Nghiên cứu một số bài tập nâng cao phẩm chất ý chí cho vận động viên karatedo đội tuyển trẻ quốc gia việt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (5.55 MB, 258 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ VĂN HÓA, THỀ THAO VÀ DU LỊCH
TRƢỜNG ĐẠI HỌC THỂ DỤC THỂ THAO TP HCM
NGUYỄN NAM HẢI
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BÀI TẬP
NÂNG CAO PHẨM CHẤT Ý CHÍ CHO VẬN ĐỘNG VIÊN
KARATEDO ĐỘI TUYỂN TRẺ QUỐC GIA VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ VĂN HÓA, THỀ THAO VÀ DU LỊCH
TRƢỜNG ĐẠI HỌC THỂ DỤC THỂ THAO TP HCM
NGUYỄN NAM HẢI
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BÀI TẬP
NÂNG CAO PHẨM CHẤT Ý CHÍ CHO VẬN ĐỘNG VIÊN
KARATEDO ĐỘI TUYỂN TRẺ QUỐC GIA VIỆT NAM
Chuyên ngành: Huấn luyện thể thao
Mã số:
62140104
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. GS.TS Lê Nguyệt Nga
2. TS. Đỗ Trọng Thịnh
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - 2017
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số
liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa từng
được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận án
Nguyễn Nam Hải
MỤC LỤC
Trang
Trang bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục bảng, sơ đồ
Ký hiệu các chữ viết tắt
ĐẶT VẤN ĐỀ
1
Mục đích nghiên cứu.
2
Mục tiêu nghiên cứu.
2
Giả thiết khoa học.
2
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
3
1.1.
ĐẶC ĐIỂM CỦA MÔN KARATEDO.
3
1.1.1.
Đặc điểm về kỹ thuật của Karatedo.
3
1.1.2.
Đặc điểm chiến thuật trong thi đấu Karatedo.
4
1.1.3.
Đặc điểm thể lực trong Karatedo.
5
1.1.4.
Đặc điểm tâm lý của vận động viên Karatedo.
6
1.2.
ĐẶC ĐIỂM PHẨM CHẤT Ý CHÍ VĐV THỂ THAO
8
1.2.1.
Một số khái niệm trong tâm lý.
8
1.2.2.
Khái niệm phẩm chất ý chí.
9
1.2.3
Các phẩm chất ý chí.
10
1.2.4.
Cấu trúc của phẩm chất ý chí.
15
1.2.5.
Chức năng của ý chí.
17
1.3.
BIỂU HIỆN PHẨM CHẤT Ý CHÍ CỦA VĐV KARATEDO.
19
1.3.1.
Biểu hiện tính mục tiêu của VĐV Karatedo.
19
1.3.2.
Biểu hiện tính kiên trì của VĐV Karatedo.
21
1.3.3.
Biểu hiện tính quyết đoán của VĐV Karatedo.
22
1.3.4.
Biểu hiện tính tự chủ của VĐV Karatedo.
23
1.3.5.
Biểu hiện tính ngoan cƣờng-dũng cảm của VĐV Karatedo.
25
1.4.
PHƢƠNG PHÁP VÀ BIỆN PHÁP NÂNG CAO PHẨM CHẤT Ý
CHÍ VĐV KARATEDO
26
1.4.1.
Phƣơng pháp nâng cao phẩm chất ý chí VĐV Karatedo.
26
1.4.2.
Phƣơng tiện nâng cao phẩm chất ý chí cho VĐV Karatedo.
31
1.4.2.1. Bài tập chuyên môn Karatedo.
32
1.4.2.2. Bài tập thƣ giãn, giảm căng thẳng.
33
1.4.2.3. Bài tập tâm lý.
37
1.5.
NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN.
41
1.6.
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1.
44
CHƢƠNG II: ĐỐI TƢỢNG, PHƢƠNG PHÁP VÀ TỔ CHỨC NGHIÊN
CỨU
46
2.1.
ĐỐI TƢỢNG VÀ TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU.
46
2.1.1.
Đối tƣợng nghiên cứu: Một số bài tập nâng cao phẩm chất ý chí
cho VĐV Karatedo.
46
Khách thể nghiên cứu: Các HLV, các chuyên gia và 31 VĐV
Karatedo đội tuyển trẻ Quốc gia Việt Nam, độ tuổi và giới tính nhƣ
sau:
46
2.1.3.
Tổ chức nghiên cứu:
46
2.2.
PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.
47
2.2.1.
Phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết (phân tích, tổng hợp tài liệu)
47
2.2.2
Phƣơng pháp phỏng vấn.
47
2.2.3.
Phƣơng pháp điều tra bằng phiếu hỏi.
48
2.1.2.
2.2.4.
Phƣơng pháp quan sát.
48
2.2.5.
Phƣơng pháp thực nghiệm.
48
2.2.6.
Phƣơng pháp toán thống kê.
50
2.2.7.
Qui trình nghiên cứu và qui trình xây dựng thang đo.
52
CHƢƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN
56
3.1.
3.1.1.
THỰC TRẠNG PHẨM CHẤT Ý CHÍ VĐV KARATEDO ĐỘI
TUYỂN TRẺ QUỐC GIA VIỆT NAM.
56
Xây dựng tiêu chí đánh giá và thang đo phẩm chất ý chí cho VĐV
Karatedo.
56
3.1.1.1. Xác định các phẩm chất ý chí của VĐV Karatedo.
56
3.1.1.2. Phỏng vấn chuyên gia
56
3.1.1.3. Xác định các nhân tố chính của các phẩm chất ý chí.
57
3.1.1.4. Thiết lập các mục hỏi.
58
3.1.1.5. Thiết kế thang đo thử nghiệm.
58
3.1.1.6. Thu thập dữ liệu.
58
3.1.1.7. Đánh giá độ tin cậy của thang đo.
60
3.1.1.8 Thiết lập thang đo chính thức.
65
3.1.2.
Thực trạng phẩm chất ý chí VĐV Karatedo đội tuyển trẻ Quốc gia
Việt Nam trƣớc khi xây dựng bài tập.
65
3.1.2.1. Mô tả mẫu nghiên cứu.
65
3.1.2.2. Đánh giá mức độ chính xác của các câu trả lời.
66
3.1.2.3. Thực trạng trung bình của các mục hỏi phẩm chất ý chí .
67
3.1.2.4. Giá trị trung bình và xếp loại phẩm chất ý chí của các nhóm tuổi.
71
3.1.2.5. Phẩm chất ý chí theo các yếu tố nhân khẩu học.
72
3.1.2.6. Bàn luận về xây dựng thang đo và thực trạng phẩm chất ý chí
VĐV Karatedo tuyển trẻ Quốc gia Việt Nam.
