Xây dựng đời sống văn hóa tinh thần cho thanh nhiên công nhân khu công nghiệp việt nam singapore tỉnh bình dương (Tóm tắt trích đoạn)

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TRÀ VINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH
____________________________

ISO 9001:2008

NGUYỄN KHOA HẢI

XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA
TINH THẦN CHO THANH NIÊN
CÔNG NHÂN KHU CÔNG NGHIỆP
VIỆT NAM – SINGAPORE
TỈNH BÌNH DƯƠNG
Chuyên ngành: VĂN HÓA HỌC
Mã số: 60310640

LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HÓA HỌC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS PHẠM THỊ THU YẾN

TRÀ VINH, NĂM 2015


TÓM TẮT LUẬN VĂN
* Tên luận văn: “Xây dựng đời sống văn hóa tinh thần cho thanh nhiên công
nhân khu công nghiệp Việt Nam - Singapore tỉnh Bình Dương”.
* Khoảng thời gian khảo sát: Gần 20 năm (từ năm 1996 đến tháng 6 năm 2015)
* Địa điểm khảo sát:
-Điểm khảo sát chính Khu công nghiệp Việt Nam - Singapore (I, II), Bình Dương.
-Điểm khảo sát phụ (để so sánh) Khu công nghiệp Sóng Thần (I, II), Bình Dương.
* Mô tả cuộc khảo sát tiêu biểu: Cuộc điều tra, khảo sát tiêu biểu nhất của đề
tài được tiến hành vào tháng 5, tháng 6 năm 2015, với 100 phiếu khảo sát, 15 cuộc

phỏng vấn sâu (bao gồm cả công nhân, cán bộ công đoàn và cán bộ phụ trách văn
hóa). Bên cạnh đó, đề tài tiến hành quan sát trực tiếp tại một số khu vực nhà trọ có
đông công nhân khu công nghiệp Việt Nam - Singapore ở vào các thời điểm khác
nhau để thu thập tư liệu như: Ngày trong tuần, ngày cuối tuần, ngày lễ, ban ngày,
ban đêm và các địa điểm tại nhà, tại các tụ điểm vui chơi giải trí, biểu diễn nghệ
thuật…
* Mục đích của đề tài là phân tích hiện trạng đời sống văn hóa tinh thần và công tác
xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của thanh niên công nhân Khu công nghiệp Việt
Nam – Singapore tỉnh Bình Dương (VSIP), trên cơ sở đó đề ra giải pháp phù hợp nhằm
nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của thanh niên công nhân lao động
* Một số vấn đề trọng tâm được nghiên cứu và kết luận:
- Nhu cầu và thực trạng đời sống văn hóa tinh thần của thanh niên công nhân
khu công nghiệp Việt Nam – Singapore vẫn còn đơn điệu và hạn chế; nhu cầu hưởng
thụ các giá trị văn hóa của lực lượng lao động trẻ là rất lớn song thực trạng đáp ứng lại
chưa được như kì vọng. Trong khoảng 20 năm trở lại đây, xây dựng đời sống văn hóa
tinh thần cho công nhân nói chung luôn là một đề tài nóng, một vấn đề thu hút được
nhiều sự quan tâm của các cấp chính quyền, các tổ chức trong hệ thống chính trị;
Tuy vậy, khả năng tiệm cận các hoạt động, các giá trị văn hóa tinh thần của thanh niên

-3-


công nhân vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn. Hệ thống các cơ sở vật chất phục vụ cho
sinh hoạt văn hóa còn rất thiếu thốn; các chương trình văn nghệ, thể thao còn nặng tính
tuyên truyền, thiếu sự đa dạng, phong phú, sức hấp dẫn chưa cao
- Tuy vậy, cũng cần ghi nhận một số thành quả đạt được như chính sách nhà ở
xã hội, chủ trương tập hợp công nhân trẻ, đảm bảo các chế độ làm việc, nghỉ ngơi, lễ
tết; tổ chức các buổi tọa đàm phổ biến kiến thức phổ thông, kiến thức pháp luật, kĩ
năng sống, tổ chức các buổi văn nghệ, ca nhạc, các đợt hội thao, tổ chức các buổi vui
chơi nghỉ dưỡng ngắn, tổ chức các chuyến xe đồng hành cùng công nhân về quê ăn tết

