Chùa ông (quảng triệu hội quán) của người hoa thành phố cần thơ (tóm tắt trích đoạn)

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TRÀ VINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH
____________________________

ISO 9001:2008

HÀ HỒNG NGỌC

CHÙA ÔNG (QUẢNG TRIỆU HỘI QUÁN)
CỦA NGƯỜI HOA THÀNH PHỐ CẦN THƠ
Chuyên ngành: VĂN HÓA HỌC
Mã số: 60310640

LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HÓA HỌC
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS LÊ CHÍ QUẾ

TRÀ VINH, NĂM 2016


TÓM TẮT
Với những đặc trưng riêng biệt về địa lý, kinh tế - xã hội, Nam Bộ nói chung
và thành phố Cần Thơ nói riêng đã và đang là nơi hội tụ, tiếp biến nhiều dòng chảy
văn hóa của các thành phần dân tộc khác nhau. Trong số những dòng văn hóa đó thì
văn hóa của người Hoa có lẽ là mạnh mẽ nhất. Với nhiều nguyên nhân khác nhau,
người Hoa đã di cư vào Việt Nam qua nhiều thời kỳ và có một bộ phận đã định cư
lâu dài ở Cần Thơ.
Và trong quá trình định cư trên vùng lãnh thổ mới, người Hoa đã tiếp tục phát
triển những đặc trưng văn hóa của mình trên cơ sở những yếu tố văn hóa truyền thống.
Những cơ sở tín ngưỡng với kiến trúc thờ tự thường là nơi biểu hiện rõ, sâu sắc và
tập trung nhất những đặc trưng văn hóa và những thành tựu nghệ thuật đặc sắc của
cộng đồng người Hoa. Vì thế tôi chọn đề tài “Chùa Ông (Quảng Triệu Hội Quán)

của người Hoa thành phố Cần Thơ” để nghiên cứu.
Nội dung luận văn chúng tôi vận dụng linh hoạt một số phương pháp nghiên
cứu Văn hóa học tiêu biểu như: phương pháp hệ thống và liên ngành, so sánh, phỏng
vấn sâu, khảo sát thực địa để tìm ra những nét tương đồng, khác biệt nổi bật về kiến
trúc, tín ngưỡng của chùa Ông nhằm phục vụ công tác bảo tồn và phát huy giá trị di
tích. Bố cục kết cấu gồm có ba chương, trong quá trình viết các chương có sự so sánh
với chùa Phước Minh Cung – Trà Vinh và miếu Quan Thánh Đế Quân – An Giang.
Bước đầu chúng tôi trình bày tổng quan cơ sở lí luận và thực tiễn, đặc biệt là
các khái niệm tín ngưỡng và văn hóa tín ngưỡng, phân loại tín ngưỡng, cơ sở tín
ngưỡng và giá trị kiến trúc, mỹ thuật, đặc trưng và giá trị của tín ngưỡng, biến đổi
văn hóa và biến đổi sinh hoạt tín ngưỡng và một số lý thuyết tiếp cận như thuyết về
giao lưu tiếp biến văn hóa, thuyết sinh thái văn hóa để làm cơ sở lí luận nghiên cứu
chùa Ông. Dựa cơ sở đó, chúng tôi trình bày tổng quan chùa Ông ở thành phố Cần
Thơ. Ngoài ra, chúng tôi còn trình bày sơ lược vị trí của di tích chùa Ông và sinh hoạt
tín ngưỡng tại chùa Ông trong tổng thể văn hóa phi vật thể ở Cần Thơ để có cái nhìn
tổng quan hơn, sâu sắc hơn, toàn diện hơn về chùa Ông.
-iii-


Trên cơ sở lý luận đã trình bày, chúng tôi vận dụng vào việc nghiên cứu mang
tính thực tiễn cao. Đó là chúng tôi trình bày đặc trưng kiến trúc, mỹ thuật của chùa
Ông tại thành phố Cần Thơ, một ngôi chùa hầu hết vật liệu để cấu thành các chi tiết
kiến trúc và thờ tự đều được đưa từ Quảng Đông sang, như: cột gỗ, đá làm trụ chân
cột, liễn đối, kèo, đòn tay, chuông đồng, lư hương… Đặc biệt, các diềm mái, bao lam,
bức phù điêu và quần thể tiểu tượng gốm trên nóc được chạm lộng, đắp nổi,.. rất sắc
sảo còn bảo tồn, lưu giữ đến ngày nay.
Chúng tôi cũng làm rõ nhận thức, đức tin của công chúng về Quan Thánh và
chùa Ông cũng như tổ chức sinh hoạt tín ngưỡng của Ban Quản trị chùa, cơ chế quản
lý và công chúng. Riêng về lễ hội, chúng tôi trình bày các lễ hội ở chùa Ông như lễ
vía Quan Thánh, Thiên Hậu Thánh Mẫu, Tài Bạch Tinh Quân,...

