Quản lý hoạt động dạy học ứng dụng ICT phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh ở các trường trung học phổ thông tỉnh điện biên

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO
DỤC

NGUYỄN THÙY DƢƠNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC ỨNG DỤNG ICT PHÁT
TRIỂN
NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO HỌC SINH Ở CÁC
TRƢỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH ĐIỆN BIÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO
DỤC

NGUYỄN THÙY DƢƠNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC ỨNG DỤNG ICT PHÁT
TRIỂN
NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO HỌC SINH Ở CÁC
TRƢỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH ĐIỆN BIÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Mã số: 60.14.01.14

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN THI B
̣ ÍCH LIỄU

HÀ NỘI - 2015


LỜI CẢM ƠN
Sau thời gian học tập và nghiên cứu tại Trường Đại học Giáo dục, Đại
học Quốc gia Hà Nội, được sự giúp đỡ và chỉ bảo tận tình của các thầy, cô
giáo và sự nỗ lực của bản thân, tác giả đã hoàn thành luận văn khoa học này.
Tác giả xin gửi lời tri ân sâu sắc tới các thầy giáo, cô giáo, cán bộ
Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình giảng dạy,
truyền đạt những kiến thức và kinh nghiệm quý báu, tạo mọi điều kiện giúp đỡ
tác giả hoàn thành chương trình học tập và nghiên cứu của mình.
Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới TS.
Trần Thị Bích Liễu, người hướng dẫn khoa học, đầy trách nhiệm, tận tâm đã
giúp đỡ tác giả trong việc định hướng nghiên cứu cũng như trong suốt quá
trình thực hiện đề tài.
Tác giả xin chân thành cảm ơn các cán bộ quản lý, các nhà giáo của
các trường trung học phổ thông tại thành phố Điện Biên Phủ, gia đình, bạn
bè đã tạo điều kiện, cộng tác và ủng hộ tác giả trong quá trình học tập và
nghiên cứu của mình.
Mặc dù đã nỗ lực hết mình trong học tập, nghiên cứu lý luận, khảo sát
thực tiễn, nhưng chắc chắn tác giả không tránh khỏi những thiếu sót. Kính
mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của các thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng
nghiệp và tất cả những ai quan tâm đến đề tài này.
Xin trân trọng cảm ơn!

i


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BCHTW

Ban chấp hành Trung ƣơng

CBQL

Cán bộ quản lý

CNTT

Công nghệ thông tin

CSVC

Cơ sở vật chất

ĐHQG

Đaị hoc Quốc
gia
c

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

ICT

Information and Communication
Technology- Công nghệ thông tin và
truyền thông

THPT

Trung học phổ thông

UBND

Ủy ban nhân dân

i
i


MỤC
LỤC

LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. i

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... ii
MỤC LỤC....................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................... .. iv
DANH MỤC SƠ ĐỒ ........................................................................................ v
MỞ ĐẦU........................................................................................................ .. 1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................... 1
2. Mục tiêu .................................................................................................. 6
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu........................................................ 6
4. Nhiêm vu c nghiên cứu.............................................................................. 6
5.Giả thuyết nghiên cứu .............................................................................. 6
6. Giới haṇ , phạm vi nghiên cứu................................................................. 7
7. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................ 7
7.1. Phƣơng pháp khảo cứu lí luâṇ ... .................................................... 7
7. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn ............................................... 7
7.2.1. Điều tra.................................................................................. 7
7.2.2. Phỏng vấn ............................................................................ 8
7.3. Hồi cƣƣu tƣ liêụ ............................................................................... 9
7.4. Quan sat.......................................................................................... 9
7.5. Phƣơng phap chuyên gia.. ..............................................................9
8. Đóng góp của luâṇ văn............................................................................ 9
9. Cấu trúc của luận văn............................................................................ 10
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA QUẢN LÍ ỨNG DỤNG ICT
TRONG
DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO HỌC SINH
THPT........................................................................................................... 11
1.1. Tổng quan ....................................................................................... .. 11
1.1.1. Nƣớc ngoài................................................................................... 11
iii

