SKKN Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.02 MB, 32 trang )

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

PHÒNG GD&ĐT KRÔNG ANA
TRƯỜNG THCS LÊ ĐÌNH CHINH

TÊN SÁNG KIẾN

MỘT VÀI KINH NGHIỆM NHẰM RÈN KĨ NĂNG NÓI CHO
HỌC SINH THÔNG QUA TIẾT LUYỆN NÓI MÔN NGỮ
VĂN Ở TRƯỜNG THCS LÊ ĐÌNH CHINH
Họ và tên tác giả:
Nguyễn Thị Thùy Dung
Chức danh:
Giáo viên
Trình độ chuyên môn: Đại học
Chuyên ngành đào tạo: Sư phạm Ngữ Văn

1 02 năm 2017
Krông Ana, tháng

============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

MỤC LỤC
Trang
I. PHẦN MỞ ĐẦU................................................................................................2
1. Lý do chọn đề tài:...............................................................................................2
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài:...........................................................................4
3. Đối tượng nghiên cứu.........................................................................................5
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.............................................................................5
5. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................5
II. PHẦN NỘI DUNG..........................................................................................6
1. Cơ sở lí luận .......................................................................................................6
2. Thực trạng..........................................................................................................8
3. Nội dung và hình thức của giải pháp.................................................................11
a) Mục tiêu của biện pháp ....................................................................................11
b) Nội dung và cách thức thực hiện các giải pháp ................................................12
c) Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp.......................................................22
d) Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu.........................22
III. PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ...............................................................25
1. Kết luận.............................................................................................................25
2. Kiến nghị...........................................................................................................26

2
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Dạy học theo quan điểm giao tiếp là một trong những tư tưởng chủ đạo của
chiến lược dạy học môn Ngữ văn ở trường phổ thông. Hiện nay các nước trên thế
giới rất coi trọng quan điểm này, lấy hoạt động giao tiếp là một căn cứ để hình
thành và phát triển các hoạt động ngôn ngữ mà cụ thể là năng lực nghe, nói, đọc,
viết cho người học. Nếu như nghe và đọc là hai kỹ năng quan trọng của hoạt động
tiếp nhận thông tin, thì nói và viết là hai kỹ năng quan trọng của hoạt động bộc lộ,
truyền đạt thông tin cần được rèn luyện và phát triển trong nhà trường. Nói là hoạt
động sử dụng ngôn ngữ cùng các yếu tố kèm theo nhằm truyền đạt một thông tin
nào đó tới người nghe.
Từ xưa đến nay, ngôn ngữ - tiếng nói đã góp phần quan trọng trong giao tiếp,
trao đổi thông tin, biểu hiện tình cảm, trạng thái tâm lý và là một yếu tố quan trọng
trong biểu lộ văn hóa, tính cách con người. Vì thế, giáo dục lời nói trong giao tiếp
từ xưa đã được ông cha ta rất coi trọng:
“Lời nói không mất tiền mua
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”
Trong mục tiêu dạy học môn Ngữ văn THCS, về kỹ năng, chương trình môn
Ngữ văn nhấn mạnh trọng tâm của việc rèn luyện kỹ năng Ngữ văn cho học sinh là
làm cho học sinh có kỹ năng nghe, nói, đọc, viết tiếng Việt thành thạo theo các kiểu
văn bản và có kỹ năng sơ giản về phân tích tác phẩm văn học, bước đầu có năng

lực cảm nhận và bình giá văn học. Chính vì thế, SGK Ngữ văn THCS đã chú trọng
hơn tới việc hình thành và phát triển kỹ năng nói. Đây là một trong những điểm
mới về quan điểm dạy học của môn học.
3
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

Từ tình hình thực tế của việc rèn luyện kỹ năng nói cho học sinh trong giờ
dạy Ngữ văn nói chung và trong giờ luyện nói của phân môn Tập làm văn nói riêng
là còn nhiều hạn chế. Nghịch lý của giờ luyện nói vẫn thường xuyên xảy ra: giờ
luyện nói là điều kiện tốt nhất để học sinh bày tỏ quan điểm, tình cảm, khả năng
giao tiếp của mình trước bạn bè nhưng các em lại im phăng phắc, nép mình chờ
nghe giáo viên chỉ định. Dường như tính tự tin, hoạt bát thường ngày của các em đã
biến mất, giờ học thật nặng nề. Đã có học sinh chân thành phát biểu rằng: “Một
điều đáng sợ là phải học giờ luyện nói Tập làm văn!”. Không có hứng thú trong giờ
luyện nói thì làm sao rèn luyện kỹ năng nói cho học sinh đây? Thiết nghĩ, đây
không chỉ là sự trăn trở của riêng tôi mà là tất cả của giáo viên dạy Ngữ văn hiện
nay.
Bên cạnh đó, đa số học sinh trường tôi là con em người địa phương có gốc
Quảng Nam nên việc ảnh hưởng tiếng địa phương là điều không thể tránh khỏi. Do

chưa có sự quan tâm chu đáo, chặt chẽ của cha mẹ nên các em học sinh ở đây có
một thực tế rất đáng quan tâm đó là các em ngại giao tiếp, giao tiếp kém hoặc có thì
nói năng cộc lốc, không biết cách diễn đạt hết ý của mình. Trong giờ ra chơi, các
em nói chuyện với bạn bè rất lưu loát, tranh luận sôi nổi, có thể tìm được những lý
lẽ bảo vệ ý kiến của mình. Nhưng trong giờ học, khi tôi gọi lên nói các em lúng
túng, ngôn ngữ diễn đạt còn hạn chế. Điều đáng nói ở đây, trong hai năm qua
trường đã tổ chức thí điểm đổi mới phương pháp dạy học theo mô hình Trường học
mới nên việc phát triển kĩ năng trong giao tiếp là một nhu cầu thiết yếu của mô
hình này. Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực “thầy chủ đạo học trò
chủ động” đã làm cho giờ học sôi nổi hơn, giáo viên thoải mái hơn so với trước
đây: Thầy đọc, trò chép, trò thụ động tiếp thu kiến thức. Thế nhưng trong thực tế
trước kia và cả bây giờ, dù đã đổi mới nhiều nhưng chỉ chủ yếu ở các phân môn:
Văn học và Tiếng Việt còn Tập làm văn, đặc biệt là các giờ thực hành: Luyện viết
4
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