hoặc tổ chức các chương trình vui xuân cùng thanh niên công nhân xa quê…Những
hoạt động tích cực này đã góp phần nâng cao nhận thức, kĩ năng ứng xử văn hóa của
thanh niên công nhân. Đặc biệt, mối quan hệ công nhân – chủ doanh nghiệp, công nhân
– chủ nhà trọ, bạn bè đồng hương đang có xu hướng tốt lên. Một số hạn chế cần được
khắc phục như: Trình độ nhận thức, văn hóa ứng xử, ý thức giao thông, ý thức giữ gìn
vệ sinh môi trường, các nhóm vấn đề về hôn nhân – gia đình, tâm – sinh lý, giới tính…
- Muốn nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho thanh niên công nhân cần phải
xây dựng một hệ thống giải pháp đồng bộ và có tính chiến lược; Trong đó tính đồng bộ
đóng vai trò tiền đề, cần có sự tính toán, phối hợp giữa các ban ngành để trước hết
thanh niên công nhân có thể tiệm cận được với các hoạt động văn hóa tinh thần.
Mặt khác, từng bước nâng cao nhận thức, kiến thức về trình độ của thanh niên công
nhân bên cạnh đó không ngừng nâng cao hiệu quả các tổ chức công đoàn, đoàn thanh
niên, hội liên hiệp phụ nữ trong khu công nghiệp….
Tiếp tục duy trì và triển khai các mô hình đang có hiệu ứng tích cực như: Nhà ở
an sinh xã hội 100 triệu cho lao động nhập cự; chính sách vay ưu đãi; các chế độ thăm
hỏi, động viên, thăm khám, chữa bệnh; các hoạt động tháng thanh niên, ngày hội văn
hóa thanh niên, các lớp kĩ năng sống…Bên cạnh đó xem xét triển khai các mô hình có
tính khả quan như: Hội thanh niên nhà trọ, khu nhà trọ văn hóa, tủ sách công nhân,
tổng đài miễn phí hỗ trợ thanh niên công nhân; từng bước nâng cao đời sống thanh niên
công nhân về mọi mặt …/….

-4-


EXECUTIVE SUMMARY
-Research Title: Building a cultural and spiritual life for young workers in VietnamSingapore Industrial Park in Binh Duong.
-Survey period: 20 years (1996 - June 2015)
-Survey location:
+Primary locations: Vietnam - Singapore Industrial Park (I, II),
Binh Duong province.

+Secondary locations ( for comparison): Song Than Industrial Park
(I, II), Binh Duong province.
-Description of main surveys: Main surveys for this thesis were conducted in May &
June of 2015, with 100 survey questionnaires and 15 in-depth interviews ( including
workers, union personnel, and personnel in charge of culture). Besides, data were also
collected through direct observations at several renting house lots, where most Vietnam
- Singapore Industrial Park workers currently reside, during different time periods:
weekday , weekend, holidays, day, night.
-Purpose: The thesis’s purpose is to analyze the current situation of the cultural and
spiritual life and the building of the cultural and spiritual life for young workers at
Vietnam - Singapore Industrial Park in Binh Duong. From that, the thesis proposes
some solutions to improve the cultural and spiritual life of young workers.
-Main findings and conclusions:
The current cultural and spiritual life of young workers at VSIP is still
monotonous and limited in some aspects. Young workers' needs for cultural and
spiritual enjoyment are large but not yet met as expectations. During the past 20 years,
building a cultural and spiritual life for workers has always been a primary concern of
the government and the political system. However, young workers are still finding
difficulties in approaching cultural and spiritual activities. There is still a serious lack

-5-


of cultural and social facilities for industrial park workers. Entertainment and sport
activities, though present, are still limited in terms of efficiency and diversity.
However, some achievements in this area still should be recognized such as:
social housing policy for workers; establishment of young workers union models;
businesses' observance of labor policy; organizations of law dissemination and lifeskill sessions, organizations of musical performances, sports contests and field trips;
organizations of free bus tours for workers returning home and holiday celebration
gatherings at year end. These activities have contributed to improve the cultural and

behavioral awareness of young workers. There have also been improvements in the
relationships between workers and business owners, workers and land lords…
However, there are still some limitations that need improvements: workers'
cultural and behavioral life style, on-road transportation awareness, environmental
protection awareness, issues relating to family, marriage, genders,…
In order to improve the cultural and spiritual life of workers, a consistent,
collaborative and long-terms oriented solution set is needed. Among that, collaboration
plays the most important role in achieving this goal as there is a high need for
cooperation between provincial departments. Besides, it is needed to steadily improve
the awareness, knowledge and capabilities of young workers. It is also necessary to
renovate operational contents and operational effectiveness of trade union
organizations, youth unions, women unions at industrial parks and renting house lots.
Develop and widely apply typical models that have proven successful such as:
100 million VND social houses for immigrant workers; preferential borrowings; sickcare activities, youth day activities, life skills teaching sessions. Besides, consider
developing potential models such as : youth worker residents club, cultured renting
house lots, book shelves for workers; free call center for workers in order to improve
gradually the cultural and spiritual life for young workers in all aspects./.

-6-


MỤC LỤC
- Lời cam đoan ................................................................................................ 1
- Lời cảm ơn .................................................................................................... 2
- Tóm tắt ........................................................................................................... 3
- Mục lục ......................................................................................................... 7
-Quy ước các cụm từ viết tắt .......................................................................... 10
PHẦN MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 11
- Lý do chọn đề tài ......................................................................................... 11
- Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................... 13

- Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................... 15
- Đối tượng nghiên cứu .................................................................................. 16
- Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 16
- Đóng góp của luận văn ................................................................................ 17
- Bố cục của luận văn ..................................................................................... 18
PHẦN NỘI DUNG ...................................................................................................... 19
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 19
1.1. Cơ sở lý luận ......................................................................................................... 19
1.1.1.Hệ thống các khái niệm ................................................................................... 19
1.1.1.1 Khái niệm về “Văn hóa”. ....................................................................... 19
1.1.1.2.Khái niệm đời sống văn hóa tinh thần.................................................... 20
1.1.1.3.Khái niệm “Văn hóa ứng xử” ................................................................. 21
1.1.1.4.Khái niệm về “Thanh niên”, “Người lao động - Công nhân” ................ 22
1.1.2. Lý thuyết tiếp cận các vấn đề nghiên cứu....................................................... 23
1.1.3. Chủ trương, chính sách về xây dựng đời sống cho công nhân ....................... 26
1.2. Cơ sở thực tiễn ..................................................................................................... 28
1.2.1.Tổng quan về tỉnh Bình Dương, Khu công nghiệp VSIP ................................ 28
1.2.1.1.Tổng quan về địa lý, kinh tế - xã hội tỉnh Bình Dương ........................ 28

