TIỂU LUẬN xây DỰNG NHÀ nước PHÁP QUYỀN xã hội CHỦ NGHĨA và TRÁCH NHIỆM của QUÂN đội NHÂN dân TRONG TÌNH HÌNH HIỆN NAY

1

XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
VÀ TRÁCH NHIỆM CỦA QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM
TRONG TÌNH HÌNH HIỆN NAY

Mở đầu

Lịch sử loài người đã trải qua một thời gian dài không có nhà
nước, mọi công việc trong xã hội đều do những người, những tổ chức
đứng đầu các thị tộc, bộ lạc điều hành. Nhưng từ khi xuất hiện chế độ tư
hữu và giai cấp đã làm nảy sinh nhà nước – một bộ máy quyền lực của
giai cấp thống trị ra đời. Từ đó đến nay, xã hội loài người đã và đang có
sự tồn tại của nhiều kiểu và hình thức nhà nước khác nhau, như nhà
nước chiếm hữu nô lệ, phong kiến, tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa;
nhà nước quân chủ, cộng hòa, đơn nhất và liên bang v.v. Mỗi kiểu và
hình thức nhà nước ấy có những đặc trưng riêng, có những ưu việt và
hạn chế riêng. Nhưng tiến bộ hơn cả chỉ có nhà nước xã hội chủ nghĩa –
nhà nước của giai cấp vô sản.
Ở nước ta, sau cách mạng tháng tám năm 1945, nhà nước xã hội
chủ nghĩa Việt Nam chính thức ra đời, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhà
nước ta đã ngày càng vững mạnh về mọi mặt. Ngày nay, trước những
đòi hỏi của tình hình mới, nhà nước ta cần phải được nâng lên một tầm
cao mới, phải được xây dựng theo hướng nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa để đáp ứng những yêu cầu đó.
1. Xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam
trong tình hình hiện nay.
Trong những năm gần đây, tình hình thế giới và khu vực có nhiều
biến đổi phức tạp, cơ hội và thách thức ngày càng đan xen vào nhau và

2

tác động đến công cuộc đổi mới ở nước ta một cách sâu sắc theo nhiều
chiều hướng khác nhau. Các cuộc xung đột dân tộc, sắc tộc diễn ra ở
nhiều nơi, tình trạng khủng bố có chiều hướng gia tăng nhất là từ sau
cuộc chiến tranh giữa Mỹ và liên quân với Iraq năm 2003; chạy đua về
vũ khí hạt nhân đang có xu hướng phát triển rộng hơn; các tổ chức phản
động ngày càng ra sức hoạt động chống phá công cuộc xây dựng đất
nước của nhiều quốc gia, dân tộc; nền kinh tế thế giới có những biểu
hiện phát triển không bền vững v.v. Trước tình hình đó, Đại hội Đảng
toàn quốc lần thứ X khẳng định: “Nước ta đang đứng trước nhiều thách
thức lớn, đan xen nhau, tác động tổng hợp và diễn biến phức tạp, không
thể coi thường bất cứ thách thức nào. Nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế
so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới vẫn tồn tại. Tình trạng
suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của bộ phận không
nhỏ cán bộ, đảng viên gắn với tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí vẫn
đang diễn ra là nghiêm trọng chưa được ngăn chặn hiệu quả. Những biểu
hiện xa rời mục tiêu, lý tưởng xã hội chủ nghĩa chưa được khắc phục.
Các thế lực thù địch vẫn đang ráo riết thực hiện âm mưu “diễn biến hoà
bình”, gây bạo loạn lật đổ, sử dụng các chiêu bài “dân chủ”, “nhân
quyền”, “tôn giáo” hòng làm thay đổi chế độ chính trị ở nước ta”[01; tr.
22]. Vì thế, “đòi hỏi bức bách của toàn dân tộc lúc này là phải tranh thủ
cơ hội, vượt qua thách thức, tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, toàn diện và
đồng bộ hơn, phát triển với tốc độ nhanh hơn và bền vững hơn”[01; tr.
23”. Trong đó đặc biệt coi trọng việc phát huy vai trò của nhà nước.
Muốn vậy, chúng ta càng phải đẩy mạnh hơn nữa quá trình xây dựng
nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay.


