BIỆN PHÁP QUẢN lý HOẠT ĐỘNG CHUYÊN môn ở các TRƯỜNG TRUNG học cơ sở HUYỆN KINH môn TỈNH hải DƯƠNG

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
-----˜&™-----

TRẦN TRUNG HUY

BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
HUYỆN KINH MÔN TỈNH HẢI DƯƠNG
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Nguyễn Quang Uẩn

HÀ NỘI – 2014


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn thạc sỹ quản lý giáo dục này, tôi đã được sự
giúp đỡ của nhiều tập thể và cá nhân.
Với tình cảm chân thành, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành
đến các thầy giáo, cô giáo trong Ban Giám hiệu, khoa Quản lý giáo dục,
Phòng quản lý khoa học, Thư viện trường Đại học sư phạm Hà Nội đã tận
tình giúp đỡ tôi trong học tập và làm đề tài khoa học.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến GS.TS Nguyễn Quang Uẩn,
người thầy đã tận tình hướng dẫn chu đáo giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Phòng giáo GD & ĐT, Ban Giám hiệu, giáo
viên các trường Trung học cơ sở huyện Kinh Môn tỉnh Hải Dương đã tạo điều
kiện thuận lợi giúp tôi triển khai nghiên cứu đề tài có kết quả.

Bản thân đã cố gắng nhiều nhưng thời gian nghiên cứu có hạn nên luận
văn không tránh khỏi thiếu sót. Tôi rất mong các thầy cô giáo và các bạn đồng
nghiệp thông cảm giúp đỡ, góp ý và đưa ra những chỉ dẫn quý báu.
Tôi xin chân thành cảm ơn !
Tác giả :

Trần Trung Huy


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu do tôi thực hiện. Các số liệu
và kết luận nghiên cứu trình bày trong luận văn chưa được công bố ở các
nghiên cứu khác
Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
Học viên

Trần Trung Huy


MỤC LỤC
* Mục tiêu biện pháp:...........................................................................................................80
Xây dựng bộ máy quản lý có trình độ trình độ chuyên môn và nghiệp vụ quản lý tốt,
CBQL trong bộ máy là những người có uy tín với đội ngũ giáo vên, có tinh thần trách
nhiệm cao trong công việc, tự chủ và tự chịu trách nhiệm trước hiệu trưởng. Bộ máy quản
lý tổ chức thực hiện quản lý hoạt động chuyên môn có hiệu quả........................................80
* Nội dung biện pháp :.........................................................................................................80

PHỤ LỤC

CÁC CHỮ VIẾT TẮT

THCS

: Trung học cơ sở

THPT

: Trung học phổ thông

CBQL

: Cán bộ quản lý

QLGD

: Quản lý giáo dục

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa

GD & ĐT

: Giáo dục và Đào tạo



DANH MỤC BẢNG
* Mục tiêu biện pháp:...........................................................................................................80
Xây dựng bộ máy quản lý có trình độ trình độ chuyên môn và nghiệp vụ quản lý tốt,
CBQL trong bộ máy là những người có uy tín với đội ngũ giáo vên, có tinh thần trách

nhiệm cao trong công việc, tự chủ và tự chịu trách nhiệm trước hiệu trưởng. Bộ máy quản
lý tổ chức thực hiện quản lý hoạt động chuyên môn có hiệu quả........................................80
* Nội dung biện pháp :.........................................................................................................80


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngày nay với sự phát triển của khoa học và công nghệ, kinh tế thế giới
phát triển theo xu hướng toàn cầu hóa, tất cả các quốc gia đều nhận thức rõ
vai trò của GD & ĐT đối với sự phát triển Kinh tế - Xã hội của quốc gia, dân
tộc mình. Đó là những thách thức lớn, đồng thời cũng là thời cơ của mỗi quốc
gia, có khả năng tụt hậu hoặc vươn lên hội nhập với các nước trong khu vực
và trên thế giới.
Theo tinh thần Nghị quyết của Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI
của Đảng Cộng sản Việt Nam : Sự phát triển của đất nước trong giai đoạn
mới sẽ tạo ra nhiều cơ hội, đồng thời cũng đặt ra những thách thức không nhỏ
đối với sự nghiệp phát triển giáo dục, đào tạo của nước ta. Bối cảnh mới tạo
cơ hội thuận lợi để giáo dục, đào tạo nước ta tiếp cận với các xu thế mới, tri
thức mới, những mô hình giáo dục hiện đại, tranh thủ các nguồn lực bên
ngoài, tạo thời cơ để phát triển giáo dục, đào tạo; tạo điều kiện để đổi mới căn
bản, toàn diện nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục, đổi mới
quản lý giáo dục, đào tạo, tiến tới một nền giáo dục, đào tạo tiên tiến, hiện đại
đáp ứng nhu cầu của xã hội và từng cá nhân người học.
Giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ phát huy vai trò quốc sách
hàng đầu, là nền tảng và động lực đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước. Đổi mới toàn diện giáo dục và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất
lượng cao. Đổi mới cơ cấu tổ chức, cơ chế quản lý, phương pháp giáo dục
theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, nâng cao chất lượng dạy và
học. Trong đó có việc nâng cao trình độ chuyên môn theo hướng chuẩn hóa
và quản lý hoạt động chuyên môn của các cấp lãnh đạo ngành giáo dục.

