chủ đề đã học và thông qua cách giải
quyết vấn đề của từng học sinh để đánh giá. Với dạy học theo dự án, việc đánh giá
dựa trên nhiều tiêu chí từ lúc bắt đầu hình thành chủ đề đến lúc trình bày sản phẩm
trước lớp. GV cùng cả lớp thống nhất các tiêu chí đánh giá từ khi bắt đầu dự án, đó là
một định hướng hiệu quả cho sản phẩm của HS.
2.4.1.8 Tổng kết và hướng dẫn học tập
Ngay sau khi GV và HS kiểm tra, đánh giá; hoạt động này là lúc để HS chia sẻ
những điều thu nhận được thông qua chủ đề dạy học, những điều các em chưa hài
lịng, chưa thỏa mãn. Từ đó, GV có những điều chỉnh phù hợp cho những chủ đề dạy
học sau đó.
2.4.1.9 Tư liệu hỗ trợ học tập
Các loại tư liệu hỗ trợ HS thường gặp là:
1. Danh mục các tài liệu tham khảo ( giáo trình, SGK, Sách tham khảo, các bài báo,
các đường link)
2. Bảng chỉ dẫn cụ thể cho một số hoạt động quan trọng (yêu cầu cho việc tìm hiểu

kiến thức trước khi đến lớp, hoạt động nhóm hay cặp…)
3. Bảng yêu cầu phần nội dung cơ bản cần thể hiện trong sản phẩm nếu dạy học tích
hợp theo phương án học tập qua dự án.
4. Các hướng dẫn hỗ trợ cần thiết về kĩ thuật ( thực hiện hoặc báo cáo sản phẩm)
5. Bảng tự đánh giá sản phẩm thực hiện
Tùy theo từng cách thức tổ chức dạy học tích hợp liên mơn mà GV lựa chọn và
thiết kế các tư liệu hỗ trợ cần thiết. Bên cạnh đó, tư liệu hỗ trợ HS và phần đánh giá
HS có mối quan hệ chặt chẽ, một số cơng cụ đánh giá đồng thời cũng là tư liệu hỗ trợ
HS.
11


2.4.2 Tổ chức dạy học tích hợp liên mơn trong Địa lí 12 THPT theo định hướng
phát triển năng lực
Giai đoạn 1: Chuẩn bị
Trong giai đoạn này, GV phải xác định được những yếu tố căn bản nhất ảnh
hưởng đến quá trình thực hiện các nhiệm vụ học tập của HS, sau đó kiểm tra, đối
chiếu với bảng kế hoạch thực hiện đã lập ra trong giai đoạn thiết kế các bước tiến
hành bài dạy
Các yếu tố căn bản trong giai đoạn chuẩn bị:
- Thời gian:
+ Thời gian tiến hành
+ Thời gian trình bày kết quả
- Cơ sở vật chất, phương tiện
- Đối tượng, cấu trúc
- Nội dung, số lượng sản phẩm
Để có thể làm tốt việc này, GV cần phải dựa trên cơ sở ba yếu tố trên để xem xét:
+ Một là, sau khi phân tích 3 yếu tố: thời gian, cơ sở vật chất/phương tiện học tập, đối
tượng; GV sẽ điều chỉnh về nội dung, số lượng sản phẩm dự kiến mà GV và HS đã
thiết lập trước đó trong kế hoạch bài dạy

+ Hai là, GV vẫn giữ nguyên nội dung và số lượng sản phẩm như dự kiến ban đầu và
tiến hành điều chỉnh ba yếu tố trên cho phù hợp.
Sau khi đã xem xét và phân tích các yếu tố căn bản liên quan đến việc tổ chức
và thực hiện các chủ đề dạy học thì cơng việc cuối cùng trong giai đoạn chuẩn bị này
là việc kiểm tra lại bảng kế hoạch tổ chức thực hiện chủ đề dạy học tích hợp liên mơn
để có những điều chỉnh cần thiết khi sang giai đoạn 2 – giai đoạn thực hiện chủ đề
dạy học.
Giai đoạn 2: Thực hiện
Các bước cơ bản trong giai đoạn thực hiện là:
Bước 1: Khảo sát HS trước khi thực hiện chủ đề dạy học tích hợp liên mơn
Bằng việc phỏng vấn nhanh hay bằng các bảng khảo sát (tùy theo thời gian,
điều kiện, kinh nghiệm của GV và mối quan hệ giữa GV và HS), GV xác định rõ
được những kiến thức và kĩ năng mà HS hiện có trước khi học tập theo chủ đề tích
hợp, thái độ của HS như thế nào với việc dạy học theo chủ đề tích hợp liên mơn.
Những định hướng đó sẽ giúp cho GV hiểu được đối tượng HS của mình, từ đó lựa
chọn và thiết kế bài tập phù hợp, gây hứng thú cũng như có những hình thức và cách
thức chia nhóm phát huy được năng lực của bản thân mỗi cá nhân mỗi HS.
12


