Phát triển đội ngũ giáo viên các trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh điện biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ THẮM

PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH ĐIỆN BIÊN
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ THẮM

PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH ĐIỆN BIÊN
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃ SỐ: 60 14 01 14

Cán bộ hướng dẫn: TS. Phạm Văn Thuần

HÀ NỘI - 2015

2


LỜI CẢM ƠN
Luận văn khoa học này được hoàn thành với sự cố gắng học hỏi, tìm tòi
nghiên cứu của bản thân cùng với sự tận tình giảng dạy của các thầy, cô giáo tại
Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội và nhiều nhà khoa học ở
các cơ quan nghiên cứu và quản lý trong ngành giáo dục.
Tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy, các cô và TS. Phạm Văn Thuần
đã tận tâm hướng dẫn khoa học, giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này.
Xin trân trọng cảm ơn Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà
Nội, đã quan tâm, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho bản thân tác giả được học
tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, chuyên viên cơ quan Văn phòng Sở
Giáo dục và Đào tạo; các anh, các chị và các bạn đồng nghiệp ở các trường Phổ
thông dân tộc nội trú trên địa bàn tỉnh Điện Biên đã động viên, cộng tác
và nhiệt tình giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập; điều tra, nghiên cứu,
kiểm chứng kết quả nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.
Luận văn được hoàn thành còn có sự giúp đỡ động viên của các bạn
đồng nghiệp, của những người thân trong gia đình.
Tác giả xin được tri ân mọi tấm lòng và mong muốn nhận được sự góp ý,
bổ sung để việc nghiên cứu của tác giả hoàn thiện hơn./.
Hà Nội, ngày 26 tháng 11 năm 2014
TÁC GIẢ

Nguyễn Thị Thắm

3

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BGH

Ban giám hiệu

CB-GV

Cán bộ giáo viên

CBQL

Cán bộ quản lý

CSVC

Cơ sở vật chất

ĐNGV

Đội ngũ giáo viên

ĐT-BD

Đào tạo bồi dưỡng

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

PTDTNT

Phổ thông dân tộc nội trú

DTNT

Dân tộc nội trú

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GV

Giáo viên

KTĐG

Kiểm tra đánh giá

QLGD

Quản lý giáo dục

XS

Xuất sắc

TB

Trung bình

TT

Thông tư

UBND

Uỷ ban nhân dân

4


MỤC LỤC
Trang
Lời cảm ơn ........................................................................................... i
Danh mục viết tắt ................................................................................ ii
Mục lục......................................................................................... ........ iii
Danh mục các bảng................................................................................ vi
Danh mục các biểu đồ, sơ đồ................................................................. vii
MỞ ĐẦU............................................................................................... 1
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG PHỐ THÔNG DÂN TỘC NỘI
TRÚ ĐÁP ỨNGYÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ........
6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề...........................................................6.....
1.1.1 Các nước trên thế giới ....................................................................6.....

1.1.2. Tại Việt Nam.................................................................................8.....
1.2. Một số khái niệm căn bản của đề tài .................................................1..2...
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục ..............................................................1..2
1.2.2. Giáo viên .......................................................................................1..7...
1.2.3. Đội ngũ giáo viên ..........................................................................1..8...
1.2.4. Phát triển đội ngũ giáo viên ...........................................................1..9...
1.3. Trường phổ thông dân tộc nội trú trong hệ thống giáo dục quốc dân .........0... 2
1.3.1. Mục tiêu, vai trò, tính chất của trường phổ thông DTNT ...............2..0...
1.3.2.Nhiệm vụ và quyền hạn của trường phổ thông DTNT ....................2..1...
1.3.3. Nhiệm vụ và quyền hạn giáo viên trường phổ thông DTNT ..........2..1...
1.4. Nội dung phát triển đội ngũ giáo viên trường phổ thông dân tộc
nội trú...........................................................................................................
26
1.4.1. Quy hoạch đội ngũ giáo
viên .........................................................2..6...
5


1.4.2. Tuyển chọn, sử dụng đội ngũ giáo viên .........................................2..7...
1.4.3. Đào tạo, bồi dưỡng ........................................................................2..9...
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá và sàng lọc đội ngũ giáo viên...........................3..0...
1.4.5. Môi trường và chính sách đãi ngộ đội ngũ giáo viên......................3..1...
1.5. Yêu cầu phát triển đội ngũ giáo viên trường phổ thông dân tộc
nội trú đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đào tạo.........................................
31
1.5.1. Xu hướng đổi mới căn bản và toàn diện GD&ĐT Việt Nam .........3..1...
1.5.2. Định hướng chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam đến năm 33
2020..........................................................................................................................
1.5.3. Phát triển đội ngũ giáo viên các trường PT DTNT bảo đảm yêu
cầu đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu và chuẩn về chất lượng ....................