75
3.1.2.7. Kết luận mục tiêu 1
78
3.2.
LỰA CHỌN MỘT SỐ BÀI TẬP NÂNG CAO PHẨM CHẤT Ý CHÍ
CHO VĐV KARATEDO ĐỘI TUYỂN TRẺ QUỐC GIA VIỆT
NAM.
80
3.2.1.
Bài tập chuyên môn Karatedo.
80
3.2.1.1. Lựa chọn các bài tập.
80
3.2.1.2. Đánh giá độ tin cậy của các bài tập chuyên môn Karatedo.
82
3.2.1.3. Mô tả cách thực hiện bài tập chuyên môn Karatedo.
83
3.2.2.
Bài tập thƣ giãn, giảm căng thẳng.
83
3.2.2.1. Lựa chọn các bài tập thƣ giãn, giảm căng thẳng.
83
3.2.2.2. Đánh giá độ tin cậy của bài tập thƣ giãn, giảm căng thẳng.
84
3.2.2.3. Mô tả cách thực hiện các bài tập thƣ giãn, giảm căng thẳng.
84
3.2.3.
Bài tập tâm lý.
85
3.2.3.1. Lựa chọn các bài tập tâm lý.
85
3.2.3.2. Đánh giá độ tin cậy của các bài tập tâm lý.
86
3.2.3.3. Mô tả cách thực hiện bài tập tâm lý.
87
Bàn luận về lựa chọn các bài tập nâng cao phẩm chất ý chí cho
VĐV Karatedo đội tuyển trẻ Quốc gia Việt Nam.
87
ỨNG DỤNG VÀ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CÁC BÀI TẬP THỰC
NGHIỆM.
90
Xây dựng kế hoạch thực nghiệm.
90
3.3.1.1 Cơ sở để xây dựng kế hoạch thực nghiệm.
90
3.3.1.2. Tiến trình thực nghiệm các bài tập.
91
3.2.4.
3.3.
3.3.1
3.3.2.
Đánh giá hiệu quả của các bài tập thực nghiệm.
91
3.3.2.1. Đánh giá phẩm chất ý chí nhóm thực nghiệm (trƣớc thực nghiệm).
93
3.3.2.2. Đánh giá Phẩm chất ý chí nhóm thực nghiệm (sau thực nghiệm).
97
3.3.2.3. So sánh phẩm chất ý chí nhóm thực nghiệm (trƣớc-sau thực
nghiệm).
101
3.3.2.4. Kết luận về phẩm chất ý chí nhóm thực nghiệm (trƣớc và sau thực
nghiệm).
107
3.3.2.5. Đánh giá phẩm chất ý chí của nhóm so sánh (lần 1).
108
3.3.2.6. Đánh giá phẩm chất ý chí của nhóm so sánh (lần 2)
111
3.3.2.7. So sánh phẩm chất ý chí nhóm so sánh (lần 1 và lần 2)
117
3.3.2.8. Kết luận về phẩm chất ý chí nhóm so sánh (lần 1 và lần 2).
123
3.3.2.9. So sánh phẩm chất ý chí nhóm thực nghiệm và nhóm so sánh.
123
3.3.2.10. Kết luận về so sánh phẩm chất ý chí nhóm thực nghiệm và nhóm
so sánh.
128
3.3.2.11. So sánh định tính về phẩm chất ý chí nhóm thực nghiệm và nhóm
so sánh.
129
3.3.2.12. Kết luận về so sánh định tính các phẩm chất ý chí nhóm thực
nghiệm và nhóm so sánh.
136
3.3.2.13. Bàn luận kết quả nghiên cứu mục tiêu 3
137
3.2.2.14. Kết luận mục tiêu 3.
141
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
143
KẾT LUẬN
143
KIẾN NGHỊ
145
DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
Content
sngh
ĐẶT
VẤN
ĐỀ
đích
ngh
iên
cứu.
Mụcthiết
tiêu
iên
cứu.
Giả
kh
học.
CHƢƠNG
1.1.
1oa
1.1.1.
1.1.2.
1.1.3.
1.1.4.
1.2.
1.2.1.
1.2.2.
1.2.3
1.2.4.
1.2.5.
1.3.
1.3.1.
1.3.2.
1.3.3.
1.3.4.
1.3.5.
1.4.
1.4.1.
1.4.2.
1.4.2.1.
1.4.2.2.
1.4.2.3.
1.5.
1.6.
CHƢƠNG
II
2.1.
2.1.1.
2.1.2.
2.1.3.
2.2.
221Đặc điểm
TỔNG
ĐẶC
ĐIỂM
QUAN
CỦA
VẤN
MÔN
ĐỀ
KA
NGHIÊN
RATEDO.
CỨU
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 3
vềPHẨM
kỹ
của
Karatedo...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
chiến
thuật
trong
th
đấu
Karatedo............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
4
thể
lực
trong
..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
5
Đặc
điểm
tâm
lý
của
vận
động
viên
Karatedo.
6
ĐẶC
ĐIỂM
CHẤT
Ýlý.i CHÍ
VĐV
THỂ.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
THAO ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................15
Một
số
khái
niệm
trong
tâm
..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
8
Khái
niệm
phẩm
chất
ýKaratedo.
chí.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
9
Các
chất
chí..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
10
Cấuphẩm
trúc
của
phẩm
chất
ý VĐV
chí.
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Chức
năng
của
ýýuychí.
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
17
BIỂU
HIỆN
PHẨM
CHẤT
Ý CHÍ
CỦA
VĐV
KARATEDO. ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 19
18
Biểu
tính
mục
tiêu
của
VĐV
Karatedo.
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
kiên
trì
của
Karatedo.
.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
21
Biểu hiện
hiện
tính
ết
đoán
của
VĐV
Karatedo.
......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
22
chủ
của
VĐV
Karatedo.
..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
23
Biểu
hiện
tính
nqtự
goan
cƣờng-dũng
của
VĐV
Karatedo.
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
25
PHƢƠNG
VÀ
BIỆN
PHÁP
NÂNG
CAO
PHẨM CHẤT
Ý CHÍ VĐV KA RATEDO .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 33
pháp
nâng
cao
phẩm
chất
ý..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
chí
VĐV
Karatedo........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
26
Phƣơng
tiện
nâng
cao
phẩm
chất
ýcảm
chí
cho
VĐV
Karatedo.
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
31
Bài
tập
chuy
ên
môn
Karatedo..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
32
th
ƣ PHÁP
giãn,
giảm
căng
thẳng.
Bài
tập
tâm
lý.
...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
37
NHỮNG
KẾT
LUẬN
CÔNG
CH
ƢƠNG
T
RÌNH
1.NGHIÊN
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
CỨU
CÓ
LIÊN
...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
41
44
TƢỢNG,
PHƢƠNG
PHÁP
TỔ
CH
ỨC
NGHIÊN
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
ĐỐI
TƢỢNG
VÀ
TỔ
ỨC
NGHIÊN
CỨU.
