QUẢN lý HOẠT ĐỘNG dạy học môn GIÁO dục QUỐC PHÒNG AN NINH CHO SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG hải DƯƠNG

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
----------˜&™----------

PHẠM QUANG HƯNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH
CHO SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG HẢI DƯƠNG
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS MAI VĂN HÓA

Hà Nội - 2014


Lời cảm ơn
Với tình cảm chân thành, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy,
cô giảng viên Khoa QLGD, Phòng Sau đại học, các khoa và các phòng, ban
của Đại học Sư phạm Hà Nội đã trực tiếp giảng dạy, tư vấn, giúp đỡ tôi trong
quá trình học tập và nghiên cứu;
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu và giảng viên trường
CĐ Hải Dương đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp tôi có những tư liệu để
hoàn thành luận văn;
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới NGƯT, PGS.TS
Mai Văn Hóa, thày đã tận tình chỉ bảo, bồi dưỡng kiến thức, phương
pháp nghiên cứu, năng lực tư duy, động viên, khích lệ, giúp đỡ tôi trong
suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.

Dù đã có rất nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện song luận văn
không tránh khỏi những thiếu sót; kính mong nhận được sự chỉ dẫn, góp ý của
quý thầy, cô cùng các anh (chị) và các bạn để luận văn được hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 10 năm 2014
Tác giả luận văn

Phạm Quang Hưng


MỤC LỤC
PHỤ LỤC


DANH MỤC VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
AN
CBQL
CĐ
CSVC
ĐH
GD&ĐT
GV
HĐDH
HS
PPDH
QP
SV
TBDH
XHCN

Chữ viết đầy đủ
An ninh
Cán bộ quản lý
Cao đẳng
Cơ sở vật chất
Đại học
Giáo dục và đào tạo
Giảng viên
Hoạt động dạy học
Học sinh
PPDH
Quốc phòng
Sinh viên
Thiết bị dạy học
Xã hội chủ nghĩa


DANH MỤC BẢNG


DANH MỤC BIỂU ĐỒ - SƠ ĐỒ
BIỂU ĐỒ


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay, tình hình thế giới và khu vực có nhiều diễn biến phức tạp, tác
động không nhỏ đến đời sống kinh tế - xã hội của đất nước. Các thế lực thù địch
trong và ngoài nước vẫn không ngừng chống phá nước ta trên mọi lĩnh vực.

Chúng ta đang đứng trước những thời cơ và thách thức lớn, nhiều tình huống
phức tạp, quyết liệt có thể xảy ra, buộc ta phải đối phó. Bởi vậy, bên cạnh việc
tập trung xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội, phải chú trọng tăng cường QP-AN
nhằm bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, giữ vững ổn
định AN chính trị, bảo đảm thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới.
Giáo dục QP-AN là bộ phận của nền giáo dục quốc dân, một nội dung
cơ bản trong xây dựng nền QP toàn dân và thế trận AN nhân dân. Giáo dục
QP-AN là môn học chính khóa trong chương trình GD&ĐT, từ trung học phổ
thông đến ĐH và các trường chính trị, hành chính, đoàn thể.
Giáo dục QP-AN nhằm góp phần đào tạo con người phát triển toàn
diện, hiểu biết một số nội dung cơ bản về QP-AN; truyền thống đấu tranh
chống giặc ngoại xâm của dân tộc, trách nhiệm và nghĩa vụ của công dân với
bảo vệ Tổ quốc; nâng cao lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội; có ý thức
cảnh giác trước mọi âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch; có kiến thức
cơ bản về đường lối QP-AN và công tác quản lý nhà nước về QP-AN; có kỹ
năng QP, quân sự, AN cần thiết để tham gia sự nghiệp xây dựng, củng cố nền
QP toàn dân, AN nhân dân, sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.
Giáo dục QP-AN cho SV góp phần xây dựng, rèn luyện ý thức tổ chức
kỷ luật, tác phong khoa học ngay khi SV đang học tập trong trường và khi ra
trường công tác. Giảng dạy và học tập tốt môn Giáo dục QP-AN là góp phần
đào tạo ra những con người mới XHCN, có đầy đủ trình độ năng lực để thực
hiện tốt hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng thành công Chủ nghĩa xã hội và
bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN.

1


Quản lý giảng dạy Giáo dục QP-AN trong nhà trường cần quán triệt
sâu sắc nguyên lý giáo dục chung: học đi đôi với hành, lý luận gắn liền với
thực tiễn, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, nhà trường gắn liền với xã