35
1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giáo viên các
trường phổ thông dân tộc nội trú đáp ứng yêu cầu đổi mới Giáo dục
đào tạo....................................................................................................3.6... ..
1.6.1. Chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về giáo dục đào tạo..........................................................................................................
36
1.6.2. Yếu tố kinh tế - văn hóa - xã hội....................................................3..6...
1.6.3. Sự lãnh đạo, chỉ đạo của chính quyền và năng lực quản lý của
cán bộ quản lý giáo dục................................................................................
37
1.6.4. Cơ chế, chính sách đãi ngộ ...........................................................3..8...
Tiểu kết Chương 1...................................................................................3..9...
Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO
VIÊN CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ
TỈNH ĐIỆN BIÊN......................................................................................
40
2.1. Vài nét về tình hình kinh tế, văn hóa, giáo dục tỉnh Điện Biên .........4..0...
2.2. Khái quát về các trường phổ thông dân tộc nội trú Tỉnh Điện Biên............2... 4
2.2.1. Quy mô phát triển..........................................................................4..2...

6


2.2.2. Chất lượng giáo dục.......................................................................4..4...
2.2.3. Cơ sở vật chất, thiết bị ................................................................ 45
2.3. Thực trạng đội ngũ giáo viên các trường phổ thông dân tộc nội
trú tỉnh Điện Biên........................................................................................

47

2.3.1. Số lượng ........................................................................................4..7...
2.3.2. Chất lượng ..........................................................................................8... 4
2.3.3. Về cơ cấu ............................................................................................5... 5
2.4. Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên các trường phổ thông dân
tộc nội trú Tỉnh Điện Biên ...........................................................................
57
2.4.1. Thực trạng xây dựng quy hoạch phát triển giáo viên các trường
PTDTNT tỉnh Điện Biên ..............................................................................
58
2.4.2. Thực trạng tuyển chọn giáo viên các trường PTDTNT tỉnh Điện Biên ....5..9.... .
2.4.3. Thực trạng sử dụng giáo viên các trường PTDTNT tỉnh Điện Biên........0... 6
2.4.4. Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng giáo viên các trường Phổ thông
dân tộc nội trú tỉnh Điện Biên................................................................
62
2.4.5. Thực trạng đánh giá và sàng lọc đội ngũ giáo
viên .......................6..3...
2.4.6. Thực trạng môi trường và chính sách đãi ngộ đối với đội ngũ giáo viên.........6..7.... .
2.5. Đánh giá chung về thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên các
trường phổ thông dân tộc nội trú Tỉnh Điện Biên .........................................

71

2.5.1. Ưu điểm.........................................................................................7..1...
2.5.2. Hạn chế, nguyên nhân hạn
chế ......................................................7..2... Kết luận Chương
2 ..................................................................................7..4...
Chương 3: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC
TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TỈNH ĐIỆN BIÊN
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ĐÀO TẠO .......................
75

3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................7..5...


7


3.2. Định hướng phát triển đội ngũ giáo viên các trường PTDTNT
tỉnh Điện Biên ..............................................................................................
76
3.2.1. Định hướng phát triển đội ngũ giáo viên tỉnh Điện Biên................7..6...
3.2.2. Phát triển đội ngũ giáo viên trường PTDTNT đảm bảo tính dân tộc .......7... 7
3.2.3. Phát triển đội ngũ CBQL trường PT DTNT đảm bảo yêu cầu
phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của tỉnh miền núi................................
78
3.3. Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trường phổ thông dân
tộc nội trú Tỉnh Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và
đ ào t
ạo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
79
3.3.1. Ban hành tiêu chuẩn giáo viên trường PTDTNT theo hướng chuẩn hóa........8..0.... .
3.3.2. Rà soát, quy hoạch đội ngũ giáo
viên ............................................8..2...
3.3.3. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên theo quy hoạch ......8..3...
3.3.4. Tuyển dụng, sử dụng đội ngũ giáo viên theo đề án vị trí việc làm ..........6... 8
3.3.5. Đánh giá và sàng lọc đội ngũ giáo viên theo mô hình 360
độ .......9..0... 3.3.6. Tạo lập động lực, môi trường làm việc cho đội ngũ giáo
viên .......9..2... 3.3.7. Hoàn thiện cơ chế trả lương theo vị trí việc
làm ..........................9..6... 3.4. Mối quan hệ giữa các biện
pháp ......................................................9..7... 3.5. Khảo sát về tính cần thiết
và tính khả thi của các biện pháp .............9..9... Tiểu kết Chương

3...................................................................................1..0..2. KẾT LUẬN
VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................1..0..3. 1. Kết
luận...............................................................................................1.03 2.
Khuyến nghị........................................................................................1..0..4.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM
KHẢO ..............................................1..0..8. PHỤ
LỤC...............................................................................................1.11