-7-


1.2.1.2. Tổng quan về Khu công nghiệp VSIP................................................... 29
1.2.2. Đặc trưng về đời sống công nhân Khu công nghiệp VSIP ........................... 33
1.2.3.Nhu cầu sinh hoạt văn hóa tinh thần của thanh niên công nhân KCN VSIP .. 35
1.3.Tiểu kết chương 1 .................................................................................................. 38
Chương 2: THỰC TRẠNG XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN
CỦA THANH NIÊN CÔNG NHÂN KCN VSIP...................................................... 40
2.1. Tổ chức quản lý hoạt động văn hóa KCN VSIP................................................ 40
2.2. Xây dựng hệ thống cơ sở vật chất phục vụ cho các hoạt động văn hóa ......... 46

2.3. Xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của thanh niên công nhân KCN VSIP 47
2.3.1.Văn hóa nhận thức, giáo dục ......................................................................... 47
2.3.2. Văn hóa giải trí: Sinh hoạt văn nghệ, thể thao, du lịch ................................ 55
2.3.3. Văn hóa ứng xử với môi trường xã hội ........................................................ 64
2.3.4. Ứng xử văn hóa trong tình yêu, hôn nhân gia đình ...................................... 73
2.3.5. Đời sống tâm linh và việc giữ gìn những giá trị truyền thống ..................... 76
2.4. Tiểu kết chương 2 ................................................................................................. 78
Chương 3: PHÂN TÍCH NGUYÊN NHÂN VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG
CAO ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN CỦA THANH NIÊN CÔNG NHÂN
KHU CÔNG NGHIỆP VSIP ...................................................................................... 80
3.1. Các nguyên nhân tác động đến đời sống văn hóa tinh thần của thanh niên
công nhân Khu công nghiệp VSIP ............................................................................. 80
3.2. Nhận thức của Đảng, Chính quyền; Ban quản lý, Công đoàn Khu công nghiệp
về yêu cầu xây dựng đời sống văn hóa tinh thần cho công nhân lao động ............ 82
3.3. Nhóm giải pháp xây dựng chính sách đảm bảo đời sống cho thanh niên công
nhân Khu công nghiệp VSIP ...................................................................................... 85
3.4. Nhóm giải pháp về xây dựng các thiết chế, chương trình văn hóa. ................. 91

-8-


3.5. Nhóm giải pháp nâng cao trình độ nhận thức, văn hóa ứng xử cho thanh niên
công nhân Khu công nghiệp VSIP. ............................................................................ 93
3.6. Tiểu kết Chương 3 ................................................................................................ 99
PHẦN KẾT LUẬN .................................................................................................... 101
PHẦN TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 104
PHẦN PHỤ LỤC....................................................................................................... 109
-Phụ lục I: Một số bảng biểu và biểu đồ ................................................................. 109
-Phụ lục II: Mẫu bảng câu hỏi khảo sát .................................................................. 122
-Phụ lục III: Biên bản phỏng vấn sâu ..................................................................... 128

-Phụ lục IV: Một số hình ảnh ................................................................................. 142

-9-


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Nội dung cụm từ

Từ viết tắt

1

Ban quản lý

BQL

2

Công đoàn

CĐ

3

Cán bộ công đoàn

CBCĐ

4

Công nhân

CN

5

Cụm công nghiệp

CCN

6

Doanh nghiệp

DN

7

Khu công nghiệp

KCN

8

Khu chế xuất

KCX

9

Phỏng vấn

PV

10

Tiến sĩ, Thạc sĩ

TS, Th.s

11

Ủy ban Nhân dân

UBND

12

Việt Nam – Singapore

VSIP

STT

-10-


-1PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do thực hiện đề tài
Giai cấp công nhân Việt Nam có vai trò và sứ mệnh

đặc biệt quan trọng trong cách mạng giải phóng dân tộc
trước đây cũng như công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc
hiện nay, là lực lượng lao động tiên tiến, nắm giữ sự thành
bại của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Lực lượng công nhân ở Bình Dương nói chung, thanh niên
công nhân khu công nghiệp Việt Nam – Singapore (VSIP)
nói riêng là một bộ phận cấu thành nên giai cấp công nhân
Việt Nam, vì vậy việc chủ động nghiên cứu, thúc đẩy xây
dựng đời sống vật chất, tinh thần cho công nhân các khu
công nghiệp (trong đó có khu công nghiệp VSIP) là một
yêu cầu khách quan, là sự đầu tư mang tính nhân văn, tính
chiến lược trong bối cảnh mới. Tiếp thu tinh thần chung đó
tôi quyết định chọn đề tài “Xây dựng đời sống văn hóa
tinh thần cho thanh niên công nhân khu công nghiệp Việt
Nam – Singapore tỉnh Bình Dương” làm đề tài luận văn
thạc sĩ với 3 nguyên do sau:
Thứ nhất: Thực trạng đời sống văn hóa tinh thần
của thanh niên công nhân đang khá nghèo nàn, đơn điệu vì
nhiều lí do. Thực tế này nảy sinh nhiều diễn biến, hiệu ứng
tâm lí tiêu cực như: Buồn chán, trầm cảm, bi quan, dễ nỗi
nóng, dễ tổn thương, dễ sa ngã vào các tệ nạn xã hội tác
động xấu đến các tâm lý, hiệu suất lao động, các mối quan
hệ...Vì vậy, cần khẩn trương xây dựng, nâng cao đời sống
văn hóa tinh thần cho đội ngũ công nhân, góp phần giảm