đoạn văn, luyện nói trong giờ Tập làm văn hay tiết trả bài tính chủ động của học
sinh vẫn còn ít. Vì vậy, tôi băn khoăn đặt ra câu hỏi làm thế nào để các em mạnh
dạn hơn trong giờ học đặc biệt là kể chuyện, tập làm văn nói và có hứng thú học

tập. Tiếp đó, rèn những kỹ năng, thói quen dùng lời nói biểu cảm trong giao tiếp là
một mảng vô cùng quan trọng trong dạy phân môn Tập làm văn.
Xuất phát từ lý do trên tôi nhận thấy mình cần phải suy nghĩ tìm tòi để tìm ra
những phương pháp giảng dạy cho phù hợp nhằm thu hút được mọi đối tượng học
sinh góp phần nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường. Bởi vậy tôi xin đưa
ra: “Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết
luyện nói môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh”. Đến nay tôi đã tạo
được một bước đột phá trong chuyên môn của mình.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
a) Mục tiêu:
Với đề tài này không những giúp học sinh nắm vững, nắm chắc các kiến thức
về các kiểu bài làm văn trong chương trình mà qua đó còn rèn cho học sinh hình
thành bốn kĩ năng cơ bản đó là nghe, nói, đọc, viết, đặc biệt là kĩ năng nói. Học
sinh từ chỗ còn lo lắng, rụt rè, nói còn ngập ngừng vấp váp đến chỗ nói tốt hơn, lưu
loát, ngừng nghỉ đúng chỗ. Hơn nữa nói có kết hợp với ánh mắt cử chỉ, thái độ, tình
cảm. Không những thế, qua tiết luyện nói còn phát hiện được chỗ yếu của học sinh,
giúp học sinh khắc phục được những điểm yếu để viết tốt bài làm văn... Từ đó có
thể rèn luyện cho học sinh khả năng thể hiện, bộc lộ khả năng giao tiếp của mình
trong nhà trường và ngoài xã hội góp phần nâng cao chất lượng bộ môn cũng như
chất lượng chung của toàn trường .
Vì vậy vấn đề rèn luyện để nâng cao kĩ năng nói cho học sinh là việc làm hết
sức cần thiết đối với mỗi người giáo viên. Chính vì lẽ đó tôi muốn đưa ra một số
5
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

biện pháp để giúp các em nói tốt hơn, nắm được các qui tắc cơ bản một cách sâu
sắc, đồng thời tạo cho các em có lòng say mê học tập và làm việc có kế hoạch một
cách cụ thể, có ý chí vượt khó vươn lên, tự tin trong học tập và giao tiếp.
b) Nhiệm vụ:
Nhận biết được tầm quan trọng của việc đổi mới chương trình và phương
pháp giảng dạy, là một giáo viên được tiếp cận với những đổi mới đó tôi vừa dạy
vừa nghiên cứu để tìm ra những cái mới nhằm nâng cao nghiệp vụ chuyên môn và
mong được góp sức giúp cho công tác giáo dục ngày càng phát triển và đổi mới.
3. Đối tượng nghiên cứu
Một số giải pháp nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh trong tiết luyện nói môn
Ngữ văn ở trường THCS.
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Áp dụng đối với học sinh 6A2 (năm học 2015 – 2016) Trường THCS Lê
Đình Chinh nhằm giúp các em hoàn thiện hơn về kĩ năng nói, phát triển kĩ năng
giao tiếp. Để thực hiện được ý định “rèn kĩ năng nói cho học sinh THCS” của mình
tôi đã vạch ra một số biện pháp cụ thể ngay từ đầu năm học khi bắt đầu nhận lớp.
5. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài đề ra, tôi đã xây dựng nhóm
phương pháp như sau:
a) Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Nghiên cứu tài liệu, tư liệu có
liên quan đến đề tài.
b) Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
- Phương pháp luyện tập thực hành:
6

============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

Đây là phương pháp chủ đạo trong quá trình dạy và học môn Ngữ văn. Qua
luyện tập thực hành thì mới hình thành kĩ năng nói một cách có hiệu quả.
- Phương pháp giao tiếp:
Phương pháp này giúp học sinh mạnh dạn hơn để phát triển kĩ năng nói.
- Phương pháp phân tích ngôn ngữ :
Để sử dụng tốt phương pháp này, giáo viên phải chọn những từ ngữ dễ lẫn,
tùy theo từng địa phương, tùy theo tình hình lớp. Cách phân tích phải dễ hiểu,
không sử dụng thuật ngữ khó hiểu đối với học sinh.
- Phương pháp quan sát :
Đây là phương pháp mà đòi hỏi người giáo viên phải chuẩn bị một số đồ
dùng học tập và một số câu hỏi nhằm giúp học sinh tiếp thu bài một cách hiệu quả.
- Phương pháp điều tra, thống kê kết quả:
Phương pháp này nhằm kiểm tra chất lượng học tập của học sinh qua từng
giai đoạn.
II. PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận
Nghe, nói, đọc, viết là bốn kỹ năng rất quan trọng đối với bộ môn Ngữ văn.

Rèn kĩ năng nói cho học sinh không chỉ là công việc ngày một ngày hai, cũng
không phải một thầy cô giáo dạy môn Ngữ văn rèn luyện là có thể thành công đối
với các em. Mà đó là một quá trình nỗ lực tự bản thân học sinh cố gắng rèn luyện,
có người hướng dẫn là các giáo viên dạy môn Ngữ văn, sự giám sát nhắc nhở của
các thầy cô giáo bộ môn cùng phối hợp với cha mẹ học sinh mới tạo nên sự thành

7
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

công ấy. Bởi vậy mà việc rèn luyện kĩ năng nói cho học sinh là một nhiệm vụ
không thể thiếu đối với mỗi thầy cô giáo.
Rèn luyện kỹ năng nói cho học sinh trong giờ dạy học Tập làm văn là tăng
tính thực hành ứng dụng cho chương trình Ngữ văn đối với học sinh THCS và khắc
phục hạn chế quá chú trọng đến việc đọc viết hơn nghe nói của chương trình và
sách giáo khoa mới.
Trọng tâm của việc rèn luyện kỹ năng nói trong chương trình Ngữ văn THCS
là giúp cho học sinh có được kỹ năng nghe, nói, đọc, viết Tiếng Việt tương đối
thành thạo. Đây cũng là sự cụ thể hoá tư tưởng dạy học theo lý thuyết giao tiếp và
thực tiễn dạy học môn phân môn Tập làm văn ở trường phổ thông. Điểm mới mẻ

và cần lưu ý là chú trọng hơn tới cách tổ chức cho học sinh hoạt động để phát triển
kỹ năng nói trong giờ Tập làm văn. Luyện nói tốt sẽ giúp học sinh biết bộc lộ tư
tưởng, truyền đạt thông tin trong hoàn cảnh giao tiếp khác nhau.
Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp chủ yếu của con người. Trong giờ luyện
nói hiệu quả lao động của học sinh được cảm nhận trực tiếp qua ngôn ngữ. Giờ
luyện nói có thế mạnh của một sinh hoạt giao tiếp tập thể, không như giờ làm văn
viết là một hoạt động tĩnh, cá nhân. Không khí giờ làm văn miệng dễ kích thích
hứng thú hoạt động của học sinh hơn, nếu giáo viên ý thức được vấn đề này. Về
tâm lý, con người trong hoạt động tập thể bao giờ cũng năng động hơn. Có thấy rõ
đặc thù của hoạt động luyện nói và đặc điểm tâm lý học sinh thì giáo viên mới tiến
hành có hiệu quả giờ học vốn rất sinh động, hấp dẫn và hướng dẫn được những học
sinh có tâm lý ngại ngùng phát biểu trước tập thể lớp. Giờ luyện nói là cơ hội tốt
nhất để giáo viên hiểu về con người, tư tưởng tình cảm học sinh qua cách nói năng,
diễn đạt...