8


DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1: Quy mô các Trường Phổ thông DTNT cấp THPT tỉnh
Điện Biên qua 05 năm thành lập và phát triển ....................................43........ ..
Bảng 2.2: Kết quả xếp loại hạnh kiểm học sinh sau 05 năm (năm
học 2008-2009 và 2013-2014)............................................................44..
..
Bảng 2.2: Kết quả xếp loại học lực học sinh sau 05 năm................................
44
Bảng 2.4: Thống kê cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học năm học
2013-2014..........................................................................................................45......... ...
Bảng 2.5: Thống kê số lượng đội ngũ giáo viên (năm học 2009-2010 và
năm học 2013-2014).........................................................................................48.... ...
Bảng 2.6. Thực trạng về trình độ đội ngũ giáo viên các trường PTDTNT ....48........
..
Bảng 2.7: Thực trạng về trình độ Tin học, Ngoại ngữ của ĐNGV
(tính đến tháng 05/2014) ................................................................................ 49
Bảng 2.8: Thực trạng trình độ tiếng dân tộc đội ngũ giáo viên các

trường PTDTNT ....................................................................................50.... ..
Bảng 2.9: Thực trạng đánh giá , xếp loại giáo viên theo Chuẩn tính đến
tháng 5/2014....................................................................................................................51..... ...
Bảng 2.10: Thực trạng về cơ cấu đội ngũ giáo viên các trường PTDTNT...........55..... ...
Bảng 2.11. Thực trạng về độ tuổi giáo viên các trường PTDTNT...........56.... ..
Bảng 2.12: Bảng tổng hợp khảo sát về thực trạng phát triển
ĐNGV các trường PTDTNT trên địa bàn tỉnh Điện Biên .......................57.... ..
Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm các giải pháp phát triển đội ngũ nhà
giáo công tác tại các trường PTDTNT trên địa bàn tỉnh Điện Biên ..............100... .....


9


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Trang
Biểu đồ 2.1. Tổng hợp về trình độ đào tạo của ĐNGV tính đến
tháng 05/2014.........................................................................................48.... ..
Biểu đồ 2.2: Biểu đồ đánh giá, xếp loại giáo viên tính đến tháng 5/2014 ...........51..... ...
Biểu đồ 2.3. Thực trạng về độ tuổi đội ngũ giáo viên của ĐNGV ...................56.... ..
Biểu đồ 3.1: Mức độ cần thiết và khả thi giữa các biện pháp .................101... ... .
Sơ đồ 3.1: Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................98.... ..

10


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) đã ban hành
Nghị quyết "Về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công

nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
và hội nhập quốc tế", với mục tiêu tổng quát: "Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về
chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây
dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt
Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá
nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. Xây
dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu
và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều
kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội
nhập quốc tế hệ thống giáo dục và đào tạo; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và
bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến
trong khu vực".
Cũng trong Nghị quyết này, Đảng ta nhấn mạnh "Đổi mới mạnh mẽ mục
tiêu, nội dung, phương pháp đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng và đánh giá kết quả
học tập, rèn luyện của giáo viên theo yêu cầu nâng cao chất lượng, trách nhiệm,
đạo đức và năng lực nghề nghiệp".
Trong những năm qua, sự nghiệp giáo dục và đào tạo Tỉnh Điện Biên đã có
nhiều chuyển biến tích cực và đạt được những thành quả to lớn. Hệ thống trường,
lớp các cấp học liên tục được mở mới và phủ khắp toàn tỉnh. Quy mô học sinh,
giáo viên không ngừng tăng qua các năm. Chất lượng giáo dục từng bước ổn
định và nâng cao. Thực hiện nghiêm túc đổi mới chương trình giáo dục phổ
thông, đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá, phân luồng học sinh
sau THCS và THPT đạt hiệu quả. Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền
thông trong dạy học từng bước được đẩy mạnh. Tỷ lệ học sinh thi đỗ

11


vào các trường đại học, cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tăng hàng năm,
đạt từ 12 - 15% và có xu hướng tăng cao.

