TÀI LIỆU CHUYÊN đề KINH tế CHÍNH TRỊ các HÌNH THỨC lưu THÔNG HÀNG hóa TRONG THỜI kỳ QUÁ độ lên CHỦ NGHĨA xã hội

2
CÁC HÌNH THỨC LƯU THÔNG HÀNG HÓA TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN
CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
LỜI NÓI ĐẦU

Quá trình sản xuất hàng hoá là quá trình vận động của vốn sản xuất kinh
doanh qua các giai đoạn sản xuất, phân phối, trao đổi, tiêu dùng; là sự vận
động của vốn sản xuất kinh doanh hay lưu thông hàng hoá theo nghĩa rộng.
Nội dung tài liệu này nghiên cứu vấn đề mà C.Mác gọi là “lưu thông thuần
tuý” hay lưu thông hàng hoá theo nghĩa hẹp, có nghĩa là lưu thông hàng hoá
gắn liền với sự lưu thông tiền tệ tương ứng. Sản phẩm hàng hoá chỉ sau khi
trải qua khâu lưu thông thì mới thực hiện được giá trị và giá trị sử dụng của
nó. Lưu thông hàng hoá thông suốt hoặc không thông suốt đều tác động ảnh
hưởng tới sản xuất và đời sống. Do vậy, nghiên cứu để hiểu rõ vai trò, tác
dụng, đặc điểm và các hình thức lưu thông hàng hoá trong thời kỳ quá độ lên
chủ nghĩa xã hội có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn trong xây dựng nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

1. VAI TRÒ, TÁC DỤNG, ĐẶC ĐIỂM VÀ CÁC HÌNH THỨC LƯU THÔNG
HÀNG HOÁ TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM

1.1. Vai trò, tác dụng của lưu thông hàng hoá trong thời kỳ quá độ lên
chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

- Lưu thông hàng hoá là sự trao đổi sản phẩm có tiền làm môi giới
trung gian. Theo C.Mác: Cái vòng tuần hoàn do một loạt những sự biến đổi
hình thái của mỗi hàng hoá vạch ra, lại quyện chặt với những vòng tuần hoàn
của các hàng hoá khác, toàn bộ quá trình đó là sự lưu thông hàng hoá.
Công thức lưu thông hàng hoá: H – T – H (hàng – tiền – hàng).
Lưu thông hàng hoá thể hiện hai giai đoạn: bán hàng hoá (H-T) và mua
hàng hoá (T-H), tiền làm môi giới trung gian. Quá trình lưu thông hàng hoá

diễn ra khi giá trị sử dụng của các hàng hoá đổi chỗ và đổi chủ còn tiền vẫn lưu
lại trên thị trường làm phương tiện lưu thông và được chuyển từ tay người này
sang tay người khác. Trong thời kỳ qúa độ lên chủ nghĩa xã hội, lưu thông hàng
hoá tồn tại là khách quan. Bởi nhu cầu sản xuất kinh doanh và tiêu dùng của xã


3
hội không những không giảm mà ngày càng tăng cao. Lưu thông hàng hoá
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là sự trao đổi hàng hoá thông qua tiền
tệ trong nội bộ các thành phần kinh tế, giữa các thành phần kinh tế, giữa các
vùng, miền, giữa trong nước với nước ngoài nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng
sản xuất và tiêu dùng cá nhân của toàn bộ xã hội.
- Vai trò, tác dụng của lưu thông hàng hoá.
+ Lưu thông hàng hoá giải quyết đầu vào và đầu ra cho nền sản xuất
hàng hoá.
* Đầu vào: Quá trình lưu thông hàng hoá cung cấp hàng hoá là tư liệu
sản xuất như máy móc, nguyên liệu, nhiên liệu cho quá trình sản xuất; đồng
thời lưu thông hàng hoá cung cấp tư liệu tiêu dùng cho quá trình tái sản xuất
ra sức lao động phục vụ cho quá trình sản xuất; lưu thông hàng hoá còn cung
cấp hàng hoá cho các đơn vị kinh doanh trong lĩnh vực dịch vụ hoạt động. Vì
vậy, thông qua lưu thông hàng hoá mà các chủ thể sản xuất, kinh doanh có tư
liệu sản xuất và tư liệu tiêu dùng để hoạt động.
Ví dụ: Công ty 28 thuộc Bộ Quốc phòng, chuyên sản xuất, kinh doanh
các mặt hàng dệt, may mặc. Đầu vào của sản xuất của công ty là các loại máy
dệt, máy may, các loại sợi, vải, chỉ khâu, sức lao động… các yếu tố đầu vào
này được giải quyết thông qua quá trình lưu thông hàng hoá (công ty mua các
yếu tố đó trên thị trường).
* Đầu ra: Mục đích của sản xuất hàng hoá là nhằm thu được giá trị và
giá trị gia tăng (hay còn gọi là lợi nhuận), sản xuất hàng hoá là để bán, có bán
được sản phẩm thì quá trình sản xuất mới được tiến hành liên tục và phát