3

Nhà nước pháp quyền là một hình thức tổ chức nhà nước đặc biệt
mà ở đó có sự ngự trị cao nhất của pháp luật, với nội dung thực hiện
quyền lực của nhân dân. Nói đến nhà nước pháp quyền trước hết phải
nói đến quyền lực của luật pháp, sự tồn tại của nhà nước pháp quyền
không cho phép có sự yếu kém, lỏng lẻo, hạ thấp tính chất và vai trò của
luật pháp. Căn cứ tối cao để duy trì, điều hành và thống trị trong xã hội
của nhà nước này phải là hệ thống pháp luật, tất cả mọi tổ chức, mọi lực
lượng, mọi thành viên trong xã hội đều phải nhất nhất tuân thủ nghiêm
ngặt những điều đã quy định trong luật. Nhà nước pháp quyền là hình
thức tổ chức nhà nước mà ở đó quyền lực nhà nước là sự thể hiện sức
mạnh quyền lực của giai cấp thống trị, là sự thể hiện tập trung lợi ích và
ý chí của đại đa số quần chúng nhân dân. Do đó, theo hình thức tổ chức
này, nhà nước phải bảo đảm và phát huy được chế độ dân chủ, thực hiện
tốt chế độ trưng cầu dân ý. Từ đó, tích cực xây dựng mối quan hệ bền
chặt giữa nhà nước và toàn thể các công dân trong xã hội.
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước có
hệ thống luật pháp phù hợp với quyền lợi, lợi ích của mọi người dân
Việt Nam, luôn bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân. Đồng
thời mọi người dân Việt Nam đều phải chấp hành nghiêm chỉnh hệ
thống luật pháp đó. Như vậy, tiêu chí đầu tiên của Nhà nước pháp quyền
xã hội chủ nghĩa ở nước ta là phải có hệ thống luật pháp đúng đắn, phù
hợp với tình hình cụ thể trong từng giai đoạn lịch sử, phù hợp và bảo
đảm được mọi quyền lợi chính đáng của toàn thể nhân dân lao động Việt
Nam. Trước pháp luật, mọi người đều phải được hưởng sự công bằng,
bình đẳng về cả quyền lợi và nghĩa vụ, đồng thời đều phải có trách
nhiệm tham gia xây dựng hệ thống pháp luật ấy. Một mặt, pháp luật bảo


4

vệ quyền lợi chính đáng mọi người dân Việt Nam; mặt khác, mỗi người
dân cũng phải chấp hành nghiêm những quy định trong luật do nhà nước
ban hành; ai vi phạm đều bị xử phạt công minh, chính xác, không phân
biệt chức vụ, nghề nghiệp. Mọi thành viên trong toàn xã hội đều phải
“sống và làm việc theo hiến pháp và pháp luật”, nội dung tư tưởng đó
phải thực sự trở thành nếp sống tốt đẹp, phải trở thành thói quen trong
cuộc sống và hoạt động của mỗi người dân Việt Nam. Pháp luật vừa là
hình thức pháp lý của tự do dân chủ, vừa là công cụ cơ bản để đảm bảo
tự do và dân chủ. Do vậy, chỉ có trong khuôn khổ của hiến pháp và pháp
luật, tự do dân chủ mới có ý nghĩa giá trị thực tế. Nghĩa là, tự do dân chủ
phải gắn liền, phải đi đôi với kỷ cương và trật tự. Tuân thủ nghiêm chỉnh
pháp luật, thực hiện tích cực các quy định của pháp luật, sống và làm
việc có kỷ cương, kỷ luật, có quy tắc, nguyên tắc là một trong những yêu
cầu chủ yếu của việc xây dựng nhà nước pháp quyền. Hệ thống luật
pháp càng tiến bộ, nội dung các điều luật càng cụ thể, rõ ràng và càng
phù hợp thì giá trị của luật càng cao, việc tổ chức thực hiện càng được tự
giác và nghiêm minh. Tính cương quyết và tính nhân văn của luật pháp
nước ta hiện nay là sự khẳng định, sự thể hiện sinh động, đầy đủ những
giá trị cao đẹp của con người và xã hội, thể hiện tính ưu việt của chế độ
xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta đang tập trung xây dựng. Do đó,
có thể khẳng định rằng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam
là nhà nước của dân, do dân, vì dân; thông qua chế độ dân chủ, bầu cử,
thông qua các quyền giám sát, đóng góp ý kiến mà mọi người dân Việt
Nam có thể tham gia vào quá trình xây dựng hệ thống nhà nước; thực
hiện tốt phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”. Nhà
nước ta là công cụ quyền lực chủ yếu để nhân dân xây dựng một quốc