Đồng thời, chúng tôi chỉ ra sự tiếp xúc và giao lưu văn hóa qua nghệ thuật kiến
trúc, mỹ thuật giữa người Hoa với các dân tộc khác rõ nét hơn. Ngoài ra, nhiều tộc
người khác cũng tiếp thu yếu tố văn hóa của người Hoa như hình thức thờ Quan
Thánh trong gia đình, chức năng là vị thần độ mạng. Sự tiếp thu văn hóa được xem
như là một quy luật tất yếu của các tộc người sống cộng cư với nhau trong một khu
vực gần hai thế kỷ.
Song song đó, chúng tôi cũng khái quát bối cảnh kinh tế - xã hội của thành
phố Cần Thơ hiện nay và những biến đổi trong sinh hoạt văn hóa – xã hội để làm nổi
rõ những giá trị bất biến của tín ngưỡng Quan Thánh và chùa Ông ở Cần Thơ. Qua
đó, góp phần khẳng định vai trò của chùa Ông trong đời sống tinh thần của người
Hoa, là điểm giao lưu văn hóa giữa người Hoa với các dân tộc Kinh, Khmer trên
mảnh đất Cần Thơ.
Để chùa Ông giữ nguyên hiện trạng và tồn tại lâu dài, chúng tôi đưa ra hướng
quản lý để bảo tồn và phát huy giá trị di tích nhằm thu hút ngày càng nhiều khách tham
quan đến chùa Ông nói riêng và thành phố Cần Thơ nói chung để xứng tầm là thành phố
trung tâm động lực phát triển của vùng đồng bằng sông Cửu Long.

-iv-


ABSTRACT
With the distinct features of geography, economy – society, Southern region,
especially Can Tho City, is the place gathering and acculturating cultural flow from
different ethnic groups. In that, Chinese culture is the strongest. Due to varied
reasons, Chinese people migrated to Vietnam by time-period and some of them
settled in Can Tho long time ago.
During settle process in new land, Chinese people continue to develop their
culture based on the available traditional culture. Creed structures with worship
architecture manifest clearly, deeply Chinese culture and art achievements.
Therefore, I choose the theme “Ong Pagoda (Quang Trieu Association) of Chinese

people in Can Tho City”.
In the content of this thesis, we apply some typical research methods of
culturology such as: systematic method, interdisciplinary method, comparative
method, deep interview method and field research to find out the outstanding similar
and different features about the architecture and creed of Ong Pagoda in order to serve
for preserving and developing vestige values. Outline of thesis includes three
chapters. There is the comparison with Phuoc Minh Cung Pagoda – Tra Vinh and
Quan Thanh De Quan Temple – An Giang.
First of all, we present general basic theories and reality, especially concepts
of creed and creed culture, creed classification, creed basis, values of architecture, art
and specificity, creed value, cultural change, creed life change and some approaching
theories such as theory of acculturation exchange, theory of eco-culture to be basis
theories for researching Ong Pagoda. Based on them, we give the overview about
Ong Pagoda in Can Tho City. Moreover, we present briefly the location and creed
life at Ong Pagoda in the overall intangible culture in Can Tho for the general, deep
and comprehensive view of Ong Pagoda.