hội. Trong QLGD nhà trường thì quản lý HĐDH môn Giáo dục QP-AN là
một nhiệm vụ, nội dung của quản lý sư phạm, nhằm góp phần nâng cao chất
lượng môn học này nói riêng, nâng cao chất lượng, hiệu quả GD&ĐT của mỗi
nhà trường nói chung.
Hiện nay, công tác quản lý HĐDH môn Giáo dục QP-AN tại Trường
CĐ Hải Dương còn gặp nhiều khó khăn, chất lượng Giáo dục QP-AN cho SV
còn hạn chế: việc quán triệt, triển khai thực hiện các văn bản của Đảng, Nhà
nước về công tác Giáo dục QP-AN còn chưa sâu, chưa đầy đủ. Bên cạnh đó,
chuyển biến về nhận thức ở một số CBQL và một bộ phận SV còn chậm so
với mục tiêu, yêu cầu môn học và nhiệm vụ Giáo dục QP-AN trong tình hình
mới. Chất lượng môn học Giáo dục QP-AN còn thấp, nền nếp kỉ luật học tập
chưa cao. Bên cạnh đó, CSVC, thao trường bãi tập, TBDH cũng còn chưa đáp
ứng được yêu cầu đặc thù của môn học. Đã có một số công trình nghiên cứu
về Giáo dục QP-AN từ góc độ chính trị xã hội, quân sự, nhưng vấn đề quản lý
HĐDH môn học này thì chưa được nghiên cứu chuyên sâu, hệ thống. Từ vấn
đề cơ bản trên đòi hỏi cần có một nghiên cứu độc lập để phải tìm ra được
những biện pháp quản lý HĐDH môn Giáo dục QP-AN cho SV, nâng cao
chất lượng dạy học môn học này ở Trường CĐ Hải Dương, đáp ứng được với
yêu cầu trong tình hình mới.
Những phân tích trên là lý do tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động
dạy học môn Giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên Trường Cao
đẳng Hải Dương” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý HĐDH môn Giáo dục QPAN; đánh giá thực trạng quản lý và đề xuất một số biện pháp quản lý HĐDH

2


môn Giáo dục QP-AN cho SV Trường CĐ Hải Dương, nhằm góp phần quản
lý nâng cao chất lượng HĐDH môn Giáo dục QP-AN và góp phần nâng cao

chất lượng đào tạo của nhà trường.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
HĐDH môn Giáo dục QP-AN cho SV Trường CĐ Hải Dương.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý HĐDH môn Giáo dục QP-AN cho SV Trường CĐ Hải Dương.
4. Giả thuyết khoa học
Quản lý HĐDH môn Giáo dục QP-AN cho SV Trường CĐ Hải Dương
vẫn còn nhiều bất cập, hạn chế. Nếu sử dụng đồng bộ các biện pháp quản lý
HĐDH môn Giáo dục QP-AN từ khâu kế hoạch, nội dung, chương trình dạy
học, hoạt động của đội ngũ giảng dạy, hoạt động học tập của SV, bảo đảm
CSVC, TBDH… một cách có cơ sở khoa học, thiết thực và phù hợp thì chất
lượng dạy học môn Giáo dục QP-AN cho SV Trường CĐ Hải Dương sẽ có
những chuyển biến tích cực.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hoá các vấn đề lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn
Giáo dục Quốc phòng - An ninh cho sinh viên Cao đẳng, Đại học.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy
học môn Giáo dục Quốc phòng - An ninh cho sinh viên
Trường Cao đẳng Hải Dương hiện nay.
5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Giáo dục
Quốc phòng - An ninh cho sinh viên Trường Cao đẳng Hải Dương.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu về biện pháp quản lý HĐDH môn Giáo dục
QP-AN cho SV Trường CĐ Hải Dương.
Các số liệu, minh chứng sử dụng trong luận văn được lấy trong 5 năm

3

2010 - 2014.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng kết hợp các phương pháp: phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa,
khái quát hóa các tài liệu lý luận về quản lý HĐDH môn Giáo dục QP-AN
cho SV CĐ, ĐH như các tác phẩm kinh điển, nghị quyết, chỉ thị, các giáo
trình, luận văn, luận án.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
* Phương pháp quan sát
Quan sát, thu thập thông tin qua các báo cáo tổng kết năm học về dạy
học môn Giáo dục QP-AN của các lớp để nghiên cứu thực trạng công tác
quản lý hoạt động HĐDH môn Giáo dục QP-AN cho SV.
* Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
- Mục đích, nội dung điều tra: Sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến để thu
thập thông tin về thực trạng việc quản lý HĐDH môn Giáo dục QP-AN cho
SV Trường CĐ Hải Dương.
- Phạm vi điều tra: Điều tra các hoạt động có liên quan tới quản lý
HĐDH môn Giáo dục QP-AN cho SV Trường CĐ Hải Dương.
- Chọn mẫu điều tra: Các CBQL như Ban Giám hiệu, các phòng, khoa,
tổ chuyên môn, GV Giáo dục QP-AN và SV Trường CĐ Hải Dương.
* Phương pháp xin ý kiến chuyên gia
Trưng cầu ý kiến, trao đổi với các chuyên gia, CBQL, GV có kinh
nghiệm về những nội dung trong phạm vi vấn đề nghiên cứu HĐDH môn
Giáo dục QP-AN cho SV Trường CĐ Hải Dương.
* Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Tiến hành nghiên cứu, tổng kết kinh nghiệm dạy học môn Giáo dục
QP-AN tại Trường CĐ Hải Dương; chú trọng cả kinh nghiệm thành công và
những kinh nghiệm chưa thành công về quản lý HĐDH môn Giáo dục QP-

4

AN cho SV tại nhà trường.
* Phương pháp khảo nghiệm
Tiến hành khảo nghiệm, đánh giá tính cấp thiết, tính khả thi của các
biện pháp quản lý HĐDH môn Giáo dục QP-AN cho SV ở Trường CĐ Hải
Dương đã được đề xuất trong luận văn.
7.3. Các phương pháp hỗ trợ
Sử dụng các phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu qua
kết quả điều tra khảo sát thu thập thông tin, đảm bảo độ tin cậy.
Sử dụng phần mềm tin học WORD, EXCEL để lập các bảng, sơ đồ,
biểu đồ trình bày trong luận văn.
8. Cấu trúc luận văn
- Phần mở đầu
- Phần nội dung (luận văn cấu trúc gồm 3 chương):
Chương 1: Những vấn đề lý luận về quản lý HĐDH môn Giáo dục QPAN cho SV các trường ĐH, CĐ.
Chương 2: Thực trạng quản lý HĐDH môn Giáo dục QP-AN cho SV
Trường CĐ Hải Dương hiện nay.
Chương 3: Biện pháp quản lý HĐDH môn Giáo dục QP-AN cho SV
Trường CĐ Hải Dương.
- Phần kết luận, khuyến nghị và danh mục tài liệu tham khảo.