1.1.2. Trong nƣớc................................................................................... 14
1.2. Các khái niệm công cụ....................................................................... 17
1.2.1. Ứng dụng ICT trong hoạt động dạy học...................................... 17
1.2.2. Biêṇ pháp quản lý........................................................................ 19
1.2.3. Phát triển năng lực sáng tạo ........................................................ 22
1.3. Các đặc điểm của dạy học ứng dụng ICT trong thế kỷ 21 ................ 25
1.3.1. Mục tiêu, nôị dung....................................................................... 25
1.3.2. Hình thức, phƣơng phap .............................................................. 28
1.4. Các phƣơng tiêṇ ICT trong daỵ hoc c phat triển năng lƣc sang taọ .....
29 cƣ
1.4.1. Đặc điểm của dạy học phát triển năng lực sáng tạo ................... 29
1.4.2. Giới thiêụ cac phần mềm phat triển năng lƣcc sang taọ và cach
sƣƣ dung ..................................................................................................... 34
1.5. Quản lý ứng dụng ICT trong dạy học và dạy học phát triển năng lực
sáng tạo ................................................................................................... 38
1.5.1. Quản lý theo tiếp cận chức năng và phƣơng pháp quản lý......... 38
1.5.2. Quản lý theo tiếp cận quá trình dạy học ..................................... 39
Kết luận Chƣơng 1.................................................................................... 41
Chƣơng 2 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÍ DẠY HỌC ỨNG
DỤNG
ICT PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO HỌC SINH THPT Ở
CÁC TRƢỜNG THPT TỈNH ĐIỆN BIÊN ................................................... 42
2.1. Giới thiệu chung các trƣờng tham gia khảo sát, điều kiêṇ cơ sở vâṭ
chất và phƣơng tiêṇ ICT ........................................................................... 42
2.1.1. Trƣờng THPT thành phố Điện Biên Phủ........................................ 42 2.1.2.
Trƣờng THPT Chuyên Lê Quý Đôn ............................................... 43 2.1.3.
Trƣờng THPT Thanh Chăn ............................................................. 45
2.2. Mục tiêu và nội dung đánh giá thực trạng ........................................ 47
2.2.1. Mục tiêu ...................................................................................... 47
2.2.2. Nôị dung...................................................................................... 48

2.3. Các phƣơng pháp đánh giá ................................................................ 48


iv


2.3.1. Điều tra bằng phiếu hỏi............................................................... 48
2.3.2. Phỏng vấn........................................................................................ 49
2.3.3. Quan sát .......................................................................................... 49
2.4. Kết quả đánh giá thƣc traṇ g............................................................... 51
2.4.1. Nhâṇ thƣƣc về ƣƣng dung ICT trong giờ daỵ và trong daỵ hoc cphat
triển năng lƣc sang taọ .............................................................................. 51 cƣ
2.4.2. Kiến thƣƣc, kỹ năng sử dụng ICT trong dạy học của giáo viên ... 53
2.4.3. Thƣc traṇ g quan lý ƣƣng dung ICT phat triển năng lƣc sang taọ cho cƣ
học sinh ở các trƣờng THPT tỉnh Điện Biên ............................................ 59
2.4.4. Nhƣƣng haṇ chế trong công tac quan lý hoaṭ đông ƣƣng dung ICT
phát huy năng lực sáng tạo của học sinh và nguyên nhân .............................. 68
2.5. Đanh giá chung về công tac quan lý hoaṭ đông ứng dụng ICT phát
triển năng lƣc sang taọ cho hoc c sinh ở cac trƣờng THPT tinh Điêṇ Biên
68
cƣ
2.5.1. Ƣu điểm và lý do ......................................................................... 68
2.5.2. Hạn chế và lý do .......................................................................... 69
Kết luận Chƣơng 2................................................................................. 71
Chƣơng 3 CÁC BIỆN PHÁP THÚC ĐẨY HOẠT ĐỘNG ỨNG DỤNG
ICT
TRONG DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO HỌC
SINH
THPT Ở CÁC TRƢỜNG THPT TỈNH ĐIỆN BIÊN ................................................. 72
3.1. Nguyên tắc đề xuất biêṇ pháp............................................................ 72

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thƣƣa ................................................... 72
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thƣc tiễn ................................................. 72 3.1.3.
Nguyên tắc đảm bảo tính hê tc hống ................................................. 73
3.1.4. Nguyên tắc phối hơp hài hòa các lơị ích ........................................ 73
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính chất lƣơng và hiêụ quả .......................... 74
3.2. Các biện pháp..................................................................................... 74
3.2.1. Đƣa muc tiêu
phát triển năng lƣc sáng taọ cho hoc sinh
và ƣƣng dung
c
c
ICT để phát triển năng lƣc sáng taọ cho hoc sinh
vào kế hoac hc giáo duc c
c


của nhà trƣờng ....................................................................................... 74
v


3.2.2. Nâng cao nhâṇ thƣƣc ƣƣng dụng ICT trong dạy học và trong daỵ hoc c phát
triển năng lƣc sáng taọ ........................................................................... 77
3.2.3. Hƣớng dẫn giáo viên khai thác các phần mềm sáng taọvà sƣƣdung
trong daỵ hoc c ............................................................................................ 79
3.2.4. Bồi dƣỡng cac kỹ năng ICT cho GV, cán bộ quản lý trƣờng học . 80
3.2.5. Đam bao cac điều kiêṇ ICT cho daỵ hoc c và daỵ hoc c phat triển năng
lƣc sang taọ .............................................................................................. 82 cƣ
3.2.6. Tiếp tuc khuyến
khich ƣƣng dung ICT trong daỵ hoc và
c

c daỵ hoc c
phát triển năng lực sáng tạo ......................................................................... 83
3.2.7. Phát huy vai trò của những giáo viên tiên phong và thúc đẩy việc
trao đổi kinh nghiêm ................................................................................ 84
3.3. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của biện pháp........................ 86
3.3.1. Mục tiêu, nôị dung của khao nghiêm.............................................. 86
3.3.2. Đối tƣợng khảo nghiệm .................................................................. 86
3.3.3. Kết quả khao nghiêm ...................................................................... 86
Kết luâṇ chƣơng 3..................................................................................... 90
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHI........................................................... 91 1. Kết
luâṇ ................................................................................................. 91
2. Khuyến nghi.......................................................................................... 93 2.1.
Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Điện Biên ............................... 93 2.2.
Đối với các trƣờng THPT tỉnh Điện Biên.......................................... 93 TÀI
LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 95 PHỤ
LỤC.................................................................................................. 99

vi


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Các điều kiện cần cho việc sáng tạo