-v-


Based on the above theories, we apply to research with high practicality. We
present typical features of architecture and art of Ong Pagoda in Can Tho City which
building materials were transported from Guang Dong, China such as: wood pillars,
stone pedestal, couplet board, rafter, purlin, bronze bell, censer,…. Especially, roof
edgings, bao lam, relieve pictures and pottery symbol complex on the roof are curved
and relieved finely which preserved until now.
We also explain the awareness and belief of people about Quan Thanh and Ong
Pagoda as well as organizing creed life of pagoda administrative board, management
mechanic and public. As for festival, we present festivals at Ong Pagoda such as
Birthday festival of Quan Thanh, Thien Hau Thanh Mau, Tai Bach Tinh Quan,…

At the same time, we show the contact and cultural exchange by comparison
Chinese architecture and art with the other ethnic groups. In addition, some ethnic
groups acquire Chinese culture as worshiping Quan Thanh in family to protect them.
The cultural acquirement is regarded as inevitable rule when ethnic groups live
together in a region in two centuries.
Besides, we generalize economic – social background of Can Tho City
presently and changes in cultural – social life in order to highlight constant value of
Quan Thanh creed and Ong Pagoda in Can Tho whereby affirming the role of Ong
Pagoda in spirit life of Chinese people and being the place exchanging culture
between Chinese people and Kinh people, Khmer people in Can Tho.
For the purpose of preserving actual state, we propose some management
methods in order to preserve and develop vestige value so that Can Tho City,
especially Ong Pagoda, attracts more and more tourists in the context that Can Tho
becomes the development center of Mekong Delta.

-vi-


MỤC LỤC
Trang tựa
Quyết định giao đề tài
LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii
TÓM TẮT ................................................................................................................ iii
ABSTRACT ............................................................................................................... v
DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................... x
DANH SÁCH CÁC HÌNH....................................................................................... xi
DANH SÁCH CÁC BẢNG .....................................................................................xii
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ..................................................................................2
3. Mục tiêu nghiên cứu ...........................................................................................3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ..........................................................................................3
5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................4
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ............................................................5
7. Bố cục của luận văn ............................................................................................6
PHẦN NỘI DUNG .................................................................................................... 7
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........................ 7
1.1. Cơ sở lý luận ....................................................................................................7
1.1.1 Tín ngưỡng và văn hóa tín ngưỡng ...........................................................7
1.1.2. Phân loại tín ngưỡng...............................................................................11
1.1.3. Đặc trưng và giá trị của tín ngưỡng ........................................................12
1.1.4. Biến đổi văn hóa và biến đổi sinh hoạt tín ngưỡng ................................13
1.1.5. Một số lý thuyết tiếp cận văn hóa tín ngưỡng ........................................16
1.2. Cơ sở thực tiễn ...............................................................................................19
1.2.1. Người Hoa ở Cần Thơ – quá trình lịch sử và hiện trạng ........................19

-vii-


1.2.2. Lịch sử hình thành và phát triển của chùa Ông ở Cần Thơ ....................26
1.3. Vị trí của di tích chùa Ông và sinh hoạt tín ngưỡng tại chùa Ông trong tổng
thể văn hóa phi vật thể ở Cần Thơ ........................................................................27
CHƯƠNG 2: GIÁ TRỊ KIẾN TRÚC – MỸ THUẬT VÀ SINH HOẠT TÍN
NGƯỠNG Ở CHÙA ÔNG ..................................................................................... 31
2.1. Nghệ thuật kiến trúc – mỹ thuật.....................................................................31
2.1.1. Đặc điểm kiến trúc..................................................................................31
2.1.2. Đặc điểm mỹ thuật..................................................................................39
2.2. Giá trị văn hóa của sinh hoạt tín ngưỡng tại chùa Ông .................................42
2.2.1. Nhận thức, đức tin của công chúng về Quan Thánh và chùa Ông .........42

2.2.2. Các thành tố tổ chức sinh hoạt tín ngưỡng .............................................46
2.2.3. Lễ hội chùa Ông .....................................................................................48
2.2.3.1. Lễ vía Quan Thánh ..........................................................................49
2.2.3.2. Lễ vía Bà Thiên Hậu .......................................................................54
2.2.3.3. Các lễ hội khác ................................................................................55
CHƯƠNG 3: DI TÍCH CHÙA ÔNG TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA Ở CẦN
THƠ HIỆN NAY ..................................................................................................... 59
3.1. Bối cảnh kinh tế - xã hội Cần Thơ và những biến đổi trong sinh hoạt văn hóa
– xã hội ..................................................................................................................59
3.1.1. Bối cảnh kinh tế - xã hội.........................................................................59
3.1.2. Những biến đổi trong sinh hoạt văn hóa – xã hội ..................................62
3.2. Những giá trị bất biến của tín ngưỡng Quan Thánh và chùa Ông ở Cần Thơ .....64
3.2.1. Chùa Ông – trung tâm giáo dục truyền thống văn hóa tộc người Hoa ở
Cần Thơ ............................................................................................................64
3.2.2. Chùa Ông – điểm giao lưu văn hóa các tộc người ở Cần Thơ ...........67
3.3. Những vấn đề còn bàn thảo trong nhận thức và tổ chức quản lý di tích lịch sử
văn hóa chùa Ông ở Cần Thơ ...............................................................................73
3.3.1. Nhận thức của người dân ........................................................................73
3.3.2. Quản lý văn hóa ......................................................................................75