5

gia dân tộc độc lập xã hội chủ nghĩa theo mục tiêu dân giàu, nước mạnh,
xã hội công bằng, dân chủ và văn minh, góp phần tích cực vào cuộc đấu
tranh vì hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ trên thế giới. Để
thể hiện rõ điều này, hiến pháp 1992 (sửa đổi) đã khẳng định: “Nước
cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa của dân, do dân, vì dân. Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân
dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông
dân và đội ngũ trí thức”[02; tr.13].
Xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa chính là phương
hướng chủ yếu để tăng cường sức mạnh, vai trò của nhà nước, đẩy
mạnh, đẩy nhanh quá trình đổi mới, cải cách hành chính, phương thức
hoạt động của nhà nước ta hiện nay. Phải xây dựng nhà nước ta thực sự
là nhà nước của dân, do dân và vì dân; mọi thái độ, hành vi sách nhiễu,
gây phiền hà cho nhân dân đều phải bị xử lý theo đúng luật định. Cần
phải nhận thức đúng đắn rằng, nhà nước ta là do nhân dân lập nên, do
nhân dân bầu ra, vì vậy nhân dân có quyền kiểm tra, giám sát mọi hoạt
động của nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Do Tổng tuyển cử
mà toàn dân bầu ra Quốc hội, Quốc hội sẽ cử ra chính phủ. Chính phủ đó
thật sự là chính phủ của toàn dân”[03; tr. 133], “Chính phủ là đầy tớ của
nhân dân. Nhân dân có quyền đôn đốc và phê bình Chính phủ. Chính
phủ thì việc to việc nhỏ đều nhằm mục đích phục vụ lợi ích của nhân
dân. Vì vậy, nhân dân lại có nhiệm vụ giúp đỡ Chính phủ, theo đúng kỷ
luật của Chính phủ và làm đúng chính sách của Chính phủ, để Chính phủ
làm tròn phận sự mà nhân dân đã giao phó cho”[06; tr. 368]. Gần 10
năm trở lại đây, các kỳ họp Quốc hội thường xuyên có nội dung “trả lời
chất vấn” của những người chịu trách nhiệm chính trên từng lĩnh vực, trả


6

lời các câu hỏi do các đại biểu Quốc hội thay mặt cử tri cả nước nêu ra.
Đây là một hoạt động vừa nhằm nâng cao tinh thần trách nhiệm, đòi hỏi
đội ngũ cán bộ nhà nước phải có trình độ năng lực thực sự, giám làm,
giám chịu trách nhiệm trước nhân dân; vừa nâng cao vai trò làm chủ,
phát huy hiệu quả chế độ dân chủ của nhân dân ta, góp phần xây dựng
nhà nước ngày càng vững mạnh. Bên cạnh đó, nhà nước luôn phải xác
định lấy phục vụ nhân dân làm mục tiêu cao nhất, mọi hoạt động đều
phải vì nhân dân; phải xây dựng bộ máy nhà nước trong sạch, vững
mạnh, sức mạnh nhà nước từ sức mạnh của nhân dân, của khối đại đoàn
kết toàn dân; luôn phải gần dân, sát dân, thể hiện đúng ý chí, nguyện
vọng của nhân dân, đảm bảo trên thực tế quyền lực nhà nước thuộc về
nhân dân. Mỗi cán bộ công chức nhà nước phải thực sự như những công
bộc của dân, luôn chăm lo cho cuộc sống ấm no, hạnh phúc và yên bình
của nhân dân. Bàn về vấn đề này, chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Chúng
ta phải hiểu rằng các cơ quan chính phủ từ toàn quốc cho đến các làng,
đều là công bộc của dân, nghĩa là để gánh vác việc chung cho dân, chứ
không phải đè đầu dân”[03; tr. 56].
Vì lẽ đó, chúng ta càng phải “đẩy nhanh công cuộc xây dựng nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trên các mặt: hệ thống thể chế, chức
năng, nhiệm vụ; tổ chức bộ máy; cán bộ công chức; phương thức hoạt
động. Định rõ những việc nhà nước phải làm và bảo đảm đủ các điều
kiện để làm tốt; khắc phục tình trạng buông lỏng hoặc làm thay, chồng
chéo về chức năng, nhiệm vụ giữa các cơ quan của Đảng và cơ quan nhà
nước; hiện đại hoá nền hành chính nhà nước”[01; tr. 253]. Thực sự bảo
đảm cho nhân dân tham gia vào quá trình quản lý nhà nước, tham gia
vào xây dựng hệ thống pháp luật và tham gia quyết định những công