8
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

Nếu người thầy đóng vai trò chủ đạo hướng dẫn học sinh chủ động khám phá

chiếm lĩnh tác phẩm văn chương, thì người học (học sinh) phải tự mình bộc lộ sự
hiểu biết, phải biết phát triển tư duy thành lời - ngôn bản. Muốn cho người nghe
hiểu cho được thì người nói phải nói cho tốt, có nghĩa là nói phải mạch lạc, logic,
phải bảo đảm các qui tắc hội thoại, phải chú ý đến các cử chỉ, nét mặt, âm lượng.
Vì thế, luyện nói là việc rất quan trọng trong quá trình dạy học văn, là biện pháp
góp phần nâng cao chất lượng hiệu quả của giờ dạy học Ngữ văn. Luyện nói tốt sẽ
giúp người học sẽ có được một công cụ giao tiếp hiệu quả trong cuộc sống xã
hội.
Chính vì lẽ đó, tôi mạnh dạn đi sâu vào vấn đề có thể xem là vấn nạn không
chỉ ở học đường mà của toàn xã hội khi tình trạng các em nói chưa lưu loát, phát
âm chưa chuẩn,… dẫn đến sự lệch lạc về lời ăn tiếng nói trong học tập cũng như
trong giao tiếp.
2. Thực trạng
Chúng ta biết rằng: Mục tiêu của dạy học môn Ngữ văn là hình thành những
con người có ý thức, có tư tưởng tình cảm cao đẹp, có năng lực cảm thụ các giá trị
chân, thiện, mỹ và đặc biệt là có khả năng thích ứng với cuộc sống năng động trong
xã hội hiện đại. Quan điểm tích hợp và tích cực luôn chi phối các hoạt động dạy
học Ngữ văn, nhất là ở phần dạy các kĩ năng làm văn. Một tiết dạy học Ngữ văn đạt
hiệu quả trước hết phải tạo nên không khí hứng thú cho mỗi giờ học. Không khí đó
chỉ có được khi người dạy biết đa dạng hóa các hình thức, biện pháp dạy học. Mặt
khác, với tinh thần quan điểm dạy học mới, SGK Ngữ văn không chỉ chú trọng nội
dung mà còn chú trọng hình thức nhằm phục vụ cho việc đổi mới phương pháp dạy
học. Để đạt được những mục tiêu trên và thực hiện theo yêu cầu của phương pháp
dạy học mới, người dạy cần tổ chức cho học sinh học tập bằng các biện pháp nhằm
9
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

rèn cho học sinh các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. Trong đó kĩ năng nói là vô cùng
quan trọng. Nói sao cho người nghe hiểu là điều không phải ai cũng thực hiện tốt.
Người nói khi đã chuẩn bị đầy đủ nội dung trong đầu sẽ tìm cách bộc lộ, truyền đạt
thông tin đó chính là “nói”. Muốn hoạt động nói có hiệu quả trong giờ học Ngữ
văn, người dạy phải hướng dẫn rèn luyện cho các em, tập cho các em mạnh dạn
trước tập thể. Nhiều khi các em có dự kiến trong đầu nhưng lại không nói ra được
và người thầy sẽ không nhận xét đánh giá đúng về sự tiếp thu, cảm thụ của các em
trong giờ học Ngữ văn. Vậy rèn kĩ năng nói cho học sinh là việc làm thiết thực vừa
góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn vừa hình thành phong cách
cho học sinh giúp các em mạnh dạn trước tập thể, có kỹ năng giao tiếp trong cuộc
sống.
Mặc khác, ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp chủ yếu của con người. Không
phải ai cũng nói nhiều như nói trong đời sống sinh hoạt xã hội, nghề nghiệp của
mình. Trong giờ luyện nói hiệu quả lao động của học sinh được cảm nhận trực
tiếp. Giờ luyện nói có thế mạnh của một sinh hoạt giao tiếp tập thể, không như
giờ viết văn là một hoạt động tĩnh, cá nhân. Không khí giờ làm văn miệng dễ
kích thích hứng thú hoạt động của học sinh hơn, nếu giáo viên ý thức được vấn
đề này. Về tâm lý, con người trong hoạt động tập thể bao giờ cũng năng động
hơn. Thấy rõ được đặc thù của hoạt động luyện nói và đặc điểm tâm lý học sinh
thì giáo viên mới tiến hành có hiệu quả giờ dạy học được. Giờ luyện nói là cơ
hội tốt nhất để giáo viên hiểu về con người, tư tưởng tình cảm học sinh qua cách
nói năng, diễn đạt...

Hiện nay, việc nâng cao chất lượng dạy và học của giáo viên và học sinh là
mối quan tâm có tầm quan trọng hàng đầu bao trùm và chi phối mọi hoạt động
khác. Trong thực tế, khi giảng dạy tôi đã phát hiện có những học sinh mắc sai lỗi
10
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

chính tả rất nhiều, có những học sinh viết sai hơn 10 lỗi ở một bài kiểm tra. Bên
cạnh đó, 100% học sinh đều là con em địa phương gốc Quảng Nam nên thời lượng
các em sử dụng ngôn ngữ địa phương để giao tiếp sẽ chiếm nhiều hơn so với việc
dùng ngôn ngữ phổ thông tại trường, nên việc phát âm ở nhà như thế nào thì khi
đến trường phát âm như thế ấy là điều không thể tránh khỏi. Điều ấy sẽ ảnh hưởng
đến hoạt động giao tiếp của các em trong cộng đồng xã hội sau này.
Khi tham gia luyện nói, lời nói của các em không tự nhiên, nói lủng
củng ngập ngừng không rõ ràng, không nói được điều muốn nói, không kết hợp
được các yếu tố phi ngôn ngữ như: cử chỉ, nét mặt, âm lượng… Một thực trạng nữa
của giờ luyện nói trên lớp là học sinh thường nói như đọc (học thuộc lòng bài nói
rồi lên lớp đọc lại) làm cho việc nói, trình bày thiếu tự nhiên, thiếu tư thế và tác
phong của giờ luyện nói. Qua một số tiết học đầu năm, tôi đã thử kiểm tra và phân
loại đối tượng học sinh một lớp theo khả năng nói với kết quả thu được như sau:

Lớp

Sĩ

6A2

Kĩ năng nói tốt

Kĩ năng nói chưa tốt

số

Số lượng

Tỉ lệ

Số lượng

Tỉ lệ

36

6

17%

30

83%

Điều đáng nói ở đây là đối với học sinh lớp 6, là học sinh lớp đầu cấp, vừa
rời cấp tiểu học bước sang cấp Trung học cơ sở nên các em còn nhiều bỡ ngỡ trong
việc tiếp cận các môn học, đặc biệt là môn Ngữ văn. Các em tiếp thu kiến thức còn
thụ động, thiếu tích cực, thiếu chủ động sáng tạo. Ngay cả trong việc tiếp xúc với
giáo viên các em vẫn cảm thấy lo sợ khi phải nói, phải trình bày một vấn đề nào đó.
Mặt khác, về phía giáo viên đôi khi có tâm lí sợ mất nhiều thời gian, chú
trọng nhiều vào việc dạy các tri thức mà bỏ qua khâu luyện kĩ năng nói cho
học sinh.
11
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

Mặc dù nhiều giáo viên cũng đã cố gắng hết sức nhưng cũng ít người thành
công qua tiết dạy. Bởi vì kinh nghiệm rèn luyện kỹ năng nói cho học sinh chưa
nhiều so với rèn luyện kỹ năng viết. Thời gian luyện nói lại có hạn không tạo được
điều kiện cho tất cả học sinh được nói. Và sách giáo viên cũng chưa có hướng dẫn
cụ thể cho việc dạy rèn luyện kỹ năng nói cho học sinh. Do vậy mà trong một tiết
luyện nói chỉ tập trung vào những em khá, giỏi, chăm còn những học sinh chậm
tiến thì bị thụ động, không phát huy được khả năng của mình. Dù có hoạt động thảo
luận nhóm thì những em yếu cũng vẫn ngồi im. Kết quả yếu vẫn yếu, lười vẫn lười.

Nhiều giáo viên có chú ý rèn kĩ năng nói cho học sinh song còn lúng túng
trong khâu soạn giảng cũng như qui trình các hoạt động lên lớp. Một phần cũng do
sách giáo viên không có hướng dẫn cụ thể. Khi giáo viên có sự đầu tư cho tiết dạy
và hướng dẫn cho học sinh chuẩn bị chu đáo thì việc tổ chức cho học sinh luyện nói
trong tiết luyện nói đạt hiệu quả cao. Không khí học tập của học sinh khác hẳn khi
giáo viên thuyết giảng. Ở các em lộ rõ sự thích thú, tất cả như có một luồng điện vô
hình nào đó được lan truyền cho cả lớp làm nóng lên không khí học tập. Nhiều em
giơ tay xin được trình bày kết quả, cảm nhận tổng hợp và thật là thoả mãn với
những kiến thức được chắt lọc rút ra từ chính sự hiểu biết của các em. Đó cũng là
lúc giáo viên có điều kiện để điều chỉnh và phấn khích các em học tập, thực tế niềm
vui được giáo viên quan tâm sẽ cho các em thêm sự tự tin vào khả năng của mình là
phải học tập tốt hơn, cố gắng hơn để được phát biểu, nói trước lớp trong lần sau.
Để tạo được động lực niềm tin nhằm kích thích ý thức học tập bộ môn Ngữ
văn của các em trước hết người thầy giáo phải là người tìm ra được những biện
pháp tối ưu kích thích khả bản năng nói để học sinh nói ra được những điều mình
tư duy, cảm thụ trong giờ học văn cũng như trong tiết luyện nói. Đây cũng là kĩ
năng vừa giúp các em thể hiện mình, tự bày tỏ những suy nghĩ cảm xúc những điều
12
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

cảm thụ, phân tích, đánh giá một cách tự tin trước tập thể. Vừa là biện pháp có khả
năng khắc phục được những khó khăn, thực trạng mà chúng ta đang quan tâm. Từ
đó nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn.
Trước thềm nông thôn mới và đồng thời để xây dựng Trường THCS Lê Đình
Chinh phát triển hơn nữa khi đạt chuẩn quốc gia thì việc rèn kĩ năng nói cho học
sinh cũng là việc làm hết sức cần thiết, có thể lồng ghép vào các tiết bộ môn sẽ tạo
điều kiện để học sinh sửa chữa và rèn luyện về giọng nói một cách tốt hơn.
3. Nội dung và hình thức của giải pháp
a) Mục tiêu của giải pháp
Giáo viên dạy Ngữ văn là người hiểu và nắm rõ vai trò của tiết luyện nói
trong môn Ngữ văn, nhằm phát triển đồng bộ bốn kỹ năng: nghe, nói, đọc, viết
của học sinh THCS. Qua cách diễn đạt, phong cách, điệu bộ của học sinh trong giờ
luyện nói, giáo viên có cơ hội giáo dục, uốn nắn về mặt ứng xử, đồng thời bổ sung,
điều chỉnh kiến thức cơ bản về kỹ năng làm văn cho học sinh. Giờ luyện nói sẽ có
ý nghĩa giáo dục toàn diện của nó, tuy trọng tâm vẫn là rèn luyện ngôn ngữ
nói, phương pháp tư duy và nghệ thuật giao tiếp. Cùng với sự đổi mới của cấu trúc
chương trình đã nhấn mạnh đến ưu thế của tiết luyện nói, đây là cơ sở để tôi mạnh
dạn đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy hiệu quả đúng mức của tiết luyện nói
trong môn Ngữ văn.
Sáng kiến kinh nghiệm này đã được áp dụng đối với học sinh lớp 6A2 tại
Trường THCS Lê Đình Chinh năm học 2015 -2016, với những cố gắng của tôi
trong việc rèn kĩ năng nói cho học sinh đã có những hiệu quả nhất định. Khi tiến
hành nghiên cứu tôi chia đối tượng học sinh của mình thành 2 nhóm (Nhóm thực
nghiệm là đối tượng học sinh lớp 6A2, và nhóm đối chứng là các em học sinh lớp
6A1), mỗi nhóm gồm 36 em học sinh có trình độ nhận thức tương đương nhau. Với
13
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