Bước 2: Giới thiệu chủ đề tích hợp liên mơn
Trong dạy học tích hợp liên mơn theo các chủ đề, GV có thể tiến hành theo các
cách thức sau:
- Dẫn dắt vấn đề: Trong dạy học tích hợp liên mơn, GV nên bắt nguồn từ vấn đề thực
tiễn có liên quan đến chủ đề để dẫn dắt HS đến vấn đề cần tìm hiểu.
- Sau khi dẫn dắt HS vào chủ đề tìm hiểu, nhiệm vụ tiếp theo là cần phải giúp HS
định hướng được những vấn đề cần tìm hiểu và giải quyết trong chủ đề. GV có thể
ghi toàn bộ các Bộ câu hỏi định hướng lên bảng hoặc màn hình trình chiếu và cho HS
trao đổi, thảo luận nhanh hoặc chỉ nêu để HS suy ngẫm, hướng sự chú ý của HS đến
những câu hỏi bài học và câu hỏi khái quát. Ở khâu này, GV nên sử dụng PP động

não để thu thập nhanh ý kiến của HS, đồng thời yêu cầu HS ghi các câu hỏi để dần trả
lời trong quá trình thực hiện chủ đề.
- GV gợi mở để HS dần nhận thức được giá trị của chủ đề mang lại.
Bước 3: Triển khai các công việc thực hiện đến HS.
Dù lựa chọn theo hình thức dạy học trên lớp hay dạy học theo dự án thì GV
cũng triển khai các cơng việc sau:
- Chia nhóm, hướng dẫn HS chọn nhóm trưởng và phân cơng cơng việc. Nhấn mạnh
tầm quan trọng của nhóm học tập và giá trị của các kĩ năng hình thành từ việc học
nhóm. Nhấn mạnh việc tự khẳng định giá trị cá nhân cũng như giá trị tập thể thông
qua các hoạt động nghiêm túc, tích cực và ý nghĩa của giá trị ấy đối với cộng đồng,
đối với nhu cầu tuyển dụng lao động trong tương lai.
- Hướng dẫn HS tìm ra những nội dung chính trong chủ đề, phân chia nội dung tìm
hiểu cho mỗi nhóm.
- Cung cấp các tư liệu hỗ trợ, các bài tập cá nhân/nhóm sẽ thực hiện.
- Hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ, kiểm tra tiến trình làm việc của mỗi cá
nhân/nhóm.
Ngồi ra với dạy học theo dự án, GV còn thường làm thêm một số cơng việc
nữa như phổ biến quy trình đánh giá và cung cấp cho HS các biểu mẫu đánh giá và tự
đánh giá; gợi ý, tư vấn các sản phẩm HS sẽ làm; hướng dẫn HS lập kế hoạch thực
hiện dự án.
Bước 4: Hướng dẫn HS trình bày/báo cáo kết quả
Cơng việc này góp phần rất lớn đến sự thành cơng của chủ đề dạy học tích hợp
liên môn. Dựa trên cơ sở về mặt thời gian (ở các giai đoạn trước) và quá trình theo
dõi các các nhân/các nhóm HS thực hiện nhiệm vụ học tập, GV xây dựng cách thức

13


báo cáo, công việc này sẽ cần chi tiết hơn khi tổ chức dạy học bằng phương pháp dự
án. Khi tổ chức bằng PP dạy học dự án, GV cần tuần tự tiến hành các nội dung sau:

- Chọn MC điều khiển buổi báo cáo
- Gửi kịch bản chương trình báo cáo cho MC tham khảo
- Dặn dò HS về cách giới thiệu dự án sao cho thu hút người xem (đảm bảo sự ngắn
gọn, tính chọn lọc, nét độc đáo, sáng tạo)
- Nhắc nhở HS xem xét lại bảng tiêu chí đánh giá báo cáo sản phẩm.
Giai đoạn 3: Tổng kết
Bước 1: HS trình bày kết quả cuối cùng sau khi học chủ đề dạy học tích hợp liên môn.
Bước 2: Đánh giá của GV và HS
Bước 3: Đánh giá sau chủ đề dạy học tích hợp liên mơn.
2.4.3 Tổ chức kiểm tra – đánh giá việc dạy học tích hợp liên mơn trong Địa lí 12
THPT theo định hướng phát triển năng lực
2.4.3.1 Yêu cầu kiểm tra – đánh giá trong dạy học tích hợp liên mơn trong Địa lí
12 THPT theo định hướng phát triển năng lực
Khi đánh giá năng lực trong dạy học tích hợp liên mơn thì tiến hành đánh giá ở
những khía cạnh sau:
- Đánh giá năng lực trong dạy và học tích cực:
+ Đánh giá các kĩ năng nhận thức và xã hội, kĩ năng hợp tác và các năng lực sáng tạo,
các phong cách tư duy khác nhau….Điều này có nghĩa là đánh giá theo chiều rộng.
+ Đánh giá không chỉ là yêu cầu nhắc lại (kĩ năng tư duy bậc thấp), mà là kĩ năng học
tập, kĩ năng xây dựng kiến thức và kĩ năng ứng dụng (kĩ năng tư duy bậc cao). Điều
này có nghĩa là đánh giá theo chiều sâu.
- Đánh giá năng lực thông qua các sản phẩm của hoạt động học và quá trình học.
- Đánh giá phải bao quát, không chỉ đánh giá kiến thức.
- Chú ý đến tiềm năng của học sinh như:
+ Cách học sinh quan sát, nhận biết sự việc, nhận biết về một vấn đề như thế nào?
+ Khả năng trực giác như thế nào?
+ Phong cách tư duy của học sinh là gì?
+ Học sinh nhật xét thế nào?
+ Học sinh có ưu điểm gì trong hoạt động học và trong việc hợp tác với các học sinh
khác?

Đánh giá năng lực được thể hiện thông qua: kết quả học tập – thành tích học
tập của học sinh, khả năng thuyết trình, sản phẩm – tài liệu viết (bài luận) – phiếu bài

14


tập, hồ sơ học tập, các bài kiểm tra trên lớp và qua sự quan sát của GV trong quá
trình học của HS.
Bên cạnh việc đánh giá năng lực học sinh thông qua các hoạt động trên lớp,
các bài kiểm tra, các sản phẩm học tập; dạy học tích hợp liên mơn cịn khuyến khích
việc đánh giá thực tế kết quả học tập của người học. Với hình thức đánh giá thực kết
quả học tập của người học thì các công cụ để đánh giá sẽ thể hiện thông qua: yêu cầu
người học phải kiến tạo một sản phẩm, đo lường cả quá trình và cả sản phẩm của quá
trình, trình bày một vấn đề thực – trong thế giới thực cho phép người học bộc lộ khả
năng vận dụng kiến thức vào tình huống thực tế, cho phép người học bộc lộ q trình
học tập và tư duy thơng qua thực hiện bài thi.
2.4.3.2 Thiết kế một số công cụ đánh giá năng lực trong dạy học tích hợp liên mơn
trong Địa lí 12 – THPT.

Đánh giá năng lực hợp tác nhóm.
Có 4 tiêu chí thường được sử dụng, cụ thể là:
- Thực hiện các nhiệm vụ để đạt mục tiêu chung của nhóm.
- Thể hiện kĩ năng liên kết, phối hợp với các học sinh trong nhóm có hiệu quả.
- Đóng góp cho sự duy trì, phát triển nhóm.
- Đảm nhận các vai trị khác nhau trong nhóm.
Dưới đây là một ví dụ về việc đánh giá năng lực hợp tác nhóm của HS theo các
tiêu chí trên.
Tiêu chí
Mức 1 (1 điểm)
1.Thực

hiện Khơng thực hiện
nhiệm vụ để đạt các nhiệm vụ
mục tiêu chung
của nhóm

Mức 2 (2 điểm)
Hiểu được cam kết
chung của nhóm
nhưng khơng thực
hiện nhiệm vụ
được phân cơng