52

Bảng 2.3. Các phƣơng pháp dạy học phát triển năng lực sáng tạo cho
học sinh
Bảng 3.1: Kết quả khảo sát mức độ cần thiết của các biện pháp

58

86

Bảng 3.2: Kết quả khảo sát mức độ khả thi của các biện pháp

87

vii


DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.3. Thể hiện các mối tƣơng thích tầm quan trọng của ICT đối với
việc tích cực hóa, cá nhân hóa và phát triển tiềm năng của ngƣời học.

viii

26


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu "Quản lí hoạt động dạy học ứng
dụng ICT phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh ở các trƣờng THPT
tỉnh Điện Biên" xuất phát từ 03 lí do chính sau đây: vai trò quan trọng của
sáng tạo trong thế kỉ 21 và vai trò của dạy học ứng dụng ICT đối với việc phát
triển năng lực sáng tạo cho HS về mặt lí thuyết; yêu cầu cấp thiết của Đảng, Nhà
nƣớc trong việc phát triển năng lực sáng tạo cho HS và trong việc ứng dụng
ICT trong dạy học ở Việt Nam, và thực trạng những hạn chế của quản lí ứng dụng
ICT trong dạy học phát triển năng lực sáng tạo cho HS ở các trƣờng THPT Điện
Biên cần đƣợc giải quyết.
1.1. Vai trò quan trọng của sáng tạo trong thế kỉ 21; vai trò của dạy học

và vai trò của ICT đối với phát triển năng lực sáng tạo cho HS
Sự phát triển của các nền kinh tế dựa trên tri thức và sáng tạo trong thế kỉ
21 đặt ra cho các nền giáo dục nhiệm vụ phát triển năng lực sáng tạo cho nguồn
nhân lực. Viện Nghiên cứu Thịnh vƣợng (Martin Prosperity Institute (MPI),
(2011) chỉ ra rằng, Tất cả mọi người đều có tiềm năng sáng tạo. Sự tiến bộ và
thịnh vƣợng của tƣơng lai phụ thuộc không chỉ trên sự cố gắng của một nhóm
ngƣời tri thức tinh hoa mà phụ thuộc vào việc chúng ta có thể khai phá tiềm năng
sáng tạo của mỗi một ngƣời nhƣ thế nào. Kĩ năng và mỗi cá nhân tài năng là
những lực lƣợng chính dẫn dắt sự phát triển kinh tế và tích lũy sự thịnh vƣợng (Trích
qua Trần Thị Bích Liễu, 2013).
Năng lực sáng tạo đƣợc xem là tổ hợp các kiến thức, kĩ năng và thái độ
của một con ngƣời đối với sự sáng tạo, là mong muốn đƣợc tạo ra những cái
mới, có giá trị cho xã hội và bản thân (Trích qua Trần Thị Bích Liễu, 2013).
Để có đƣợc những con ngƣời lao động có năng lƣc sáng t ạo cần có một nền
giáo dục sáng tạo, nơi đó giáo viên sử dụng các phƣơng pháp sáng tạo để
giúp
ngƣời học khai phá tiềm năng của bản thân, phát triển năng lực sáng tạo.

1


Dạy học phát triển năng lực sáng tạo đòi hỏi giáo viên phải hiểu đƣợc
tiềm năng sáng tạo của học sinh, có kĩ năng sử dụng các phƣơng pháp sáng
tạo, khuyến khích học sinh sáng tạo và có phƣơng pháp đánh giá sự sáng tạo
của các em. Muốn vậy, nhà trƣờng cần tạo môi trƣờng để giáo viên và học
sinh sáng tạo; hiệu trƣởng phát triển năng lực chuyên môn cho giáo viên sao
cho họ có đƣợc các kiến thức và kĩ năng dạy học phát triển năng lực sáng tạo cho
các em.
Với sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông (ICT), việc dạy học
tích cực hóa và sử dụng ICT để giúp học sinh phát triển năng lực sáng tạo trở nên