-viii-


KẾT LUẬN .............................................................................................................. 81
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 84
PHỤ LỤC

-ix-

DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT
NXB

Nhà xuất bản

KHXH & NV

Khoa học xã hội & Nhân văn

VHTT

Văn hóa thông tin

Tp.HCM

Thành phố Hồ Chí Minh

NV TPHCM

Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh

PL

Phụ lục

PV

Phỏng vấn

TL

Trả lời

Tp

Thành phố

ĐBSCL

Đồng bằng sông Cửu Long

-x-


DANH SÁCH CÁC HÌNH
Số hiệu hình
Hình 1.1
Hình 1.2

Hình 1.3
Hình 1.4
Hình 2.1

Tên hình
Bản đồ thành phố Cần Thơ
Chùa Ông (Quảng Triệu Hội quán) – Thành phố Cần Thơ,
kiến trúc hình chữ Quốc
Bảng ghi danh công đức những người đóng góp xây chùa,
giúp xác định niên đại chùa Ông
Lư đồng niên đại 1896

Trang
(Phụ lục)
8
8

9
9

So sánh sự khác biệt giữa ngạch cửa chùa Ông – Cần Thơ
và chùa Phước Minh Cung – Trà Vinh

10

Hình 2.2

Thuyền Bát Nhã bằng gỗ chạm lọng 4 lớp

10

Hình 2.3

Gian chính điện chùa Ông

11

Hình 2.4

Gian thờ Phật Quán Thế Âm

11

Hình 2.5

Mỹ thuật ở chùa Ông

Hình 2.6

Bộ Ngũ Sự bằng gỗ

13

Hình 2.7

Lễ vía Quan Thánh

13

Hình 2.8

Lễ vật người dân cúng ngày vía Quan Thánh

14

Hình 3.1

Khách đến viếng chùa Ông ngày thường

14

12-13

-xi-


DANH SÁCH CÁC BẢNG
Số hiệu bảng
Bảng 1.1
Bảng 2.1
Bảng 3.1

Tên bảng

Danh sách chùa, miếu của người Hoa ở TP. Cần Thơ

Trang

(Phụ lục)
5

Sự giống và khác giữa chùa Ông – Cần Thơ, chùa Phước Minh
Cung – Trà Vinh, miếu Quan Thánh Đế Quân – An Giang
Số liệu khách du lịch đến Tp.Cần Thơ