Mức 3 (3 điểm)
Tuân thủ, giám sát
cam kết chung của
nhóm và tích cực
thực hiện nhiệm
vụ được phân cơng

2. Thể hiện kĩ
năng liên kết,
phối hợp với các
học sinh trong
nhóm có hiệu quả

Tham gia hoạt
động nhưng khơng
tích cực hoặc ln
bất đồng quan
điểm với các thành

viên khác

Tham gia hoạt
động nhóm tích
cực, thể hiện ý
tưởng và ý kiến
phù hợp với các
thành viên trong
nhóm

Khơng tham gia
hoạt động nhóm,
ln bất đồng ý
kiến với các thành
viên trong nhóm

3. Đóng góp cho Khơng cố gắng Khi được chỉ định, Giúp cả nhóm xác
sự duy trì, phát xác định các thay xác định các thay định các thay đổi
triển nhóm
đổi cần thiết trong đổi cần thiết trong cần thiết trong q

15

Mức 4 (4 điểm)
Tích cực hỗ trợ
nhóm xác định
mục tiêu nhóm và
tích cực tham gia
các hoạt động để
đạt được mục tiêu

đó
Chủ động tạo ra sự
tương tác tích cực
trong nhóm và thể
hiện các ý tưởng
cũng như ý kiến
một cách phù hợp
với các thành viên
trong nhóm.
Tích cực, chủ
động, thúc đẩy cả
nhóm cùng xác


hoạt động, kể cả
khi đã được chỉ
định hoặc từ chối
cùng làm việc để
tiến hành các thay
đổi
4. Đảm nhận các Từ chối cơ hội
vai trò khác nhau hoặc từ chối yêu
trong nhóm
cầu thể hiện vai trị
trong nhóm

q trình hoạt
động và rất ít khi
cùng làm việc để
tiến hành các thay

đổi

trình hoạt động và
cùng làm việc để
tiến hành các thay
đổi

định các thay đổi
cần thiết trong quá
trình hoạt động và
cùng làm việc để
tiến hành các thay
đổi
Có cố gắng thể Thể hiện hai vai Thể hiện vai trị đa
hiện nhiều hơn trị trong nhóm dạng trong nhóm
một vai trị trong một cách hiệu quả một cách hiệu quả
nhóm
nhưng
khơng mấy thành
cơng với vai trị
thứ hai

Cùng với các phiếu đánh giá của từng cá nhân đối với cá nhân, giáo viên với cá
nhân; GV có thể cùng HS thiết kế phiếu đánh giá của cả nhóm với từng thành viên
trong nhóm. Ví dụ:
PHIẾU ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG NHĨM
Nhóm:.................... HS đánh giá: ......................................................
(Đánh dấu x vào từng ơ tương ứng với mức 1 – Tốt, 2 – Bình thường, 3 – Không tốt,
4 – Rất không tốt đối với từng thành viên trong nhóm)
Thực hiện nhiệm

Họ và tên các
vụ để đạt mục
thành
viên
tiêu chung của
khác
trong
nhóm
nhóm
1
2
3
4
1…………
2…………

Thể hiện kĩ năng
liên kết, phối
hợp với các học
sinh trong nhóm
có hiệu quả
1
2
3
4

Đảm nhận các
Đóng góp cho sự
vai trị khác
duy trì, phát

nhau
trong
triển nhóm
nhóm
1

2

3

4

1

2

3

4

Khi tổ chức kiểm tra đánh giá năng lực hợp tác nhóm như trên, việc tính điểm
sẽ là trung bình cộng của các thành viên trong nhóm đánh giá cộng với điểm của giáo
viên chấm.
 Đánh giá năng lực phát triển bản thân
Để đánh giá được năng lực phát triển bản thân của mỗi học sinh, GV cần xác định
tiêu chí đánh giá từng năng lực thành phần. Ví dụ, để đánh giá năng lực sáng tạo của
HS, giáo viên có thể đánh giá bằng các tiêu chí sau:
Phiếu quan sát biểu hiện năng lực sáng tạo khi học theo dự án [18]:
Biểu hiện
1.Biểu hiện năng lực sáng tạo khi lập kế hoạch:

- Biết phát hiện vấn đề để chọn chủ đề dự án
- Tạo nhiều ý tưởng nghiên cứu từ chủ đề dự án
- Biết tự lập kế hoạch