dễ dàng hơn. ICT cung cấp thông tin cho việc sáng tạo. Nhiều phần mềm và các
công cụ ICT đƣợc sử dụng để giúp học sinh sáng tạo. Một số công cụ nhƣ các công
cụ giúp học sinh sáng tạo các câu chuyện (công cụ Mixed Reality tool giúp
ngƣời dùng trải nghiệm kinh nghiệm của bản thân và thực tiễn qua các phƣơng
tiện công nghệ - Chinthammit, Thomas, 2012), các phần mềm sáng tạo (Unleash
Creativity; Creative Whack Pack, Mind Tools, every note…) sử dụng trong các
môn học cho phép học sinh làm các thí nghiệm, thử và sai, cho phép học sinh tạo
các sản phẩm, trình bày ý tƣởng một cách dễ dàng kết hợp ngôn từ với hình ảnh và
âm thanh...
Để giáo viên có thể ứng dụng ICT trong dạy học cần có một môi trƣờng
ICT và giáo viên cần có các kiến thức, kĩ năng để sử dụng tốt các phƣơng tiện,
công cụ này trong dạy học nhằm phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh.
Nhiều trƣờng học trên thế giới đã có các chính sách đầu tƣ để trang bị cơ sở vật
chất và phƣơng tiện ICT, đào tạo giáo viên các kiến thức và kĩ năng cũng nhƣ có
các chính sách khuyến khích phục vụ dạy học phát triển năng lực sáng tạo.
1.2. Chủ trƣơng, chính sách về phát triển năng lực sáng tạo cho HS và về
ứng dụng ICT trong dạy học
Ở Việt Nam, việc phát triển nguồn nhân lực có năng lực sáng tạo ngày càng
đƣợc chú trọng và đang trở thành tâm điểm của đổi mới giáo dục Việt Nam.
Chiến lƣợc phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020 của Chính phủ, (2012) đặt
2


nhiệm vụ phát triển nền kinh tế dựa trên tri thức ở Việt Nam, tăng cƣờng các
đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực kinh tế, điều đó đòi hỏi phải đổi mới nền giáo
dục. NQTW4 khóa VII chỉ rõ giáo dục có trách nhiệm: đào tạo những con ngƣời
lao động tự chủ, năng động sáng tạo, có năng lực giải quyết các vấn đề do thực tiễn
đặt ra, tự lo đƣợc việc làm, lập nghiệp và thăng tiến trong cuộc sống, qua đó góp
phần xây dựng đất nƣớc giàu mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh.
Vấn đề ứng dụng ICT trong giáo dục, đào tạo đƣợc Đảng và Nhà nƣớc

rất coi trọng, coi yêu cầu đổi mới PPDH có sự hỗ trợ của các phƣơng tiện kỹ
thuật hiện đại là điều hết sức cần thiết. Các Văn kiện, Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng,
Chính phủ, Bộ Giáo dục - Đào tạo đã thể hiện rõ điều này, nhƣ: Nghị quyết CP
của Chính phủ về chƣơng trình quốc gia đƣa công nghệ thông tin vào giáo dục
đào tạo (1993), Nghị quyết Trung ƣơng 2 khóa VIII, Luật giáo dục (1998) và
Luật giáo dục sửa đổi (2005), Nghị quyết 81 của Thủ tƣớng Chính phủ, Chỉ thị
29 của Bộ Giáo dục - Đào tạo, Chiến lƣợc phát triển giáo dục 2001 - 2010, Chỉ
thị số 55/2008/CT-BGDĐT ngày 30/9/2008 của Bộ trƣởng Bộ Giáo dục và
Đào tạo về tăng cƣờng giảng dạy, đào tạo và ứng dụng
công nghệ thông tin trong ngành giáo dục giai đoạn 2008 - 2012;
Thông tƣ số 08/2010/TT-BGDĐT ngày 01/03/2010 của Bộ trƣởng Bộ
Giáo dục và Đào tạo quy định về sử dụng phần mềm tự do mã nguồn mở
trong các cơ sở giáo dục.
Chỉ thị số 29 của Bộ Giáo dục - Đào tạo (ngày 30/7/2001/CT) về tăng
cƣờng giảng dạy, đào tạo và ứng dụng CNTT trong ngành giáo dục giai đoạn
2001 - 2005 nêu rõ CNTT là phƣơng tiện để tiến tới một xã hội hóa học tập,
nhƣng giáo dục và đào tạo phải đóng vai trò quan trọng bậc nhất thúc đẩy sự
phát triển của CNTT.
Trong "Chiến lƣợc phát triển giáo dục - đào tạo đến năm 2010" của Bộ
Giáo dục - Đào tạo đã yêu cầu ngành giáo dục phải từng bƣớc phát triển giáo
dục dựa trên CNTT, vì CNTT và đa phƣơng tiện sẽ tạo ra những thay đổi lớn

3


trong quản lý hệ thống giáo dục, trong chuyển tải nội dung chƣơng trình đến
ngƣời học, thúc đẩy cuộc cách mạng về phƣơng pháp dạy và học.
Hằng năm, ở Việt Nam, Bộ Giáo dục và Đào tạo vận động, tổ chức các
cuộc thi với quy mô lớn, đƣợc phổ biến hầu khắp trên cả nƣớc, nhƣ: Thiết kế Đồ
dùng dạy học, Thiết kế bài giảng E-learning, sử dụng kiến thức liên môn giải