lớp 6A2 khi áp dụng kinh nghiệm này thì tình hình khác hẳn so với lớp 6A1 (không
áp dụng), các em tham gia phát biểu sôi nổi, có chiều hướng hứng thú học môn Văn
hơn, có tinh thần tập thể cao, có tinh thần tự giác, ý thức được việc học tập. Với
biện pháp thực hiện trên giúp học sinh mạnh dạn hơn khi nói trước đám đông, có
thói quen tốt trong việc học. Và cũng giúp cho những em học yếu, lười biếng
không còn ỷ lại trông chờ vào những em học khá. Từ em khá đến em yếu đều có
thể nói được trước lớp.
b) Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp
Muốn thực hiện tốt tiết luyện nói này, giáo viên cần nắm vững mục tiêu bài
dạy là luyện nói là chính, còn nội dung bài nói cần xếp loại thứ yếu, sau kĩ năng
nói. Giáo viên luyện từ chỗ học sinh nói còn ngập ngừng vấp váp đến chỗ nói lưu
loát, ngừng nghỉ đúng chỗ, hơn nữa nói có kết hợp với ánh mắt cử chỉ, thái độ, tình
cảm... Đặc biệt, ở mỗi một lớp, mỗi khối học, giáo viên yêu cầu mức độ nói khác
nhau (lớp lớn yêu cầu cao hơn lớp nhỏ) để làm thế nào từ lớp 6 đến lớp 9 kĩ năng
nói của các em được dần dần nâng cao hơn.
Với quan điểm dạy học theo phương pháp mới hiện nay đã nhấn
mạnh : “Thầy chủ đạo, trò chủ động”, “ Học sinh là chủ thể của sáng tạo”. Để phát
huy tính tích cực của học sinh, thì giáo viên phải làm tốt vai trò của người nhạc
trưởng. Cụ thể để dạy thành công được tiết luyện nói môn Ngữ văn đồng thời để
thực hiện được ý định “rèn kĩ năng nói cho học sinh THCS trong giờ luyện nói”

của mình tôi đã vạch ra một số biện pháp nhằm giúp các em thay đổi thói quen khi
đọc cũng như khi viết, khi nói cũng như khi giao tiếp, đồng thời giúp các em hình
thành kĩ năng rèn giọng nói, kĩ năng giao tiếp ngay từ đầu năm học khi bắt đầu
nhận lớp. Cụ thể theo từng bước như sau:
* Bước 1: Chú trọng việc luyện nói của học sinh ngay từ đầu năm học.
14
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

Giáo viên Ngữ văn khó có thể phát triển kỹ năng nói cho học sinh nếu chỉ
trông chờ vào số tiết luyện nói trong chương trình sách giáo khoa. Mặc dù sách
giáo khoa đã đổi mới theo khuynh hướng quan tâm tới việc rèn luyên kỹ năng nói
cho học sinh, phân phối mỗi khối lớp đều có tiết luyện nói ở cả hai học kỳ. Tuy
nhiên với số lượng tiết rất khiêm tốn. Nếu không có sự chuẩn bị ngay từ đầu năm
học thì chắc chắn giáo viên sẽ gặp không ít trở ngại khi tổ chức các giờ học. Vậy
nên chú trọng việc luyện nói cho học sinh mọi lúc, mọi nơi có thể thực hiện được vì
việc này không quá khó nhất là khi giáo viên Ngữ văn thực sự muốn đạt hiệu quả
trong những giờ luyện nói. Chú trọng đến việc tập nói cho học sinh có thể thực hiện
theo những cách như :
- Tạo cho các em có nhu cầu muốn nói, muốn được bộc lộ. Khi tiếp xúc với

các em lần đầu tiên, giáo viên Ngữ văn cần thiết lập tốt mối quan hệ, giúp học sinh
thấy được sự gần gũi, thân tình nơi giáo viên Ngữ văn, điều này là cơ sở giúp học
sinh dễ dàng bộc lộ với giáo viên hơn trong những giờ học sau. Giáo viên có thể
làm quen với các em bằng cách giới thiệu về mình, cũng là cơ sở để các em theo đó
mà tự giới thiệu bản thân về những điều đơn giản như họ tên, tuổi, sở thích... Điều
này không kém phần quan trọng, vì nếu làm được như vậy thì giáo viên đã phần
nào giúp học sinh bắt đầu tập làm quen với việc phát biểu miệng.
- Phát huy kỹ năng nói trong các giờ học, kết hợp với việc rèn luyện các kỹ
năng khác: Trong các tiết học, giáo viên nên chú trọng kỹ năng nói cho học sinh
thông qua những lần phát biểu đóng góp xây dựng bài. Đặt những câu hỏi kích
thích óc tư duy và sự phản xạ. Những câu hỏi có ích lợi nhiều nhất là những câu hỏi
mà học sinh không thể trả lời một cách ngắn gọn là “có” hay “không” được, giáo
viên nên dùng 6 loại vấn ngữ : Ai? Tại sao? Như thế nào? Ở đâu? Lúc nào? Cái
gì?. Thực tế, nếu giáo viên đặt những câu hỏi quá khó thì học sinh khó trình bày ý
15
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

kiến của mình một cách trọn vẹn. Câu hỏi nên đi từ đơn giản đến phức tạp để tập
cho các em biết suy nghĩ trước khi nói, nói đúng vấn đề cần trao đổi, khi nói cần

bình tĩnh, tự tin... Giáo viên cần khuyến khích, động viên học sinh phát biểu suy
nghĩ trong khi phát biểu và cả trong thảo luận, ngay cả khi ý kiến đó là sai hoặc
chưa hoàn toàn chính xác. Bên cạnh đánh giá việc trình bày của học sinh, giáo viên
cũng nên lưu ý cho học sinh những lỗi cần tránh trong nói Tiếng Việt về chính âm
và hướng dẫn các em nói diễn cảm, ngắn gọn, súc tích, hấp dẫn người nghe. Theo
kinh nghiệm, hiệu quả của việc luyện nói cho học sinh cao hơn hẳn khi giáo viên
quan tâm và tạo điều kiện cho các em được tập nói trong các giờ học như trên.
- Phát huy kỹ năng nói trong sinh hoạt hàng ngày: Ngoài việc chú trọng cho
học sinh tập làm quen với việc trình bày miệng trong những giờ học, theo ý kiến
của bản thân tôi, giáo viên cũng nên tiếp xúc với học sinh trong những lúc ngoài
giờ lên lớp. Đó là những trao đổi để tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của các em,
ngoài ra còn nhằm mục đích khác là tạo cho các em thái độ tự tin, mạnh dạn. Trên
thực tế, khi giáo viên làm được việc đó thì các em vốn rất nhút nhát và không dám
trao đổi với thầy cô trong cuộc sống đã có sự thay đổi, các em dần dần bớt e ngại,
rụt rè và trở nên mạnh dạn hơn, tiếp xúc với giáo viên một cách tự nhiên hơn. Thiết
nghĩ, mục đích của các tiết luyện nói nhằm giúp cho các em có thể tự tin trình bày ý
kiến của mình và chúng ta tập cho học sinh sự tự tin để các em khỏi ngỡ ngàng khi
bắt đầu vào tìm hiểu các giờ luyện nói.
* Bước 2: Thống kê lỗi khi phát âm
Thống kê lỗi phát âm ở lớp mà các em hay sai, tôi qui về 3 loại sau đây:
+ Sai phụ âm đầu: ch/tr, s/x, l/n.
+ Sai phụ âm cuối: n/ng, t/c.
16
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