16

Điểm tối đa
1
1
1

Điểm thực


2. Biểu hiện năng lực sáng tạo khi tự thực hiện kế hoạch:
- Thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau
- Có sự sáng tạo trong khi gặp khó khăn
- Linh hoạt khi vận dụng kiến thức vào thực tiễn
- Xử lí kết quả cụ thể, rõ ràng
3. Biểu hiện năng lực sáng tạo khi báo cáo kết quả
Trình bày báo cáo (kết quả) dễ hiểu, hấp dẫn
Tổng điểm

2
1
1
1
2
10

2.4.3.3 Quy trình đánh giá năng lực học sinh khi tổ chức dạy học tích hợp liên
mơn trong Địa lí 12 – THPT
2.5 Ví dụ minh họa
Chủ đề 1: Cơng dân toàn cầu – Hội nhập thế giới (4 tiết)
Chủ đề 2: Ơ nhiễm mơi trường khơng khí ở Hà Nội – Thế hệ trẻ lên tiếng! (2
tiết)
Chủ đề 3: Phát triển kinh tế biển gắn với bảo vệ chủ quyền biển đảo Việt Nam
(4 tiết)
Tiểu kết chương 2
Việc thiết kế và tổ chức dạy học các chủ đề tích hợp liên môn cho HS là một
trong những biện pháp đổi mới dạy học, phát triển những năng lực cần thiết cho HS
lớp 12 khi ra ngoài xã hội. Thiết kế và tổ chức dạy học các chủ đề dạy học tích hợp
liên mơn cho HS lớp 12 – THPT cần tuân thủ các yêu cầu về nội dung, phương pháp,
phương tiện, cơ sở vật chất cho việc dạy học; đảm bảo các nguyên tắc sau: Đảm bảo
tính mục tiêu, đảm bảo tính khoa học, đảm bảo tính liên mơn và gắn với thực tiễn,
đảm bảo tính khả thi và sự tích hợp – hợp tác – tổng hợp nhằm thể hiện bản chất của
DHTH, không làm thay đổi đặc trưng môn học và phù hợp với xu hướng dạy học
hiện đại.
Khi đi xác định các chủ đề dạy học tích hợp liên mơn, GV cần dựa vào hai tiêu
chí là đối tượng nghiên cứu và việc phát triển năng lực cho HS lớp 12. Đối tượng
nghiên cứu phải là những nội dung gắn với thực tiễn, chứa tình huống có vấn đề và
muốn giải quyết cần có sự soi sáng của nhiều môn học. Đối với HS lớp 12, việc phát
triển năng lực đặc biệt là năng lực giải quyết vấn đề là vơ cùng cần thiết. Địa lí 12 –
THPT có nhiều nội dung có tính thực tiễn cao, hơn nữa Địa lí lại là một bộ mơn khoa
học tổng hợp nên có thể tích hợp với nhiều mơn khoa học khác để giải quyết các vấn
đề. Trên cơ sở đó, GV sẽ xác định nội dung tích hợp liên mơn giữa Địa lí và các mơn
khoa học khác để đi thiết kế các chủ đề dạy học tích hợp liên môn.

17

Thiết kế chủ đề dạy học tích hợp đồng nghĩa với thiết kế từng thành phần chủ
yếu của kế hoạch bài dạy. Nắm vững các phương pháp thiết kế từng thành phần như:
tên chủ đề, mục tiêu, nội dung chính, phương tiện, phương pháp, hoạt động dạy
học….trong một kế hoạch bài dạy là điều kiện tiên quyết để có thể thiết kế chủ đề dạy
học. Thiết kế và tổ chức dạy học tích hợp liên mơn cần theo đúng quy trình nhưng
phải thật linh hoạt. Ln xem xét các thành phần trong tổng thể chủ đề dạy học để có
những bước điều chỉnh phù hợp trong quá trình thiết kế cũng như tổ chức thực hiện
nhằm đảm bảo tính tồn vẹn, logic, thống nhất giữa các thành phần trong một chỉnh
thể. Trên cơ sở đó, tác giả đi xây dựng một số ví dụ về chủ đề dạy học tích hợp liên
mơn nhằm thực nghiệm tính hiệu quả và khả thi của vấn đề nghiên cứu.