5


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH CHO SINH VIÊN
CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG, ĐẠI HỌC
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề

Nhìn suốt lịch sử phát triển của thế giới, bất kể quốc gia nào cũng coi
trọng giáo dục QP, bởi đó là vấn đề có ý nghĩa trọng yếu cho sự tồn vong của
mỗi quốc gia, dân tộc.
1.1.1. Trên thế giới
Ở nước Mỹ: Từ năm 1958, Quốc hội Mỹ đã thông qua "Luật Giáo dục
QP”, tuyên truyền tư tưởng "lợi ích quốc gia trên hết”, đưa giáo dục QP vào
trong các loại hình giáo dục. Giáo dục QP trong các trường ĐH, CĐ ở Mỹ do
các sĩ quan quân đội cử đến thường trú tại đó đảm nhiệm. Trọng điểm của
giáo dục QP ở Mỹ là: “Yêu nước, biết phục tùng, trọng đoàn thể, chịu cống
hiến, …” do ở Mỹ người ta nói nhiều tới tự do, nhưng không lo phục tùng,
không chịu cống hiến. Các sĩ quan thường trú tại các trường ĐH, CĐ có
nhiệm vụ dạy cho SV biết, phục tùng và cống hiến là tố chất cần có của một
người hoàn chỉnh.
Mỹ đã phổ cập yêu cầu giáo dục QP, các đoàn thể và bộ máy chính
quyền các cấp phải coi chủ nghĩa yêu nước là động lực tinh thần của thế giới
cường quyền, chỉ cần vì “quyền lợi nước Mỹ” là có thể sử dụng mọi thủ đoạn
chính trị, kinh tế, quân sự, dân chúng phải biến chủ nghĩa yêu nước thành
hành động cụ thể.
Ở Liên bang Nga: Quyết định của Chính phủ Liên bang Nga ngày 06
tháng 3 năm 2008: “Đào tạo công dân theo chương trình giáo dục QP tại trung
tâm đào tạo quân sự được thực hiện trong quá trình đào tạo tại trường ĐH
theo chương trình cơ bản của trường”.
Tổ chức để giáo dục QP có tên là ROSTO (kế thừa tổ chức DOSAAT

6


thời Liên Xô cũ). Nội dung giáo dục QP tập trung là lòng yêu nước, yêu chế
độ và các năng quân sự cần thiết sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc. Tổng thống Nga
V. Putin đã ra chỉ thị đầu tư phát triển hệ thống có chất lượng thực sự, để giáo

dục công dân, nhất là thiếu niên, thanh niên trong đó chú trọng vào những
người trong độ tuổi làm nghĩa vụ quân sự, sẵn sàng phục vụ lực lượng vũ
trang, giáo dục cho thanh thiếu niên lòng yêu nước, phát triển năng thể thao
quân sự. Bộ QP Liên bang Nga thuyết phục Bộ Giáo dục Nga đưa giáo dục
QP vào trong trường học và trở thành môn học bắt buộc. Hệ thống tổ chức
ROSTO được tổ chức ở tất cả các nước cộng hòa, 6 vùng lãnh thổ, 59 tỉnh
thành và ngang tỉnh thành, 1.684 các tổ chức thành phố do 1.770 Hội đồng
ROSTO lãnh đạo. Ngoài ra, ROSTO còn hợp tác với 9 tổ chức QP thuộc các
nước khối SNG để đào tạo, bồi dưỡng nhân lực cho lực lượng vũ trang Liên
bang Nga. ROSTO còn đào tạo hơn 119 chuyên ngành thuật phát triển nông
nghiệp đất nước. Tổ chức ROSTO còn có 1.200 câu lạc bộ năng thể thao
quân sự ứng dụng, hàng năm đào tạo khoảng 400.000 vận động viên.
Ở Trung Quốc: Đảng Cộng sản và Nhà nước Trung Quốc thường
xuyên quan tâm, chú trọng quản lý công tác giáo dục ý thức QP, bảo vệ đất
nước cho các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là cho các thế hệ HS, SV. Có một
số tác giả đã đi sâu nghiên cứu vấn đề đổi mới giáo dục QP cho cán bộ,
HS, SV trước yêu cầu chống “Tây hóa” của chủ nghĩa đế quốc và các thế
lực thù địch; đề xuất những biện pháp đổi mới, nội dung, chương trình,
phương pháp giáo dục QP cho cán bộ, học sinh, SV đáp ứng yêu cầu bảo vệ
Đảng cộng sản, chế độ XHCN.
Các cán bộ khoa học thuật, chuyên môn nghiệp vụ được nhà nước
Trung Quốc đào tạo theo mô hình “nhân tài lưỡng dụng” để phục vụ xây dựng
kinh tế và củng cố QP.
Ở Singapore: Nhà nước đầu tư xây dựng và giao cho Bộ QP quản lý