-2ức chế tâm lý, cải thiện những mối quan hệ và nâng cao
hiệu quả sản xuất...
Thứ hai: Khu công nghiệp VSIP được xem là một
mô hình kiểu mẫu không chỉ ở Bình Dương mà còn kiểu

mẫu cho cả nước. Đây là một trong những địa điểm lý
tưởng nhất để xây dựng đời sống văn hóa tinh thần cho
công nhân. Khu công nghiệp VSIP có không gian, cảnh
quan sạch đẹp, có khu vui chơi mua sắm, ăn uống và đặc
biệt VSIP có Ban quản lý riêng, thuận lợi rất nhiều cho
việc tiến hành các hoạt động văn hóa, biểu diễn, vui chơi...
Thứ ba: Xuất phát từ thực tế bản thân, trước đây tôi
đã từng công tác tại Tỉnh đoàn Bình Dương, Sở Văn hóa,
Thể thao và Du lịch, hiện tại đang công tác tại Hội đồng
nhân dân Tỉnh. Với công việc hiện nay tại Hội đồng nhân
dân tỉnh Bình Dương, vấn đề nắm bắt đời sống vật chất, tinh
thần, tâm tư tình cảm của lực lượng công nhân, đặc biệt
những công nhân ở độ tuổi thanh niên là yêu cầu thực tế và
cần thiết. Nắm bắt được chính xác được vấn đề này sẽ giúp
tôi đề xuất được những ý kiến khách quan, chính xác, góp
phần xây dựng những chủ trương, chính sách, những chương
trình hành động cho công nhân hữu ích và thiết thực hơn.
2. Lịch sử nghiên cứu đề tài.
Ở Việt Nam, nghiên cứu về giai cấp công nhân nói
chung và đời sống văn hóa tinh thần của thanh niên công
nhân tại các khu công nghiệp, khu chế xuất đã có nhiều tác
giả quan tâm nghiên cứu, cụ thể như:
-Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam – Viện Công
nhân và Công đoàn (2002) tổ chức cuộc hội thảo “Giải


-3pháp xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam trong những
năm đầu thế kỷ XXI”, sau hội thảo PGS.TS Nguyễn An
Lương và TS Dương Văn Sao có cho biên soạn và xuất
bản cuốn kỉ yếu hội thảo cùng tên.

-Đinh Đăng Định (2002) biên soạn tác phẩm “Giá
trị bản sắc văn hóa dân tộc trong quá trình xây dựng giai
cấp công nhân Việt Nam”, quyển sách chỉ khoảng hơn 100
trang song có nội dung rất sâu sắc.
-Đinh Thị Vân Chi (2003) biên soạn cuốn sách
“Nhu cầu giải trí của Thanh niên”, đây là một công trình
khá tổng quát, phạm vi, đối tượng khảo sát rất rộng. Công
trình này đã cơ bản nêu lên được thực trạng và nhu cầu
giải trí của thanh niên trong giai đoạn đầu thế kỉ XXI.
-Ban Tuyên giáo, Tổng Liên đoàn Lao động Việt
Nam (2007) thực hiện công trình nghiên cứu: “Nâng cao
đời sống văn hoá tinh thần của công nhân lao động tại các
khu công nghiệp, khu chế xuất” do Ths. Trương Thanh
Cần làm chủ nhiệm.
-Tỉnh Ủy, Ủy ban Nhân dân tỉnh Bình Dương năm
(2006) tổ chức Hội thảo khoa học: “Thực trạng đời sống
công nhân ở vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và vấn đề
đặt ra”. Hội thảo đã quy tụ được nhiều tác giả thuộc nhiều
thành phần tham gia như các nhà quản lý, các nhà đầu tư,
các liên đoàn và rất nhiều các nhà khoa học. Kỷ yếu là tập
hợp 38 chuyên đề nghiên cứu sâu, trong đó có 11 chuyên
đề đề cập trực tiếp đến nội dung đời sống văn hóa tinh
thần của công nhân.


-4-Sở Khoa học Công nghệ - Liên đoàn Lao động tỉnh
Bình Dương (2010) thực hiện công trình nghiên cứu: Xây
dựng và phát triển đội ngũ công nhân tỉnh Bình Dương –
Thực trạng và giải pháp do tác giả Nguyễn Văn Nam làm
chủ nhiệm.