Khác với các tỉnh miền xuôi, Điện Biên là tỉnh miền núi ở phía Tây tổ quốc với 21
dân tộc anh em cùng sinh sống, đồng bào dân tộc thiểu số chiếm trên 80% tổng số dân
trong toàn tỉnh. Trong những năm gần đây, nhận thức của đồng bào về giáo dục đã
có nhiều chuyển biến tích cực, vì vậy số lượng học sinh là người dân tộc ngày càng
cao. Để đáp ứng nhu cầu học tập của con em các dân tộc và thực hiện mục tiêu
"nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài", năm 2009, 7/8 trường Phổ
thông dân tộc nội trú trung học phổ thông được thành lập trên cơ sở của 07 trường
dân tộc nội trú trung học cơ sở.
Kể từ khi thành lập đến nay, ngành luôn quan tâm đầu tư cơ sở vật chất,
trang thiết bị phục vụ dạy và học, đồng thời củng cố đội ngũ giáo viên đảm bảo
đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục và nhu
cầu học tập của con em các dân tộc. Chất lượng giáo dục ngày càng được
khẳng định.
Trước yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo của Đảng,
đang đặt lên vai đội ngũ giáo viên nói chung và giáo viên công tác tại các
trường Phổ thông dân tộc nội trú Tỉnh Điện Biên nói riêng những yêu cầu mới với
trách nhiệm lớn hơn trong dạy học và giáo dục. Mỗi thầy giáo, cô giáo theo
yêu cầu đổi mới không những là người giỏi về chuyên môn dạy học các môn
học mà còn phải là người có năng lực sư phạm, năng lực giáo dục và truyền
động lực học tập, tu dưỡng đạo đức nhân cách tới mỗi học sinh. Bên cạnh đó,
để thực hiện tốt nhiệm vụ của mình, mỗi thầy giáo, cô giáo cũng cần có năng lực
huy động và hợp tác rộng rãi hơn với đồng nghiệp, với cha mẹ học sinh, cộng
đồng và các tổ chức xã hội cùng tham gia hiệu quả vào các hoạt động giáo dục.
Ngoài ra, là những thầy cô giáo giảng dạy ở các trường phổ thông dân tộc nội
trú còn phải có những hiểu biết sâu sắc về những phong tục, tập quán, truyền thống
văn hóa, đặc điểm tâm sinh lý của học sinh dân tộc
12


để hiểu, cảm thông, chia sẻ, giúp đỡ, dẫn dắt và giáo dục các em trở thành

những nhân cách tốt, những chủ nhân tương lai của các bản làng trên mảnh đất
Điện Biên Phủ anh hùng. Không những thế, mỗi thầy cô giáo còn có trách
nhiệm góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của cộng đồng và tham gia rộng
rãi các hoạt động ngoài nhà trường.
Tuy nhiên, chất lượng chuyên môn của đội ngũ giáo viên ở các trường
Phổ thông dân tộc nội trú Điện Biên không đồng đều, giáo viên ở vùng thấp, vùng
có điều kiện thuận lợi chất lượng chuyên môn tốt; Ở vùng sâu, vùng xa, vùng
khó khăn tuy đã có nhiều cố gắng để đáp ứng yêu cầu về chất lượng nhưng vẫn
còn một bộ phận giáo viên đào tạo không chính quy và một số giáo viên mới ra
trường chất lượng còn hạn chế. Phương pháp giảng dạy, nội dung và quy trình
kiểm tra đánh giá chưa phù hợp với đối tượng, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi
mới giáo dục. Sự hiểu biết về văn hóa vùng miền, dân tộc còn hạn chế. Một bộ
phận giáo viên do sức ép của yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục và những
biến động của xã hội đã có biểu hiện suy giảm lòng yêu nghề, tinh thần trách
nhiệm và có mong muốn chuyển ngành.
Để đáp ứng yêu cầu giáo dục trong tình hình mới, đội ngũ giáo viên các
trường phổ thông DTNT cần phải được đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao
trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực giáo dục, năng lực sư phạm... Chính
vì vậy tác giả lựa chọn đề tài "Phát triển đội ngũ giáo viên các trường
phổ thông dân tộc nội trú Tỉnh Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục và đào tạo" mong muốn góp phần xây dựng đội ngũ giáo viên các trường
phổ thông dân tộc nội trú nói riêng, Tỉnh Điện Biên nói chung.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất một số biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường phổ
thông dân tộc nội trú Tỉnh Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào
tạo, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của các trường phổ thông dân
tộc nội trú nói riêng và chất lượng giáo dục toàn Tỉnh Điện Biên nói chung.