......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Đốichức
tƣợng
nnghiên
ghiên
cứu
Mộ
t HLV,
số
bàiVÀ
tập
nâng
cao
phẩm
ýCỨU
chí
cho
VĐV
Khách
thể
:CH
Các
các
chuy
ên
gia
và QUAN.
31chất
VĐV
Karatedo
độiKaratedo.
tuy ển trẻ .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Quốc gia Việt Nam, độ tuổi và giới tính nh ƣ sau: ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 46
Tổ
nghiên
cứu:
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
46
PHƢƠNG
PHÁP
NGHIÊN
CỨU.
.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
DANH MỤC BIỂU BẢNG
Bảng
Nội dung
Bảng 3.1 Kết quả phỏng vấn chuyên gia về phẩm chất ý chí VĐV
Karatedo.
Trang
57
Bảng 3.2 Các nhân tố chính giải thích khái niệm nghiên cứu.
Sau 57
Bảng 3.3 Kết quả thiết lập các mục hỏi.
Sau 57
Bảng 3.4 Thông tin của mẫu nghiên cứu (thử nghiệm).
59
Bảng 3.5 Kết quả xoay các nhân tố mục tiêu.
61
Bảng 3.6 Kết quả xoay các nhân tố tự chủ.
62
Bảng 3.7 Kết quả xoay các nhân tố quyết đoán.
62
Bảng 3.8 Kết quả xoay các nhân tố kiên trì.
63
Bảng 3.9 Kết quả xoay các nhân tố ngoan cƣờng-dũng cảm.
64
Bảng 3.10 Tổng hợp các nhân tố ban đầu và nhân tố mới.
Sau 64
Bảng 3.11 Mô tả mẫu nghiên cứu thực trạng.
66
Bảng 3.12 Tƣơng quan giữa trung bình mục hỏi và các biến lớn.
67
Bảng 3.13 Trung bình các mục hỏi tính mục tiêu
68
Bảng 3.14 Trung bình các mục hỏi tính tự chủ
68
Bảng 3.15 Trung bình các mục hỏi tính quyết đoán.
69
Bảng 3.16 Trung bình các mục hỏi tính kiên trì
70
Bảng 3.17 Trung bình các mục hỏi tính ngoan cƣờng-dũng cảm
71
Bảng 3.18 Kết quả trung bình và xếp loại phẩm chất ý chí
Bảng 3.19 Tỉ lệ xếp loại phẩm chất ý chí.
Bảng 3.20 t-test phẩm chất ý chí theo giới tính, huy chƣơng.
Sau 71
72
Sau 72
Bảng 3.21 t-test phẩm chất ý chí theo đẳng cấp, tuổi, thời gian tập
luyện
74
Bảng 3.22 ANOVA phẩm chất ý chí theo thứ hạng con trong gia đình.
75
Bảng 3.23 Kết quả phỏng vấn các bài tập chuyên môn Karatedo.
Sau 82
Bảng 3.24 Kết quả phỏng vấn các bài tập thƣ giãn, giảm căng thẳng.
Bảng 3.25 Kết quả phỏng vấn các bài tập tâm lý.
Sau 85
86
Bảng 3.26 Các giai đoạn huấn luyện của chu kỳ I năm 2016
Sau 90
Bảng 3.27 Các giai đoạn huấn luyện của chu kỳ II năm 2016.
Sau 90
Bảng 3.28 Mô tả nhóm thực nghiệm
92
Bảng 3.29 Mô tả nhóm so sánh
92
Bảng 3.30 Trung bình PCYC nhóm thực nghiệm (trƣớc thực nghiệm)
Sau 94
Bảng 3.31 Xếp loại PCYC nhóm thực nghiệm (trƣớc thực nghiệm)
Sau 95
Bảng 3.32 Tỉ lệ xếp loại phẩm chất ý chí nhóm thực nghiệm (trƣớc thực Sau 95
nghiệm)
Bảng 3.33 Tổng tỉ lệ xếp loại PCYC nhóm thực nghiệm (trƣớc thực
nghiệm)
96
Bảng 3.34 Số lƣợng huy chƣơng nhóm thực nghiệm (đến trƣớc thực
nghiệm)
97
Bảng 3.35 Trung bình PCYC nhóm thực nghiệm (sau thực nghiệm)
Sau 97
Bảng 3.36 Xếp loại PCYC nhóm thực nghiệm (sau thực nghiệm)
Sau 98
Bảng 3.37 Tỉ lệ xếp loại PCYC nhóm thực nghiệm (sau thực nghiệm)
99
Bảng 3.38 Tổng tỉ lệ xếp loại PCYC nhóm thực nghiệm (sau thực
nghiệm)
100
Bảng 3.39 Số lƣợng huy chƣơng qua các giải thi đấu năm 2016 (sau
thực nghiệm).
101
Bảng 3.40 So sánh trung bình của nhóm thực nghiệm (trƣớc và sau
thực nghiệm).
102
Bảng 3.41 So sánh trung bình khác biệt PCYC nhóm thực nghiệm
(trƣớc và sau thực nghiệm)
103
Bảng 3.42 So sánh tỉ lệ xếp loại PCYC nhóm thực nghiệm (trƣớc và Sau 103
sau thực nghiệm).
Bảng 3.43 So sánh hiệu số tỉ lệ xếp loại PCYC nhóm thực nghiệm
Sau 103
(trƣớc và sau thực nghiệm).