1


Yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục nói chung, chất lượng giáo dục
THCS nói riêng có vai trò hết sức quan trọng. Chất lượng giáo dục phụ thuộc
vào nhiều yếu tố, trong đó đặc biệt là vai trò hoạt động chuyên môn của giáo
viên và không thể thiếu vai trò quản lý hoạt động chuyên môn các trường
THCS của hiệu trưởng. Hoạt động chuyên môn của giáo viên THCS được thể
hiện ở các hoạt động : tham gia sinh hoạt chuyên môn, tổ chức dạy và học của
giáo viên và học sinh, giáo dục học sinh, nghiên cứu khoa học và tổ chức bồi
dưỡng giáo viên. Quản lý hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng ở các
trường THCS thông qua : xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động chuyên môn,
xây dựng cơ cấu bộ máy quản lý và tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động
chuyên môn, chỉ đạo trong quản lý hoạt động chuyên môn, kiểm tra - đánh giá
và rút kinh nghiệm quản lý hoạt động chuyên môn.
Hiện nay huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương có 27 trường THCS, các
đồng chí hiệu trưởng hầu như chưa được qua lớp đào tạo dài hạn, do vậy việc
chỉ đạo hoạt động chuyên môn của nhà trường còn nhiều bất cập với tình hình
thực tế hiện nay, chưa đáp ứng được tình hình thực tế hiện nay của xã hội, đặc
biệt trong công tác quản lý hoạt động chuyên môn bởi vì các biện pháp quản
lý chuyên môn mà hiệu trưởng nhà trường đang áp dụng hầu hết là do kinh
nghiệm của bản thân, chưa phát huy hết sức mạnh nội lực của nhà trường để
đưa nhà trường phù hợp với thực tế. Thực trạng hiện nay, nhiều giáo viên
cũng như CBQL chưa xác định đầy đủ hoạt động chuyên môn của giáo viên
THCS bao gồm những hoạt động nào, hiệu trưởng quản lý hoạt động chuyên
môn thông qua đâu, cần phải thực hiện các công việc gì để quản lý hoạt động
chuyên môn có hiệu quả. Để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục như hiện nay,
trước hết giáo viên và CBQL phải hiểu rõ và đầy đủ về hoạt động chuyên
môn và quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường THCS, hiệu trưởng cần

2


những biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn nào để nâng cao kết quả
quản lý. Xuất phát từ những lý do trên tôi chọn đề tài nghiên cứu “ Biện pháp
quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường THCS huyện Kinh Môn tỉnh
Hải Dương ” với mong muốn đóng góp một phần nhỏ bé của mình vào việc
xác định các biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng trường
THCS hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động chuyên môn để
đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao kết quả quản lý hoạt động
chuyên môn ở trường THCS
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu : Quản lý hoạt động chuyên môn ở các
trường THCS của hiệu trưởng
3.2. Đối tượng nghiên cứu : Các biện pháp quản lý hoạt động chuyên
môn ở các trường THCS của hiệu trưởng
4. Giả thuyết khoa học
Chúng tôi cho rằng quản lý hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng ở
các trường THCS đã có những kết quả. Song việc quản lý hoạt động chuyên
môn của hiệu trưởng còn hạn chế và bất cập. Nếu tìm ra được các biện pháp
đổi mới, hoàn thiện việc quản lý hoạt động chuyên môn của người hiệu
trưởng thì công tác quản lý chuyên môn của nhà trường và hoạt động chuyên
môn của giáo viên có thể đạt kết quả hơn, đáp ứng được yêu cầu chuyên môn
của trường THCS
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu một số lý luận về hoạt động chuyên môn của giáo viên
trường THCS và quản lý hoạt động chuyên môn của giáo viên ở người hiệu

trưởng trường THCS

3


5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng hoạt động chuyên môn ở trường
THCS, thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng ở trường
THCS, lý giải nguyên nhân của thực trạng
5.3. Đề xuất một số biện pháp hoàn thiện, tăng cường quản lý hoạt
động chuyên môn của hiệu trưởng ở trường THCS
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
6.1. Về khách thể điều tra : 9 Hiệu trưởng, 9 phó hiệu trưởng, 9 chủ tịch
công đoàn, 9 trưởng ban thanh tra nhân dân, 18 tổ trưởng chuyên môn, 96
giáo viên
6.2. Về địa bàn và thời gian : 9 trường THCS trên địa bàn huyện Kinh
Môn, tỉnh Hải Dương, năm học 2013 - 2014
7. Các phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận : Phân tích, hệ thống hoá,
khái quát hoá các tài liệu lý luận có liên quan đến đề tài
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn :
- Phương pháp chuyên gia
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
- Phương pháp quan sát hoạt động chuyên môn của giáo viên, hoạt
động quản lý chuyên môn của hiệu trưởng
- Phương pháp phỏng vấn cán bộ quản lý và giáo viên
- Phương pháp phân tích chân dung một số hiệu trưởng trong quản lý
hoạt động chuyên môn của giáo viên
- Phương pháp khảo nghiệm nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về
mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp sẽ đề xuất
7.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học với sự trợ

giúp của chương trình SPSS

4


8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu thì cấu trúc luận văn gồm :
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG THCS
Chương 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN VÀ
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG THCS
HUYỆN KINH MÔN - TỈNH HẢI DƯƠNG
Chương 3 : BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN
CỦA HIỆU TRƯỞNG Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN KINH MÔN TỈNH HẢI DƯƠNG
Kết luận và khuyến nghị