-Sở Khoa học Công nghệ - Đại học Bình Dương
(2011) thực hiện công trình nghiên cứu: “Các giải pháp
nâng cao đời sống văn hóa của người lao động trong các
khu công nghiệp tập trung ở Bình Dương” do TS Trần Thị
Út làm chủ nhiệm.
Kế thừa thành quả của những người đi trước, tác giả
chọn “Xây dựng đời sống văn hóa tinh thần cho thanh
niên công nhân Khu công nghiệ Việt Nam - Singapore tỉnh
Bình Dương” làm đối tượng nghiên cứu nhằm góp phần
mang lại những hiệu quả thiết thực cho sự phát triển ở một
khu công nghiệp kiểu mẫu - đó là KCN VSIP.
3. Mục tiêu nghiên cứu
 Mục tiêu tổng quát: Đề tài phân tích hiện trạng và
đánh giá đời sống văn hóa tinh thần của thanh niên công
nhân KCN VSIP, trên cơ sở đó đề ra giải pháp phù hợp
nhằm nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của thanh niên
công nhân lao động.
 Mục tiêu cụ thể:
- Nghiên cứu đánh giá thực trạng đời sống văn hóa tinh
thần của thanh niên công nhân KCN VSIP.
- Phân tích nguyên nhân và nhân tố tác động đến đời sống
văn hóa tinh thần của thanh niên công nhân KCN VSIP.


-5- Đề xuất các giải pháp khả thi nhằm nâng cao đời sống
văn hóa tinh thần của thanh niên công nhân KCN VSIP.
4. Đối tượng và Phạm vi nghiên cứu:
 Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Đời sống văn hóa
tinh thần của thanh niên công nhân lao động ở KCN
VSIP.

 Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Thời gian: 1996 6.2015. Không gian: Phạm vi nghiên cứu chính là
KCN VSIP (VSIP 1, 2) và 1 số KCN khác nhằm lấy
cơ sở so sánh đối chiếu.
5. Phương pháp nghiên cứu
Với việc định hướng nghiên cứu như đã nêu trên, đề
tài sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu phổ
biến hiện nay, kết hợp định lượng và định tính. Các
phương pháp định tính ngoài việc bổ sung, giải thích cho
các thông tin định lượng còn để sử dụng, tìm kiếm, đánh
giá các thông tin mà phương pháp định lượng có thể
không thu thập được. Trong đề tài này, tác giả nghiên cứu
sử dụng chủ yếu các phương pháp nghiên cứu như sau:
+Phương pháp nghiên cứu thực chứng, điều tra xã
hội học và phỏng vấn sâu:
+Phương pháp so sánh đối chiếu:
+Phương pháp nghiên cứu liên ngành:
6. Đóng góp của luận văn
- Về khoa học:
+ Luận văn góp phần làm sáng tỏ nhu cầu hưởng
thụ đời sống văn hóa tinh thần của thanh niên công nhân


-6đang làm việc tại KCN VSIP nói riêng, tại các khu công
nghiệp của tỉnh Bình Dương nói chung.
+ Nắm bắt được thực trạng về nhu cầu đời sống văn
hóa tinh thần của thanh niên công nhân KCN VSIP để xây
dựng những mô hình, đề ra những giải pháp phù hợp nhằm
nâng cao toàn diện về đời sống văn hóa tinh thần cho
người lao động.
- Về thực tiễn:

+ Trên cơ sở đánh giá đúng thực trạng về đời sống
văn hóa tinh thần của thanh niên công nhân tại KCN
VSIP, tác giả đề xuất một số giải pháp có tính khả thi cao
để tham mưu cho chính quyền và Ban lãnh đạo KCN VSIP
tỉnh Bình Dương.
+ Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo
cho Ban lãnh đạo KCN VSIP tỉnh Bình Dương, các khu
công nghiệp khác để hoạch định chủ trương, chính sách
đối với việc chăm lo nâng cao đời sống văn hóa tinh thần
của thanh niên công nhân.
+ Luận văn cũng có thể làm tài liệu tham khảo cho
những ai quan tâm, nghiên cứu về đời sống văn hóa tinh
thần của thanh niên công nhân KCN VSIP nói riêng, công
nhân đang làm việc tại các khu công nghiệp tỉnh Bình
Dương nói chung.
7. Bố cục của luận văn:
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo,
bố cục phần nội dung chính của luận văn gồm 03 chương
như sau:


-7 Chương 1: “Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề
nghiên cứu”
 Chương 2: “Thực trạng xây dựng đời sống văn hóa
tinh thần của thanh niên công nhân Khu công nghiệp Việt
Nam – Singapore”.
 Chương 3: “Phân tích nguyên nhân và đề xuất giải
pháp nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của thanh niên
công nhân khu công nghiệp Việt Nam - Singapore”.

-8Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ
NGHIÊN CỨU
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Hệ thống các khái niệm
-Tổ chức UNESCO định nghĩa văn hóa như sau:
“...Văn hóa là tổng thể những nét riêng biệt tinh thần và
vật chất, trí tuệ, xúc cảm quyết định tính cách của một xã
hội hay một nhóm người trong xã hội, Văn hóa bao gồm
nghệ thuật và văn chương, những lối sống, những quyền
cơ bản của con người, những hệ thống các giá trị, những
tập tục và những tín ngưỡng…”.
-Khái niệm “văn hóa tinh thần” bao gồm toàn bộ
những sản phẩm do hoạt động sản xuất tinh thần của con
người tạo ra như: tư tưởng, tín ngưỡng - tôn giáo, nghệ
thuật, lễ hội, phong tục, đạo đức, ngôn ngữ, văn
chương…Lĩnh vực Văn hóa tinh thần gồm các thành tố:
văn hóa tư tưởng, văn hóa giáo dục, văn hóa nghệ thuật,
văn hóa lối sống, văn hóa lễ hội…
“Văn hóa ứng xử” là một thuật ngữ ghép, gồm
phức hợp nhiều thuật ngữ khoa học khác nhau: “ứng xử”
là thái độ, hành vi, lời nói thích hợp trong quan hệ giao
tiếp giữa người với người, giữa người với thiên nhiên.
Giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay là những
người làm công ăn lương trong các khu công nghiệp,
doanh nghiệp, xí nghiệp, các loại hình dịch vụ có tính chất
công nghiệp. Họ là những người trực tiếp hay gián tiếp
vận hành các công cụ sản xuất công nghiệp để sản xuất, tái