Bảng 3.44 So sánh tổng tỉ lệ xếp loại PCYC nhóm thực nghiệm (trƣớc
và sau thực nghiệm)
105
Bảng 3.45 Xếp loại PCYC theo bậc phát triển nhóm thực nghiệm Sau 106
(trƣớc và sau thực nghiệm)
Bảng 3.46 So sánh tỉ lệ huy chƣơng nhóm thực nghiệm (trƣớc và sau
thực nghiệm)
107
Bảng 3.47 Trung bình PCYC nhóm so sánh (lần 1)
Sau 108
Bảng 3.48 Xếp loại PCYC nhóm so sánh (lần 1)
Sau 109
Bảng 3.49 Tỉ lệ xếp loại PCYC nhóm so sánh (lần 1)
Sau 109
Bảng 3.50 Tổng tỉ lệ xếp loại PCYC nhóm so sánh (lần 1)
111
Bảng 3.51 Trung bình PCYC nhóm so sánh (lần 2)
112
Bảng 3.52 Xếp loại PCYC nhóm so sánh (lần 2)
114
Bảng 3.53 Tỉ lệ xếp loại PCYC nhóm so sánh (lần 2)
115
Bảng 3.54 Tổng tỉ lệ xếp loại PCYC nhóm so sánh (lần 2)
116
Bảng 3.55 Số lƣợng huy chƣơng các giải thi đấu năm 2016 nhóm so
sánh (lần 2)
116
Bảng 3.56 So sánh trung bình PCYC nhóm so sánh (lần 1 và lần 2)
117
Bảng 3.57 So sánh trung bình khác biệt PCYC nhóm so (lần 1 và lần 2)
118
Bảng 3.58 So sánh tỉ lệ xếp loại PCYC nhóm so sánh (lần 1 và lần 2)
Sau 118
Bảng 3.59 Hiệu số tỉ lệ xếp loại PCYC nhóm so sánh (lần 1 và lần 2)
Sau 118
Bảng 3.60 So sánh tổng tỉ lệ xếp loại PCYC nhóm so sánh (lần1, lần2)
120
Bảng 3.61 So sánh xếp loại PCYC theo bậc phát triển, nhóm so sánh
(lần 1 và lần 2)
121
Bảng 3.62 Xếp loại PCYC theo bậc phát triển nhóm so sánh
122
Bảng 3.63 So sánh hiệu số trung bình nhóm thực nghiệm và nhóm so
sánh
124
Bảng 3.64 So sánh số lƣợng trung bình khác biệt giữa nhóm thực
125
nghiệm và nhóm so sánh
Bảng 3.65 So sánh hiệu số tỉ lệ xếp loại PCYC giữa nhóm thực nghiệm
và nhóm so sánh
126
Bảng 3.66 Hiệu số tỉ lệ xếp loại PCYC nhóm thực nghiệm và nhóm so
sánh
127
Bảng 3.67 So sánh tỉ lệ xếp loại PCYC theo bậc phát triển nhóm thực
nghiệm và nhóm so sánh
127
Bảng 3.68 Kiểm nghiệm phi tham số PCYC nam 15 tuổi nhóm thực Sau 130
nghiệm và nhóm so sánh (sau thực nghiệm)
Bảng 3.69 Kiểm nghiệm phi tham số PCYC nữ 15 tuổi nhóm thực Sau 131
nghiệm và nhóm so sánh (sau thực nghiệm)
Bảng 3.70 Kiểm nghiệm phi tham sốPCYC nữ 16 tuổi nhóm thực Sau 132
nghiệm và nhóm so sánh (sau thực nghiệm)
Bảng 3.71 Kiểm nghiệm phi tham sốPCYC nam 17 tuổi nhóm thực
nghiệm và nhóm so sánh (sau thực nghiệm)
134
Bảng 3.72 Số lƣợng các biến đo lƣờng phẩm chất ý chí có khác biệt
135
DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ
Sơ đồ 1
Sơ đồ 2
Nội dung
Cấu trúc tâm lý của hành động ý chí
Qui trình nghiên cứu
Trang
20
52
KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT
PCYC
Phẩm chất ý chí
TDTT
Thể dục thể thao
VĐV
Vận động viên
HLV
Huấn luyện viên
LVĐ
Lƣợng vận động
Tp. HCM
Thành phố Hồ Chí Minh
SL
Số lƣợng
XL
Xếp loại
TN
Thực nghiệm
SS
So sánh
TB
Trung bình
mt
Mục tiêu
tc
Tự chủ
qd
Quyết đoán
kt
Kiên trì
nc
Ngoan cƣờng
1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Tâm lý học thể thao là một lĩnh vực chuyên ngành của khoa học tâm lý,
nghiên cứu những quy luật cơ bản của sự biểu hiện và phát triển tâm lý cá nhân
vận động viên trong những điều kiện đặc thù của hoạt động Thể dục thể thao
(TDTT) [43]. Thể thao thành tích cao đƣợc tồn tại nhƣ một hoạt động xã hội đa
nhân tố, đặc tính cạnh tranh của thể thao thành tích cao làm cho nó có một cơ sở
xã hội rộng lớn. Những tƣ tƣởng đạo đức, phẩm chất ý chí, đƣợc rèn luyện và
bồi dƣỡng sẽ biểu hiện đầy đủ thông qua thành tích thể thao [15].
Ngày nay thể thao thành tích cao với sự hỗ trợ của khoa học hiện đại đã
có những bƣớc tiến vƣợt bậc trong những năm gần đây. Việc sửa đổi luật thi đấu
các đã làm cho tính chất của các trận đấu trở nên căng thẳng và quyết liệt, để
đáp ứng các nhiệm vụ trong thi đấu điều đó đòi hỏi các vận động viên (VĐV)
phải đƣợc chuẩn bị về kỹ thuật, chiến thuật, thể lực và tâm lý ngay từ những giai
đoạn huấn luyện ban đầu.
Chuẩn bị tâm lý cho VĐV là hệ thống những tác động tâm lý-sƣ phạm
nhằm làm phát triển và hoàn thiện các quá trình nhận thức cũng nhƣ các đặc
điểm cá nhân cần thiết để VĐV đạt đƣợc thành tích trong một môn thể thao nhất
định, tạo điều kiện cho VĐV thi đấu một cách ổn định và vững vàng [56]. Giáo
dục ý chí là một nội dung quan trọng trong huấn luyện tâm lý cho VĐV, ý chí có
quan hệ khăng khít và không thể tách rời với ý thức, ý chí có khả năng định
hƣớng, thúc đẩy, duy trì hoặc trì hoãn hành động mộc cách mạnh mẽ và rõ nét.
Ý chí càng cao thì càng thuận lợi để cá nhân phát triển khả năng tự ý thức, làm
nền tảng cho hành động ý chí diễn ra, từ đó hình thành nên phẩm chất ý chí của
mỗi cá nhân. Các phẩm chất ý chí của con ngƣời gắn bó và liên hệ chặt chẽ với
nhau, hỗ trợ nhau tạo nên ý chí ở mỗi con ngƣời [61].
Karatedo là môn thể thao đối kháng cá nhân, do đặc điểm thi đấu đối
kháng (Kumite) đòi hỏi VĐV phải chịu áp lực nặng nề về thể chất (sự đau đớn)
áp lực về tâm lý (khát vọng chiến thắng, trách nhiệm, danh dự, sự tự tôn...)nên
2
để chiến thắng đối thủ mỗi VĐV cần có bản lĩnh vững vàng, khả năng ứng biến
nhanh đối với các tình huống thi đấu. Vì chỉ cần một hành động sai hoặc không
kiểm soát đƣợc bản thân sẽ có thể dẫn tới thất bại và cơ hội hiếm khi lặp lại lần
thứ 2. Nghiên cứu PCYC và những biện pháp gia tăng nỗ lực hoạt động, điều
tiết các hành vi, duy trì trạng thái ổn định trong thi đấu cho VĐV Karatedo là
một nhiệm vụ quan trọng. Những phẩm chất ý chí tốt đẹp nhƣng tính mục tiêu,
tự chủ, kiên trì, quyết đoán, dũng cảm... sẽ góp phần nâng cao hiệu quả của công
tác huấn luyện, hình thành và phát triển nhân cách cho VĐV trẻ. Tuy nhiên các
công trình nghiên cứu trƣớc đây chƣa có công trình nào nghiên cứu sâu về các
bài tập nâng cao phẩm chất ý chí cho VĐV Karatedo, do vậy chúng tôi lựa chọn
“Nghiên cứu một số bài tập nâng cao phẩm chất ý chí cho vận động viên
Karatedo đội tuyển trẻ Quốc gia Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu.
