Sinh lý thần kinh cấp cao Đại học Y Hà Nôi

sinh lý
ho¹t ®éng thÇn kinh
cÊp cao


Bµi 1
ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn
I- kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng tk
cÊp cao vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn.


1.1- Khái niệm HĐTKCC và PX có ĐK
Theo Pavlov hệ TKTƯ có hai chức năng cơ
bản:
- CN điều hoà phối hợp hoạt động của
các cơ quan trong cơ thể là hoạt động TK
cấp thấp, có cơ sở là PX Không ĐK.
- CN điều hoà cơ thể thích nghi với môi
trường là hoạt động TK cấp cao, có cơ sở
là PX có ĐK.


* PXKĐK:
- Bẩm sinh, tính loài,
di truyền, bền vững
không thay đổi..
- Phụ thuộc KT, Xuất
hiện không cần ĐK gì.
- Cung PX có sẵn.
-Trung khu PX là các
phần thấp của hệ TKTƯ

(tuỷ sống và thân não).

* PXCĐK:
- PX tập thành, tính
cá thể, không di
truyền, tương đối
không bền.
- Phụ thuộc ĐK xuất
hiện kích thích.
- Không có sẵn
cung PX, có đường
liên hệ TK tạm thời.
- T/khu là vỏ não, dư
ới vỏ.


* ý nghĩa của PXCĐK.
- Đảm bảo cho cơ thể thích nghi với
môi trường sống luôn biến đổi.
- Làm cho người và đ/v thích nghi
với m/t để tồn tại và p/t.

-Là cơ sở của sự học tập, tư duy
- Thành tựu vĩ đại của khoa học thế kỉ
XX hiểu biết về hđông của não bộ


1.2- Sự hình thành PXCĐK.
PXCĐK rất phong phú, phức tạp,
hình thành theo quy luật chung.

Lấy VD PX kinh điển của Pavlov: PX
CĐK tiết nước bọt bằng ánh đèn ở
chó.
1.2.1- Phương tiện, động vật thành lập
PXCĐK tiết nước bọt bằng ánh đèn
trên chó.


* Động vật
- Chó được tạo lỗ dò
t/nước bọt ở má.
- Cố định chó trên
giá trong buồng
cách âm.


* Thiết bị NC: Buồng tập phản xạ

- Kích thích có điều kiện là
ánh đèn, kích thích không ĐK
là thức ăn.
- Kích thích có điều kiện là ánh đèn,
- kích thích không ĐK là thức ăn.


1.2.2- Các bước tiến hành
(1) Bật đèn (KT Có ĐK)
3-5 sec
Cho ăn
(KTKĐK)

(6) Bật đèn
4 sec

Tiết nước bọt
(Đáp ứng PXKĐK)

Cho ăn (củng cố tín hiệu CĐK)
Tiết nước bọt
(Đáp ứng PX có ĐK)


1.2.3- Các ĐK cần thiết để thành lập
PXCĐK.
- Phải phối hợp đúng trật tự và thời gian
- Về tương quan của lực tác dụng:
KT KĐK phải mạnh hơn tín hiệu CĐK.
- Hệ TKTƯ phải lành mạnh bình thường.
- Trong thời gian thành lập PXCĐK không
được có KT lạ.


1.2.4- Cơ chế hình thành PXCĐK
* Theo Pavlov:
Sự thành lập PXCĐK chính là sự hình
thành đường liên hệ TK tạm thời giữa 2
trung khu tiếp nhận tín hiệu CĐK và
KTKĐK trên vỏ não, theo cơ chế mở đường.
(Nguyên tắc ưu thế của Ukhtomski)

Mçi KT ®Òu g©y h­ng phÊn ®iÓm ®¹i diÖn
trªn vá n·o.


* Vị trí và bản Chất đường liên hệ TK
tạm thời.
Theo Pavlov:
-Hình thành trên vỏ não
-Do hoạt hoá synap có sẵn và hình
thành synap mới.


* Theo quan niệm hiện nay.
- Hình thành trên vỏ não và các cấu trúc
cao cấp dưới vỏ: hệ limbic và thể lưới.
- QT hình thành PXCĐK đã làm biến đổi
cả hình thái và chức năng của các cấu trúc
TK tham gia vào PX:


* Theo quan niÖm hiÖn nay.
- T¨ng sè l­îng synap ho¹t ®éng, h×nh
thµnh nhiÒu synap míi.
- T¨ng tæng hîp acid nucleic vµ c¸c
Protein trong c¸c neuron cã liªn quan.


1.2.5- các loại phản xạ Cđk
Chia ra các loại fx CĐK sau:

1.2.5.1- Phản xạ CĐK tự nhiên và nhân tạo.
* PXCĐK tự nhiên là fx được hình thành
trong đk sống tự nhiên: chó ăn thịt khi
thấy thịt tiết n.bọt. Con nai thấy chó sủa
bỏ chạy...nói quả chanh tiết n.bọt...


* PXC§K nh©n t¹o →h×nh thµnh trong
fßng thÝ nghiÖm.


1.2.5.2- PXC§K dinh d­ìng vµ vËn ®éng.
- PXC§K dinh d­ìng: fx tiªu ho¸,h« hÊp,
bµi tiÕt, tim m¹ch...
- PXC§K vËn ®éng- dinh d­ìng, v®éng-tù
vÖ.


1.2.5.3- PXCĐK bậc cao:
Xây dựng trên cơ sở PXCĐK.
VD: chạm nhẹ chân, dí điện chân giật.
Khi chạm nhẹ chân giật (bậc1).
. Nước chảy, chạm nhẹ chân chân giật.
. Nước chảy chân giật (bậc 2).
. Tiếng gió, nước chảy chân giật.
. Tiếng gió nhẹ chân giật (bậc 3)...
Học tập là QT t/lập PXCĐK bậc cao, phức
tạp.

BµI 2

c¸c qu¸ tr×nh øc chÕ
trong H®tkcc
vµ sinh lý giÊc ngñ


I- Ưc chế không điều kiện:
Là bẩm sinh, có ngay lần đầu không
cần tập luyện.

1.1- ức chế ngoài.
- Do có k/t lạ đồng thời với tín hiệu CĐK.
- VD: bật đèn, gõ mạnh vào bàn chó
không tiết nước bọt.
-Cơ chế: KT lạ có TKhu HP mạnh ƯC
TKhu xung quanh, fxạ cái gì thế ?.
- ý nghĩa: tìm hiểu và đáp ứng


1.2- øc chÕ trªn giíi h¹n:
- Nguyªn nh©n: Do k/t qu¸ m¹nh .

- VD:..
- ý nghÜa: b¶o vÖ TB n·o


2- Ưc chế có điều kiện
Cần luyên tập, fát sinh sau 1 số lần KT
không được củng cố hoặc chậm củng cố.

2.1- ức chế dập tắt:
- Nguyên nhân: Do không củng cố.
- VD:..
- ý nghĩa: loại bỏ FXCĐK không cần thiết.


2.2- ức chế chậm (UC trì hoãn):
- Nguyên nhân: Do chậm củng cố.
-VD:..
- ý nghĩa: làm FXCĐK đúng lúc ,chính xác,
tiết kiệm năng lượng


2.3- ức chế phân biệt:
- Do KT gần giống KT CĐK mà không
được củng cố.
- VD: FXCĐK với đèn trắng, khi cho
đèn vàng (không củng cố), lúc đầu con vật
đáp ứng với cả 2 đèn. Sau đó nó chỉ đ/ư
với đèn trắng.
- ý nghĩa: làm cho FXCĐK chính xác,
hiệu quả, là cơ sở của tư duy.