7


các nhà trường giáo dục QP. Theo kế hoạch năm, thanh niên từ 18 đến 25 tuổi
được tập trung tại các nhà trường giáo dục QP để học các nội dung giáo dục

với thời gian 3 tháng.
Ở Hàn Quốc: Chính phủ quy định nam giới trong độ tuổi từ 18 đến 25
buộc phải thực hiện nghĩa vụ quân sự tại các đơn vị bộ đội, tại đây SV sẽ
được trang bị kiến thức phần thực hành và luyện tập về quân sự thời gian 3
tháng. Trong chương trình của các trường ĐH, quân sự là các môn lựa chọn
và trường chỉ dạy phần lý thuyết.
Nhìn chung, các nước trên thế giới đều quan tâm đến công tác giáo
dục QP cho HS, SV và thanh niên bởi đây là lực lượng trẻ, có trình độ khoa
học và kỹ thuật, huy động vào quân đội sẽ phát huy được sức mạnh. Do đó
trong quá trình xây dựng và bảo vệ tổ quốc, hầu hết các quốc gia đều coi
trọng nâng cao ý thức QP cho thế hệ trẻ ngay khi họ còn trên ghế nhà trường.
1.1.2. Ở Việt Nam
1.1.2.1. Những tư tưởng về giáo dục QP-AN
Dân tộc Việt Nam có một truyền thống quân sự rất đáng tự hào, được
hun đúc từ lâu đời và truyền lại qua bao thế hệ nối tiếp. Đó là truyền thống lấy
nhỏ đánh lớn, lấy ít địch nhiều, lấy yếu chống mạnh; một truyền thống anh
hùng bất khuất, thông minh sáng tạo, tài thao lược kiệt xuất, quyết chiến,
quyết thắng vì tự do độc lập. Nhờ đó mà nhân dân ta đã giữ gìn được quê
hương, đất nước, bảo vệ giống nòi và bản sắc của mình sau hàng nghìn năm,
với nhiều lần bị phong kiến phương Bắc và các đế quốc lớn đô hộ.
Nhận thức được quy luật dựng nước phải đi đôi với giữ nước, đồng thời
tiếp tục phát huy giá trị truyền thống của dân tộc trong các cuộc kháng chiến
chống ngoại xâm, Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam đã sớm có
những chủ trương, biện pháp mang tính chiến lược về vấn đề QP-AN và Giáo
dục QP-AN. Những chủ trương, chính sách đó cùng với những văn bản quy

8


phạm pháp luật của Chính phủ về Giáo dục QP-AN không chỉ là cơ sở pháp

lý mà còn là một cơ sở khoa học, cơ sở phương pháp luận định hướng cho các
hoạt động nghiên cứu về QP-AN trong thời đại mới [32].
Trải qua hơn 50 năm, từ khi có Nghị định số 219-CP (ban hành ngày
28/12/1961, có hiệu lực thi hành từ ngày 12/01/1962) của Hội đồng Chính
phủ (nay là Chính phủ) về việc huấn luyện quân sự cho quân nhân dự bị và
dân quân tự vệ. Nghị định này đánh dấu sự ra đời môn học mới trong hệ
thống giáo dục quốc dân - môn học quân sự - là cơ sở của môn học Giáo dục
QP-AN ngày nay.
Điều 17 Luật Nghĩa vụ quân sự trước đây và Luật sửa đổi và bổ sung
Luật Nghĩa vụ quân sự quy định “Việc huấn luyện quân sự phổ thông cho HS
các trường phổ thông trung học, trường dạy nghề, trường trung học chuyên
nghiệp, trường CĐ và ĐH thuộc chương trình chính khóa”. Môn học “Huấn
luyện quân sự phổ thông” được luật định là môn học chính khóa trong các nhà
trường. Nội dung chương trình chủ yếu hướng vào huấn luyện kiến thức quân
sự phổ thông và năng quân sự cơ bản. Huấn luyện quân sự phổ thông trong các
nhà trường đã giúp cho thanh niên trước khi nhập ngũ có kiến thức quân sự phổ
thông, rút ngắn được thời gian huấn luyện chiến sỹ mới, tham gia tích cực
trong cuộc kháng chiến chống Mỹ và chiến tranh bảo vệ biên giới Tổ quốc.
Chiến tranh kết thúc, đất nước bước vào thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc trong thời bình. Nhiệm vụ huấn luyện quân sự cho HS, SV càng được
Đảng và Nhà nước quan tâm, nhằm “đào tạo con người Việt Nam phát triển
toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành
với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân
cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Chương trình Huấn luyện quân sự phổ thông tiếp tục
được sửa đổi, bổ sung. Ngoài việc nâng cao dân trí về QP, huấn luyện quân sự