Mục đích nghiên cứu.
Từ nghiên cứu lý thuyết, tổng hợp và phân tích các ý kiến chuyên môn để
xây dựng các bài tập phát triển PCYC cho VĐV Karatedo đội tuyển trẻ Quốc gia
Việt Nam nhằm nâng cao hiệu quả huấn luyện và thi đấu cho VĐV Karatedo trẻ
Quốc gia Việt Nam.
Mục tiêu nghiên cứu.
Mục tiêu 1: Đánh giá thực trạng phẩm chất ý chí VĐV Karatedo đội
tuyển trẻ quốc gia Việt Nam.
Mục tiêu 2: Lựa chọnvà Thiết kếmột số bài tập nâng cao phẩm chất ý chí
cho VĐV Karatedo đội tuyển trẻ quốc gia Việt Nam.
Muc tiêu 3:Ứng dụng và đánh giá hiệu quả các bài tập nâng caophẩm chất
ý chí VĐV Karatedo đội tuyển trẻ quốc gia Việt Nam.
Giả thiếtkhoa học.
Các bài tập đƣợc nghiên cứu, sau khi thực nghiệm sẽ có tác dụng và làm
ảnh hƣởng tới việc nâng cao các phẩm chất ý chí của VĐV Karatedo đội tuyển
trẻ Quốc gia Việt Nam.
3
Chƣơng 1
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA MÔN KARATEDO.
1.1.1. Đặc điểm về kỹ thuật của Karatedo.
Karatedo là môn võ chiến đấu và tự vệ bằng tay không. Đặc điểm thi đấu
đối kháng (Kumite) trong Karatedo là khi ra đòn phải khống chế, đòn làm chấn
động mà không gây chấn thƣơng đối phƣơng. Kỹ thuật tấn công trong Karatedo
đƣợc thực hiện chủ yếu trên đƣờng thẳng gồm: Kỹ thuật tay, kỹ thuật chân, kỹ
thuật tấn, kỹ thuật di chuyển [47], [01], [02], [04].
Đặc thù kỹ thuật của Karatedo là sự phối hợp hài hoà giữa kỹ thuật tay với
kỹ thuật chân và toàn cơ thể. Đặc thù kỹ thuật của Karatedo là phƣơng pháp kỹ
thuật đơn giản cƣơng thẳng, công pháp độc đáo nội ngoại kiêm bị, có tác dụng
trội về tu luyện thân tâm [02]. Các đòn đánh, đỡ, né tránh đều vận dụng nguyên
tắc khoa học, đòn chân đƣợc tung ra theo đƣờng thẳng kết hợp với lực xoắn của
hông. Các kỹ thuật Karatedo yêu cầu hiệu quả cao, dứt điểm nhanh chóng, kết
thúc đòn phải có thế thủ (Zanshin) [28], kỹ thuật tấn công nhanh theo đƣờng
thẳng là hiệu quả nhất. Di chuyển trong tấn công hay phản công bằng qua các
bƣớc di chuyển ngang, trƣớc, sau, đƣờng thẳng là chủ yếu. Kỹ thuật động tác
trong Karatedo đơn giản dễ tập và hiệu quả trong thời gian ngắn so với các loại
võ khác [01].
Kỹ thuật đòn đấm của Karatedo nhƣ một yếu tố đặc trƣng, có ảnh hƣởng
trực tiếp và mạnh mẽ đến các kỹ-chiến thuật của VĐV. Trong thi đấu quả đấm là
vũ khí chủ yếu của võ sĩ Karatedo. Chiến thuật sử dụng đòn đấm là tấn công liên
tục bằng đòn tay cũng mang lại hiệu quả cao trong tấn công.
Kỹ thuật đòn đá nhƣ là phƣơng tiện tấn công từ khoảng cách xa có thể ăn
điểm trực tiếp hoặc tạo điều kiện để thực hiện kỹ thuật khác dứt điểm khác dành
thắng lợi.
Những cú đá không đƣợc vào phần dƣới (hạ đẳng) của đối thủ. Sự kìm
4
chế các cú đá đòi hỏi sức mạnh, sự cân bằng và làm chủ chính mình. Xu thế sử
dụng kỹ thuật trong thi đấu hiện nay rất đa dạng. Những VĐV ở nhiều quốc gia
đặc biệt là châu Âu có xu hƣớng sử dụng nhiều kỹ thuật chân, bởi vì kỹ thuật
chân, đặc biệt là các kỹ thuật ghi điểm ở vùng thƣợng đẳng đƣợc ƣu tiên điểm
gấp ba lần các đòn tay thông thƣờng[02]. Hiện nay một số VĐV xuất sắc trên
thế giới đã sử dụng đòn đá nhƣ một chiến thuật động tác giả đánh lừa đối
phƣơng để tạo thời cơ thuận lợi, nhanh chóng dứt điểm bằng đòn tay.
Khống chế “hóa giải” đòn tấn công của đối phƣơng là một kỹ thuật rất
quan trọng trong thi đấu Karatedo. Nếu VĐV không khống chế đƣợc đòn tấn
công của đối phƣơng nghĩa là chấp nhận thế bị động, nhƣờng thế chủ động cho
đối phƣơng. Khống chế khả năng tấn công của đối phƣơng bằng các kỹ thuật gạt
đỡ và tránh né để tạo ra cho mình những cơ hội thuận lợi, nhằm vào những sai
sót của đối phƣơng để nhanh chóng phản công ghi điểm [01].
Khả năng di chuyển, tốc độ đòn đánh, khả năng thăng bằng, chọn thời
điểm và sức bền chuyên môn là những yếu tố để phát huy kỹ thuật có hiệu quả.
Di chuyển chân nhanh, hợp lý làmột yếu tố quan trọng của Karatedo hiện đại.