triển. Lưu thông hàng hoá thực hiện chuyển hình thái hiện vật của sản phẩm
sang hình thái giá trị (tiền), thực chất là bán hàng để lấy tiền tiếp tục đầu tư
cho tái sản xuất mở rộng.
Ví dụ: Các sản phẩm vải, quần áo, túi xách, giày dép… do Công ty 28
sản xuất ra được bán ra thị trường trong nước thông qua hệ thống các đại lý
của Công ty và xuất khẩu sang thị trường các nước châu Âu, Mỹ.
Ngoài tác dụng giải quyết đầu vào và đầu ra cho sản xuất, lưu thông
hàng hoá còn phản ánh cho nhà sản xuất biết nhu cầu của người tiêu dùng để


4
kịp thời điều chỉnh kế hoạch sản xuất, kinh doanh nhằm thu được hiệu quả
cao hơn.
+ Bên cạnh tác dụng đến nền sản xuất, giải quyết đầu vào và đầu ra cho
quá trình sản xuất, lưu thông hàng hoá còn có tác dụng thúc đẩy phân công lại
lao động xã hội và chuyển dịch các nguồn lực sản xuất kinh doanh của các tổ
chức kinh tế nói riêng và của xã hội nói chung theo hướng hợp lý và tối ưu
hơn. Thực tế lưu thông hàng hoá cho thấy kết quả: khi chất lượng hàng hoá
tốt, lưu thông hàng hoá sẽ dễ dàng, do đó nhà sản xuất tiếp tục cải tiến khoa
học công nghệ, phân công lao động chuyên sâu, để tạo ra sản phẩm có chất
lượng, năng suất cao hơn bán nhiều sản phẩm thu được lợi nhuận cao hơn.
Với hàng hoá bán không chạy hoặc không bán được thì nhà sản xuất phải
phân công lại lao động, chuyên sâu hơn trong các khâu sản xuất tạo ra sản
phẩm có chất lượng cao hơn, hoặc chuyển dịch lao động và tư liệu sản xuất
sang sản xuất sản phẩm khác. Như vậy, trong xã hội hình thành sự phân công
lao động theo hướng ai giỏi nghề gì, ngành gì thì làm nghề đó, ngành đó.
+ Lưu thông hàng hoá có tác dụng quan trọng đến đời sống của xã hội,
góp phần định hướng, hướng dẫn tiêu dùng hợp lý đối với các tầng lớp và đối
tượng dân cư có mức thu nhập khác nhau.
Khả năng thanh toán cho các nhu cầu về vật chất và tinh thần của các

tầng lớp, đối tượng dân cư không giống nhau bởi vì mức thu nhập và điều
kiện kinh tế của họ là khác nhau, thông qua lưu thông hàng hoá mà mỗi người
dân có điều kiện lựa chọn các loại hàng hoá cần thiết thoả mãn tối đa nhu cầu
của mình trong điều kiện khả năng thanh toán của bản thân. Nhờ lưu thông
hàng hoá mà nhân dân trong và ngoài nước có được những sản phẩm hàng
hoá để thoả mãn nhu cầu hết sức đa dạng của mình; mặt khác, nhờ lưu thông
hàng hoá mà nhân dân trong nước, đặc biệt nhân dân vùng sâu, vùng xa có
điều kiện tiếp xúc với các nền văn hoá trong và ngoài nước; cũng qua lưu
thông hàng hoá mà sản phẩm hàng hoá do người lao động tạo ra được trao đổi
với nhau, giúp người lao động có nguồn thu nhập để thoả mãn các nhu cầu
của cuộc sống, thúc đẩy sản xuất phát triển, tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau
giữa các tầng lớp dân cư, nhằm bảo tồn và phát triển nền văn hoá Việt Nam
tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.