7

việc trọng đại của nhà nước, khắc phục những biểu hiện dân chủ hình
thức. Quản lý đất nước không phải bằng đạo lý, mà phải bằng pháp luật,
phải “tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, thực hiện thống nhất các
chức năng của nhà nước và phát huy có hiệu quả quyền làm chủ của
nhân dân trên mọi hoạt động của Đảng, Nhà nước cũng như các lĩnh vực
của đời sống xã hội”[07; tr. 1]; “có cơ chế và biện pháp kiểm soát, ngăn
ngừa và trừng trị tệ quan liêu, tham nhũng, lộng quyền, vô trách nhiệm,
xâm phạm quyền dân chủ của công dân”[04; tr. 19].
Hiện nay, chúng ta cần phải xây dựng cho được một cơ chế pháp
luật có hiệu quả, đảm bảo cho nhân dân luôn là chủ thể duy nhất và tối
cao của quyền lực nhà nước, mọi hoạt động của nhà nước nhân dân đều
có thể kiểm tra, giám sát được. Đặc biệt trong tình hình tham nhũng
đang trở thành quốc nạn như hiện nay, kỷ cương phép nước đang bị vi
phạm một cách nghiêm trọng, sự tác động tiêu cực từ mặt trái của nền
kinh tế thị trường đang làm băng hoại phẩm chất đạo đức, lối sống của
một số cán bộ, đảng viên trong bộ máy nhà nước. Vì vậy, cơ chế luật
pháp càng tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình kiểm tra, giám sát và vai
trò làm chủ của nhân dân bao nhiêu, thì sẽ càng làm hạn chế những yếu
kém trong bộ máy nhà nước bấy nhiêu. Bất kỳ ở đâu, bất cứ lúc nào,
pháp luật luôn là một trong những công cụ quan trọng để nhà nước quản
lý xã hội, củng cố kỷ cương và tăng cường dân chủ.
Ngày nay, khi cả nước đang dốc sức cho công cuộc đổi mới toàn
diện, nhiều vấn đề mới nảy sinh khiến cho việc cải cách, nâng cao chất
lượng làm luật càng đặt ra một cách cấp thiết hơn, nên Hiến pháp nước
ta xác định Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật, chứ không phải
bằng đạo lý, phải không ngừng tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa.