5


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN
Ở CÁC TRƯỜNG THCS
1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài
Từ cuối thế kỷ XIV, khi chủ nghĩa tư bản bắt đầu xuất hiện, vấn đề dạy
học và quản lý dạy học, quản lý chuyên môn đã được nhiều nhà giáo dục thực
sự quan tâm, nổi bật nhất là J.A Comenxki ( 1592 – 1670 ). Đến khoảng thế
kỷ XIX, đầu thế kỷ XX Các nghiên cứu quản lý giáo dục Xô Viết đã cho
rằng: “ Kết quả toàn bộ hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào
việc tổ chức đúng đắn và hợp lý công tác hoạt động của đội ngũ giáo viên”

với

kinh

nghiệm

26

năm

làm

hiệu

trưởng

VAXukhomlinxki

(VA.Xukhomilinxki - Một số kinh nghiệm lãnh đạo của hiệu trưởng trường
phổ thông) đã tổng kết được những thành công cũng như thất bại của mình.
Cùng với nhiều tác giả khác ông đã đưa ra một số biện pháp quản lý của
trường Phổ Thông như sau: Việc phân công công việc hợp lý qua các thành
viên trong Ban Giám hiệu, hiệu trưởng và hiệu phó phụ trách chuyên môn.
Các tác giả nhấn mạnh đến sự phối hợp chặt chẽ, sự thống nhất quản lý
giữa hiệu trưởng và hiệu phó để đạt mục tiêu đề ra. Các tác giả đều khẳng
định vai trò lãnh đạo toàn diện của hiệu trưởng. Tuy nhiên, trong thực tế cùng
tham gia quản lý nhà trường với hiệu trưởng còn có vai trò của phó hiệu
trưởng, đặc biệt là phó hiệu trưởng phụ trách công tác hoạt động chuyên môn.
Tất nhiên công việc của hiệu trưởng, và phó hiệu trưởng đều nhằm tiến tới
mục tiêu chung của nhà trường nhưng làm thế nào để công việc của hiệu

trưởng và phó hiệu trưởng đạt được kết quả cao nhất tránh “dẫm chân” lên
nhau, tránh bị “lấn sân” của nhau. Làm được như vậy là đã huy động tốt nhất

6


sức mạnh của tập thể giáo viên. Vì vậy V.A.Xukhomlinxki cũng như nhiều
tác giả đã chú trọng đến sự phân công hợp lý giữa Hiệu trưởng và các phó
hiệu trưởng, ở đây được hiểu theo nghĩa: Hiệu trưởng là người lãnh đạo tập
thể sư phạm của nhà trường chịu trách nhiệm về các vấn đề chung, song
không xa rời công tác giảng dạy. Bằng việc hiệu trưởng có thể trực tiếp quản
lý một công tác chuyên môn cụ thể nào đó và am hiểu công tác dạy môn học
chuyên ngành thuộc lĩnh vực chuyên môn của mình. Phó hiệu trưởng cùng
với hiệu trưởng đề ra kế hoạch công tác dạy học tối ưu nhất trong điều kiện cụ
thể và là người tổ chức thực hiện kế hoạch này.
Khi đã cùng nhau bàn bạc thống nhất và đề ra kế hoạch, nghĩa là hiệu
trưởng và hiệu phó đã có sự thống nhất và phối hợp chặt chẽ với nhau. Đây
cũng chính là một mặt của sự phân công hợp lý, không phải dẫm chân lên
nhau mà hơn thế là “thống nhất với nhau”. Bởi vậy các tác giả rất coi trọng sự
thỏa thuận giữa hiệu trưởng và phó hiệu trưởng về những thành công hay thất
bại trong công tác quản lý của nhà trường, cùng tìm ra biện pháp quản lý nhà
trường để đạt hiệu quả cao như xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên.
Trong những trang viết của mình,V.A.Xukhomlinxki cũng như các tác
giả V.PXtrezicodin, Gigoocscaia, Zakhonôv... đều cho rằng một trong những
chức năng của hiệu trưởng nhà trường là phải xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ
giáo viên, phát huy được tính chủ động, sáng tạo trong lao động và tạo ra khả
năng ngày càng hoàn thiện vì tay nghề sư phạm của mình. Muốn xây dựng
đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn, tâm huyết với nghề, người hiệu
trưởng phải có lựa chọn đội ngũ giáo viên tốt cho trường mình, đó là những
người yêu trẻ, phải biết giao tiếp với trẻ, nắm vững chuyên môn giảng dạy,

nắm vững các khoa học có liên quan các môn trong nhà trường, vận dụng linh
hoạt lý luận dạy học, lý luận giao tiếp, tâm lý học...