+ Sai vần: a /ai, au/ao, ao/ô.
+ Sai dấu thanh: dấu ngã đọc thành dấu hỏi. Ví dụ : “đã” đọc là “đả”, “ngã
ba” đọc là “ngả ba” ... Để dạy cho học sinh phát âm đúng, tôi không quên rèn kĩ
năng nghe. Ở đây vai trò giọng đọc của giáo viên rất quan trọng, giữa nghe và phát
âm có mối quan hệ rất chặt chẽ cho nên rèn luyện kĩ năng nghe cũng hỗ trợ rất
nhiều cho kĩ năng đọc.
Lỗi mà học sinh còn phát âm sai do 2 nguyên nhân:
- Nguyên nhân chủ quan: như nói lắp, nói ngắn lưỡi - khó đọc do tật bẩm
sinh. Ví dụ: s/x: sung / xung , sâu / xâu, ...
- Nguyên nhân khách quan: do cách phát âm sai của phương ngữ tạo cho các
em thói quen nghe và nói từ khi nhớ. Để chữa lỗi phát âm sai, tôi dùng biện pháp
giảng giải trên cơ sở lí thuyết ngữ âm và ý nghĩa từ. Cho học sinh luyện đọc lại từ
ngữ phát âm sai ngay lúc đó nhiều lần.
Ví dụ: phát âm s/x: Khi phát âm s (sờ): phải uốn lưỡi, hơi thoát ra chân răng
đầu lưỡi. Khi phát âm x (xờ): hơi ra ở mặt lưỡi và chân răng; Phát âm tr/ch: Phát
âm tr (trờ): hơi ra qua động tác bật đầu lưỡi với chân răng. Mặt khác là việc sửa sai
qua giải nghĩa từ. Ví dụ: “rộn rã” phân biệt với “rợn rả”, “cũ” phân biệt với “củ”; ...
“xâu / sâu”: “xâu kim” với “sâu trong lòng đất”.
* Bước 3: Chữa phát âm sai
Một trong những lỗi do phát âm sai phổ biến nhất là khi phát âm không phân
biệt được giữa thanh ngã và thanh hỏi. Ví dụ: Nguyễn Hữu Dũng thì các em lại đọc
thành Nguyển Hửu Dủng. Tôi đã chữa cho học sinh, học sinh đã có tiến bộ hơn,
nhưng kết quả chưa đạt được như mong muốn. Để chữa sai nhầm lẫn giữa dấu hỏi
và dấu ngã, tôi cũng hướng dẫn học sinh cách đọc cụ thể và bắt học sinh đọc.

17
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

Ví dụ: Nặng trĩu, ngày giỗ, lỗ mỏng, cổ lỗ, giục dã, dữ dội, nói mãi lỗi vẫn
lỗi,... Ngoài hiện tượng đã nói trên, thì còn có hiện tượng phát âm không phân biệt
giữa “gi – d”, “s – x”, “tr – ch”... Vì lỗi này chỉ có một số ít nên khi em nào bị
mắc lỗi này thì khi nói làm em đó ngượng ngập còn cả lớp thì quan tâm vào đó hơn
là quan tâm bài học. Tôi ghi tên những em học sinh bị mắc lỗi này lại đưa cho các
giáo viên dạy ở lớp đó và nhờ họ khi học sinh nói ngọng, viết lẫn thì dành thời gian
ít phút để chữa giúp. Liên tục bị nhắc nhở như vậy, học sinh đó phải cố gắng để
sửa chữa.
* Bước 4: Chữa tư thế ngượng nghịu khi nói
Lỗi này lớp nào cũng có, tôi tìm ra một số lý do cắt nghĩa tại sao các em lại
hay ngượng nghịu khi nói. Đó là do các em không hiểu bài, không hiểu câu hỏi.
Đó còn là do các em lớn quá, phải đứng trên lớp mãi rất ngượng, hoặc vì các em
không quen nói nên sinh ra nhút nhát đồng thời các em còn nghèo vốn từ vốn từ để
diễn đạt ý kiến của mình. Đối với những em không hiểu bài, không thuộc bài, tôi
ghép vào nhóm những em giỏi văn. Yêu cầu những em giỏi này phải giúp đỡ bạn
bằng mọi cách như: việc chuẩn bị bài, giảng lại những chỗ bạn chưa hiểu, chưa rõ,

nghe bạn đọc thuộc bài trước khi đến lớp. Học sinh giỏi không phải chỉ được đánh
giá ở khả năng đọc nói, viết của mình mà còn được đánh giá ở chỗ phát huy tác
dụng trong lớp. Các em ít hiểu bài, ít thuộc bài được trả lời những câu hỏi đơn giản
mang tính chất gợi ý từng phần và đòi hỏi chỉ nhắc được bài đã học. Đối với các
em lớn tôi phải làm công tác tư tưởng, động viên là chính, tôi nhắc nhở giáo viên
dạy ở lớp đó luôn luôn giữ uy tín cho các em. Những giáo viên thấp nhỏ, trẻ tuổi
khi yêu cầu các em lên bảng trả lời thì càng phải giữ gìn tư thế đàng hoàng, đúng
mực của người giáo viên (Cách ngồi, cử chỉ lời nói), nếu không sẽ dẫn đến một sự
so sánh bất lợi giữa cô và trò làm cho học sinh lớn đã ngượng lại ngượng thêm và ý
18
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

thức của học sinh đối với cô sẽ có thể chỗ lệch lạc. Đối với các em nhút nhát, tôi
xếp các em tham gia vào các tổ chức của lớp, của tập thể, trong hoạt động nội khoá
và ngoại khoá. Vì phải luôn luôn tiếp xúc với công việc, với các thầy, các bạn nên
các em mạnh dạn dần. Tôi quy ước với các em khi nói không được quay lưng lại,
không được cúi đầu, chớp mắt, nghẹo cổ, thè lưỡi, gãi đầu gãi tai, hoặc xoay mắc
ngón chân xuống đất,... Vì đó là những động tác thừa, làm giảm tác dụng của câu
nói và thiếu lịch sự. Còn những em vì nghèo vốn từ nên nói năng lúng túng, tư thế