Các VĐV châu Âu trong thời gian đầu mới du nhập Karatedo đã sử dụng rất linh
hoạt và có hiệu quả kỹ thuật di chuyển [49]. Đặc trƣng di chuyển của các VĐV
châu Âu là trọng tâm cao vì thế khả năng linh hoạt di chuyển tốt, nhƣng nhƣợc
điểm là tấn không chắc, uy lực đòn yếu. Các VĐV châu Á thƣờng ít di chuyển
trọng tâm thấp vững chắc “Túc bất ly địa”, một số VĐV Nhật Bản thƣờng dùng
phƣơng pháp “Tĩnh chế động” trong thi đấu Karatedo. [02].
1.1.2. Đặc điểm chiến thuật trong thi đấu Karatedo.
Đặc điểm chiến thuật trong thi đấu Karatedo rất đa dạng phong phú, chiến
thuật đƣợc sử dụng nhiều trong nội dung thi đấu đối kháng (Kumite) nhƣ: phòng
thủ, tấn công, phản công, đánh gần, đánh xa, đánh cao, đánh thấp, đánh liên tiếp
so đũa, động tác giả và kỹ thuật biến hoá giành thế chủ động ghi điểm.
Chiến thuật nhử đối phƣơng là việc tạo cho đối phƣơng một cơ hội tấn
5
công và chính thời điểm đó đối phƣơng bị sơ hở để chúng ta thực hiện đòn phản
công có hiệu quả. [01], [02], [17].
Chiến thuật tấn công chủ động thƣờng dùng những đòn nhử hay sự thay
đổi thân pháp (Shizen-tai) hoặc tiếng thét “Kiai” đẩy đối phƣơng vào trạng thái
hoang mang bị động để bất ngờ phản công bằng những đòn sáng tạo, hiệu quả,
nhanh mạnh và chính xác.
Chiến thuật tấn công thụ động, thƣờng sử dụng các đòn gạt, đỡ đòn tấn
công của đối phƣơng rồi phản công, hoặc đối phƣơng tấn công ta tránh né rồi
tìm chỗ sơ hở phản công (phản ngƣợc), hoặc chặn đứng đòn tấn công của đối
phƣơng (phản chặn).
Việc sử dụng chiến thuật nào cũng phải căn cứ vào điều kiện thực tiễn của
trận đấu để lựa chọn phƣơng án chiến thuật phù hợp. Phát huy tối đa ƣu điểm,
khắc phục nhƣợc điểm của bản thân để khoét sâu điểm yếu và hạn chế điểm
mạnh của đối phƣơng nhằm chủ động tấn công và phòng thủ tích cực, đẩy đối
thủ vào thế bị động, dành thế chủ động nhanh chóng ghi điểm.
Để thực hiện tốt các nhiệm vụ kỹ-chiến thuật VĐV cần có thể lực tốt, tri
giác nhạy bén, tƣ duy chính xác, tốc độ và khả năng phán đoán hành động của
đối phƣơng để đƣa ra những quyết định kịp thời, đặc biệt ở những giây phút cuối
trận đấu hay ở những trận đấu quyết định [01].
1.1.3. Đặc điểm thể lực trong Karatedo.
Hiện nay trình độ thi đấu Karatedo của các vận động viên (VĐV) trên Thế
giới đã phát triển đến đỉnh cao, nhiều chuyên gia và huấn luyện viên (HLV) sử
dụng kinh nghiệm để huấn luyện thành công trong môn Karatedo cho rằng đặc
trƣng chủ yếu của VĐV Karatedo là: Nhanh, mạnh, khéo léo và chuẩn xác với
sự khống chế cao khi va chạm vào mục tiêu, trong điều kiện mục tiêu biến hóa
khôn lƣờng. Đây là con đƣờng tất yếu giành thắng lợi trong thi đấu Karatedo
đỉnh cao [24]
Sức nhanh trong Karatedo là tốc độ ra đòn trong tấn công và phản công.
6
Các nhà chuyên môn và nhà khoa học đánh giá rất cao về sự biến hóa và tốc độ
trong Karatedo, nếu không tập trung cao thì khó có thể quan sát đƣợc đòn đánh
diễn ra nhƣ thế nào. Trên thực tế tốc độ đòn đánh là rất nhanh và chớp nhoáng,
có những đòn dứt điểm chỉ diễn ra trong khoảng thời gian chƣa đến một giây.
Nhanh còn biểu hiện ở phản ứng ra đòn và vào đòn, tần số động tác, di chuyển
và né tránh đòn.
Sức mạnh trong Karatedo biểu hiện ở sự kết hợp với sức nhanh đó là sức
mạnh tốc độ. Khả năng phát ra sức mạnh tối đa trong thời gian ngắn nhƣng
phải có sự không chế khi chạm mục tiêu, điều này đòi hỏi khả năng không chế
và điều khiển thần kinh, đây là một đặc trƣng của môn võ Karatedo mà không
môn võ nào có. Sức mạnh trong môn Karatedo làm chấn động chứ không đƣợc
phép làm chấn thƣơng đối phƣơng, điều này thể hiện tinh thần “đạo” trong môn
Karatedo và là một trong những tiêu chuẩn ghi điểm khi thi đấu môn Karatedo.
Khéo léo trong Karatedo biểu hiện ở việc sử dụng đòn đánh hợp lý, né
tránh và phản đòn, thực hiện các chiến thuật một cách hiệu quả. Khéo léo còn
biểu hiện trong việc thực hiện các kỹ thuật khó trong sự biến đổi liên tục của
tình huống trong thi đấu. Karatedo truyền thống ít trú trọng đế tính khéo léo
nhƣng xu thế phát triển của Karatedo hiện đại và những thay đổi về luật làm cho
yếu tố này trở nên quan trọng và có ý nghĩa quyết định đến thành tích thi đấu
của VĐV.
Chuẩn xác và có sự khống chế,đây là điểm đặc trƣng của Karatedo. Chuẩn
xác để ra đòn đúng thời điểm khi tấn công và phản công; Chuẩn xác để ra đòn
vào đúng vị trí ăn điểm; Chuẩn xác để ra đòn ở khoảng cách hợp lý đạt hiệu quả
cao; Chuẩn xác về lực để khống chế khi chạm vào mục tiêu trong tấn công và
phản công. Độ chuẩn xác là mốc để đạt tới sự hoàn thiện của trình độ đỉnh cao
trong thi đấu Karatedo trên thế giới [06], [24], [26].
1.1.4. Đặc điểm tâm lý của vận động viên Karatedo.
Môn Karatedo là môn đối kháng cá nhân trực tiếp nên VĐV Karatedo
7
cũng có những đặc điểm tâm lý chung của các môn đối kháng cá nhân trực tiếp.
Theo tác giả Đỗ Vĩnh (2005) tâm lý cá nhân của VĐV các môn đối kháng cá
nhân trực tiếp bao gồm những đặc điểm tâm lý sau:
Nỗ lực ý chí rất cao trong sự căng thẳng về cảm xúc.