9

phổ thông góp phần giáo dục ý thức trách nhiệm của HS, SV đối với Tổ quốc,
giáo dục lòng tự hào về truyền thống vẻ vang của dân tộc, xây dựng ý thức tổ
chức kỷ luật, nếp sống tập thể, mình vì mọi người, chống thói ích kỷ; cùng với
các hoạt động khác đẩy lùi tiêu cực và tệ nạn xã hội.
Năm 1991, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (nay là Thủ tướng Chính phủ)
ban hành Chỉ thị 420/CT về giáo dục QP và đào tạo sĩ quan dự bị trong HS,
SV; tiếp tục khẳng định: “Giáo dục QP là yêu cầu không thể thiếu được trong
chương trình ở các trường phổ thông trung học, trung cấp chuyên nghiệp, dạy
nghề, CĐ, ĐH, kể cả công lập, dân lập và các loại hình đào tạo khác; là nhiệm
vụ quan trọng trong chiến lược đào tạo con người mới nhằm giáo dục cho thế
hệ trẻ nói chung và cho HS, SV lòng yêu nước, yêu CNXH, ý thức tổ chức kỷ
luật, tinh thần tập thể, tư duy và kiến thức quân sự, chuấn bị nhân lực và đào
tạo nhân tài cho nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc”. Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ
bảo vệ Tổ quốc trong sự nghiệp đổi mới của đất nước, Bộ QP đã phối hợp với
Bộ GD&ĐT biên soạn, ban hành Chương trình Giáo dục QP thay thế Chương
trình Huấn luyện quân sự phổ thông.
Đến năm 2000, chương trình tiếp tục được sửa đổi, bổ sung để cập nhật
kiến thức QP, quân sự và phù hợp với các quy định quản lý, chỉ đạo của các
cấp học và trình độ đào tạo. Ngày 10/7/2007, Chính phủ ban hành Nghị định
số 116/2007/NĐ-CP về Giáo dục QP-AN [13], theo đó Chương trình giáo dục
QP cho HS, SV được sửa đổi bổ sung kiến thức về AN và cập nhật kiến thức
QP, quân sự. Chương trình Giáo dục QP-AN trình độ ĐH, CĐ được ban hành
theo Quyết định 81/2007/QĐ-BGDĐT (thay thế Chương trình môn GDQP
ban hành theo Quyết định số 12/2000/QĐ-BGD&ĐT). Từ đây, môn học
GDQP chính thức đổi thành Giáo dục QP-AN. Đến nay, Chương trình Giáo
dục QP-AN trình độ ĐH, CĐ thực hiện theo Thông tư số 31/2012/TTBGDĐT ngày 12 tháng 9 năm 2012 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT [6].
Giáo dục QP-AN là môn học duy nhất được Luật định (Luật QP, Luật

10

Nghĩa vụ quân sự, Luật Giáo dục QP và AN), được Đảng và Nhà nước quan
tâm, được quy định trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật, được xác định
cụ thể về mục tiêu, thời gian và kiến thức tối thiểu. Mục tiêu Giáo dục QPAN đối với HS, SV là: Góp phần giáo dục toàn diện cho HS, SV về lòng yêu
nước, yêu chủ nghĩa xã hội, niềm tự hào và sự trân trọng đối với truyền thống
đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc, của lực lượng vũ trang nhân dân Việt
Nam; có ý thức cảnh giác trước âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch; có
năng quân sự cần thiết để tham gia vào sự nghiệp xây dựng, củng cố nền QP
toàn dân, AN nhân dân, sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.
Những chủ trương, biện pháp, văn bản quy phạm pháp luật về quản lý
Giáo dục QP-AN đã tạo thành cơ sở pháp lý cho công tác Giáo dục QP-AN ở
mỗi nhà trường cũng như trong hệ thống giáo dục quốc dân. Hơn thế nữa,
những chủ trương, biện pháp và những văn bản đó là kết quả của sự nghiên
cứu từ thực tiễn chỉ đạo, quản lý Giáo dục QP-AN ở Việt Nam và sự vận
dụng lý luận về QLGD trong tình hình mới. Quá trình hình thành, phát triển
của các chủ trương, chính sách, các văn bản quy phạm pháp luật về QP và
Giáo dục QP-AN cũng là quá trình hoàn thiện học thuyết chiến tranh nhân
dân, QP toàn dân, AN nhân dân theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Đó là sự cống
hiến của dân tộc Việt Nam về lý luận QP toàn dân, AN nhân dân trong đó có
lý luận về quản lý Giáo dục QP-AN.
Trong những năm gần đây, trước sự biến động phức tạp của tình hình
quốc tế và khu vực, trước yêu cầu đổi mới của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc,
Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm đến công tác Giáo dục QP-AN toàn dân.
Hội đồng Giáo dục QP-AN Trung ương và địa phương (tỉnh, huyện) đã được
thành lập, chỉ đạo thống nhất về Giáo dục QP-AN trong cả nước.
Nội dung chương trình Giáo dục QP-AN cho các đối tượng đã được

11

biên soạn và đưa vào giảng dạy ở các trường Đảng, hành chính, đoàn thể,
trường ĐH, CĐ, TCCN và dạy nghề, THPT. Tổ chức dạy, học môn Giáo dục
QP-AN đã đi vào nền nếp, được thực hiện trong phạm vi cả nước với nội
dung, hình thức, phương pháp phù hợp cho từng đối tượng [25, tr.6].
1.1.2.2. Những nghiên cứu về giáo dục QP-AN
Trước tình hình mới của thời đại, vấn đề quản lý, nâng cao chất
lượng Giáo dục QP-AN cho cán bộ, công chức, viên chức, HS, SV luôn thu
hút sự quan tâm của lãnh đạo, các chuyên gia hoạch định chính sách, nhà
nghiên cứu và những người làm công tác quản lý giáo dục. Đã có một số
công trình nghiên cứu, bài viết về Giáo dục QP-AN, tiêu biểu là các công
trình của các tác giả:
Đào Duy Hứa, Giáo dục QP-AN trên làn sóng Tiếng nói Việt Nam, Tạp
chí Dân quân tự vệ, số 13, 2008 [17].
Trần Thị Loan, Thực trạng và biện pháp nâng cao chất lượng công tác
Giáo dục QP-AN trên địa bàn tỉnh Hải Dương, Tạp chí Khoa học công nghệ
và môi trường số 5, 2009 [23].
Lê Văn Nghệ, Nghiên cứu, đề xuất giải pháp đồng bộ hóa công tác
QP-AN ở các trường đại học, cao đẳng và trung tâm Giáo dục QP- AN SV,
Đề tài khoa học cấp Bộ, 2011 [21].
Nguyễn Văn Quốc, Giáo dục QP- AN cho HS, SV tỉnh Hải Dương qua
các giai đoạn phát triển, Tham luận tại Hội thảo khoa học 50 năm Giáo dục
QP-AN cho HS, SV (1961 - 2011) [27].
Nguyễn Thiện Minh, Những vấn đề cơ bản cần tập trung chỉ đạo nâng
cao chất lượng dạy, học giáo dục QP-AN cho học sinh, SV năm học 20122013 và những năm tiếp theo, Tạp chí Dân quân tự vệ, số 59, 2012 [22].
Nguyễn Văn Tạo, Nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục QP-AN