7


Hiệu trưởng phải biết đề ra yêu cầu nâng cao trình độ chuyên môn của
từng giáo viên trong trường, từ đó có nội dung, hình thức tổ chức bồi dưỡng
cho phù hợp. Những biện pháp bồi dưỡng có hiệu quả được các tác giả đề cập
đến là tổ chức cho giáo viên học tập có hệ thống về triết học, kinh tế chính trị
học, với các hình thức phong phú và hấp dẫn, trao đổi thông tin, triển lãm
khoa học, giao lưu với giáo viên dạy giỏi... nhằm mục đích: Nâng cao nhận
thức của giáo viên về chủ nghĩa Mác - Lê nin, nâng cao trình độ về bộ môn
mình dạy, đồng thời cũng hoàn thiện tay nghề sư phạm của mình.
Một trong những biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng giảng
dạy mà các nhà nghiên cứu quan tâm chính là tổ chức hội thảo khoa học. Bởi
vì hội thảo khoa học là biện pháp tốt nhất để nâng cao chất lượng dạy học của
giáo viên vì “ Giáo viên càng hiểu biết nhiều thì anh ta vạch ra trước học sinh
những triển vọng của khoa học thường xuyên hơn, càng làm cho học sinh
hiểu kỹ, tính ham hiểu biết của học sinh bộc lộ ra nhiều hơn, ở các em sẽ nảy
sinh ra nhiều câu hỏi, nhiều thắc mắc hơn, những câu hỏi các em đặt ra sẽ
thông minh hơn, thú vị hơn và khó khăn hơn”. Tuy nhiên để hoạt động này
đạt hiệu quả cao, nội dung các cuộc hội thảo khoa học được chuẩn bị kỹ và có
tác dụng thiết thực đến việc dạy học, tổ chức hội thảo sinh động thu hút được
nhiều giáo viên tham gia thảo luận, trao đổi, vấn đề đưa ra thảo luận phải
mang tính thực tiễn cao, phải là vấn đề được nhiều giáo viên quan tâm và có
tác dụng thiết thực đối với việc dạy học. Qua các buổi hội thảo hiệu trưởng
hiểu thêm được các quan điểm của giáo viên về việc dạy học. Bản thân giáo
viên cũng nắm vững hơn, sâu hơn về khoa học cơ bản, về các vấn đề còn mơ
hồ và họ sẽ mở rộng hơn về tầm nhìn, tầm hiểu biết vận dụng vào trong giảng

dạy và từ đó nâng cao được chất lượng dạy học.
Như vậy các công trình nghiên cứu về quản lý giáo dục cũng như quản
lý hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng ở trường phổ thông đã xuất hiện rất

8


sớm trên thế giới. Trong các công trình nghiên cứu đó đã đề cập đến vai trò
quản lý, các biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng có hiệu
quả nhằm thúc đẩy nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.
1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước
Đảng và Nhà nước ta coi giáo dục là “ Quốc sách hàng đầu”, toàn xã
hội đều có ý thức chăm lo cho sự nghiệp giáo dục. Vì giáo dục đã tạo nên
nguồn lực con người phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Công cuộc đổi
mới, công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước đặt ra cho sự nghiệp GD & ĐT
một sứ mệnh hết sức vẻ vang, cùng với những thách thức hết sức nặng nề,
trong đó nhiệm vụ hàng đầu thuộc về những nhà quản lý giáo dục các cấp.
Ở Việt nam đã có nhiều công trình nghiên cứu về vai trò công tác quản
lý trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Phải không ngừng cải tiến nâng
cao chất lượng, điều hành và quản lý của người hiệu trưởng để qua đó tác
động có hiệu quả vào quá trình cải tiến chất lượng ở các khâu, các bộ phận
của hệ thống giáo dục cấp vi mô cũng như cấp vĩ mô. Các công trình khoa
học này với tầm vóc quy mô cũng như ý nghĩa, lý luận và thực tiễn nhất định
trong quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học. Tuy nhiên các công trình
này chỉ nghiên cứu về mặt lý luận, song nghiên cứu về biện pháp quản lý hoạt
động chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng dạy học của giáo viên THCS
chưa được đề cập cụ thể đầy đủ và chi tiết trong khoa học giáo dục. Chính
đây là vấn đề bức xúc trong chiến lược và phát triển giáo dục mà nước ta cần
“Đổi mới mạnh mẽ nội dung- phương pháp và quản lý Giáo dục và Đào tạo”.
Gần đây một số luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục chuyên ngành quản

lý giáo dục bước đầu tổ chức nghiên cứu thực trạng và hệ thống được một số
vấn đề về quản lý cũng như đề xuất một số biện pháp quản lý như đề tài :
“Một số biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý chuyên môn của hiệu trưởng
các trường trung học cơ sở các huyện ngoại thành Hải Phòng” (tác giả

9


Nguyễn Văn Tiến - 2000), “Một số biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn
nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ở trường THCS huyện Sông Mã tỉnh Sơn
La” (tác giả Tô Minh Đức - 2002 ), “ Một số giải pháp bồi dưỡng nâng cao
năng lực quản lý quá trình dạy học của hiệu trưởng trường trung học cơ sở
tỉnh Quảng Ninh” (tác giả Hà Văn Cung - 2002), “ Một số biện pháp quản lý
chuyên môn của hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở trường
THPT chuyên Hạ Long tỉnh Quảng Ninh” (tác giả Phạm Văn Kính - 2004), “
Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THCS
huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh” (tác giả Nguyễn Thu Hà - 2008)…
Nhìn chung các đề tài đã nghiên cứu lý luận quản lý, quản lý giáo dục,
quản lý trường học đã tương đối sát được với thực trạng các biện pháp quản
lý hoạt động dạy của Hiệu trưởng và đề xuất được một số biện pháp quản lý
của hiệu trưởng. Kết quả nghiên cứu đề tài trên đã đóng góp thêm vào việc
hiểu rõ, sáng tỏ sơ sở lý luận về quản lý hoạt động chuyên môn của Hiệu
trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy học của giáo viên và phổ biến một số
kinh nghiệm quản lý cho cán bộ quản lý ở từng địa phương.
1.2. Hoạt động chuyên môn của giáo viên THCS
1.2.1. Khái niệm hoạt động chuyên môn của giáo viên THCS
Hoạt động chuyên môn của giáo viên THCS bao gồm các hoạt động
như : tham gia sinh hoạt chuyên môn, dạy học, giáo dục học sinh, nghiên cứu
khoa học, bồi dưỡng và tự bồi dưỡng. Qua đó hình thành và phát triển kiến
thức, kỹ năng, kỹ xảo, hay nói cách khác hình thành và phát triển học vấn và

nghiệp vụ sư phạm của người giáo viên.
1.2.2. Mục tiêu hoạt động chuyên môn của giáo viên THCS
Mục tiêu hoạt động chuyên môn của giáo viên THCS nhằm đáp ứng
mục tiêu giáo dục phổ thông. Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học
sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ

10


năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình
thành nhân cách con người Việt Nam XHCN, xây dựng tư cách và trách
nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc
sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ tổ quốc… Giáo dục THCS
nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục tiểu
học; có học vấn phổ thông ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về
kỹ thuât và hướng nghiệp để tiếp tục học THPT, trung cấp, học nghề hoặc
đi vào cuộc sống lao động.
Trường phổ thông ở nước ta hiện nay đang bước dần chuyển thành
trường phổ thông - lao động - kỹ thuật tổng hợp - hướng nghiệp và có phần
dạy một số nghề đơn giản, truyền thống của địa phương.
Đối với nghề dạy học, những kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo, kiến thức
nghề là những công cụ đặc biệt tương ứng với đối tượng lao động đặc biệt
nhằm tác động đến đối tượng. Đó là: “Hệ thống tri thức mà giáo viên sẽ
truyền dạy cho học sinh. Hệ thống các dạng hoạt động được tổ chức theo
những mục đích sư phạm nhất định. Những phương tiện, thiết bị vật chất và
kỹ thuật phục vụ cho dạy học và giáo dục. Nhân cách của chính bản thân giáo
viên. Tập thể học sinh và tổ chức xã hội”.
1.2.3. Nội dung hoạt động chuyên môn của giáo viên THCS
Nội dung hoạt động chuyên môn của giáo viên THCS bao gồm các hoạt
động : Sinh hoạt chuyên môn ở tổ nhóm chuyên môn, hoạt động dạy của giáo

viên và quản lý học tập của học sinh, hoạt động giáo dục học sinh, hoạt động
nghiên cứu khoa học, hoạt động bồi dưỡng và tự bồi dưỡng của giáo viên
a. Tham gia sinh hoạt chuyên môn ở trường, ở tổ chuyên môn, các
nhóm chuyên môn
Giáo viên tham gia họp hội đồng chuyên môn nhà trường, tổ chuyên
môn , nhóm chuyên môn mỗi tháng một lần. Nhằm lĩnh hội các văn bản quy

11


định, hướng dẫn thực hiện chương trình, hướng dẫn sinh hoạt chuyên môn
của Bộ, của Sở , của Phòng Giáo dục và của nhà trường. Trao đổi kinh
nghiệm chuyên môn trong các buổi sinh hoạt tổ nhóm chuyên môn, đặc biệt
trong năm học 2013 - 2014 chú trọng sinh hoạt nhóm chuyên môn theo nội
dung nghiên cứu bài học. Các môn ít tiết chỉ có một giáo viên giảng dạy thì
giáo viên phải tham gia sinh hoạt chuyên môn liên trường.
b. Hoạt động dạy học
Xây dựng kế hoạch dạy học đảm bảo các yêu cầu : theo hướng tích hợp
dạy học và giáo dục; thể hiện rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học;
Phù hợp với đặc thù môn học, với điều kiện môi trường dạy học; thực hiện
dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh. Kế hoạch dạy học thể
hiện qua dăng kí giảng dạy, giáo án giảng dạy của giáo viên trên lớp. Tiến
trình lên lớp mỗi bài giảng giáo viên phải tuân thủ thực hiện theo kế hoạch
dạy học đã xây dựng để đảm bảo được các yêu cầu.
Mỗi giáo viên phải đảm bảo kiến thức môn học : làm chủ kiến thức
môn học; đảm bảo nội dung dạy học chính xác, hệ thống; vận dụng kiến thức
liên môn theo yêu cầu cơ bản, hệ thống. Trước hết trình độ giáo viên tối thiểu
phải đạt chuẩn về bằng cấp, vững vàng về nghiệp vụ sư phạm; không ngừng
học tập nâng cao hiểu biết nhiều môn học có liên quan để thực hiên việc dạy
tích hợp và liên môn. Giáo viên cần nắm vững chương trình nội dung dạy học

của các bài trong học kì, năm học để định hướng được tính hệ thống của kiến
thức môn học.
Đảm bảo nội dung dạy học theo chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ; đảm
bảo tính khoa học của chương trình. Giáo viên cần nghiên cứu các bài dạy để
hiểu yêu cầu về kiến thức, kĩ năng, thái độ …từ đó bám sát xây dựng giáo án
để giảng dạy trên lớp theo đúng yêu cầu cần đạt của từng bài cụ thể trong
chương trình.