13

3. Nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo.
3.2. Khảo sát thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên công tác tại các
trường phổ thông dân tộc nội trú Tỉnh Điện Biên.
3.3. Đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường phổ
thông dân tộc nội trú Tỉnh Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào
tạo. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp.
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu
Phát triển đội ngũ giáo viên các trường phổ thông dân tộc nội trú.
4.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường phổ thông dân tộc nội
trú trên địa bàn Tỉnh Điện Biên.
5. Phạm vi nghiên cứu
5.1. Giới hạn về thời gian nghiên cứu
Thời gian khảo sát từ năm 2009 đến năm 2014.
5.2. Giới hạn về khách thể khảo sát
- Cán bộ quản lý Sở Giáo dục và Đào tạo: 10 người.
- Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng các phổ thông dân tộc nội trú: 25 người.
- Giáo viên các trường phổ thông DTNT: 100/211 người.
6. Giả thuyết khoa học
Đội ngũ giáo viên các trường phổ thông dân tộc nội trú sẽ phát triển cân
đối và đồng bộ, đáp ứng được sự phát triển của giáo dục và đào tạo nói chung và
của giáo dục phổ thông dân tộc nội trú trên địa bàn Tỉnh Điện Biên nói riêng,
nếu đội ngũ giáo viên được phát triển trên cơ sở một hệ thống các biện pháp có
căn cứ khoa học và phù hợp với thực tiễn vùng miền như: Quy hoạch phát triển
đội ngũ, tuyển dụng, sử dụng đội ngũ giáo viên, đánh giá giáo viên theo mô
hình 360 độ hay thực hiện chính sách đãi ngộ và ban hành các chế độ chính sách

đối với giáo viên... đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt
Nam.
14


7. Phương pháp nghiên cứu
Kết hợp các nhóm nghiên cứu sau:
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu các lý luận về quản lý giáo dục; Chỉ thị, Nghị quyết của
Đảng, Nhà nước, Ngành giáo dục và các tài liệu khoa học có liên quan đến vấn
đề nghiên cứu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp phân tích tổng hợp: Phân tích thực trạng phát triển đội
ngũ giáo viên đang công tác tại các trường Phổ thông dân tộc nội trú trên địa bàn
Tỉnh Điện Biên.
- Phương pháp điều tra: Phỏng vấn trực tiếp lãnh đạo Sở, điều tra bằng phiếu
hỏi đối với Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, giáo viên các trường Phổ thông dân tộc
nội trú trên địa bàn Tỉnh Điện Biên.
- Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến các chuyên gia về công tác tổ
chức cán bộ và các nhà nghiên cứu về quản lý giáo dục bậc phổ thông.
7.3. Phương pháp xử lý số liệu:
Dùng thống kê toán học để xử lý các kết quả nghiên cứu.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và
các phụ lục, luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên các trường phổ
thông dân tộc nội trú trong bối cảnh đổi mới giáo dục và đào tạo
Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên các trường phổ thông
dân tộc nội trú Tỉnh Điện Biên.
Chương 3: Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường phổ thông

dân tộc nội trú Tỉnh Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo.

15


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
CÁC TRƯỜNG PHỐ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ ĐÁP ỨNG

YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1 Các nước trên thế giới
Trong bất kỳ xã hội nào, thể chế nào, giáo dục và đào tạo luôn đóng vai
trò to lớn đối với xã hội bởi giáo dục là một nhân tố đảm bảo cho sự tồn tại và phát
triển của xã hội, đồng thời sự tồn tại và phát triển của giáo dục luôn luôn chịu sự
chi phối của trình độ phát triển xã hội.
Trong thời đại của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại ngày nay,
với sự tiến bộ của nền văn minh trí tuệ tạo nên những chuyển biến nhanh chóng về
lượng cũng như về chất của nền kinh tế thế giới. Để thích ứng với yêu cầu xã
hội và phát triển đất nước thì con người phải được trang bị những tri thức hiện
đại, phù hợp với sự phát triển chung của khu vực và thế giới. Để làm được điều
này, giáo dục đào tạo đóng vai trò then chốt, là động lực cơ
bản của sự phát triển, là cơ sở phát triển kinh tế, xã hội của một đất nước.
Quốc đảo Singapore là một ví dụ điển hình cho vai trò của giáo dục. Là
một đất nước hầu như không có nguồn tài nguyên thiên nhiên, không có nước
ngọt, đất canh tác hẹp, nông nghiệp không phát triển, các nguyên liệu phần lớn
nhập từ nước ngoài, nhưng với chính sách giáo dục tốt, với mục tiêu giáo dục là
"Phát triển tài năng của từng cá nhân, sao cho mỗi người đều có thể đóng góp
vào sự nghiệp kinh tế và vào cuộc đấu tranh liên tục nhằm biến Singapore
thành một thị trường quốc tế giàu năng suất và mang tính cạnh tranh" đã tạo lên

một Singapore phát triển thành một nước có cơ sở hạ tầng và một số ngành công
nghiệp phát triển cao hàng đầu châu Á và thế giới như: cảng biển, công nghiệp
đóng và sửa chữa tàu, công nghiệp lọc dầu, chế biến và lắp ráp máy móc.
Singapore là nước hàng đầu về sản xuất ổ đĩa máy tính điện tử và hàng bán dẫn.
Singapore còn là trung tâm lọc dầu và vận chuyển
16