8

Một thực tế cho thấy, những vụ việc xảy ra vừa qua, hầu hết là do nhân
dân tố giác hoặc do báo chí phanh phui; chưa có tổ chức nào trong bộ
máy nhà nước làm được việc đó. Ở một số nơi này, nơi khác còn xảy ra
nhiều vụ việc vi phạm pháp luật, “tình trạng khiếu kiện của nhân dân ở
nhiều nơi kéo dài và phức tạp, chưa được các cấp, các ngành giải quyết
kịp thời”[05; tr. 134]. Nguyên nhân chủ yếu cũng là do hệ thống luật
pháp còn nhiều điểm chưa hợp lý, chưa theo kịp sự phát triển của tồn tại
xã hội, đôi khi gây lúng túng cho các cơ quan chức năng trong quá trình
xử lý; đồng thời cũng do tác phong, phương pháp công tác và trách
nhiệm của cán bộ công chức nhà nước ở nơi ấy. Vì thế, Đảng ta xác
định: “Đổi mới cơ chế, xác định trách nhiệm của các cấp, các cơ quan,
cán bộ, công chức trong việc giải quyết kịp thời khiếu nại, tố cáo của
công dân”[05; tr. 134 – 135].
Như vậy, một trong những vấn đề chủ yếu và cấp thiết trong xây
dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay, là phải
xây dựng cho được một nhà nước thực sự của dân, do dân và vì dân;
phải phát huy được vai trò làm chủ của toàn thể nhân dân trong mọi hoạt
động của nhà nước, từ khâu xây dựng hệ thống luật pháp đến quá trình
thực thi pháp luật.
Cùng với việc xây dựng nhà nước của dân, do dân và vì dân là
việc kiện toàn, cải cách lại bộ máy nhà nước theo hướng tinh gọn, có
phân công, phân cấp cụ thể trên cơ sở thống nhất quyền lực của nhà
nước. Nhà nước ta cũng được tổ chức theo hình thức tam quyền phân
lập, cũng có các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp. Mỗi cơ quan
có những chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn khác nhau, nhưng trong
quá trình hoạt động đòi hỏi phải thường xuyên phối hợp chặt chẽ, tuân


9

thủ đúng pháp luật. Tuy nhiên, hoạt động lập hiến, lập pháp chi phối
mạnh, trực tiếp tới hoạt động hành pháp nên được nhìn nhận như một
hoạt động đỉnh cao của quyền lực nhà nước, do vậy Quốc hội luôn đứng
ở vị trí quan trọng đặc biệt. Trong hiến pháp 1992 (đã sửa đổi) có nêu rõ,
Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất, Chủ tịch nước là người đứng
đầu Nhà nước; chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất; Toà
án nhân dân tối cao là cơ quan xét xử cao nhất.
Quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt
Nam đòi hỏi rất lớn ở việc xây dựng hệ thống luật, mà nội dung trung
tâm là hoạt động làm luật của Quốc hội, quyền lực của Quốc hội được
kết tinh trong các điều quy định của luật, hiệu lực thực tế của luật càng
cao thì thể hiện quyền lực của Quốc hội càng lớn và ngược lại. Nên, để
tăng cường quyền lực cho Quốc hội, để bảo đảm tính khả thi cao của
luật, phải tăng cường năng lực làm luật của Quốc hội cũng như của bản
thân từng đại biểu Quốc hội. Khi đã có hệ thống luật phù hợp, cơ quan
chấp hành, thực thi luật phải tiến hành tổ chức thực hiện nghiêm túc,
những thành viên trong cơ quan này không được để lợi ích hay quan hệ
riêng tư chi phối, làm ảnh hưởng không tốt đến tính công minh của luật
pháp. Theo điều 109 trong hiến pháp 1992 thì Chính phủ là cơ quan chấp
hành của Quốc hội, cơ quan hành pháp, cơ quan hành chính nhà nước
cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Từ sau đại hội
Đảng toàn quốc lần thứ X (2006) đến nay, cơ quan Chính phủ đã và
đang làm việc tích cực và hiệu quả hơn, đang từng bước đẩy mạnh được
kỷ cương phép nước, vai trò quyền lực của luật pháp trong đời sống xã
hội. Các cơ quan tư pháp, thực thi pháp luật (như toà án, viện kiểm
sát…) thực hiện nghiêm túc, hiệu quả hơn. Các vụ án trọng điểm được