12


Vận dụng các phương pháp dạy học nhằm phát huy tính chủ động, sáng
tạo của học sinh; phát huy năng lực tư duy, năng lực tự học của học sinh.
Trong dạy học cần phối hợp các phương pháp dạy học một cách phù hợp và
có hiệu quả nhất, đặc biệt các phương pháp tích cực hiện nay như : phương
pháp nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp trực quan, phương pháp thực
hành thí nghiệm, …biến quá trình dạy học thành quá trình tự học của học
sinh. Giáo viên chỉ là người tổ chức, chỉ đạo, điều khiển và kiểm tra hoạt
động học tập của học sinh nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh.
Sử dụng phương tiện dạy học : trong các phương pháp phát huy tính
tích cực, chủ động, sáng tạo cảu học sinh hiệu quả hiện hành thì cần sự hỗ trợ
của các phương tiện dạy học vì vậy việc sử dụng các phương tiện dạy học
trong các bài giảng là không thể thiếu được. Nhưng khi sử dụng các phương
tiện dạy học cần phải sử dụng phù hợp, đa dạng, phong phú và sáng tạo làm
tăng hiệu quả dạy học.
Cần xây dựng một môi trường học tập dân chủ, thân thiện, hợp tác; tạo
dựng môi trường học tập thuận lợi, an toàn và lành mạnh cho học sinh. Giáo
viên không đối xử phân biệt học sinh, không xâm phạm nhân phẩm cũng như
thân thể các em, tôn trọng và đối xử bình đảng với các em, hướng các em có

tinh thần hợp tác với nhau với giáo viên trong học tập cũng như trong lao
động và sinh hoạt đoàn thể.
Trong kiểm tra đánh giá học sinh cần đảm bảo yêu cầu : chính xác, toàn
diện, khách quan; giúp học sinh phát triển năng lực tự kiểm tra đánh giá; giáo
viên biết sử dụng kết quả kiểm tra đánh giá để điều chỉnh hoạt động dạy học
sao cho phù hợp với đối tượng học sinh nhằm đạt hiệu quả dạy học cao hơn
nữa. Số lượng bài kiểm tra phải đảm bảo đúng quy định, bài kiểm tra đảm bảo
chẩn kiến thức kĩ năng và phù hợp với học sinh, ra đề kiểm tra cần đúng quy

13


trình kiểm duyệt của tổ chuyên môn, bài kiểm tra phải được trả cho học sinh
khi hoàn thiện điểm, cập nhật điểm đúng quy định.
Quản lí hồ sơ : giáo viên cần xây dựng đủ hồ sơ theo quy định chuyên
môn và quy định của cơ quan như : sổ tổng hợp, sổ kế hoạch cá nhân, giáo án,
sổ chủ nhiện, sinh hoạt chuyên môn, đăng kí giảng dạy,…. Trong quá trình
sử dụng phải mang tính cập nhật, phải bảo quản trong hết năm học và cuối
năm học phải nộp về bộ phận văn thư để lưu trữ theo quy định.
c. Hoạt động giáo dục học sinh
Trước hết tương tự như hoạt động dạy học, giáo viên cần phải xây dựng
kế hoạch cho hoạt động giáo dục học sinh; kế hoạch phải thể hiện rõ mục tiêu,
nội dung, phương pháp giáo dục; kế hoạch phải phù hợp với đặc điểm của
học sinh và hoàn cảnh thực tế; thể hiện sự phối hợp các lực lượng và kế hoạch
phải đảm bảo tính khả thi. Để đảm bảo yêu cầu đó thì trước khi xây dựng kế
hoạch giáo viên cần tìm hiểu mục tiêu tổng thể của giáo dục học sinh, tìm
hiểu thực tế các em học sinh về tính cách về hoàn cảnh gia đình các em.
Giáo dục học sinh không chỉ có ở giờ học chính khóa mà mọi lúc mọi
nơi và mọi hoạt động trong nhà trường, các hoạt động như hoạt động ngoài
giờ lên lớp, hoạt động ngoại khóa, hoạt động của Đoàn đội, lao động….uốn

nắn các em từ lời ăn tiếng nói, từ lời chào đến cách ứng xử xã hội,…nhằm
giáo dục tư tưởng, đạo đức, hành vi cho học sinh.
Trong hoạt động giáo dục học sinh, giáo viên cần vận dụng các nguyên
tắc, phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục; vận dụng trong các tình huống
cụ thể, phù hợp; biết phối kết hợp các lực lượng giáo dục trong các môi
trường giáo dục nhằm đạt mục tiêu giáo dục đề ra.
Giáo viên cần phải đánh giá kết quả rèn luyện đạo đức của học sinh
một cách chính xác, công bằng và khách quan. Từ đó thúc đẩy học sinh rèn
luyện, phấn đấu vươn lên. Để đánh giá rèn luyện đạo đức các em ( mà trường

14


học gọi là hạnh kiểm ) một cách chính xác thì cần kết hợp nhiều kênh thông
tin : qua giáo viên chủ nhiệm lớp, tập thể lớp, các giáo viên bộ môn, tổ chức
Đoàn đội trong nhà trường. Chỉ đánh giá chính xác, công bằng, minh bạch thì
mới thúc đẩy các em có ý chí vươn lên và giáo dục mới đạt hiệu quả cao nhất.
d. Hoạt động nghiên cứu khoa học
Giáo viên THCS thì kiến thức, kĩ năng về nghiên cứu khoa học đã được
hình thành từ trong trường sư phạm thông qua môn nghiên cứu khoa học và
việc làm đề tài nghiên cứu cứu khoa học sinh viên.
Theo quy định của chuyên môn các nhà trường yêu cầu giáo viên mỗi
năm tham gia nghiên cứu viết và áp dụng một sáng kiến kinh nghiệm ở
chuyên môn mình giảng dạy, nhiều sáng kiến có giá trị và được sử dụng phổ
biến làm tài liệu tham khảo cho giáo viên và học sinh.
Giáo viên nghiên cứu và vận dụng các thành tựu khoa học vào giảng
dạy như : công nghệ thông tin, khai thác kiến thức trên internet, giảng bằng
giáo án điện tử, sử dụng sự hỗ trợ của các đồ dùng dạy học trong bài giảng…
Nghiên cứu các vấn đề có liên quan đến việc nâng cao kết quả giáo dục
học sinh, xã hội hóa giáo dục : nghiên cứu và vận dụng các phương pháp giáo