quá cảnh hàng đầu ở châu Á và là quốc gia rất thành công trong việc xây
dựng một đất nước có trình độ dân trí cao và là một trong những quốc gia có hệ
thống giáo dục phát triển hàng đầu Châu Á nơi thu hút hàng ngàn du học sinh
quốc tế đến học tập mỗi năm.
Nhật Bản là cường quốc ở châu Á, là quốc gia đã tạo nên hiện tượng phát
triển thần kỳ về kinh tế từ những năm 60, 70 của thế kỷ XX, nay là quốc gia đứng
hàng thứ 3 thế giới về tiềm lực kinh tế, đất nước này đã coi giáo dục như là biện
pháp chiến lược hàng đầu để phát triển kinh tế - xã hội. Họ đề ra "bộ ba chiến
lược": Giáo dục - Khoa học - Chính sách mở cửa, mà mục tiêu rất quan trọng là
phấn đấu trở thành một cường quốc xuất khẩu hàng gia công có hàm lượng chất
xám cao.
Tại Mêhicô - một nước công nghiệp mới (NIC), trong bản thỏa thuận
quốc gia về hiện đại hóa nền giáo dục đã viết: "Giáo dục là lĩnh vực quyết định
đối với tương lai của một quốc gia. Hoạt động giáo dục của Chính phủ và xã hội là
một trong những ưu tiên lớn nhất của chúng ta…" [32].
Thực tế đã có rất nhiều quốc gia trên thế giới coi phát triển giáo dục là vấn
đề trọng tâm và việc bồi dưỡng đội ngũ giáo viên là vấn đề được đặt lên
hàng đầu
Đại đa số các trường sư phạm ở Úc, New Zeland, Canada … đã thành lập
các cơ sở chuyên bồi dưỡng giáo viên để tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên
tham gia học tập nhằm không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ.
Tại Nhật Bản, việc bồi dưỡng và đào tạo lại cho đội ngũ giáo viên, cán bộ

quản lý giáo dục là nhiệm vụ bắt buộc đối với người lao động sư phạm. Tùy theo thực
tế của từng đơn vị, từng cá nhân mà cấp quản lý giáo dục đề ra các phương thức
bồi dưỡng khác nhau trong một phạm vi theo yêu cầu nhất định. Cụ thể là mỗi cơ
sở giáo dục cử từ 3 đến 5 giáo viên được đào tạo lại một lần theo chuyên môn mới
và tập trung nhiều vào đổi mới phương pháp dạy học.

17


Tại Liên Xô (cũ) các nhà nghiên cứu quản lý giáo dục như: M.I.Kônđacốp,
P.V. Khuđominxki…đã rất quan tâm tới việc nâng cao chất lượng dạy học thông qua các
biện pháp quản lý có hiệu quả. Muốn nâng cao chất lượng dạy học phải có đội ngũ
giáo viên có năng lực chuyên môn. Họ cho rằng kết quả toàn bộ hoạt động của nhà
trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý công tác quản lý
bồi dưỡng, phát triển đội ngũ.
Hội nghị UNESCO tổ chức tại Nê-pan vào năm 1998 về tổ chức quản lý nhà
trường đã khẳng định: "Xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên là vấn đề cơ bản
trong phát triển giáo dục".
1.1.2. Tại Việt Nam
Quan điểm về vai trò của giáo dục trong việc phát huy nhân tố con người
giữ vị trí hết sức quan trọng, ngay sau khi thống nhất đất nước, vai trò của giáo
dục đã được Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm, với Người, con người là vốn quý
nhất, là nhân tố quyết định mọi thành công; con người vừa là mục tiêu, vừa là
động lực của sự nghiệp cách mạng. Đó cũng là cơ sở khoa học, là kim chỉ nam
cho hành động của Đảng ta trong nhận thức và hoạt động xây dựng nền giáo dục
Việt Nam.
Tiếp bước theo con đường cách mạng mà Người đã gầy dựng, Đảng và
Nhà nước đã coi giáo dục - đào tạo là một trong những quyết sách hàng đầu để
xây dựng và phát triển đất nước. Đảng ta đã khẳng định: "Phát triển khoa học
công nghệ cùng phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu" và

"Đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư cho phát triển". Như vậy, sứ mệnh
lịch sử của ngành Giáo dục - Đào tạo rất nặng nề và lớn lao. Tuy nhiên, để thực
hiện được sứ mệnh đó, Giáo dục - Đào tạo phải nhanh chóng thoát khỏi tình
trạng lạc hậu, yếu kém hiện nay; phải theo kịp với trình độ, xu thế phát triển,
hội nhập của khu vực và thế giới, nhất là phải đáp ứng được nhu cầu đào tạo
nguồn nhân lực chất lượng cao của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước.