CHƯƠNG III:
THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
3.1 Mục đích, nguyên tắc, phương pháp thực nghiệm
3.1.1 Mục đích thực nghiệm
Trong đề tài này, thực nghiệm được tiến hành với mục đích tiến hành kiểm
nghiệm tính hiệu quả của việc tổ chức dạy học tích hợp cho HS trong chương trình
Địa lí 12 THPT, để chứng minh tính đúng đắn và khả thi của giả thuyết khoa học đã
đề ra.
3.1.2 Nguyên tắc thực nghiệm
Khi tiến hành thực nghiệm, chúng tôi đã tuân thủ các nguyên tắc sau:
- Đảm bảo tính khoa học, khách quan theo chuẩn kiến thức, kĩ năng của các mơn học
- Đảm bảo tính định hướng vào thực tiễn về điều kiện cũng như nội dung thực hiện
18


- Đảm bảo tính phổ biến
- Đánh giá trong dạy học tích hợp liên mơn chú trọng đến đánh giá năng lực, đánh giá
quá trình phát triển của HS với những hình thức đa dạng và phong phú.

3.1.3 Phương pháp thực nghiệm
Phương pháp thực nghiệm được thể hiện trong đề tài này phương pháp so sánh
kế quả tác động của việc tổ chức dạy học tích hợp liên mơn lên một nhóm lớp – gọi là
nhóm thực nghiệm – với một nhóm lớp tương đương khơng được tác động – gọi là
nhóm đối chứng.
3.2 Quy trình thực nghiệm
3.2.1 Chuẩn bị thực nghiệm
3.2.1.1 Chọn vấn đề thực nghiệm
Căn cứ vào mục tiêu, nội dung, chương trình, đặc điểm SGK của các bộ môn
liên môn, chúng tôi chọn thực nghiệm chủ đề sau:
Tên chủ đề tích hợp liên mơn: “ Ơ nhiễm mơi trường khơng khí ở Hà Nội –
Thế hệ trẻ lên tiếng!”, liên mơn giữa Địa lí với mơn Mĩ thuật và môn GDCD. Chủ đề
này là chủ đề liên môn theo hướng vận dụng cho vấn đề “Sử dụng và bảo vệ tự
nhiên”.
3.2.1.2 Chọn địa bàn thực nghiệm
 Chọn trường thực nghiệm: THCS – THPT Nguyễn Tất Thành, Thành phố Hà
Nội để tiến hành thực nghiệm.
 Chọn lớp thực nghiệm
 Chọn giáo viên thực nghiệm
3.2.2 Tổ chức thực nghiệm sư phạm
Đối với lớp thực nghiệm:
Bước 1: GV tiến hành cho HS làm bảng khảo sát về kiến thức, kĩ năng và nhu cầu
cũng như năng của lực của bản thân có trước khi bắt đầu thực hiện chủ đề.
Biểu đồ K – W – L (Know – Want – Learn) khảo sát những gì mà HS đã biết, muốn
biết (trước dự án) và đã học được ( sau dự án) khi thực hiện chủ đề dạy học “Ơ nhiễm
mơi trường khơng khí Hà Nội – Thế hệ trẻ lên tiếng!”
Những gì tơi Biết

Những gì tơi Muốn biết

Những gì tơi đã Học được

Bước 2: GV giới thiệu chủ đề và yêu cầu HS cần thực hiện trong chủ đề. Trên cơ sở
những khảo sát ở trên, GV phân công các nội dung phù hợp với sở thích, nguyện
vọng và năng lực của từng cá nhân.
19


Bước 3: GV giao nhiệm vụ, định hướng về sản phẩm sẽ thực hiện về cả nội dung và
hình thức (GV sẽ đem phát cho mỗi HS những tiêu chí đánh giá sản phẩm đã được
thiết kế từ trước).
Bước 4: Theo dõi quá trình thực hiện, hỗ trợ khi cần thiết.
Bước 5: Báo cáo, đánh giá, rút ra bài học kinh nghiệm
3.2.3 Kết quả thực nghiệm
Qua bài thực nghiệm, chúng tôi thu được kết quả như sau:
Bảng 3.1 Bảng điểm đánh giá bài thực nghiệm lớp thực nghiệm và lớp đối chứng
Trường