-xii-

6
7

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngay từ đầu thế kỷ XX, Cần Thơ được xem là một trong những vị trí trung
tâm kinh tế, văn hóa, xã hội của vùng đồng bằng sông Cửu Long. Mặc dù Cần Thơ
không có những thắng cảnh, di tích lịch sử văn hóa nổi tiếng như: Vườn Quốc gia
Phong Nha - Kẻ Bàng, Quần thể di tích Cố đô Huế, Thánh địa Mỹ Sơn,..., nhưng Cần
Thơ lại có những điểm du lịch mang đặc trưng tự nhiên miền sông nước như chợ nổi
trên sông, vườn trái cây (như Mỹ Khánh, Phong Điền…), cánh đồng phù sa, cù lao
ven sông và nhiều điểm du lịch khác, bên cạnh là các di sản văn hóa phi vật thể (đờn
ca tài tử, dù kê..), di sản văn hóa vật thể (nhà cổ, đình cổ, chùa cổ, miếu cổ v.v.).
Trong số các di tích văn hóa vật thể, tiêu biểu phải kể di tích kiến trúc – mỹ thuật
Chùa Ông (Quảng Triệu Hội Quán) tại Quận Ninh Kiều, Tp. Cần Thơ (Tên gọi Quảng
Triệu Hội Quán, là hội quán của một nhóm người Hoa ở hai phủ Quảng Châu và
Triệu Khánh, tỉnh Quảng Đông Trung Quốc lập ra. Tuy nhiên, tên gọi chùa Ông là
thông dụng, vì đối tượng được thờ giữa chính điện là Quan Thánh). Đó là những tài
sản vô giá chứa đựng đầy đủ những tinh hoa, trí tuệ, tài năng của người dân Cần Thơ
nói riêng, người Việt Nam nói chung và là bằng chứng cụ thể, sinh động về lịch sử
lâu đời của mỗi dân tộc, mỗi vùng, miền. Chùa Ông là điểm thu hút khá đông khách
du lịch trong và ngoài nước đến thăm vùng đất Tây Đô. Ngôi chùa là nơi lưu giữ cho
đời sau những giá trị mà người đi trước đã tạo nên, và cùng với các danh thắng khác
làm nên vẻ đẹp phong phú của mảnh đất này. Vì vậy, việc nghiên cứu, tìm hiểu bản
chất và giá trị văn hóa trong kiến trúc và tín ngưỡng của một di tích lịch sử là một
phần không thể thiếu trong xu hướng hiện nay. Điều đó đã tạo cơ hội và thách thức
cho việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của di tích góp phần vào việc giữ gìn bản
sắc dân tộc và tiếp thu những tinh hoa văn hóa của nhân loại.
Khi tìm hiểu về di tích lịch sử văn hóa chùa Ông tôi nhận thấy có khá nhiều
bài viết liên quan đến kiến trúc chùa Ông và tín ngưỡng của người Hoa ở vùng đất

-1-

Cần Thơ. Song các bài viết, các công trình nghiên cứu chỉ đề cập đến một khía cạnh
nào đó hay dừng lại ở từng lĩnh vực. Do vậy, việc nghiên cứu một cách tòan diện, đầy
đủ về chùa Ông là một việc làm có ý nghĩa. Nó góp phần hiểu rõ vai trò, giá trị và
định hướng bảo tồn chùa Ông, đáp ứng kịp thời nhu cầu hưởng thụ văn hóa của các
tầng lớp nhân dân trong và ngoài thành phố.
Là người có nhiều năm công tác trong ngành văn hóa, có những tìm hiểu bước
đầu về chùa Ông nên được nghiên cứu sâu hơn về chùa Ông dưới gốc độ kiến trúc và
tín ngưỡng là một thôi thúc đối với tôi. Vì thế tôi chọn đề tài “Chùa Ông (Quảng
Triệu Hội Quán) của người Hoa thành phố Cần Thơ” làm luận văn thạc sĩ ngành
văn hóa học, với mong muốn luận văn sẽ góp phần cung cấp một cái nhìn chuẩn xác
hơn và phát huy tốt hơn các giá trị của chùa Ông trong đời sống xã hội hiện tại thông
qua việc vận dụng những kiến thức đã học từ nhà trường vào hoạt động thực tiễn tại
chùa Ông.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Về đề tài kiến trúc chùa Ông của người Hoa ở thành phố Cần Thơ đã có một
số công trình ấn phẩm đề cập như sau:
1. Trần Phỏng Diều (2008), Chùa Hoa ở Cần Thơ, NXB Văn nghệ, Hội Văn
học Nghệ thuật TP Cần Thơ. Trình bày sơ lược về quá trình hình thành vùng đất Cần
Thơ, quá trình định cư của người Hoa ở Cần Thơ và sự hình thành các ngôi chùa.
Khảo sát các vị thần được thờ trong chùa, các lễ hội trong các ngôi chùa Hoa, cách
bày trí, kiểu kiến trúc…
2. Tống Kim Sơn (2004), Văn hóa vật chất và tổ chức xã hội của người Hoa
ở Cần Thơ, Luận văn Thạc sĩ Văn hóa học, Tp. Hồ Chí Minh. Luận văn nghiên cứu
về đời sống văn hóa, xã hội, phong tục, trang phục,… của người Hoa ở thành phố
Cần Thơ.
3. Nguyễn Thị Ngọc Hân (2012), Di tích kiến trúc nghệ thuật chùa Ông, NXB
Đại học Cần Thơ. Giới thiệu chung về kiến trúc, mỹ thuật, các vị thần được phối tự,...