quyết vấn đề nhằm phát triển năng lực sáng tạo và kỹ năng ứng dụng ICT trong việc
dạy - học của giáo viên, học sinh và đem lại những hiệu quả tích cực.
Mặc dù các trƣờng học đã có nhiều cố gắng trong việc triển khai ứng dụng
ICT vào dạy học nhƣng thành tích đạt đƣợc còn khá khiêm tốn. Nền giáo dục nƣớc
ta vẫn chủ yếu là nền giáo dục thi cử, học sinh bị nhồi nhét kiến thức hơn là đƣợc
phát triển các tiềm năng của bản thân; phƣơng pháp giảng dạy của giáo viên chƣa
có nhiều đổi mới; cơ sở vật chất trƣờng học nhất là ICT còn hạn chế
(BCHTW, 2013).
Ở các trƣờng học vùng khó nhƣ Điện Biên thì thực trạng đó còn hạn chế
hơn nữa.
1.3. Thực trạng quản lí ứng dụng ICT cho dạy học phát triển năng lực
sáng tạo cho HS ở các trƣờng THPT Điện Biên
Ở các trƣờng THPT trên địa bàn tỉnh Điện Biên, việc ứng dụng ICT
vào công tác giảng dạy ở các môn học nhằm phát triển năng lực sáng tạo của học
sinh mới chỉ tập trung ở một số trƣờng trung tâm thành phố Điện Biên Phủ. Tại
các huyện xa, do điều kiện kinh tế, xã hội, cơ sở vật chất chƣa đáp ứng đầy đủ
nên việc ứng dụng chƣa đƣợc rộng rãi. Mặc dù tất cả các giáo viên đã đƣợc
Sở Giáo dục và Đào tạo cùng trƣờng sở tại thƣờng xuyên bồi dƣỡng về một
số kỹ năng cơ bản về ICT nhƣ: thiết kế bài giảng điện tử, sử dụng các ứng
dụng của mạng Internet,... nhƣng một số giáo viên (đặc biệt là các giáo viên
lớn tuổi) còn "ngại" trong việc đổi mới các phƣơng pháp, ứng dụng ICT vào
trong dạy học. Giáo viên trẻ nhiệt tình, tìm tòi, khám phá khoa học am hiểu về ICT
thì kinh nghiệm giảng dạy chƣa nhiều, chƣa có đủ kỹ năng vận dụng nhuần
nhuyễn các phƣơng pháp dạy học.
4


Ngoài ra ở tỉnh khó khăn nhƣ Điện Biên, kinh tế gia đình của phần lớn
học sinh còn khó khăn, nên chƣa có điều kiện tiếp xúc thƣờng xuyên với các thiết
bị, phần mềm, công cụ ICT. Thời gian trên lớp đƣợc các thầy cô giáo giới

thiệu, tổ chức dạy học ứng dụng ICT là chƣa đủ để các em khắc sâu, trải
nghiệm và sáng tạo.
Kiến thức, kỹ năng về công nghệ thông tin ở một số giáo viên vẫn còn hạn
chế, chƣa đủ vƣợt ngƣỡng để đam mê và sáng tạo, thậm chí còn né tránh.
Mặc khác, phƣơng pháp dạy học cũ vẫn còn nhƣ một lối mòn khó thay đổi, sự uy
quyền, áp đặt vẫn chƣa thể xoá đƣợc trong một thời gian tới. Việc sử dụng
công nghệ thông tin để đổi mới phƣơng pháp dạy học chƣa đƣợc nghiên
cứu kỹ, dẫn đến việc ứng dụng không đúng chỗ, không đúng lúc, nhiều khi còn
lạm dụng nó.
Việc đánh giá một tiết dạy có ứng dụng công nghệ thông tin còn lúng
túng. Chính sách, cơ chế quản lý còn nhiều bất cập, chƣa tạo đƣợc sự đồng bộ trong
thực hiện. Các phƣơng tiện, thiết bị phục vụ cho việc đổi mới phƣơng pháp
dạy học bằng phƣơng tiện chiếu projector, … còn thiếu và chƣa đồng bộ và chƣa
hƣớng dẫn sử dụng nên chƣa triển khai rộng khắp và hiệu quả.
Rõ ràng so với những yêu cầu về phƣơng diện lí thuyết, yêu cầu triển
khai ứng dụng ICT trong dạy học và phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh
của Đảng và Nhà nƣớc, các trƣờng THPT ở Điện Biên còn có nhiều hạn chế
ngăn cản sự phát triển năng lực của học sinh. Những hạn chế đó tập trung chủ yếu
vào năng lực ứng dụng, sử dụng các tiện ích của ICT trong dạy học của giáo viên
và môi trƣờng ICT của các trƣờng. Điều đó đòi hỏi hiệu trƣởng các trƣờng học
phải có các biện quản lí để giúp giáo viên sử dụng tốt hơn ICT trong việc phát
triển năng lực sáng tạo cho học sinh.