12


đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới. Tạp chí Tuyên giáo số

8, 2013 [29].
Hoàng Văn Tòng, Quản lý giáo dục QP-AN cho SV các trường ĐH
Việt Nam trong bối cảnh mới, Luận án Tiến sĩ, 2013 [32].
Tóm lại, các công trình nghiên cứu nói trên đã đề cập đến các khía cạnh
khác nhau của Giáo dục QP-AN cho cán bộ, HS, SV trong các trường ĐH,
CĐ, TCCN, dạy nghề và trung học phổ thông hiện nay. Nhìn chung, các tác
giả đã đề cập tới tầm quan trọng của Giáo dục QP-AN cho cán bộ, HS, SV
trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN; công tác lãnh
đạo, chỉ đạo; đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng quản lý
dạy học môn Giáo dục QP-AN ở các nhà trường.
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Khái niệm Quốc phòng - An ninh
1.2.1.1. Quốc phòng
Luật Quốc phòng nêu rõ: QP là công cuộc giữ nước bằng sức mạnh
tổng hợp của toàn dân tộc, trong đó sức mạnh quân sự là đặc trưng, lực
lượng vũ trang nhân dân làm nòng cốt [25, tr.1].
Như vậy, QP được hiểu là công cuộc giữ nước của dân tộc Việt Nam
do Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tổ chức thực hiện.
Mục tiêu của QP nhằm bảo vệ, giữ vững chủ quyền và AN đất nước,
bảo vệ chế độ, đảm bảo sự ổn định và phát triển của Nước Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam. Để thực hiện thắng lợi mục tiêu đó, Nhà nước phải phát
huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc.
Sức mạnh QP là sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc Việt Nam, gắn
liền với các hoạt động đối nội và đối ngoại, trên các các lĩnh vực quân sự,
chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học… của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam.
Biểu hiện đặc trưng của sức mạnh QP là sức mạnh quân sự của quốc

13

gia, dân tộc hay nhà nước, trong đó lực lượng vũ trang nhân dân làm nòng
cốt. Lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam gồm: Quân đội nhân dân, Công
an nhân dân và Dân quân tự vệ.
Nền QP toàn dân là sức mạnh QP của đất nước được xây dựng trên nền
tảng nhân lực, vật lực, tinh thần mang tính chất toàn dân, toàn diện, độc lập,
tự chủ, tự cường [25, tr.1].
Nền QP toàn dân là sự cụ thể hoá chính sách QP của Việt Nam, thể
hiện ở cơ cấu tổ chức, hoạt động của các ngành, các cấp và của toàn dân
theo một ý định, chiến lược thống nhất, nhằm tạo ra sức mạnh hiện thực để
bảo vệ Tổ quốc.
Mục đích của nền QP toàn dân là bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền,
thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ AN quốc gia trên mọi lĩnh vực, bảo vệ
chế độ, bảo vệ mọi thành quả cách mạng, bảo vệ sự nghiệp đổi mới đồng thời
ngăn chặn, đẩy lùi mưu toan gây bạo loạn, xung đột vũ trang, chiến tranh xâm
lược, giữ vững môi trường hoà bình ổn định để công nghiệp hoá và hiện đại
hoá đất nước đồng thời sẵn sàng đánh bại mọi cuộc chiến tranh xâm lược.
Mục tiêu xây dựng nền QP toàn dân trong thời kỳ mới là nhằm không
ngừng nâng cao sức mạnh QP của đất nước, ngăn ngừa và sẵn sàng đánh
thắng các loại hình chiến tranh xâm lược của kẻ thù trong mọi hoàn cảnh. Nền
QP toàn dân được xây dựng theo phương hướng: toàn dân, toàn diện, tự chủ,
tự lực, tự cường và ngày càng hiện đại.
Xây dựng nền QP toàn dân vững mạnh bao gồm xây dựng tiềm lực QP,
lực lượng QP, thế trận QP và cơ chế lãnh đạo, quản lý QP. [9, tr.33].
1.2.1.2. An ninh
AN gắn với QP chính là AN quốc gia.
AN quốc gia là sự ổn định, phát triển bền vững của chế độ XHCN và
Nhà nước Cộng hoà XHCN Việt Nam, sự bất khả xâm phạm độc lập, chủ