-2-

nhưng chưa đi sâu phân tích đặc trưng văn hóa của sinh họat tín ngưỡng, kiến trúc
gắn với chùa Ông, làm cơ sở cho việc đánh giá, đề xuất quản lý văn hóa ở địa phương.
4. Phạm Mai Hùng (2003), Giữ gìn và phát huy di sản văn hóa dân tộc, NXB
Văn hóa Thông tin, Hà Nội. Tuyển chọn những bài viết của PGS.TS Phạm Mai Hùng
đề cập tơi nhiều vấn đề thuộc lĩnh vực di sản văn hóa, giúp người nghiên cứu có thêm
kiến thức, giải pháp về công tác bảo tồn bảo tàng.
5. Tỉnh ủy, Ủy ban nhân tỉnh Cần Thơ (2002), Địa chí Cần Thơ, cung cấp
những thông tin về vùng đất Cần Thơ từ khi thành lập.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chính: phân tích đánh giá bản chất và giá trị tín ngưỡng, kiến trúc – mỹ
thuật chùa Ông (Quảng Triệu Hội Quán) quận Ninh Kiều dưới góc nhìn văn hóa học.
Các mục tiêu cụ thể:
Luận văn nghiên cứu nhằm xác định khái niệm về chùa, di tích lịch sử văn hóa,
kiến trúc, tín ngưỡng, vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa để làm
cơ sở nghiên cứu về kiến trúc chùa Ông và tín ngưỡng của người Hoa ở Cần Thơ.
Xác định giá trị văn hóa của chùa Ông qua công trình kiến trúc, nghệ thuật
điêu khắc, nghệ thuật thư pháp, lễ hội còn lưu giữ tại chùa. Qua đó góp phần làm sáng
tỏ những nét kiến trúc đặc trưng cũng như tín ngưỡng của người Hoa còn lưu giữ trên
mảnh đất Cần Thơ.
Phân tích vai trò, vị trí của chùa Ông trong đời sống văn hóa đô thị để rút ra
những điểm mạnh, từ đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu đối với công tác bảo tồn,
tôn tạo và phát huy giá trị của di tích lịch sử văn hóa chùa Ông trong việc đón khách
thập phương đến viếng chùa.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Góp phần vào việc bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa của
cộng đồng người Hoa đang đóng góp công sức cho công cuộc xây dựng địa

-3-

phương Cần Thơ ngày càng giàu mạnh và phong phú bản sắc trong quá trình
chuyển mình lên thành đô thị trung tâm động lực của đồng bằng sông Cửu Long
phát triển bền vững.
Nghiên cứu, phân tích, làm rõ những đặc trưng kiến trúc, mỹ thuật và tín
ngưỡng ở chùa Ông để có thể làm bài học kinh nghiệm cho các trường hợp và địa
bàn khác.
Giúp Ban Quản lý di tích thành phố Cần Thơ - đơn vị trực thuộc của cơ quan
tác giả, có chức năng nghiên cứu bảo tồn và phát huy các giá trị di tích lịch sử văn
hóa của các dân tộc trên địa bàn thành phố Cần Thơ có thêm những hiểu biết và cứ
liệu để tiến hành công tác ngày càng thuận lợi.
5. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu: để thực hiện đề tài này, tác giả đã hệ thống tư liệu
và nghiên cứu các vấn đề thuộc lĩnh vực văn hóa. Trong quá trình nghiên cứu luận
văn sử dụng một số phương pháp:
Phương pháp hệ thống và liên ngành là phương pháp xuyên suốt trong quá
trình giải quyết các bình diện cụ thể của luận văn, chẳng hạn nhìn theo lịch đại, đồng
đại, góc nhìn địa văn hóa, văn hóa tín ngưỡng, quản lý văn hóa v.v.. Với phương pháp
này sẽ giúp nhận diện sự vật, hiện tượng một cách hệ thống trong bối cảnh không
gian, nhóm tộc người và quá trình lịch sử - xã hội để làm nổi bật kiến trúc chùa Ông
và tín ngưỡng của người Hoa ở Cần Thơ.
Phương pháp so sánh nhằm so sánh, đối chiếu các đặc điểm của chùa Ông với
các chùa của người Hoa có chức năng tương tự ở trong và ngoài thành phố để tìm ra
mối quan hệ hay những nét tương đồng, khác biệt về kiến trúc, tín ngưỡng giữa những
nhóm người Hoa. Từ đó, hiểu thêm về vai trò, giá trị của chùa Ông ở Cần Thơ.
Phương pháp phỏng vấn sâu để lắng nghe những tiếng nói từ cộng đồng người
Hoa về những sự kiện ảnh hưởng, làm biến đổi phong tục tập quán, lối sống. Từ đó
giúp cho chùa Ông tìm ra những bước đi thích hợp cho mình.