Lớp

Trường THCS TN
–
THPT ĐC

Sĩ số
33

5
0

Điểm kiểm tra
6
7 8 9
0
8 15 6

Điểm trung
10
bình
4 8,18

34

0

13

0

9

8

4

7,09

Bảng 3.2 Bảng tỉ lệ kết quả đánh giá bài thực nghiệm
Trường

Lớp

Sĩ số
Yếu

Trường THCS – TN
THPT
Nguyễn ĐC

33
34

0
0

Xếp loại (%)
Trung
Khá
Bình
0
69,7
38,2
50

Giỏi
30,3
11,7

Bảng 3.3 Các tham số kiểm định đánh giá bài thực nghiệm
Lớp

Sĩ số

Tham số
S
V
SMD
TN
33
8,18
0,95
11,61
1,03
ĐC
34
7,09
1,06
14,9
Qua quá trình trực tiếp quan sát tiết thực nghiệm, phân tích kết quả thực
nghiệm, chúng tôi đưa ra nhận xét như sau:

Kết quả về mặt định lượng

Kết quả về mặt định tính
Như vậy, qua phân tích kết quả thực nghiệm, chúng tơi có thể khẳng định rằng:
trong dạy học Địa lí nói riêng và dạy học nói chung, cần tăng cường thiết kế và tổ
chức các chủ đề dạy học tích hợp liên mơn theo định hướng phát triển năng lực nhằm
đổi mới dạy học, tích cực hóa hoạt động nhận thức của HS; gắn kiến thức đã học với
thực tiễn cuộc sống, phát triển cho HS những năng lực cần thiết cho xã hội. đạt được
các mục tiêu dạy học đề ra.

Tiểu kết chương 3
- Cơng tác thực nghiệm đóng vai trị rất quan trọng, không thể thiếu được trong
nghiên cứu khoa học. Qua thực nghiệm, không những giúp chúng tôi kiểm nghiệm
20


giả thiết và nội dung nghiên cứu mà còn giúp tiếp cận thực tế dạy học ở phổ thơng để
có những bổ sung giá trị của đề tài.
- Qua phân tích kết quả thực nghiệm và biện pháp điều tra khác đã cho phép chúng
tôi đưa ra một số kết luận sau:
+ Các chủ đề thiết kế trong luận văn là phù hợp, thể hiện rõ sự liên môn cả về kiến
thức, kĩ năng và thái độ giữa các môn học trong quá trình giải quyết vấn đề thực tiễn
đặt ra cho HS.
+ Các phương pháp và phương tiện dạy học được sử dụng phù hợp với các hoạt động
nhận thức, giúp cho HS chiếm lĩnh, vận dụng tri thức một cách hiệu quả nhất.
+ Thông qua các chủ đề liên mơn, HS tích cực làm việc để chiếm lĩnh tri thức và giải
quyết vấn đề, đồng thời phát triển những năng lực cần thiết cho xã hội
-Hiệu quả dạy học thực nghiệm đã khẳng định việc tổ chức dạy học tích hợp liên mơn
cho HS lớp 12 THPT nhằm phát huy tính tích cực và phát huy năng lực của HS trong
dạy học nói chung và dạy học Địa lí nói riêng được đề xuất trong đề tài là có tính khả
thi.
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1.Kết luận
Qua q trình nghiên cứu về việc tổ chức dạy học tích hợp trong mơn Địa lí
lớp 12 – THPT theo định hướng phát triển năng lực, chúng tôi rút ra được một số kết
luận sau:
1. Mục tiêu của giáo dục Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, trong xu thế hội nhập
quốc tế địi hỏi nhà trường phổ thơng đào tạo HS không chỉ nắm được những kiến
thức khoa học một cách đơn lẻ, rời rạc, mà HS phải có những năng lực sáng tạo, giải
quyết vấn đề….của thực tiễn bản thân, của xã hội và đất nước. Phát triển năng lực

người học là mục tiêu hướng tới của đổi mới nội dung chương trình SGK, PPDH và
kiểm tra đánh giá. Dạy học tích hợp là một trong những lựa chọn tối ưu, đảm bảo
được sự thống nhất toàn diện từ đổi mới PPDH đến KTĐG theo định hướng pháp
triển năng lực người học.
2. DHTH là dạy cho HS cách sử dụng kiến thức và kĩ năng của mình để giải quyết và
ứng dụng trong những tình huống cụ thể, với mục đích phát triển năng lực người học.
DHTH góp phần quan trọng vào việc thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện của nhà
trường phổ thông, phát triển năng lực người học, tận dụng vốn kinh nghiệm của
người học, thiết lập mối liên hệ về kiến thức, kĩ năng, thái độ giữa các bộ môn và
giảm tải học tập cho học sinh. DHTH có 4 mức độ, tuy nhiên với xu hướng dạy học
21