-9sản xuất ra các loại sản phẩm công nghiệp. Giai cấp công
nhân Việt Nam được nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa
Việt Nam bảo vệ những quyền, lợi ích hợp pháp, chính
đáng của mình.
1.1.2. Lý thuyết tiếp cận các vấn đề nghiên cứu.
Trong luận văn có vận dụng 3 học thuyết văn hóa
làm lý thuyết tiếp cận các vấn đề nghiên cứu, đó là:
-Thuyết phân tích chức năng văn hóa của
Malinowski
-Thuyết phân tích cấu trúc văn hóa của Claudes
Levis Strauss
-Thuyết văn hóa công nhân của Maurice Halbwachs
1.2. Cơ sở thực tiễn.
1.1.2. Tổng quan về Bình Dương, KCN VSIP
Nếu như Vietsovpetro được xem là biểu tưởng cho
mối quan hệ Việt Nam – Liên Bang Nga thì VSIP (Việt
Nam – Singapore) lại được ví như biểu tượng cho sự liên
kết và thành công giữa hai nước Việt Nam và Singapore.
Khu công nghiệp VSIP được hình thành dựa trên nền tảng
tình hữu nghị và hợp tác kinh tế giữa Việt Nam và
Singapore, được thủ tướng 2 chính phủ thảo luận vào
tháng 3 năm 1994. Dự án chính thức ra đời vào ngày 31
tháng 01 năm 1996 tại Singapore. Tiếp đó, ngày
14/5/1996, Lễ động thổ đã diễn ra tại VSIP I (Thuận An –
Bình Dương) dưới sự chứng kiến của Thủ tướng hai nước
lúc bấy giờ.
Từ năm 2005, VSIP nhanh chóng mở rộng dự án
VSIP thứ hai tại tỉnh Bình Dương (2006), VSIP thứ ba tại

-10tỉnh Bắc Ninh (2007), VSIP thứ tư tại thành phố Hải
Phòng (2010) và gần đây nhất là dự án VSIP thứ năm tại
tỉnh Quảng Ngãi (2013). Trong quá trình phát triển, VSIP
đã chuyển mình từ một khu công nghiệp truyền thống trở
thành khu liên hợp đô thị - công nghiệp, đem lại những
giải pháp đô thị mới như quy hoạch tổng thể quốc tế, hạ
tầng bền vững và thu hút nhà đầu tư nước ngoài sản xuất
giá trị gia tăng cao hơn. Đến nay, VSIP đã thu hút gần 500
nhà đầu tư với tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài 6,4 tỷ
đô-la Mỹ và tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu khoảng 8 tỷ
đô-la Mỹ, tạo ra 140.000 việc làm cho người lao động
1.2.2. Đặc trưng về đời sống công nhân KCN VSIP
-Công nhân KCN VSIP chủ yếu là những lao động
xa quê ở Bắc Trung bộ và các tỉnh miền Tây, là những lao
động trẻ, trình độ văn hóa hạn chế, song là những người
chịu thương, chịu khó, có khả nắm bắt kĩ năng sản xuất.
Đời sống vật chất, tinh thần các công nhân VSIP tuy đã có
nhiều bước phát triển song vẫn tồn tại những điểm hạn chế
cố hữu như: thời gian làm việc dài, tăng ca triền miên;
sống trong các khu nhà trọ chật chội; chế độ dinh dưỡng
hạn chế; đời sống văn hóa tinh thần chưa đáp ứng đủ
nhu cầu
-Xây dựng đời sống tinh thần cho công nhân, thanh
niên công nhân là một việc làm cần thiết, cấp thiết trong
chiến lược phát triển đội ngũ công nhân nói chung và lực
lượng công nhân Bình Dương, công nhân KCN VSIP nói
riêng. Nó sẽ tạo ra những tác động kép thúc đẩy sự phát

-11triển của lực lượng sản xuất, cải tại những mối quan và
góp phần vào những phát triển chung của xã hội…
1.2.3. Nhu cầu sinh hoạt văn hóa tinh thần của
thanh niên công nhân KCN VSIP
-Nhu cầu về đời sống văn hóa tinh thần của thanh
niên công nhân KCN VSIP là rất lớn, họ ít nhiều nhận
thức được vai trò của việc nghỉ ngơi, vui chơi giải trí để tái
tạo sức lao động. Tuy nhiên, do các thiết chế văn hóa thiếu
hụt, các chương trình nghệ thuật chưa nhiều, cộng thêm
chế độ làm việc kéo dài, đời sống vật chất khó khăn khiến
thanh niên công nhân chưa thể hưởng thụ các chương trình
văn hóa…
-Nhu cầu sinh hoạt văn hóa tinh thần của thanh niên
công nhân ở KCN VSIP được đánh giá dựa trên 2 tiêu chí:
hiện trạng thực hiện các hoạt động văn hóa và sự đánh giá
về nhu cầu sinh hoạt văn hóa của chính bản thân mình.
Thanh niên công nhân VSIP chủ yếu thụ hưởng và sinh
hoạt văn hóa vào những quãng thời gian rảnh, tức những
khoảng nghỉ trưa, sau khi tan ca (17h, hoặc 20h30) và
những ngày chủ nhật, lễ tết.