14

quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. [25, tr.1].
Như vậy, AN quốc gia chính là trạng thái ổn định, có trật tự của một
quốc gia, một chế độ xã hội; theo đó, các cá nhân, tổ chức, các lĩnh vực hoạt
động của xã hội đều thống nhất, hướng đến mục tiêu xác định.
Bảo đảm AN quốc gia là đảm bảo cho sự tồn tại và phát triển bền vững
của một chế độ xã hội, của nhà nước. AN quốc gia được thực hiện trên các
lĩnh vực của đời sống xã hội, bao gồm cả hoạt động đối nội và đối ngoại.
Mục tiêu của AN quốc gia nhằm bảo vệ quyền bất khả xâm phạm độc
lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của quốc gia, dân tộc. Vì vậy,
Bảo vệ AN quốc gia chính là sự “phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, đấu tranh
làm thất bại các hoạt động xâm phạm AN quốc gia”.
Nền AN nhân dân là sức mạnh về tinh thần, vật chất, sự đoàn kết và
truyền thống dựng nước, giữ nước của dân tộc được huy động vào sự
nghiệp bảo vệ AN quốc gia, trong đó lực lượng chuyên trách bảo vệ AN
quốc gia làm nòng cốt.
1.2.1.3. Quốc phòng - an ninh
QP-AN là sự kết hợp QP với AN tạo thành sức mạnh tổng hợp trong
thời bình cũng như trong thời chiến nhằm bảo vệ và xây dựng Tổ quốc.
Đảng ta đã xác định: “Mục tiêu, nhiệm vụ của QP-AN là bảo vệ vững
chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ
Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ XHCN, giữ vững hoà bình, ổn định
chính trị, bảo đảm AN quốc gia và trật tự, an toàn xã hội; chủ động ngăn
chặn, làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù
địch đối với sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta”.
Thế trận QP toàn dân được xây dựng trong mối liên hệ chặt chẽ với thế
trận AN nhân dân tạo thành thế liên hoàn, vững chắc, phát huy được sức
mạnh của các lực lượng, kết hợp được các hình thức hoạt động vũ trang và

15


phi vũ trang, tạo được khả năng cơ động linh hoạt, khả năng độc lập và phối
hợp tác chiến [9, tr. 46-47].
Sự kết hợp QP với AN là một yêu cầu khách quan trong thời đại hiện
nay. Trong xu thế hội nhập, hợp tác quốc tế ngày càng sâu, sự xuất hiện đan
xen thời cơ và thách thức, đối tượng và đối tác đã đặt ra những yêu cầu mới
cho nhiệm vụ QP và AN. Trong QP có yếu tố của AN và trong AN có yếu tố
của QP. Kết hợp QP với AN là sự kết hợp nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc. Ở Việt Nam, sự kết hợp đó là cụ thể hóa sự lãnh đạo của Đảng và chỉ
đạo, quản lý của Nhà nước về nền QP toàn dân, AN nhân dân trên tất cả các
lĩnh vực: chính trị, quân sự, ngoại giao, văn hóa, kinh tế, khoa học thuật... tạo
thành sức mạnh toàn dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Việt Nam XHCN.
1.2.2. Khái niệm Giáo dục Quốc phòng - An ninh
Giáo dục QP-AN là hoạt động có kế hoạch, có nội dung chương trình
phương pháp và hình thức phù hợp với từng đối tượng, nhằm truyền thụ cho
họ những tri thức, bồi dưỡng kinh nghiệm, kỹ năng quân sự và những vấn đề
về QP-AN cần thiết để họ sẵn sàng làm tốt nghĩa vụ QP-AN bảo vệ Tổ quốc
theo chức trách.
Giáo dục QP-AN là một khoa học, có những quy luật khách quan mà
mọi quốc gia, mọi chế độ xã hội phải tuân theo. Tuy nhiên, QP-AN là lĩnh
vực luôn biến động theo sự vận động biến đổi của chế độ kinh tế, chính trị, xã
hội, của phương thức sản xuất, của tình hình QS và AN quốc gia trong từng
thời điểm lịch sử. Ở Việt Nam, Giáo dục QP-AN cho cán bộ các cấp của
Đảng, Nhà nước và cho HS, SV để họ làm tốt nghĩa vụ QP, AN bảo vệ Tổ
quốc Việt Nam XHCN.
Mục tiêu Giáo dục QP-AN nhằm góp phần đào tạo con người phát triển
toàn diện, hiểu biết một số nội dung cơ bản về QP, AN; truyền thống đấu

tranh chống ngoại xâm của dân tộc, trách nhiệm và nghĩa vụ của công dân về

16


bảo vệ Tổ quốc; nâng cao lòng yêu nước, yêu CNXH; có tinh thần cách mạng
và ý thức cảnh giác trước âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch trong
chống phá sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta; có kiến
thức cơ bản về đường lối QP, AN và công tác quản lí nhà nước về QP, AN; có
kỹ năng QS, AN cần thiết để tham gia vào sự nghiệp xây dựng, củng cố nền
QP toàn dân, AN nhân dân, sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.
Yêu cầu Giáo dục QP-AN phải tiến hành đồng bộ bằng nhiều hình
thức, nội dung phù hợp với từng đối tượng, xây dựng chương trình, giáo trình,
kế hoạch giảng dạy thống nhất bảo đảm tính cơ bản, toàn diện, thiết thực và
có hệ thống, bảo đảm cho người học có đủ các điều kiện để tham gia và hoàn
thành nghĩa vụ công dân bảo vệ Tổ quốc.
Nguyên lý Giáo dục QP-AN là quán triệt và thực hiện đúng nguyên lý
giáo dục chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm
của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, giáo dục phải có tính nhân
dân, dân tộc, khoa học, hiện đại, lý thuyết đi đôi với thực hành; giáo dục trong
nhà trường kết hợp với giáo dục tại gia đình và giáo dục trong các tổ chức
đoàn thể, xã hội, thường xuyên tuyên truyền trên các phương tiện thông tin
đại chúng, trong các tổ chức đoàn thể và cộng đồng dân cư.
Từ cách tiếp cận trên cho thấy, giáo dục QP-AN có thể được hiểu là
tổng thể các tác động đến các thành viên trong xã hội, giúp họ có được phẩm
chất và năng thực cần thiết để thực hiện tốt nhiệm vụ QP-AN của mình theo
vị trí, vai trò xã hội được phân công.
Giáo dục QP-AN có những đặc điểm nổi bật sau:
- Là sự tác động có mục đích, có phương pháp, có hình thức và nội
dung đến đối tượng;