hiện nay, mức độ phát huy được năng lực người học tốt hơn cả là tích hợp liên mơn
và tích hợp xun mơn.
3. Đa số GV dạy mơn Địa lí trong các nhà trường THPT đã nhận thức được tầm quan
trọng của dạy học tích hợp đối với việc phát huy năng lực người học và nâng cao chất
lượng giảng dạy bộ môn. Tuy nhiên hiện nay, việc thiết kế và tổ chức dạy học tích
hợp liên mơn của GV còn đang còn nhiều bất cập nên đã ảnh hưởng đến việc hiểu
đúng bản chất của DHTH, dạy đúng tinh thần của DHTH và chất lượng giảng dạy
bộ môn.
4. Khi đi thiết kế và tổ chức dạy học tích hợp liên môn, GV cần nắm được các yêu
cầu và nguyên tắc của việc thiết kế và tổ chức. Đặc biệt, phải nắm được quy trình, các
bước thiết kế và tổ chức dạy học tích hợp liên mơn, sao cho tạo ra những chủ đề tích
hợp liên mơn chất lượng, gây được sự thích thú cho HS.
5. Kết quả tổ chức thực nghiệm đã khẳng định tính phù hợp, tính khả thi, tính hiệu
quả của việc thiết kế và tổ chức dạy học các chủ đề tích hợp liên mơn giữa mơn Địa lí
và các mơn khoa học khác cho HS lớp 12 – THPT. Việc thực hiện các chủ đề dạy học
tích hợp liên mơn cho HS lớp 12 có tác dụng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
tạo, phát triển năng lực học sinh và nâng cao chất lượng dạy học các môn học. Đồng

thời qua đây giúp các em biết vận dụng kiến thức đã học từ nhiều môn học vào giải
quyết những vấn đề thực tiễn tại địa phương, vùng và quốc gia. Từ đó nhận thức
được vai trò và trách nhiệm của bản thân trước những vấn đề đang đặt ra cho đất
nước và toàn cầu.
2. Kiến nghị
Qua q trình nghiên cứu một cách tồn diện về việc tổ chức dạy học tích hợp
trong mơn Địa lí lớp 12 – THPT theo định hướng phát triển năng lực, chúng tôi xin
đưa ra một số kiến nghị sau:
- Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở GD – ĐT và Nhà trường cần phải tổ chức các
lớp bồi dưỡng, tập huấn thường xuyên cho GV về dạy học tích hợp liên mơn và cách
thức thiết kế và tổ chức dạy học tích hợp liên mơn và sử dụng kiến thức liên môn
trong dạy học. Đồng thời, tiếp tục đầu tư, đổi mới và hiện đại hóa các trang thiết bị
giáo dục cũng như các phương tiện dạy học để đảm bảo việc giảng dạy của GV và
học tập của HS, từ đó góp phần nâng cao chất lượng học tập.
- Đối với GV cần phải tăng cường việc sử dụng kiến thức liên môn trong dạy học,
cần thường xuyên học tập, trao đổi kinh nghiệm giữa các thành viên trong tổ bộ môn.
Giữa các tổ chun mơn cần có sự hợp tác để cùng nhau xây dựng những chun đề
tích hợp liên mơn có tính thực tiễn cao. GV khi tổ chức dạy học tích hợp liên môn
22


cần quán triệt các nguyên tắc dạy học khi sử dụng kiến thức liên môn trong dạy học:
không thay đổi đặc trưng môn học; chọn lọc các kiến thức liên mơn; đồng thời phải
đảm bảo tính vừa sức đối với từng đối tượng HS.
- Đồng thời cần có sự thống nhất về chủ trương và đường lối từ trên xuống dưới, từ
Bộ, Sở về các trường học, các tổ bộ môn đến các giáo viên để việc thực hiện được
đồng bộ và mang lại hiệu quả cao.
- Ở các khoa Sư phạm tại các trường Sư phạm ( Đại học và Cao đẳng) cần quan tâm
đến việc đưa nội dung dạy học tích hợp vào chương trình đào tạo, để các sinh viên
sau khi ra trường có kiến thức và kinh nghiệm trong việc thiết kế và tổ chức dạy học

tích hợp.

23