-4-


Phương pháp khảo sát thực địa nhằm tìm hiểu về kiến trúc và tín ngưỡng của
người Hoa ở chùa Ông, đồng thời xem xét công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích
lịch sử văn hóa. Qua đó đánh giá mức độ ảnh hưởng của nó đối với các hoạt động
văn hóa xã hội và đưa ra những giải pháp thích hợp cho công tác bảo tồn, phát huy
giá trị di tích kiến trúc nghệ thuật chùa Ông.
Các phương pháp nghiên cứu trên đều tuân thủ nguyên tắc của phương pháp
luận nghiên cứu khoa học nói chung nhằm xác định mục tiêu của đề tài, giải quyết
thỏa đáng nội dung mà đề tài nêu ra, tìm ra được giải pháp ứng dụng vào thực tế.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Thông qua việc tham khảo và tập hợp một cách hệ thống các nguồn tư liệu,
luận văn xác định khái niệm về chùa, di tích lịch sử văn hóa và đặt thêm nền tảng xây
dựng cơ sở khoa học cho vấn đề bảo tồn, phát huy giá trị của di tích lịch sử văn hóa
nói chung. Đồng thời góp phần làm sáng tỏ những giá trị của chùa Ông từ góc nhìn
kiến trúc, tín ngưỡng để rút ra những bài học cho công tác bảo tồn và phát huy giá trị
di tích lịch sử văn hóa chùa Ông đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội.
Tính thực tiễn của luận văn thể hiện ở việc khảo sát, đánh giá thực trạng kiến
trúc chùa Ông và thực hành tín ngưỡng của người Hoa ở Cần Thơ một cách khách
quan, khoa học. Từ đó đánh giá mức độ ảnh hưởng của chùa Ông góp phần giải quyết
những điều bất cập bằng những đề xuất có tính giải pháp, vừa đáp ứng yêu cầu phát
triển của địa phương vừa có ý nghĩa định hướng cho việc bảo tồn và phát huy giá trị
để chùa Ông ngày càng thu hút khách tham quan khi đến Cần Thơ.
Dựa trên lý luận ngành văn hóa học tiếp thu từ nhà trường và quá trình hoạt
động thực tiễn, luận văn góp phần nâng cao nhận thức về giá trị của kiến trúc chùa
Ông và thực hành tín ngưỡng của người Hoa ở Cần Thơ nhằm đáp ứng nhu cầu hiểu
biết của những người quan tâm và các cấp quản lý, chính quyền địa phương. Từ kết
quả đó góp phần vạch những bước đi thích hợp để thực hiện giải pháp bảo tồn và phát
huy giá trị di tích lịch sử văn hóa, tiến tới sự phát triển lâu dài và bền vững cho chùa

Ông trong tương lai.

-5-


7. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được chia thành 3 chương, trong quá
trình viết các chương, chúng tôi có so sánh với miếu Quan Thánh Đế Quân ở tỉnh An
Giang và chùa Phước Minh Cung ở tỉnh Trà Vinh:
Chương 1: Những vấn đề chung, chương này nghiên cứu và làm rõ một số
thuật ngữ sử dụng trong luận văn đồng thời giới thiệu khái quát về chùa Ông ở thành
phố Cần Thơ.
Chương 2: Tìm hiểu sâu những giá trị nghệ thuật điêu khắc, kiến trúc còn giữ
nguyên trạng cổ kính với những ý nghĩa tín ngưỡng đặc trưng của người Hoa từ lúc
xây dựng đến nay ở chùa Ông. Những ghi nhận và đánh giá của bà con người Hoa
đối với chùa Ông. Tầm ảnh hưởng của ngôi chùa trong đời sống tinh thần của bà con.
Chương 3: Hiện trạng ngày nay- nghệ thuật điêu khắc, kiến trúc chùa Ông và
tín ngưỡng của người Hoa ở Cần Thơ. Nêu một số giải pháp, định hướng cho vấn đề
bảo tồn, phát huy giá trị di tích kiến trúc nghệ thuật chùa Ông trong tiến trình đô thị
hóa, hội nhập kinh tế.

-6-