Sự va chạm của cơ thể trong thi đấu nhằm mục đích trực tiếp giành thắng
lợi (giành điểm, giành ƣu thế, hạ gục đối phƣơng). Bằng các đòn thế, kỹ thuật
hiệu quả thông qua các bộ phận cơ thể nhƣ tay, chân, vận động viên nhằm vào
cơ thể đối phƣơng, kết quả của những đòn đánh có thể làm cho đối phƣơng bị
chấn động. Những tình huống đó là những yếu tố gây căng thẳng (Stress) rất
mạnh. Để đạt đƣợc hiệu quả của đòn đánh thì cần có yếu tố dũng mãnh và bất
ngờ vì vậy đòi hỏi VĐV phải có năng lực huy động sức lực tối đa trong thời
điểm quyết định của trận đấu với sự nỗ lực ý chí rất cao trong sự căng thẳng về
cảm xúc. Trong những trận đấu cân sức vào thời điểm khi mệt mỏi và căng
thẳng đã đạt đến mức giới hạn thì nỗ lực ý chí có ý nghĩa rất to lớn. Nhờ nỗ lực
ý chí VĐV có thể huy động đƣợc năng lực tiềm tàng để có thể thay đổi tình thế
của trận đấu [78].
Khả năng nhận biết nhanh và chính xác.
Trong các môn đối kháng cá nhân trực tiếp số lƣợng các hành động kỹ
thuật tƣơng đối lớn, đa dạng, phức tạp cùng những biến thể linh hoạt đƣợc thực
hiện với tốc độ cao và chính xác [78]. Thời gian thực hiện các hành động kỹ
chiến thuật rất hạn hẹp trong sự chống trả quyết liệt của đối phƣơng, chỉ cần một
sai lầm nhỏ có thể dẫn đến thất bại. Vì vậy, VĐV phải nhanh chóng phát hiện để
né tránh hoặc vô hiệu hóa đòn đánh của đối phƣơng đồng thời nhanh chóng phản
đòn đạt hiệu quả.
Khả năng tập trung chú ý và đánh giá tình huống.
Do tình huống trong thi đấu biến đổi liên tục, bất ngờ nên hành động của
VĐV là không biết trƣớc về tính chất, hình thức, thời gian mà tùy thuộc vào
hành động, ý đồ của đối phƣơng cũng nhƣ những điều kiện khách quan, có nghĩa
8
là tùy thuộc vào tình huống cụ thể diễn ra trong trận đấu. VĐV tập trung chú ý
quan sát hành động, vị trí, tƣ thế của đối phƣơng để phân tích, đánh giá và dự
đoán hành động của đối phƣơng từ đó đƣa ra kế hoạch hành động. Vì vậy cấu
trúc tâm lý của VĐV là cấu trúc tâm lý hai chiều[78]. Hành động đáp trả là kết
quả của hàng loạt thao tác tƣ duy trí tuệ.
Trong thi đấu đối kháng (Kumite) các quá trình cảm xúc, ý chí, hành động
luôn thay đổi, tri giác các tình huống thi đấu xảy ra trong khoảng thời gian rất
ngắn để thông qua các giải pháp trong thi đấu. Sự đối kháng tích cực từ phía đối
phƣơng tạo nên tính đối lập và mâu thuẫn giữa ý nghĩ của VĐV và thông tin về
kết quả hành động. Trong những tình huống bị sức ép năng nề về tâm lý một
giải pháp chiến thuật có hiệu quả có thể đƣợc thông qua và thực hiện với điều
kiện VĐV phải có sức bền tâm lý tốt. Để nâng cao sức bền tâm lý cần phát triển
và những phẩm chất tâm lý, ý chí nhƣ tính kiên trì, quyết đoán, độc lập, tự chủ,
dũng cảm, kiên cƣờng.
1.2. ĐẶC ĐIỂM PHẨM CHẤT Ý CHÍ VĐV THỂ THAO
1.2.1. Một số khái niệm trong tâm lý.
- Quá trình tâm lý: là những hiện tƣợng tâm lý diễm ra trong thời gian
tƣơng đối ngắn, có mở đầu, diễn biến, kết thúc tƣơng đối rõ ràng. Ngƣời ta phân
biệt thành 3 quá trình tâm lý:
Quá trình nhận thức gồm: Cảm giác, tri giác, trí nhớ, tƣởng tƣợng, tƣ duy,
ngôn ngữ.
Quá trình cảm xúc biểu thi sự vui mừng, tức giận, dễ chịu, khó chịu, nhiệt
tình, thờ ơ.
Quá trình hành động ý chí.
- Trạng thái tâm lý: là những hiện tƣợng tâm lý diễn ra trong thời gian
tƣơng đối dài, việc mở đấu và kết thúc tƣơng đối không rõ ràng nhƣ: chú ý, tâm
trạng.
- Thuộc tính tâm lý: là những hiện tƣơng tâm lý tƣơng đối ổn định, khó
9
hình thành và khó mất đi, tạo thành những nét riêng của nhân cách. Ngƣời ta
thƣờng nói tới 4 thuộc tính tâm lý cá nhân nhƣ: xu hƣớng, tính cách, khí chất và
năng lực. Nghiên cứu này sẽ đề cập đến các phẩm chất ý chí của vận động viên.
1.2.2. Khái niệm phẩm chất ý chí.
Theo quan niệm của các nhà Triết học Mác xít về ý chí. “...cũng nhƣ các
năng lực tinh thần khác, con ngƣời ta sinh ra không phải đã có sẵn ý chí kiên
cƣờng hay bạc nhƣợc. Ý chí con ngƣời chịu sự qui định của những nguyên nhân
đƣợc xác định và ý chí đƣợc phát triển trong đời sống xã hội và trong hoạt động
của cá nhân” [theo 32]. Ý chí thực chất là “năng lực quyết định” trên cơ sở hiểu
rõ sự việc; ý chí là cái có sau còn “tính tất yếu của giới tự nhiên” là cái có trƣớc.
Theo quan niệm của các nhà tâm lý học “ý chí là tính tích cực của con
ngƣời nhằm đạt đƣợc mục đích đã đặt ra. Ý chí đòi hỏi ở con ngƣời tinh thần
khắc phục khó khăn và sự nỗ lực có ý thức”. Ý chí đƣợc hình thành và phát
triển trên cơ sở hành động có chủ định và đƣợc phát triển trong hoạt động và bị
chi phối bởi ảnh hƣởng của giáo dục và tự giáo dục ở mỗi cá nhân[12]. Ý chí
không tự nhiên có sẵn mà đƣợc hình thành trong quá trình lao động. Là mặt
năng động của ý thức, “là hình thức tâm lý điều chỉnh hành vi tích cực nhất ở
con ngƣời, vì ý chí kết hợp trong mình cả mặt năng động của trí tuệ và mặt năng
động của tình cảm đạo đức.