-12Chương 2
THỰC TRẠNG XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA
TINH THẦN CỦA THANH NIÊN CÔNG NHÂN
KHU CÔNG NGHIỆP VSIP
2.1.Tổ chức quản lý hoạt động văn hóa KCN VSIP
Có khá nhiều các đơn vị tham gia vào công tác xây
dựng đời sống văn hóa tinh thần cho thanh niên công nhân
KCN VSIP, căn cứ vào vai trò và chức năng mỗi đơn vị

chúng ta có thể chia thành 3 nhóm chủ thể sau:
-Nhóm các cơ quan chuyên môn nhà nước: Tất cả
các hoạt động văn hóa trên địa bàn tỉnh Bình Dương (bao
gồm cả các khu công nghiệp) đều thuộc sự quản lý của Sở
Văn hóa; Thể thao và Du lịch.
-Nhóm các tổ chức chính trị, xã hội: Do đặc tính về
nghề nghiệp, giới tính, độ tuổi nên thanh niên công nhân
VSIP thường nằm trong các tổ chức chính trị như công
đoàn, đoàn thanh niên, hội liên hiệp phụ nữ. Chính vì vậy,
xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của thanh niên công
nhân VSIP còn có sự góp sức của Tỉnh đoàn Bình Dương,
thị đoàn Thuận An, Liên đoàn lao động tỉnh, Công đoàn
các KCN, Công đoàn KCN VSIP, Hội liên hiệp phụ nữ
tỉnh, thị xã…
-Nhóm các tổ chức tư nhân: Xã hội hóa các hoạt
động văn hóa, thể thao đang là xu hướng phát triển mạnh
những năm qua; các tập đoàn, tổ chức tư nhân đang góp
phần không nhỏ vào đời sống văn hóa tinh thần của người
lao động. Các khu vui chơi, các điểm thể thao, thể dục


-13đang được xây dựng phát triển nhiều ở ở Thuận An- địa
bàn chính của KCN VSIP và các vùng phụ cận, tiêu biểu
như: Trung tâm vui chơi mua sắm AEON MALL (ngay
trong khu VSIP khai trương tháng 10.2014), Lotte Mart
Bình Dương (cách trung tâm KCN VSIP khoảng 2km,
hướng đi TP. HCM khai trương tháng 11.2013), đây là hai
khu vui chơi giải trí, mua sắm uy tín của 2 tập đoàn hàng
đầu Nhật Bản (AEON) và Hàn Quốc (LOTTE)
2.2. Xây dựng hệ thống cơ sở vật chất phục vụ các hoạt

động văn hóa
-Hệ thống cơ sở vật chất có vai trò đặc biệt quan
trọng trong việc tổ chức, xây dựng đời sống văn hóa tinh
thần cho người dân nói chung và người công nhân lao
động ở các khu chế xuất, công nghiệp nói riêng. Từ trước
đến nay, vấn đề xây dựng các cơ sở vật chất phục vụ hoạt
động văn hóa ở các khu công nghiệp tập trung hầu như bị
bỏ ngỏ, hoặc chưa được quan tâm đúng mức. Vì vậy, trước
hết chúng ta cần hiểu rõ, hiểu đúng vai trò của hệ thống cơ
sở vật chất – các thiết chế văn hóa trong việc tổ chức và
xây dựng đời sống văn hóa cho công nhân.
-Cơ sở vật chất phục vụ cho đời sống văn hóa tinh
thần rất hạn chế, nhu cầu hoạt động văn hóa, thể thao của
thanh niên công nhân luôn cao, tuy vậy những thiết chế ít ỏi
này vẫn sử dụng chưa hết công năng và thực tế người lao
động vẫn rất khó khăn khi tiếp cận. Nhiều công ty có dàn
karaoke rất chất lượng song chủ yếu chỉ để phục vụ dịp tất
niên (1lần/năm), hay ngày thành lập công ty; hoặc các tủ
sách báo lại thường bố trí khu vực văn phòng, người lao