hiện đại của các nền giáo dục tiên tiến; các phương pháp phát huy hiệu quả
của sự phối kết hợp của nhà trường, gia đình và xã hội trong giáo dục học
sinh. Ngoài ra giáo viên cần có báo cáo khoa học tham dự các hội nghị, hội
thảo khoa học.
Giáo viên cần biết ứng dụng các kết quả nghiên cứu khoa học đã được
công bố vào dạy học và giáo dục.
e. Hoạt động bồi dưỡng và tự bồi dưỡng
Nội dung bồi dưỡng và tự bồi dưỡng : hoạt động bồi dưỡng và tự bồi
dưỡng của giáo viên được chia làm hai mảng chính đó là bồi dưỡng tư tưởng
chính trị và bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ sư phạm. Trong đó bồi dưỡng

15


tư tưởng chính trị có các nội dung như : tham gia các đợt sinh hoạt bồi dưỡng
tư tưởng chính trị, các văn bản, nghị quyết chính trị của Đảng. Còn đối với
chuyên môn nghiệp vụ có các nội dung như : tham gia các đợt bồi dưỡng về
chuyên môn nghiệp vụ của Sở và Phòng Giáo dục & Đào tạo, tham gia đổi
mới phương pháp dạy học và giáo dục của ngành, tham gia sinh hoạt chuyên
đề liên trường đối với các môn chỉ có một giáo viên , hội giảng chuyên đề, thi
giáo viên giỏi các cấp, tham dự các hội nghị khoa học, hội nghị về kinh
nghiệm sáng kiến đổi mới trong dạy học và giáo dục.
Các hình thức bồi dưỡng : hoạt động bồi dưỡng và tự bồi dưỡng của
giáo viên THCS được tổ chức theo các hình thức như bồi dưỡng thường
xuyên, bồi dưỡng theo chuyên đề và tự bồi dưỡng.
Phương pháp bồi dưỡng : kết hợp nhiều phương pháp; thuyết trình theo
chủ đề, thảo luận nhóm,thảo luận chuyên đề, dự giờ, hội giảng, tham quan thực
tế giáo dục và đọc tài liệu qua sách báo, đĩa hình… vận dụng công nghệ thông
tin vào dạy học . Tự bồi dưỡng tự học về chuyên môn, tin học, tiếng anh.
Kết quả bồi dưỡng cần đạt của giáo viên : các chuyên đề bồi dưỡng

kịp thời, bồi dưỡng phải thiết thực với công tác dạy học và giáo dục của
giáo viên và quan trọng hơn cả là kết quả của bồi dưỡng. Sau bồi dưỡng
nhận thức chính trị, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm của giáo viên
phải được nâng cao.
1.2.4. Hoạt động chuyên môn của tổ chuyên môn ở trường THCS
Theo Điều 16 - Điều lệ Trường THCS, THPT và trường phổ thông có
nhiều cấp học [ 6 ]quy định về tổ chuyên môn như sau :
1. Hiệu trưởng, các phó hiệu trưởng, giáo viên, viên chức thư viện, viên
chức thư viện thiết bị thí nghiệm của trường trung học được tổ chức thành tổ
chuyên môn theo môn học hoặc nhóm môn học. Mỗi tổ chuyên môn có một
hoặc hai tổ phó chịu sự quản lý của hiệu trưởng, do hiệu trưởng bổ nhiệm và

16


giao nhiệm vụ vào đầu năm học. Trong các nhà trường tổ chuyên môn được
kiện toàn sau mỗi năm học, căn cứ vào tình hình cụ thể của nhà trường mà
hiệu trưởng quyết định tổ chuyên môn cho phù hợp.
2. Tổ chuyên môn có những nhiệm vụ sau : Xây dựng kế hoạch hoạt
động chung của tổ, hướng dẫn xây dựng và quản lý kế hoạch cá nhân của tổ
viên theo kế hoạch giáo dục, phân phối chương trình của Bộ GD & ĐT và kế
hoạch năm học của nhà trường; tổ chức bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ,
tham gia đánh giá xếp loại các thành viên của tổ theo quy định của Bộ GD &
ĐT; đề xuất khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên.
3. Tổ chuyên môn sinh hoạt 2 tuần một lần: Tổ chuyên môn là nơi thực
hiện mọi chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước và các quy định
của Bộ Giáo dục, Sở Giáo dục, địa phương và của nhà trường về giáo dục.
Cơ cấu tổ chuyên môn tốt nhất là gồm những giáo viên có cùng chuyên
môn. Nếu số giáo viên quá ít, có thể ghép tổ chuyên môn song phải chú ý tới
những môn gần nhau về kiến thức như các môn tự nhiên, các môn xã hội. Tổ

chuyên môn cần có kế hoạch từ đầu năm học, khi lập kế hoạch căn cứ vào kế
hoạch hoạt động của nhà trường, thời gian biểu sinh hoạt chuyên môn sắp xếp
tạo điều kiện cho số thành viên trong tổ tham gia đông nhất.
Như vậy, với chức năng và nhiệm vụ trên cho thấy tổ chuyên môn là tế
bào rất quan trọng trong quá trình hoạt động giáo dục của nhà trường. Vì vậy,
hiệu trưởng quản lý tốt được tổ chuyên môn thì sẽ nâng cao được chất lượng
dạy và học trong nhà trường.
* Hoạt động của tổ chuyên môn :
Hoạt của tổ chuyên môn là hoạt động quan trọng nhất trong các nhà
trường, hoạt động này có vai trò quyết định đến chất lượng của nhà trường.
Hoạt động của tổ chuyên môn hàng năm phải bám sát nội dung, chương trình
dạy học theo quy định của Bộ GD & ĐT, Sở GD & ĐT và của nhà trường.