trở nên ngượng nghịu, tôi đòi hỏi các em phải chịu khó nghe nhiều, xem nhiều, đi
vào thực tế nhiều và phải tập nói nhiều. Phải nắm vững phương pháp tích luỹ vốn
từ lựa chọn vốn từ. Với mô hình trường học mới tiêu chí đánh giá học sinh thì
không qua những thang điểm mà thay vào đó là nhận xét, nên tôi thường động viên
và tuyên dương những em có ý kiến hay, có giọng đọc tốt, có khả năng thể hiện
trong giờ học... để khích lệ tinh thần cho các em.
* Bước 5: Kiểm tra, phân loại kĩ năng nói
Để giúp học sinh rèn luyện kĩ năng nói và phát triển khả năng diễn đạt ý
phong phú, điều trước tiên tôi phải xác định và nắm rõ mục tiêu chính của chủ đề
cần luyện nói là gì? Chính chủ đề là điểm tựa, gợi ý cho phần luyện nói. Giáo viên
gợi ý sao để tất cả học sinh đều được nói, không đi quá xa với chủ đề. Sau đó, tôi
nắm bắt thực tế về khả năng nói của từng em để đưa ra phương pháp, hình thức dạy
luyện nói phù hợp với đối tượng. Dựa vào kết quả phân loại khả năng nói của học
sinh lớp 6A2 ở đầu năm học 2015 - 2016 (bảng phân loại ở mục thực trạng), tôi đã
sắp xếp chỗ cho học sinh, chia mỗi em có khả năng nói tốt vào 6 nhóm cụ thể.
Đồng thời nêu tầm quan trọng, yêu cầu cơ bản về việc rèn luyện kĩ năng nói, giáo
viên ra đề tài trước cho các em về nhà soạn, hướng dẫn các em: Giúp các em chuẩn
bị tốt nội dung, yêu cầu bài nói để các em xác định đề tài (Nói cái gì ?); xác định
19
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================

==============================

đối tượng giao tiếp (Nói trong hoàn cảnh nào ?); xác định mục đích giao tiếp (Nói
để làm gì ?); cách thức giao tiếp (Nói cho thuyết phục người nghe); nói cho có hiệu
quả (Phải thu thập, lựa chọn điều cần nói); cụ thể giáo viên cần hướng học sinh
tuân thủ theo những yêu cầu sau :
+ Phải nói theo dàn bài đã được chuẩn bị trước (dàn bài ngắn gọn, bám sát
yêu cầu đề bài, nêu được các ý chính, học sinh dựa vào dàn bài để nói).
+ Tránh nói vòng vo, tránh đọc lại hoặc học thuộc lòng để đọc lại bài văn mà
chi tiết đã có trước (bài văn mẫu).
+ Giọng nói rõ ràng, cao độ vừa phải, đúng chuẩn ngữ âm, truyền cảm và
thuyết phục người nghe, thể hiện cảm xúc chân thành, không gò bó, áp đặt.
+ Không nói ra ngoài những gì mà đề bài yêu cầu người nghe, yêu cầu tập
thể lớp chú ý lắng nghe, theo dõi ghi chép, nhận xét.
+ Tạo tâm thế vững vàng khi nói: Tự tin, mạnh dạn; Tác phong tự nhiên,
giọng rõ ràng quán xuyến, tự chủ, phản xạ ngôn ngữ nhanh nhạy.
* Bước 6: Chuẩn bị cho giờ luyện nói
- Hướng dẫn học sinh soạn bài trước ở nhà:
Giáo viên xem trước chương trình để dặn dò các em chuẩn bị bài luyện nói
trước cho tốt. Giáo viên cần dặn trước từ 5 đến 7 ngày, vì lớp học phần lớn là học
sinh có lực trung bình (chưa kể học sinh yếu, kém) nên dù có căn dặn trước một
tuần nhưng vẫn có em không chuẩn bị ở nhà, điều này làm cho giờ luyện nói gặp
nhiều khó khăn hơn.
Để thực hiện tốt tiết dạy tôi kết hợp tiến hành kiểm tra việc chuẩn bị bài của
học sinh qua một số tiết dạy trên lớp. Bước này tôi đặc biệt chú ý, không thể bỏ
qua hay lơ là bởi đây là cơ sở cho tiết luyện nói. Mặt khác, kiểm tra chặt chẽ khâu
20
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

chuẩn bị ở nhà sẽ tạo cho học sinh có thói quen học tập, tự giác và giáo viên có
biện pháp kịp thời đối với những học sinh còn yếu hoặc lười học. Học sinh nào
chưa chuẩn bị, tôi gọi từng em và hỏi rõ lí do tại sao không chuẩn bị ?. Học sinh
được một vài lần kiểm tra sát sao các em sẽ phải chuẩn bị đầy đủ (vì có sự chuẩn
bị sẽ tốt hơn là không chuẩn bị). Trong quá trình kiểm tra, giáo viên nói các nội
dung cơ bản phần thân bài bài luyện nói cho học sinh biết về chỉnh sửa bài chuẩn
bị của mình.
Để thuận lợi cho việc kiểm tra, giáo viên nên phân chia đối tượng học sinh
(Giỏi – khá - trung bình - yếu), có thể giao nhiệm vụ kiểm tra cho nhóm trưởng rồi
nhóm trưởng báo cáo kết quả của tổ với giáo viên. Đồng thời giao nhiệm vụ cụ thể
cho từng đối tượng để học sinh chuẩn bị tốt, đảm bảo thời gian cho tiết luyện nói.
- Thực hành luyện nói trên lớp:
Đến phần luyện nói trên lớp, giáo viên cho học sinh xem lại bài chuẩn bị của
mình trong 5 - 7 phút sau đó đến luyện nói. (có thể luyện nói cá nhân, theo nhóm
hay thi giữa các tổ).
Trước tiên giáo viên ghi đề lên bảng, yêu cầu học sinh nhắc lại yêu cầu của
một giờ luyện nói:
+ Nội dung bài luyện nói: Bài đủ ý ngắn gọn rõ ràng, câu văn đúng ngữ
pháp, không cầu kì như bài văn viết trên giấy.
+ Hình thức: Bài viết đủ 3 phần

Mở đầu: Giới thiệu tên, lớp, lời dẫn vào bài nói của mình cho thầy cô và các
bạn nghe.
Nội dung chính: Đủ 3 phần bài Tập làm văn (MB-TB-KB).

21
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

Kết thúc: Có lời cảm ơn, mong muốn nhận được sự đóng góp ý kiến của thầy
cô và các bạn.
Khi nói có kết hợp giọng điệu, nét mặt, ánh mắt cử chỉ phù hợp nội dung bài
nói để bài nói thêm sinh động và hấp dẫn hơn.
* Tiến hành cho HS luyện nói trước nhóm: Các nhóm cử 1 đại diện trình bày
trước nhóm, cả nhóm nghe, đóng góp ý kiến xây dựng cho bài nói được hoàn chỉnh
trước khi nói ở lớp.
* Luyện nói trước lớp:
Trong tiết dạy giáo viên cần chú ý đều các đối tượng học sinh, lần lượt gọi
các em lên trình bày bài nói của mình.
Đối với học sinh yếu - trung bình giáo viên nên cho học sinh thực hiện nói
từng phần (mở bài, các ý trong phần thân bài hoặc kết bài), với học sinh khá - giỏi