Ý chí của VĐV “là một mặt nhận thức của VĐV phản ánh sự tổng hợp
mọi nỗ lực ý chí của VĐV đó, đảm bảo đạt đƣợc mục đích đề ra trong điều kiện
khắc phục những khó khăn ở nhiều mức độ khác nhau”[74]. Theo quan niệm
này ý chí của VĐV là sự điều khiển hành vi và thân thể của mình để đạt đƣợc
những mục đích đã đặt ra một cách có ý thức trong quá trình khắc phục khó
khăn.
Từ phân tích các quan niệm ý chí nghiên cứu cho rằng: Ý chí là một phẩm
chất của nhân cách, là mặt năng động của ý thức, biểu hiện ở năng lực thực
hiện những hành động có mục đích đòi hỏi có sự nỗ lực khắc phục những khó
10
khăn chủ quan và khách quan [12].
Phẩm chất ý chí thể hiện ở chỗ con ngƣời tự giác chi phối, điều chỉnh hành
động của mình, khắc phục khó khăn thực hiện mục tiêu đã định. PCYC còn đƣợc
gọi là phẩm chất sức mạnh ý chí [87]. Phẩm chất ý chí của VĐV thể hiện ở việc
VĐV tự giác xác định mục đích, dƣới sự chi phối của mục đích, điều tiết và
khống chế hành vi của mình, khắc phục mọi khó khăn để thực hiện mục đích [92].
1.2.3 Các phẩm chất ý chí.
Trong quá trình thực hiện những hành động ý chí để chinh phục và cải tạo
hiện thực khách quan con ngƣời đã hình thành cho mình những PCYC đặc trƣng
cho nhân cách của họ, điều đó có ý nghĩa to lớn trong đời sống thực tiễn của mỗi
cá nhân. Những PCYC nhƣ tính mục đích, tính độc lập, tính tự chủ, tính quyết
đoán, tính bền bỉ, tính kiên cƣờng, tính dũng cảm đặc trƣng cho mỗi các nhân.
Các tác giả nghiên cứu tâm lý học cho rằng những PCYC đặc trƣng của
mỗi các nhân bao gồm: Tính mục đích; tính độc lập tự chủ; tính quyết đoán; tính
bền bỉ; tính kiên cƣờng. “tính kiên cƣờng là một phẩm chất ý chí rất quan trọng.
Nó nói lên tính thần dũng cảm rất cao trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Đặc
biệt nó chỉ rõmức độ khẩn trƣơng của hành động, cƣờng độ cao của sự nỗ lực ý
chí và tiêu hao lớn các năng lƣợng tinh thần và thể lực của con ngƣời” [62].
“tính tự chủ là khả năng làm chủ đƣợc bản thân trong khi duy trì đƣợc sự kiểm
soát đầy đủ đối với hành vi của mình, ngƣời tự chủ thắng đƣợc những thúc đẩy
không mong muốn, những tác động có tính chất xung động, những xúc động ở
trong mình” [12]. “tính dũng cảm là một PCYC quan trọng đi đôi với tính quyết
đoán, dũng cảm là sự liều lĩnh gan dạ sau khi đã tính đến các nguy hiểm phải
gánh chịu khi thực hiện một hành vi nào đó” [07].
Nghiên cứu PCYC VĐV cấp cao Trung Quốc trong các môn đua xe đạp và
nhảy cầu, đã xây dựng mô hình PCYC VĐV cấp cao gồm: tính kiên trì, tính
ngoan cƣờng, tính quyết đoán, tính tự chủ, tính mục đích và niềm tin [85].Nghiên
cứu mô hình PCYC VĐV Taekwodo bao gồm: Tính độc lập; tính quyết đoán; tính
11
kiên nhẫn; tính tự chủ. [92]. Nghiên cứu mô hình phẩm chất ý chí VĐV đấu vật
võ thuật gồm: Lòng tự tin; tính ngoan cƣờng; tính quả cảm; ý chí chiến đấu. [86].
Nghiên cứu các PCYC của vận động viên Taekwodo gồm: Khả năng kiềm chế
bản thân; tính ngoan cƣờng; tính quả đoán; tính độc lập; tính tự chủ. [87]. Nghiên
cứu cấu trúc ý chí của vận động viên đấu vật võ thuật với bốn phẩm chất là: lòng
tự tin, tính ngoan cƣờng, lòng quả cảm, ý chí chiến đấu. [88].
Các nhà tâm lý học thể thao cho rằng những PCYC nhƣ tính hƣớng đích,
tính kỷ luật, tính tích cực và chủ động, tính kiên định, tính quyết đoán, bền bỉ
kiên trì nhằm đạt đƣợc mục tiêu [66]. Tác giả Đỗ Vĩnh (2005) cho rằng ý chí
chuyên môn (trong thể thao) là tổ hợp các phẩm chất ý chí mà thành phần và cấu
trúc của nó phụ thuộc vào đặc điểm và khó khăn của từng môn thể thao. Hệ
thống các PCYC chuyên môn ở VĐV bao gồm: Tính mục đích – tính kiên nhẫn;
Tính dũng cảm – quyết đoán; Tính kỷ luật; Lòng tin vào khả năng của bản thân;
Khả năng tự chủ, khả năng chịu đựng và kiềm chế; Tính độc lập và tính sáng
kiến [78]. Tác giả Phạm Ngọc Viễn (2014) cho rằng PCYC của VĐV gồm: tính
mục đích, tính độc lập, tính quyết đoán, tính kiên cƣờng, tính tự kiềm chế [77].
Một số nhà tâm lý thể thao đã cho rằng những PCYC nhƣ tính kỷ luật, tính mục
đích và lòng tin vào khả năng của bản thân đƣợc coi là chung cho tất cả các môn
thể thao và dƣờng nhƣ thống nhất gắn chặt các phẩm chất còn lại.
Từ quan điểm của các tác giả và những phân tích về đặc điểm hoạt động
của VĐV Karatedo nghiên cứu cho rằng tính mục tiêu, tính kiên trì, tính tự chủ,
tính quyết đoán, tính dũng cảm, ngoan cƣờng là những PCYC cần thiết cho
VĐV võ thuật nói chung và Karatedo nói riêng.
- Tính mục đích, mục tiêu.
Theo từ điển Tiếng Việt (1992), mục đích là cái vạch ra làm đích nhằm
đạt cho đƣợc [69]. Mục tiêu là đích cần đạt tới để thực hiện nhiệm vụ. Theo cách
giải thích này thì mục đích là điều hy vọng đạt đƣợc bằng việc thực hiện một
việc nào đó. Mục tiêu là điều cụ thể mà chúng ta cố gắng đạt đƣợc. Mục đích là