5


2. Mục tiêu
Đề tài nghiên cứu cơ sở lí luận và đánh giá thực trạng công tác quản lí
hoạt động dạy học nhằm đề xuất các biện pháp thúc đẩy việc ứng dụng ICT
trong dạy học phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh ở các trƣờng THPT

tỉnh Điện Biên.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể: Hoạt động dạy học phát triển năng lực sáng tạo cho HS
3.2. Đối tƣợng: Quản lí hoạt động dạy học ứng dụng ICT phát triển
năng lực sáng tạo cho học sinh ở các trƣờng THPT tỉnh Điện Biên.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận của công tác quản lí hoạt động dạy
học ứng dụng ICT phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh THPT.
4.2. Đánh giá thực trạng công tác quản lí hoạt động dạy học ứng
dụng ICT phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh THPT ở các trƣờng
THPT tỉnh Điện Biên
4.3. Đề xuất các biện pháp quản lí thúc đẩy ứng dụng ICT trong dạy
học phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh ở các trƣờng THPT tỉnh Điện
Biên.
5. Giả thuyết nghiên cứu
Tất cả các học sinh đều có năng lực sáng tạo và cần đƣợc phát triển.
Dạy học là con đƣờng tốt nhất để phát triển năng lực sáng tạo cho các em. Ứng
dụng ICT trong dạy học giúp học sinh phát triển năng lực này một cách dễ
dàng hơn. Ở các trƣờng THPT tỉnh Điện Biên, dù đã cố gắng để sử dụng ICT
trong dạy học và chú ý phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh thì các hạn chế
về ICT (CSVC ICT, năng lực ICT của giáo viên, học sinh, cán bộ quản lí, môi
trƣờng ICT)... đang là rào cản đối với việc phát triển năng lực

6


sáng tạo của học sinh. Nếu có các biện pháp quản lý ứng dụng ICT trong dạy
học thì sẽ phát triển đƣợc năng lực sáng tạo cho học sinh các trƣờng trung học phổ
thông tỉnh Điện Biên.
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu

Đề tài chỉ nghiên cứu công tác quản lý hoạt động dạy học ứng dụng ICT
nhằm phát triển năng lực sáng tạo của cho học sinh THPT ở 03 trƣờng THPT
trên địa bàn tỉnh Điện Biên.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lí luận
- Nghiên cứu các văn bản, chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Nhà nƣớc, Bộ
GD&ĐT về ứng dụng ICT trong dạy học
- Nghiên cứu, phân tích, tổng quan tài liệu, bài nghiên cứu, sách báo, ấn
phẩm về ứng dụng ICT trong dạy học và giáo dục phát triển năng lực sáng tạo
của học sinh.
7.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Điều tra: Thực hiện tại 03 trƣờng THPT trên địa bàn Tỉnh Điện
Biên Phủ với các mẫu điều tra dự kiến
7.2.1.1. Mục tiêu: Làm rõ thực trạng dạy học sử dụng ICT để phát triển
năng lực sáng tạo cho học sinh và các biện pháp quản lí nhằm thúc đẩy việc ứng
dụng ICT trong dạy học phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh.
7.2.1.2. Nội dung phiếu hỏi
- Nhận thức của các cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về sáng tạo và
vai trò của sáng tạo đối với quá trình nhận thức của học sinh.
- Thực trạng của hoạt động dạy học ứng dụng ICT phát triển năng lực
sáng tạo của học sinh trong trƣờng THPT.

7


- Thực trạng các biện pháp quản lý của nhà trƣờng trong việc ứng dụng
ICT trong giáo dục phát triển năng lực sáng tạo của học sinh.
7.2.1.3. Đối tượng điều tra
06 Cán bộ quản lý của 03 trƣờng (Hiệu trƣởng, Phó Hiệu trƣởng), 60 giáo
viên các bộ môn ở 03 trƣờng, 150 Học sinh đại diện cho các khối lớp của 3 trƣờng

THPT
7.2.1.4. Xử lí kết quả
Sử dụng phần mềm SPSS để tổng hợp thông tin, tính tỉ lệ phần trăm các
câu trả lời và phân tích kết quả.
7.2.2. Phỏng vấn
7.2.2.1. Mục tiêu: Tìm hiểu sâu thực trạng công tác quản lí hoạt động
dạy học ứng dụng ICT phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh THPT ở các
trƣờng THPT tỉnh Điện Biên
7.2.2.2. Nội dung phỏng vấn
- Khả năng sáng tạo là gì?
- Vì sao khả năng sáng tạo của học sinh chƣa đƣợc phát huy trong quá
trình học tập?
- Hoạt động ứng dụng ICT phát triển năng lực sáng tạo của học sinh
trong các trƣờng THPT diễn ra nhƣ thế nào?
- Những hạn chế trong công tác quản lý hoạt động dạy học ứng dụng
ICT phát huy năng lực sáng tạo của học sinh và nguyên nhân?
7.2.2.3. Đối tượng phỏng vấn:
03 Hiệu trƣởng, 06 giáo viên, 30 số học sinh đại diện các khối lớp ở 03
trƣờng