nên cho các em nói toàn bài để xem mức độ tiếp thu của các em nói đến đâu, ở các
trình độ khác nhau. Mỗi lần một học sinh nói xong bài nói của mình, giáo viên gọi
học sinh khác lên nhận xét. Lời nhận xét này giáo viên coi như là một bài luyện
nói nhỏ (có đầy đủ các yêu cầu về nội dung và hình thức).
Nếu để học sinh thay phiên nhau lên trình bày bài nói của mình mà không có
sự nhận xét, đánh giá, góp ý của thầy cô, bạn bè thì tiết luyện nói sẽ phản tác
dụng. Trong tiết luyện nói, học sinh giữ vai trò chủ động, tích cực thì giáo viên thể
hiện rõ vai trò của người chủ đạo, hướng dẫn.
Vì thế tôi đã hướng dẫn học sinh theo dõi, nhận xét, đánh giá từng phần, từng
nội dung cụ thể. Sau đó tôi tổng hợp ý kiến từ học sinh, chỉ ra ưu, khuyết điểm
cũng như mặt mạnh, mặt yếu của từng em, để các em kịp thời phát huy, sửa chữa
và uốn nắn. Khi các em nói xong tôi nhẹ nhàng, tế nhị, đánh giá tương đối chính
22
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói
môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

xác, rõ ràng từng đối tượng học sinh. Luôn tạo ra không khí thân thiện, gần gũi để
các em trao đổi, trình bày ý kiến của mình được tự nhiên. Tôi cũng lựa chọn
ưu điểm nổi bật của từng học sinh và căn cứ theo từng mức độ: giỏi, khá, trung
bình, yếu mà tuyên dương, động viên, khuyến khích. Nhất là sự tiến bộ của học

sinh yếu (dù chỉ là sự tiến bộ rất nhỏ). Vì lời khen, chê của tôi không chỉ là động
lực thúc đẩy sự cố gắng phấn đấu của học sinh mà còn là đòn bẩy, bẩy giờ luyện
nói lên cao.
Tóm lại, tuỳ thuộc vào điều kiện, mức độ của từng lớp, hoạt động của
giờ luyện nói mà có những hình thức khác nhau. Hình thức rất phong phú đa
dạng. Điều quan trọng là giáo viên phải nắm vững đặc trưng giờ luyện nói để
đảm bảo yêu cầu một tiết học Ngữ văn ở trường THCS.
Cuối cùng giáo viên chốt lại, động viên, khích lệ tinh thần học tập và ghi
điểm cho học sinh (lưu ý rằng, cách đánh giá điểm cũng là một biện pháp, cần có
những con điểm mang tính khích lệ, động viên cao).
Sau khi học sinh trình bày giáo viên củng cố, chốt lại kiến thức và yêu cầu
cần đạt của tiết luyện nói.
* Bước 7: Tổ chức những buổi thuyết trình ngoài giờ:
Nếu có điều kiện, giáo viên Ngữ văn nên phối hợp tổ chức các buổi sinh hoạt
ngoài giờ cho học sinh như thuyết trình, hùng biện (khoảng 2 buổi trên năm).
Nhằm giúp học sinh có thêm cơ hội để cọ xát với thực nghiệm tập nói.
- Nội dung buổi sinh hoạt có thể lấy những đề tài từ gần gũi như: “Hình ảnh
người thầy trong ca dao, tục ngữ” nhân ngày 20/11, “Trao đổi kinh nghiệm học
tập” hay đến những đề tài gắn với chủ đề của giờ luyện nói đã học trên lớp như:

23
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

Tên đề tài: Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói

môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh
============================================================================
==============================

+ Kể về bản thân (gia đình em, người em yêu quý) trong 2 tiết “Luyện nói kể chuyện”.
+ Tả lại cánh đồng quê em đang mùa lúa chín trong tiết “Luyện nói về quan
sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả” và tiết “Luyện nói văn
miêu tả”.
- Hình thức: giống như buổi thuyết trình.
+ Giáo viên chia từng nhóm chuẩn bị đề tài để trình bày.
+ Khi kết thúc nên có sự tổng kết, nhận xét, động viên, khen ngợi.
Ý nghĩa của việc làm này sẽ tích lũy thêm nhiều kinh nghiệm, tạo tiền đề cho
các em vững vàng hơn trong khi học tiết luyện nói cho những năm tới.
c) Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp
Để đạt hiệu quả trong việc rèn kĩ năng nói cũng như kĩ năng giao tiếp cho
học sinh đặc biệt là học sinh lớp 6, tôi luôn kết hợp hài hòa giữa các biện pháp và
giải pháp trên. Dựa vào kết quả khảo sát tình hình thực tế của lớp từ đó tôi đã kết
hợp lồng ghép việc sữa lỗi phát âm trong các tiết dạy. Ngoài ra tôi còn kết hợp với
phụ huynh và lồng ghép vào những hoạt động ngoài giờ lên lớp. Chính điều đó mà
kết quả đạt được trong quá trình áp dụng các biện pháp trên rất cao. Tôi thấy học
sinh hứng thú hơn nhiều so với các tiết học trước, có ý thức về rèn luyện kĩ năng
nói nhiều hơn, mạnh dạn và tự tin hơn trong giao tiếp.
Bên cạnh đó, cần làm tốt công tác tham mưu với Ban Giám hiệu nhà trường,
sự phối hợp của các giáo viên trong tổ chuyên môn về ý nghĩa của việc rèn kĩ năng
nói cũng như phát triển kĩ năng giao tiếp cho học sinh.
d) Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu, phạm vi và
hiệu quả ứng dụng
24
============================================================================
==============================

30

6

Giữa kì I

36

25

11

Cuối kì I

36

21

15

Giữa kì II

36

15

21

Cuối kì II

36

10

16

Qua một số tiết luyện nói, hiệu quả tiết dạy ngày càng cao, các em nói tự
nhiên hơn, lưu loát hơn. Nếu các tiết chưa vận dụng theo cách này hầu như cả tiết
không được một học sinh nào nói một bài hoàn chỉnh. Hầu như học sinh đứng lên
đọc diễn cảm bài chuẩn bị của mình rất bị động, nếu rời bài chuẩn bị ra học sinh sẽ
không nói được thêm một lời nào. Hoặc có học sinh nói được phần mở bài sau đó
lúng túng, không thể nói được nữa. Tất cả điều đó là do học sinh không được
thường xuyên thuyết trình một vấn đề gì đó trước lớp nên không quen. Mặ khác, sự
chuẩn bị bài ở nhà chưa kĩ (học sinh chưa nắm chắc bài mình sẽ nói gì), vậy nên
trước đám đông học sinh lúng túng, mất tự tin và chẳng nói được gì. Bằng cách
này, tôi đã luyện các em được nói trong các giờ, các khối lớp theo đúng trình độ
của các em. Đó là một kết quả đáng mừng cần phải phát huy. Tuy
25
============================================================================
==============================

Người viết: Nguyễn Thị Thùy Dung

Trường THCS Lê Đình Chinh

SKKN Một vài kinh nghiệm nhằm rèn kĩ năng nói cho học sinh thông qua tiết luyện nói môn Ngữ văn ở Trường THCS Lê Đình Chinh

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về