10

tiến hành chặt chẽ, đúng trình tự, bảo đảm tính công minh, chính xác, xét
xử đúng người, đúng tội từng bước nâng cao lòng tin cho quần chúng
nhân dân.
Cùng với các tổ chức chính trị trên, quá trình xây dựng nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam cũng đòi hỏi phải xây dựng và
tăng cường các tổ chức luật sư, các tổ chức tư vấn pháp luật, công chứng
nhà nước v.v. Có những điều khoản cụ thể cho các tổ chức này hoạt
động trong khuôn khổ của pháp luật, kịp thời xử lý nghiêm túc những
biểu hiện lợi dụng kẽ hở của pháp luật để làm trái pháp luật và gây khó
khăn cho nhân dân.
Xuất phát từ lý luận Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề
nhà nước, nhà nước xã hội chủ nghĩa, nhà nước của dân, do dân và vì
dân; Đảng ta xác định phải xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền
xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong tình hình hiện nay. Để thực hiện được
vấn đề này, trước hết phải xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam. Cần xác
định rõ Đảng và Nhà nước đều là tổ chức chính trị xã hội nằm trong hệ
thống chính trị, Đảng lãnh đạo nhà nước, nhưng Đảng cũng phải thực
hiện và chấp hành nghiêm chỉnh luật pháp của Nhà nước. Cương lĩnh
xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội có ghi:
“Đảng lãnh đạo hệ thống chính trị, đồng thời là bộ phận của hệ thống ấy.
Đảng liên hệ mật thiết với nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân, hoạt
động trong khuôn khổ hiến pháp và pháp luật”[04; tr. 21]. Nhà nước có
trách nhiệm cụ thể hoá đường lối, chủ trương của Đảng, chuyển ý chí và
nguyện vọng của nhân dân thành pháp luật, chính sách của Nhà nước để
phục vụ nhân dân. Thông qua bộ máy nhà nước, đảm bảo cho đường lối,


11

chủ trương lãnh đạo của Đảng trở thành hiện thực sinh động trong đời
sống xã hội. Bên cạnh đó, Đảng phải thường xuyên chăm lo xây dựng
đội ngũ cán bộ, công chức có đủ phẩm chất, trình độ và năng lực, thực
sự là những “công bộc” của nhân dân, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao
của công cuộc đổi mới, kiện toàn và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa Việt Nam của dân, do dân và vì dân; lãnh đạo công tác
kiểm tra, thanh tra, giám sát mọi hoạt động của các cơ quan Nhà nước.
Hai là, tiến hành cải cách thể chế và phương thức hoạt động của
Nhà nước theo hướng kiện toàn tổ chức; đổi mới và nâng cao hiệu quả
chất lượng làm luật; giảm bớt phiền hà của thủ tục hành chính, xoá bỏ
triệt để cơ chế “xin cho”. Xây dựng một nền hành chính quốc gia dân
chủ, trong sạch, vững mạnh, từng bước hiện đại hoá phân công, phân
cấp, nâng cao tính chủ động của các cấp chính quyền địa phương.
Ba là, tiếp tục đẩy mạnh việc phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa,
giữ vững kỷ luật, kỷ cương, tăng cường pháp chế theo hướng nâng cao
chất lượng đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân. Đại hội Đảng
toàn quốc lần thứ IX nêu rõ: “Phát huy dân chủ đi đôi với giữ vững kỷ
luật, kỷ cương, tăng cường pháp chế, quản lý xã hội bằng pháp luật,
tuyên truyền, giáo dục toàn dân nâng cao ý thức chấp hành pháp
luật”[05; tr. ].
Bốn là, tiếp tục đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống tham
nhũng ở các cấp, các ngành, từ Trung ương đến cơ sở; chống tham ô,
lãng phí, quan liêu, cửa quyền, hách dịch, sách nhiễu nhân dân, đặc biệt
là các hành vi lợi dụng chức quyền để làm giàu bất chính. Đảng ta khẳng
định, phải “có cơ chế và biện pháp kiểm soát, ngăn chặn và trừng trị tệ