18


Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã chỉ rõ nhiệm vụ "đổi
mới căn bản, toàn diện giáo dục - đào tạo" nước ta, nhằm mục tiêu xây dựng một
nền giáo dục phát triển cao năng lực con người, thể hiện ở những thành tựu về
khoa học - công nghệ thông tin - truyền thông, sự phát triển tri thức và xu thế toàn
cầu hóa sâu rộng.
Thực tiễn và lý luận giáo dục đã khẳng định rằng: Một trong những giải
pháp quan trọng bậc nhất để nâng cao chất lượng giáo dục, nhất là để đổi mới
căn bản, toàn diện giáo dục nước ta là công tác xây dựng đội ngũ giáo viên.
"Công tác xây dựng đội ngũ giáo viên phải được xem là giải pháp cốt lõi,
quan trọng nhất vì chính đội ngũ này quyết định sự thành bại của việc đổi mới
căn bản, toàn diện nền giáo dục" [4].
Các quan điểm cơ bản của Đảng và Nhà nước ta về giáo dục - đào tạo đã
được thể hiện trong Hiến pháp 1992, Luật Giáo dục 2005, các Nghị quyết
Trung ương 4 (khóa VII), Nghị quyết Trung ương 2 (khóa VIII), Kết luận hội nghị
Trung ương 6 (khóa IX) và Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, X, XI.
Nói về đội ngũ giáo viên, Đảng và Nhà nước ta đã khẳng định:
- Từ lâu, nghề dạy học đã được đánh giá là một trong những nghề cao
quý nhất và giáo viên luôn được xã hội tôn vinh. Giáo viên và cán bộ quản lý là
lực lượng có vai trò quan trọng hàng đầu trong sự nghiệp nâng cao dân trí, đào

tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài cho đất nước.
- Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên là nhiệm vụ của các cấp ủy
Đảng và chính quyền các cấp. Đó là một nhiệm vụ, một bộ phận công tác cán bộ
của Đảng và Nhà nước; trong đó, ngành Giáo dục giữ vai trò chủ động trong
công tác tham mưu và tổ chức thực hiện.
- Phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục phải đảm bảo
yêu cầu: đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu, chuẩn hóa đội ngũ nhằm đáp ứng
nhu cầu vừa tăng về quy mô, vừa nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục.

19


- Chuẩn hóa đội ngũ là chuẩn hóa về các mặt: Vững vàng về chính trị, tư
tưởng; gương mẫu về đạo đức; trong sạch về lối sống; có trí tuệ, kiến thức và năng
lực thực tiễn; gắn bó chặt chẽ với nhân dân.
Trong những năm gần đây, Chính phủ, Bộ Giáo dục & Đào tạo đã có nhiều đề
án, nhiều giải pháp nhằm tăng cường chỉ đạo phát triển sự nghiệp giáo dục, nâng cao
chất lượng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành
"Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020" (QĐ số 711/QĐ-TTg ngày 13 tháng 6
năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ) và đề án "Xây dựng, nâng cao chất lượng
đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2005-2010" (QĐ số
09/2005/QĐ-TTg ngày 11 tháng 01 năm 2005 của Thủ tướng Chính phủ). Gần đây
nhất Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) đã ban hành
Nghị quyết "Về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo giáo dục và Đào
tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế".
Trong những năm gần đây, đội ngũ giáo viên công tác tại vùng sâu, vùng
xa, vùng có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn đã nhận được không ít sự quan
tâm của Đảng và Nhà nước, các chính sách hỗ trợ lần lượt ra đời như Nghị định
61/2006/NĐ-CP, hay Nghị định 116/2010/NĐ-CP về chế độ chính sách đối với giáo

viên và cán bộ quản lý giáo dục công tác ở trường chuyên biệt, ở vùng có điều kiện
kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn; Nghị định 19/2013/NĐ-CP, ngày 19/02/2013 của
Chính phủ về sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định 116/2010/NĐ-CP về
chế độ chính sách đối với giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục công tác ở trường
chuyên biệt, ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, tại các văn bản
trên đã đề ra những chế độ chính sách như: chế độ phụ cấp thu hút, phụ cấp nước
sạch, hỗ trợ chi phí học tập... những chính sách này đã phần nào giúp các giáo viên
nâng cao chất lượng cuộc sống, ổn định kinh tế để chuyên tâm vào công việc giảng
dạy và giáo dục.
Bên cạnh đó, ngành giáo dục và đào tạo Điện Biên cũng đã có những giải
pháp tích cực để nâng cao và phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản
20