- Là quá trình truyền thụ và lĩnh hội đường lối, chủ trương, chính sách
đối nội và đối ngoại có liên quan đến QP-AN của quốc gia và những kiến

17


thức cần thiết khác, nhất là kiến thức về năng quân sự và giữ gìn AN quốc
gia cho đối tượng giáo dục theo vai trò xã hội đảm nhiệm;
- Là tổng thể các hoạt động hướng đến mục tiêu chuẩn bị con người
tham gia và thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ, giữ vững chủ quyền và AN đất
nước, bảo vệ chế độ, đảm bảo sự ổn định và phát triển của xã hội.
1.2.3. Khái niệm Giáo dục Quốc phòng - An ninh cho sinh viên
Giáo dục QP-AN cho SV là hoạt động có kế hoạch, có chương trình,
nội dung, phương pháp và hình thức tác động của nhà giáo dục đến SV, nhằm
truyền thụ tri thức, rèn luyện năng, phát triển bản lĩnh quân sự cần thiết cho
SV để họ sẵn sàng làm tốt nghĩa vụ QP-AN, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ
quốc Việt Nam XHCN.
Giáo dục QP-AN cho SV là quá trình hình thành các phẩm chất về
quân sự cho SV. Đây là một nội dung quan trọng trong quá trình giáo dục
hình thành, phát triển phẩm chất nhân cách SV. Những phẩm chất quân sự
của SV được hình thành và phát triển trong quá trình đào tạo tại nhà trường và
có tác động trực tiếp đến chất lượng, hiệu quả hoạt động chuyên môn, nghề
nghiệp của họ sau khi tốt nghiệp ra trường.
Nhiệm vụ giáo dục QP-AN cho SV là giúp họ có bản lĩnh chính trị
vững vàng, hình thành thái độ, hành vi đúng đắn trong các hoạt động quân sự,
nâng cao thể lực, trí lực, kỹ năng quân sự, biết gắn kết nhiệm vụ QP, AN với
nghề nghiệp chuyên môn được đào tạo.
Giáo dục QP-AN là môn học được luật định, thể hiện rõ đường lối giáo
dục của Đảng được thể chế hoá bằng các văn bản quy phạm pháp luật của
Nhà nước, nhằm giúp SV thực hiện mục tiêu "hình thành và bồi dưỡng nhân

cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc" [30, tr.9].
Giáo dục QP-AN cho HS, SV là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước,

18


vấn đề có ý nghĩa quan trọng trong chiến lược đào tạo con người mới XHCN.
Chỉ thị số 12-CT/TW của Bộ chính trị - Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng
sản Việt Nam, ngày 3/5/2007 nêu rõ: “Việc phổ cập và tăng cường Giáo dục
QP-AN là nhiệm vụ chung của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội, phải được chỉ
đạo, tổ chức thực hiện chặt chẽ, thống nhất từ Trung ương đến địa phương bằng
các hình thức phù hợp với từng đối tượng, kết hợp giáo dục thường xuyên với
giáo dục tập trung có trọng tâm, trọng điểm, chú trọng giáo dục lòng yêu nước,
yêu chế độ XHCN, lịch sử truyền thống của Đảng và dân tộc, ý thức sống và làm
việc theo pháp luật, trong đó xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN là
trách nhiệm và nghĩa vụ của mọi công dân” [1, tr.1-2].
1.2.4. Khái niệm quản lý hoạt động dạy học môn Giáo dục Quốc phòng An ninh cho sinh viên Trường Cao đẳng Hải Dương
Quản lý HĐDH môn Giáo dục QP-AN cho SV Trường CĐ Hải Dương
là những tác động sư phạm và quản lý của GV, cán bộ QLGD tới SV trong
quá trình học tập để thực hiện có hiệu quả chương trình, nội dung phương
pháp và hình thức tổ chức giáo dục theo kế hoạch đã xác định.
Mục tiêu của quản lý: Quản lý HĐDH môn Giáo dục QP-AN cho SV
nhằm bảo đảm cho môn học này đạt được mục đích, yêu cầu, hoàn thành tốt
nội dung chương trình dạy học đã xác định, góp phần trực tiếp nâng cao kiến
thức quân sự, QP-AN cho SV đáp ứng yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc Việt Nam XHCN.
Chủ thể quản lý: Trong quá trình dạy học môn Giáo dục QP-AN, lực
lực quản lý trực tiếp là các GV trực tiếp giảng dạy, ngoài ra tham gia quản lý
còn có các lực lượng: cán bộ lãnh đạo, CBQL, tự quản lý của SV…

Nội dung của quản lý: Quản lý thực hiện mục tiêu, chương trình Giáo
dục QP-AN; quản lý kế hoạch dạy học môn Giáo dục QP-AN; quản lý HĐDH
môn Giáo dục QP-AN; quản lý CSVC, TBDH môn Giáo dục QP-AN.
1.3. Đặc điểm hoạt động dạy học môn Giáo dục Quốc phòng - An ninh

19