12

quan liêu, tham nhũng, lộng quyền vô trách nhiệm, xâm phạm quyền dân
chủ của công dân”[04; tr. 19].
2. Trách nhiệm của Quân đội nhân dân Việt Nam đối với việc
xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong tinh hình
hiện nay.
Quân đội nhân dân Việt Nam từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà
chiến đấu; là công cụ bạo lực sắc bén của Nhà nước ta, luôn có nhiệm vụ
sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu thắng lợi, bảo vệ vững chắc Tổ quốc
Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong mọi tình huống; tích cực tham gia bảo
vệ, giữ gìn an ninh trật tự, an toàn xã hội; tham gia lao động sản xuất xây
dựng kinh tế và có nhiệm vụ quốc tế cao cả. Khái quát các nhiệm vụ của
Quân đội ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói Quân đội ta là đội quân chiến
đấu và đội quân công tác. Vì vậy, tham gia xây dựng nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam cũng được xác định là một trong
những nội dung, nhiệm vụ quan trọng của Quân đội ta.
Quân đội nhân dân Việt Nam phải thường xuyên quán triệt và thực
hiện tốt các chủ trương, chính sách, các quy định trong Hiến pháp và
pháp luật do Nhà nước ta ban hành; cụ thể hóa các nội dung trong Hiến
pháp và pháp luật thành những nội dung cơ bản của điều lệnh, điều lệ,
thành các quy định trong Quân đội. Quân đội vừa là một trong những lực
lượng gương mẫu chấp hành luật pháp của Nhà nước, vừa là lực lượng
tuyên truyền, giáo dục nhân dân hiểu biết và thực hiện có hiệu quả hệ
thống pháp luật ấy.
Trong những năm qua, Quân đội ta luôn làm tốt vai trò của đội
quân chiến đấu và đội quân công tác; đã thực hiện tốt “ba cùng” (cùng


13

ăn, cùng ở, cùng làm) với nhân dân, tạo ra mối quan hệ tốt đẹp giữa

Quân đội với nhân dân, làm tăng thêm giá trị cao đẹp của anh “Bộ đội cụ
Hồ” trong lòng nhân dân, nên Quân đội ta đã cùng với các lực lượng
khác giải quyết tốt các “điểm nóng” ở nhiều nơi, mang lại sự bình yên
cho đất nước.
Hiện nay, đứng trước những đòi hỏi khách quan của tình hình mới,
đòi hỏi của việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt
Nam, Quân đội ta đang ra sức xây dựng Quân đội theo hướng “cách
mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại”. Chỉ có xây dựng
theo phương hướng đó, mới làm cho Quân đội ta thực sự là công cụ bạo
lực sắc bén, là cánh tay đắc lực, là “bàn tay sắt” của Nhà nước ta. Từ đó
làm tăng thêm quyền lực thống trị của Nhà nước, làm cơ sở “vật chất” và
“tinh thần” vững chắc để Nhà nước ta phát huy hết uy lực, quyền lực,
răn đe và sẵn sàng đánh trả các thế lực đi ngược lại Hiến pháp và luật
pháp của Nhà nước, ngược lại lợi ích và nguyện vọng của đông đảo quần
chúng nhân dân lao động ở nước ta. Thường xuyên nâng cao bản lĩnh
chính trị, tăng cường bản chất giai cấp công nhân, chống “phi chính trị
hoá Quân đội”, trên cơ sở đó xây dựng Quân đội ta thực sự là một Quân
đội cách mạng; tuyệt đối trung thành với Đảng, Nhà nước và nhân dân.
Đồng thời, nâng cao trình độ chính quy, trình độ tinh nhuệ cả về kỹ thuật
và chiến thuật, từng bước hiện đại hóa về vũ khí, trang bị v.v. qua đó,
khẳng định sức mạnh của Quân đội nhân dân Việt Nam, nhằm chứng
minh cho sức mạnh quyền lực của Nhà nước ta.
Quân đội ta phải vừa tích cực đề cao tinh thần cảnh giác, vừa duy
trì nghiêm túc chế độ sẵn sàng chiến đấu; giải quyết tốt các mối quan hệ,
đồng thời thường xuyên phối hợp chặt chẽ với các tổ chức, lực lượng