8


7.2.2.4. Xử lí kết quả
Ghi chép lại các ý kiến trả lời để phân tích và đƣa ra minh chứng cho
các nhận định về thực trạng quản lý hoạt động dạy học ứng dụng ICT phát
triển năng lực sáng tạo cho học sinh của các cán bộ quản lý, đội ngũ giáo viên
trong nhà trƣờng THPT tỉnh Điện Biên.
7.3. Hồi cứu tƣ liệu: Nghiên cứu các tài liệu, hồ sơ của nhà trƣờng để
tìm hiểu về thực trạng dạy học phát triển năng lực sáng tạo và ứng dụng ICT

trong dạy học phát triển năng lực sáng tạo.
7.4. Quan sát: Quan sát 5 giờ dạy có ứng dụng ICT của 5 GV ở 3 trƣờng
tham gia khảo sát
7.4.1. Mục tiêu
Đánh giá kĩ năng ứng dụng ICT trong các giờ dạy của giáo viên trong
việc phát triển năng lực sáng tạo của học sinh THPT
7.4.2. Nội dung
- Đánh giá việc ứng dụng ICT trong dạy học có giúp thể hiện nội dung
bài học dễ hiểu, logic, thể hiện kiến thức sinh động, dẫn dắt học sinh xây dựng
bài học
- Đánh giá việc ứng dụng ICT trong dạy học giúp học sinh tìm tòi, khám phá,
hệ thống hóa, khắc sâu kiến thức, kích thích sự hƣng phấn, tích cực và giúp học sinh sáng
tạo nhƣ thế nào.
7.4.3. Phân tích giờ dạy
Phân tích theo các tiêu chí về dạy học ứng dụng ICT để phát triển năng
lực sáng tạo cho học sinh
7.5. Phương pháp chuyên gia:
Xin ý kiến chuyên gia đánh giá mức độ khả thi và cần thiết của các biện
pháp đề ra.
8. Dự kiến đóng góp của luận văn

9


8.1. Làm rõ cơ sở lí luận của công tác quản lí hoạt động dạy học
ứng dụng ICT phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh THPT.
8.2. Phản ánh đƣợc thực trạng công tác quản lí hoạt động dạy học
ứng dụng ICT phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh THPT ở các
trƣờng THPT tỉnh Điện Biên
8.3. Đề xuất các biện pháp quản lí thúc đẩy ứng dụng ICT trong dạy

học phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh ở các trƣờng THPT tỉnh Điện
Biên.
9. Cấu trúc của luận văn:
Ngoài phần mở đầu, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn có 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của quản lý ứng dụng ICT trong hoạt động
dạy học phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh THPT.
Chƣơng 2: Thực trạng công tác quản lí hoạt động dạy học ứng dụng ICT
phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh THPT ở các trƣờng THPT tỉnh Điện Biên
Chƣơng 3. Biện pháp thúc đẩy ứng dụng ICT trong dạy học phát triển
năng lực sáng tạo cho học sinh ở các trƣờng THPT tỉnh Điện Biên.

10


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA QUẢN LÍ ỨNG DỤNG ICT TRONG DẠY
HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CHO HỌC SINH
THPT
1.1 Tổng quan
1.1.1. Nước ngoài
Ứng dụng ICT trong dạy học để phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh
đƣợc nhiều quốc gia quan tâm, đầu tƣ và đã mang lại những kết quả cụ thể. Nhiều
nƣớc, nhiều tổ chức và cá nhân đã phát triển các dự án cung cấp các
nguồn tài liệu số, các phần mềm phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh (ví
dụ, các phần mềm Pocket Generator of Ideas, CPS Cheat Sheet, The 100
What's of Creativity, 100 câu hỏi giả tƣởng "if, Second life, phần mềm viết sáng tạo
ifiction, Pasifika, Beatbugs... hay các trang web có chứa các nguồn
thông tin và các sản phẩm sáng tạo của học sinh nhƣ
hay
/>

Vấn đề ứng dụng ICT để phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh đƣợc
nhiều tác giả nghiên cứu (Ainley, Jarvis, McKeo và các đồng nghiệp, Bakhshi và
Rarh; Bruns và Brien; Chinthammit và Thomas; Dunmill và Arslanagic...).
Trong các công trình này các tác giả đã bàn về các lợi ích của ICT đối với việc dạy và
học và phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh nhờ các tƣơng tác số và nhờ các
chức năng hình ảnh, lời nói, bài viết và âm thanh đƣợc kết hợp trong các phần
mềm ICT giúp học sinh phát triển sự tò mò, tƣởng tƣợng và tƣ duy sáng tạo khi các
em khám phá các nguồn thông tin, ghép ảnh hay sử dụng các sơ đồ, biểu tƣợng
để hình ảnh hóa thông tin, khi các em tƣ duy để tạo ra các ý tƣởng mới.
Bên cạnh đó, các tác giả cũng nghiên cứu và phản ánh các kết quả ứng
dụng ICT để phát triển năng lực cho học sinh trong một số môn học cụ thể.
11