-14động thuần túy ít có cơ hội tiếp cận. Một số cơ sở vật chất
khác như bàn bida, bóng bàn, sân bóng mini thường chỉ
giành cho đối tượng nhân viên văn phòng công ty sử dụng…
-Sự thiếu hụt các cơ sở vật chất thiết yếu phục vụ
cho đời sống công nhân là thực trạng chung của hầu hết
các khu kinh tế, khu công nghiệp trên cả nước. Thực trạng
này bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, song trước hết đó là
sự đánh giá chưa đúng mức vai trò của đời sống tinh thần,
chính vì vậy ngay từ bước đầu chính quyền, ban quản lý

các khu công nghiệp chưa có những chính sách ràng buộc
giới đầu tư phải xây dựng các thiết chế phục vụ cho nhu
cầu văn hóa. Mặt khác, giới đầu tư thưòng chỉ thuê đất có
thời hạn, mục đích chính vẫn là sản xuất kinh doanh, tiết
kiệm chi phí đầu tư luôn là những tiêu chí bước đầu mà
nhà đầu tư hướng tới.
2.3. Xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của thanh
niên công nhân KCN VSIP.
-“Văn hóa công nhân” hay nói đúng hơn là cách
ứng xử có văn hóa của người lao động là thước đo chính
xác và trung thực nhất công tác xây dựng đời sống văn hóa
tinh thần cho công nhân; Đặc biệt với TNCN,
đối
tượng rất năng động song cũng rất nhảy cảm và dễ tổn
thương thì sự tác động này lại càng được thể hiện rõ.
-Chúng tôi sẽ phân tích sâu tất cả các mặt của đời
sống văn hóa tinh thần như: văn hóa nhận thức giáo dục,
văn hóa giải trí, văn hóa ứng xử, văn hóa tâm linh…của
thanh niên công nhân KCN VSIP dưới góc độ văn hóa
học, để qua đó thấy được những sự tác động, biến đổi;


-15cũng từ đó nhận thức được những giá trị văn hóa bất biến
được bảo tồn và lưu truyền qua nhiều thế hệ…
-Trong thời gian gần đây, các cơ quan quản lý văn
hóa, công đoàn và các tổ chức chính trị xã hội đã rất nỗ lực
xây dựng đời sống văn hóa tinh thần cho thanh niên công
nhân. Quyết tâm này thể hiện trên cả 2 phượng diện: Thứ
nhất, xây dựng phát triển đội ngũ cán bộ công đoàn cơ sở
đủ về lượng, mạnh về chất, bảo vệ quyền lợi và nhu cầu

chính đáng của công nhân. Thứ 2, xây dựng các phong
trào hoạt động bổ ích thiết thực như tập huấn kĩ năng,
nâng cao ý thức giáo dục, tạo các sân chơi lành mạnh, phát
triển kĩ năng ứng xử, hành xử văn hóa.
-Đời sống tinh thần của thanh niên công nhân VSIP
đã có những bước tiến nhất định. Tuy vậy, nó vẫn chưa
tương xứng với tính chất KCN kiểu mẫu, toàn diện để các
KCN mới trên cả nước noi theo. Đời sống vật chất, tinh
thần người công nhân nhiều năm qua vẫn tương đối nghèo
nàn, đơn điệu; các chương trình văn hóa chưa phát huy hết
hiệu quả, chưa tạo được ấn tượng, sự kỳ vọng từ CN.
Điểm đáng chú nhất trong đời sống văn hóa tinh
thần thanh niên công nhân KCN VSIP là sự hưởng thụ,
tiếp nhận các hoạt động văn hóa một cách thụ động (tình
trạng chung công nhân cả nước) – tức mong chờ nhiều vào
công tác tổ chức của công ty hay các đoàn hội; thiếu tính
năng động sáng tạo trong việc tự đáp ứng nhu cầu chính
đáng của bản thân. TNCN cần nâng cao hơn nữa trình độ
nhận thức, văn hóa ứng xử; từng bước khắc phục lối sống
tiểu nông, tư tưởng cá nhân, cục bộ… đây là một nhiệm vụ
trọng tâm, xuyên suốt song rất cấp thiết.


-16Chương 3
PHÂN TÍCH NGUYÊN NHÂN VÀ ĐỀ XUẤT
GIẢI PHÁP NÂNG CAO ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH
THẦN CỦA THANH NIÊN CÔNG NHÂN KCN VSIP
3.1. Các nguyên nhân tác động đến đời sống văn hóa
tinh thần của thanh niên công nhân KCN VSIP
+ Điều kiện làm việc nhàm chán, kéo dài

+ Điều kiện cuộc sống nghèo nàn, thu nhập thấp
+ Trình độ nhận thức về đời sống văn hóa
+ Các thiết chế và hoạt động văn hóa
3.2. Nhận thức của Đảng, Chính quyền; Ban quản lý,
Công đoàn Khu công nghiệp về yêu cầu xây dựng đời
sống văn hóa tinh thần cho công nhân lao động
-Để tạo điều kiện nâng cao đời sống văn hóa tinh
thần công nhân nói chung, trong những năm qua Đảng,
Chính phủ đã đề ra những chủ trương lớn về văn hóa, về
xây dựng đội ngũ công nhân…Bên cạnh đó các cơ quan
hữu quan và chính quyền địa phương đều chủ động xây
dựng các chương trình, chính sách, tạo điều kiện thuận lợi
nhất để thanh niên công nhân, người lao động hưởng thụ
được những giá trị văn hóa. Bên cạnh sự quan tâm chỉ đạo
xây dựng đội ngũ công nhân có đủ trí và lực đáp ứng yêu
cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước, Đảng
Cộng sản Việt Nam cũng đặc biệt chú trọng đến việc chăm
lo đời sống vật chất và tinh thần của người CN.
-Có thể nói quan điểm của Đảng, chính quyền trong
việc xây dựng giai cấp công nhân và nâng cao đời sống