17


Hoạt động của tổ chuyên môn trong trường học bao gồm : tổ chức hoạt
động giảng dạy của giáo viên ở trên lớp theo phân phối chương trình của Bộ
Giáo dục; tổ chức các hoạt động bồi dưỡng năng cao năng lực cho học sinh
khá và giỏi ( ôn thi học sinh giỏi thi cấp huyện và cấp tỉnh ) và phụ đạo học
sinh yếu, kém theo quy định của Bộ, Sở và nhà trường; tổ chức các hoạt động
đổi mới phương pháp dạy học để nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà
trường; tổ chức và theo dõi đánh giá hoạt động tựn học tự bồi dưỡng hoặc
chia sẻ, trao đổi kinh nghiệm trong sinh hoạt chuyên môn, thường xuyên hoặc
theo dõi định kì; tổ chức các hoạt động thao giảng, thi giáo viên giỏi cấp
trường, tuyển chọn giáo viên thi cấp huyện; tổ chức đánh giá hoạt động
nghiên cứu khoa học của giáo viên như viết và áp dụng sáng kiến kinh
nghiệm hàng năm; Ngoài hoạt động tổ chuyên môn các thành viên trong tổ
chuyên môn còn tham gia các công tác khác như : Đảng, Công đoàn, Đoàn
thanh niên, công tác chủ nhiệm lớp,…

Như vậy, hoạt động của tổ chuyên môn trong nhà trường có vai trò
quyết định đến sự phát triển của nhà trường nói riêng và sự phát triển giáo dục
nói chung. Hoạt động của tổ chuyên môn là nhân tố quyết định trực tiếp đến
chất lượng dạy học trong các nhà trường.
1.3. Quản lý hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng trường THCS
1.3.1. Khái niệm quản lý hoạt động chuyên môn ở trường THCS
Quản lý chuyên môn là nhiệm vụ trọng tâm trong quản lý trường học.
Quản lý chuyên môn trong trường THCS là quản lý trực tiếp các hoạt động
giáo dục diễn ra ở trường nhằm thực hiện mục tiêu chủ yếu là giáo dục toàn
diện cho học sinh, phải tổ chức tốt các hoạt động nhằm tạo điều kiện tối đa
cho nâng cao chất lượng của hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học
của học sinh, phải tập trung đầu tư mọi điều kiện về nhân lực, tài lực, vật lực,
vận dụng các chế định GD & ĐT một cách hợp lý để các khâu trong toàn bộ

18


tiến trình dạy và học trong nhà trường được thực hiện một cách đồng bộ.
Quản lý chuyên môn của hiệu trưởng là nhiệm vụ trung tâm trong quá
trình quản lý. Hiệu trưởng với cộng sự là phó hiệu trưởng, tổ chức chỉ đạo
chặt chẽ, có hiệu quả các khâu của công tác chuyên môn từ lập kế hoạch, tổ
chức thực hiện kế hoạch, kiểm tra đánh giá kết quả dạy học, tổ chức hoạt
động của các tổ trưởng chuyên môn trong việc trực tiếp chỉ đạo thực hiện
chương trình dạy và học.
Quản lý hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng trường THCS là hoạt
động lập kế hoạch hoạt động chuyên môn của nhà trường ; quản lý việc thực
hiện chương trình dạy học ; quản lý việc xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo
viên ; quản lý việc xây dựng nề nếp dạy và học ; quản lý việc sử dụng các
phương tiện dạy học ; quản lý việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học ;
quản lý hoạt động học của học sinh ; quản lý việc kiểm tra, đánh giá chất

lượng học tập và rèn luyện của học sinh ; quản lý các điều kiện phục vụ, hỗ
trợ cho hoạt động chuyên môn.
Mục tiêu quản lý hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng trường
THCS : là mô hình tư duy dự kiến sẽ đạt chất lượng dạy học của nhà trường
hàng năm học thường được đề ra trong bản kế hoạch năm học của nhà trường.
Những mục tiêu cụ thể trong quản lý chuyên môn của hiệu trưởng được xác
lập trên cơ sở các thông số về chất lượng đội ngũ giáo viên, điều kiện trang
thiết bị phục vụ cho hoạt động dạy và học, khả năng đầu tư của Nhà nước, địa
phương về mọi mặt hoạt động trong trường.
Nội dung quản lý hoạt động chuyên môn ở trường THCS : khá phong
phú, đa dạng bao gồm tất cả các hoạt động của giáo viên, học sinh trong dạy
học trên lớp, ngoài lớp diễn ra hàng ngày trên cả bốn khối lớp 6, 7, 8, 9, các
hoạt động nhằm tăng cường chất lượng của các hoạt động đó, kể cả hoạt động
kiểm tra, đánh giá, khen thưởng, phê bình. Trong trường THCS, mọi hoạt

19