Dựa trên các dự án sử dụng ICT trong sáng tạo nghệ thuật (âm nhạc, tạo hình
và múa) ở New Zealand, Úc, Anh Quốc và Mĩ, Dunmill M and Arslanagic A,
(2006) cho rằng, các sáng tạo trong lĩnh vực nghệ thuật nhờ có ứng dụng ICT
đã mang lại những lợi ích thiết thực vì nó phát triển các kĩ năng thế kỉ 21 cho học
sinh, một số ý tƣởng sản phẩm nghệ thuật đã có tác dụng góp phần phát triển
kinh tế và xã hội của các nƣớc. Các tác giả cũng cho thấy tác dụng của ICT
(blog, wiki, các trang mạng xã hội, trò chơi) đối với hứng thú học tập và phát
triển năng lực sáng tạo trong môn lịch sử. Hay đối với môn toán, ICT giúp các em
chơi với các trò chơi về con số, phép tính, các thƣớc đo... từ đó ứng dụng kiến thức
vào giải quyết các bài toán thực tế và phát triển các cách giải bài toán khác
nhau...Bakhshi và Rarh, (2012) cho thấy các tác dụng của ICT trong dạy học
môn hóa học giúp các em củng cố nắm chắc kiến thức một cách dễ dàng, phát
triển năng lực tƣởng tƣợng và giải quyết vấn đề.
Tác giả Loveless, (2002) đã đánh giá những tác động của ICT đối với phát
triển năng lực sáng tạo cho học sinh qua các môn học trong chƣơng trình cho
thấy ICT đã giúp học sinh phát triển đƣợc các tiềm năng sáng tạo trong tất cả

các môn học nhờ có ứng dụng ICT. Bà cũng chỉ ra sự cần thiết phải sử dụng
ICT trong dạy học cho tất cả các môn học. Các tác giả (Margaret Cox và các
đồng nghiệp, 2003; Ainley, Jarvis, McKeo..., 2012; Loveless, 2006 và một số tác
giả khác) cũng chỉ ra mối quan hệ mật thiết giữa thành tích học tập của học sinh, sự
phát triển các kĩ năng sáng tạo của các em trong mối quan hệ với khả năng sử dụng
ICT của các em và của giáo viên, các chỉ dẫn của giáo viên hỗ trợ cho học sinh,
cho rằng khi việc sử dụng ICT gắn với mục tiêu dạy học sẽ cho những kết quả
tốt nhất. Theo Loveless, (2006), những ngƣời có năng lực sử dụng ICT có nhiều kĩ
năng sử dụng các loại phƣơng tiện số khác nhau và quan trọng hơn là họ hiểu các lí
do vì sao các phƣơng tiện kĩ thuật đó phù hợp với những thao tác và tình huống cụ
thể giúp họ có đƣợc những lựa chọn có cơ sở, đánh giá đƣợc các tác động của chúng
và đón nhận những khả năng, những sự phát triển mới. Trong nghiên cứu của
Margaret Cox (2003) ở các trƣờng học
12


của nƣớc Anh cho rằng, khi giáo viên kết hợp các kiến thức về môn học với kĩ
năng sử dụng ICT một cách thành thạo thì sẽ giúp học sinh đạt đƣợc thành tích học
tập cao nhất. Dunmill and Arslanagic, (2006) chỉ ra các đặc trƣng của dạy học
ứng dụng ICT để phát triển năng lực sáng tạo cho ngƣời học.
Bàn về khía cạnh quản lí, các tác giả (Loveless, 2006; Dunmill and
Arslanagic, 2006) cho rằng, yếu tố quan trọng nhất giúp các trƣờng học phát
triển đƣợc năng lực sáng tạo cho học sinh là tầm nhìn của ngƣời lãnh đạo nhà
trƣờng. Theo các tác giả, muốn sử dụng ICT trong dạy học để phát triển năng lực
của học sinh thì cần có các điều kiện cần thiết về chính sách, cơ sở hạ tầng, thiết bị
ICT và đặc biệt là các phần mềm ICT, các tƣ liệu số liên quan đến lĩnh vực môn học
cần phát triển năng lực cho các em. Các nghiên cứu cho thấy, trong thực tế,
việc ứng dụng ICT trong dạy học gặp rất nhiều khó khăn: sự hạn chế của học
sinh và giáo viên về kĩ năng sử dụng ICT là rào cản lớn nhất đối với việc ứng
dụng ICT, nhận thức không đầy đủ, đôi khi có sự lệch lạc về tác dụng của ICT

đối với việc học tập và phát triển của học sinh; khả năng và sự thuận tiện của
việc truy cập các nguồn thông tin trên Intenet và cách sử dụng chúng... Điều
này đòi hỏi lãnh đạo nhà trƣờng phải có sự đầu tƣ về cơ sở hạ tầng và thiết bị
ICT. Quan trọng hơn lãnh đạo nhà trƣờng cần trang bị cho giáo viên các kĩ năng
sử dụng ICT để phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh, đặt mục tiêu phát triển
năng lực cho học sinh trong kế hoạch phát triển của nhà trƣờng. Các nghiên
cứu trên cũng chỉ ra tầm quan trọng của văn hóa tổ chức đối với việc khuyến
khích sự sáng tạo. Muốn giáo viên và học sinh sáng tạo thì môi trƣờng đó phải chấp
nhận và ủng hộ những ý tƣởng mới. Lãnh đạo nhà
trƣờng cần xây dựng một nhà trƣờng có văn hóa khuyến khích sự sáng tạo.
Tóm lại, để phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh, lãnh đạo các nhà
trƣờng cần có sự đầu tƣ, có kế hoạch và có sự quản lí một cách hiệu quả, đảm bảo
các điều kiện ICT và các kĩ năng sử dụng ICT thì mới có thể phát triển đƣợc năng
lực sáng tạo cho học sinh. Và quan trọng nhất là lãnh đạo nhà

13