lý giáo dục như: Chương trình phát triển giáo dục và đào tạo tỉnh Điện Biên
giai đoạn 2010-2020, Đề án "Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo
viên và cán bộ quản lý giáo dục tỉnh Điện Biên, giai đoạn 2013-2020"
Tuy nhiên tất cả những chính sách hỗ trợ hay Chương trình, Đề án trên
mới chỉ để cập đến đội ngũ giáo viên nói chung mà chưa có bất kỳ một chế độ
chính sách nào giành riêng cho việc phát triển đội ngũ giáo viên công tác tại
các trường phổ thông dân tộc nội trú - một môi trường giáo dục đặc thù - hoàn toàn
khác biệt với các trường phổ thông nói chung.
Tại một số trường Đại học, đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan
đến chuyên ngành QLGD mà tiêu biểu là Luận án tiến sỹ "Những biện pháp
nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên trung học cơ sở ở các tỉnh Tây Nguyên
đáp ứng mục tiêu phổ cập GD trung học cơ sở" của tác giả Nguyễn Sỹ Thư
(2005). Tại luận án này, tác giả đã làm phong phú thêm cơ sở lý luận về chất
lượng đội ngũ giáo viên, phân tích thực trạng đội ngũ giáo viên cấp THCS ở
Tây Nguyên theo các nhiệm vụ của phổ cập GD cấp THCS... qua đó đã đề xuất
các biện pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên cấp THCS ở Tây Nguyên

đáp ứng yêu cầu phổ cập GD cấp THCS.
Bên cạnh đó còn có một số luận văn thạc sỹ của các học viên đã đề cập
đến vấn đề phát triển đổi ngũ giáo viên các trường THPT như: "Phát triển đội
ngũ giáo viên ở trường THPT chuyên tỉnh Vĩnh Phúc" (Vũ Thị Kim Tuyến ĐHGD ĐHQGHN - 2008), "Phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT Thái
Thuận tỉnh Bắc Giang trong giai đoạn hiện nay" (Dương Thị Lựu - ĐHGD
ĐHQGHN - 2012), Phát triển đội ngũ giáo viên các trường THPT tỉnh Điện
Biên giai đoạn 2010-2015 (Nguyễn Tiến Phúc - ĐHGD ĐHQGHN - 2010)...
Với loại hình trường PTDTNT, cũng đã có một số đề tài nghiên cứu
nhưng chủ yếu bàn luận và đưa ra giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học
hoặc phát triển đội ngũ cán bộ quản lý như: "Các BP quản lý của Hiệu trưởng
đối với hoạt động tự học của học sinh các trường PTDTNT tỉnh Quảng Trị"
(Nguyễn Văn Hùng - Huế - 2006) hoặc "Các biện pháp của Hiệu trưởng đối
21


với việc dạy và học của ở trường PTDTNT Lâm Đồng (Huỳnh Văn Bẩy, Viện
Chương trình và Chiến lược giáo dục, 2006)... Các công trình nghiên cứu trên
đã đề cập đến nhiều khía cạnh về quản lý giáo dục, đưa ra nhiều giải pháp cụ thể
nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, nâng cao hiệu quả quản lý của cán
bộ QLGD, nâng cao chất lượng dạy và học phù hợp với thực tiễn của từng đơn
vị, địa phương.
Tuy nhiên ở hầu hết các công trình chưa nhắc đến việc phát triển đội ngũ
giáo viên đang công tác tại các trường Phổ thông dân tộc nội trú. Đây là đội ngũ
giáo viên công tác tại các cơ sở giáo dục chuyên biệt, học sinh của họ là con
em các dân tộc vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn với những đặc điểm về
phong tục, tập quán, ngôn ngữ, văn hóa riêng biệt. Vì vậy, việc giáo dục và quản
lý học sinh tại các trường PTDTNT cũng có những đặc điểm riêng đòi hỏi
người giáo viên không những là những người có trình độ chuyên môn, nghiệp
vụ vững vàng, mà còn phải là những người có những hiểu biết sâu, rộng về đặc
điểm văn hóa vùng, miền, phong tục tập quán các dân tộc… Việc quan tâm, phát

triển đội ngũ giáo viên này đang là vấn đề rất cần thiết không chỉ đối với tỉnh
Điện Biên mà nó còn là vấn đề của ngành giáo dục và đào tạo các tỉnh miền núi
trong cả nước. Vì vậy, tại Luận văn này, tác giả xin được lựa chọn đề tài "Phát
triển đội ngũ giáo viên các trường phổ thông
dân tộc nội trú Tỉnh Điện Biên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào
tạo" nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên công tác tại các trường
PTDTNT nói riêng và nâng cao chất lượng giáo dục toàn ngành nói chung
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo trong giai đoạn hiện nay.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục
1.2.1.1. Quản lý
Quản lý: Trong từ điển tiếng Việt "quản lý" là tổ chức điều khiển hoạt
động của một số đơn vị, một cơ quan [41].
Lịch sử phát triển của xã hội loài người từ xưa cho đến nay, có 3 yếu tố cơ
bản là: nền tảng tri thức, sức lao động và quản lý. Trong đó, quản lý là sự

22