14

khác, nhất là lực lượng Công an nhân dân; có kế hoạch, phương án tác

chiến cụ thể, kịp thời ứng phó khi có tình huống xảy ra. Quân đội nhân
dân và Công an nhân dân là lực lượng chủ yếu, là “bàn tay sắt” của Nhà
nước ta. Tình hình chính trị – xã hội ở nước ta có được ổn định hay
không, chủ quyền lãnh thổ quốc gia và chế độ xã hội xã hội chủ nghĩa
của chúng ta có còn hay mất là phụ thuộc rất lớn và trực tiếp vào hai lực
lượng này. Do vậy, hai lực lượng này càng mạnh bao nhiêu, phối hợp
với nhau càng chặt chẽ bao nhiêu thì càng làm cho sức mạnh của Nhà
nước ta tăng lên bấy nhiêu, và như thế Nhà nước ta càng có điều kiện
thuận lợi trong việc thực hiện chức năng chính trị giai cấp của mình.
Ngoài ra, Quân đội ta còn phải làm tốt công tác hoạt động phối hợp với
các tổ chức, đoàn thể, lực lượng khác như các tổ chức bảo vệ, dân quân
tự vệ, hội cựu chiến binh, các tổ chức thanh niên v.v. để xây dựng thế
trận quốc phòng toàn dân vững mạnh, xây dựng cơ sở chính trị vững
chắc, tạo lập các địa bàn chiến lược, phục vụ tốt hơn nữa cho yêu cầu
nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc của Quân đội ta, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ
mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó.
Trong bối cảnh tệ tham nhũng đang trở thành quốc nạn ở nước ta,
nhiều tệ nạn xã hội, nhiều vấn đề tiêu cực nảy sinh từ mặt trái của nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Một mặt, Quân đội ta
phải là lực lượng tiên phong trong thực hiện pháp lệnh “Phòng, chống
tham nhũng” của Chính phủ ban hành năm 2003. Mặt khác, tích cực phát
hiện, đưa ra ánh sáng những kẻ cố tình vi phạm, kiên quyết chống lại các
tệ nạn đó, làm trong sạch nội bộ Quân đội và bộ máy Nhà nước Việt
Nam xã hội chủ nghĩa.


15

Những năm gần đây, do khoa học kỹ thuật và công nghệ phát triển
như vũ bão, đã làm cho các ngành, các lĩnh vực không ngừng phát triển.

Nền kinh tế tăng trưởng mạnh, kéo theo sự phát triển cũng như sự nảy
sinh hàng loạt vấn đề đòi hỏi các tổ chức, các lực lượng phải nghiên cứu
giải quyết. Đặc biệt là đòi hỏi của việc xây dựng, thể chế hoá pháp luật
phù hợp với tình hình mới, vừa làm cơ sở pháp lý để xét xử các vụ việc
xảy ra, vừa để tạo ra “hành lang thông thoáng” cho các lĩnh vực của đời
sống xã hội hoạt động và phát triển. Quá trình đó Quân đội ta cũng phải
tham gia xây dựng hệ thống luật pháp, nhất là những vấn đề liên quan,
ảnh hưởng tới lĩnh vực bảo vệ Tổ quốc, góp phần ngày càng hoàn thiện
hệ thống luật pháp nước ta, trên cơ sở đó hoàn thiện từng bước việc xây
dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Kết luận
Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện
nay là một trong những vấn đề cấp thiết, đáp ứng yêu cầu đòi hỏi khách
quan của thời kỳ mở cửa, hội nhập, hợp tác và phát triển trên mọi lĩnh
vực của đời sống xã hội, góp phần hoàn thiện hệ thống chính trị của
nước ta, tạo điều kiện quan trọng cho sự thắng lợi của công cuộc đổi mới
toàn diện đất nước. Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam, là quá trình xây dựng nhà nước của dân, do dân và vì dân,
dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam, là quá trình nâng cao vai
trò làm chủ đất nước của nhân dân ta.


16

Để xây dựng thành công Nhà nước pháp quyền, cần phải có sự
đóng góp tích cực của mọi tổ chức, mọi lực lượng, trong đó có vai trò,
trách nhiệm của Quân đội nhân dân Việt Nam. Do vậy, Quân đội ta phải
thường xuyên quán triệt và thực hiện tốt nhiệm vụ này./.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
01. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ X, Nxb chính trị quốc gia, Hà Nội 2006.
02. Hiến pháp nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, năm
1992 (đã sửa đổi 2001), NXb chính trị quốc gia, Hà Nội 2002.
03. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 4, Nxb chính trị quốc gia, Hà Nội
1995.
04. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội ở nước ta, Nxb Sự Thật, Hà Nội 1992.


17

05. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ IX, Nxb chính trị quốc gia, Hà Nội 2001.
06. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 7, Nxb chính trị quốc gia, Hà Nội
1996.