5
+ Lưu thông hàng hoá góp phần thực hiện phân phối hợp lý thu nhập
quốc dân, bảo đảm đời sống xã hội:
Lưu thông hàng hoá là cầu nối giữa sản xuất với sản xuất, giữa sản
xuất với tiêu dùng. Thực hiện chức năng của mình, lưu thông hàng hoá góp
phần tích luỹ vốn cho các cơ sở sản xuất kinh doanh và cho cả nền kinh tế,
bằng cách lưu thông hàng hoá nhanh và tiết kiệm chi phí lưu thông hàng
hoá. Thực hiện nhanh giá trị hàng hoá, lưu thông hàng hoá gián tiếp tạo ra
thu nhập quốc dân nhằm đẩy nhanh tốc độ tái sản xuất xã hội của các đơn vị
sản xuất kinh doanh, mặt khác thông qua lưu thông hàng hoá mà giá cả hàng
hoá được điều tiết linh hoạt và hợp lý hơn. Góp phần điều hoà thu nhập giữa
các tầng lớp dân cư, giữa các ngành, hạn chế sự chênh lệch lớn về thu nhập
trong nhân dân.
+ Lưu thông hàng hoá có tác dụng gắn kết các thị trường.
Các ngành công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ có mối quan hệ chặt

chẽ với nhau thông qua lưu thông hàng hoá. Lưu thông hàng hoá giúp thực
hiện việc trao đổi sản phẩm giữa công nghiệp với nông nghiệp và dịch vụ,
giữa thành thị với nông thôn, nhờ đó mối quan hệ giữa công nghiệp với nông
nghiệp và dịch vụ ngày càng được củng cố, giữa thành thị với nông thôn gắn
chặt hơn. Khối liên minh giữa giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và đội
ngũ trí thức được củng cố, tăng cường chặt chẽ hơn.
Lưu thông hàng hoá góp phần thúc đẩy kinh tế các vùng trong cả nước
phát triển đồng đều, tính chuyên môn hoá cao, qua đó góp phần củng cố tinh
thần đoàn kết dân tộc. Lưu thông hàng hoá đưa hàng hoá từ nơi sản xuất đến
nơi tiêu dùng, nhờ đó điều tiết hàng hoá cần thiết cho sản xuất và tiêu dùng,
tạo điều kiện cho các vùng phát huy thế mạnh của mình, để mở rộng và nâng
cao năng lực, hiệu quả sản xuất kinh doanh hàng hoá. Lưu thông hàng hoá
góp phần mở rộng giao lưu văn hoá giữa các vùng, tạo điều kiện phát triển
đồng đều giữa các vùng trong nước. Đặc biệt ngày nay xu hướng quốc tế hoá
đời sống kinh tế ngày càng cao, mỗi nước muốn phát triển nền kinh tế hàng hoá
phải tích cực và chủ động hội nhập vào nền kinh tế thế giới thông qua mở rộng
hợp tác đầu tư với nước ngoài.


6
1.2. Đặc điểm của lưu thông hàng hoá trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam

Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, nước ta thực hiện nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, vì mục tiêu: dân giàu, nước mạnh, xã
hội công bằng, dân chủ, văn minh, nên lưu thông hàng hoá có đặc điểm sau.
- Nhiều thành phần kinh tế tham gia lưu thông hàng hoá.
Nghị quyết Đai hội Đảng toàn quốc lần thứ X chỉ ra năm thành phần
kinh tế: “Kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân (cá thể, tiểu chủ và
tư bản tư nhân), kinh tế tư bản nhà nước, kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài”1.

Trong nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần kinh tế, tất yếu sẽ tồn tại
nhiều thành phần kinh tế cùng tham gia vào quá trình lưu thông hàng hoá. Bởi
vì các thành phần kinh tế đều là bộ phận quan trọng hợp thành nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cạnh tranh lành mạnh và hợp tác với
nhau, bình đẳng trong kinh doanh và theo pháp luật. Tuy nhiên, mỗi thành phần
kinh tế có hình thức lưu thông hàng hoá riêng. Nhưng, các hình thức lưu thông
hàng hoá không tồn tại độc lập hoàn toàn mà tồn tại trong mối quan hệ phụ
thuộc lẫn nhau, cạnh tranh và hợp tác với nhau, tạo điều kiện thúc đẩy nhau
cùng phát triển. Mỗi hình thức lưu thông hàng hoá của từng thành phần kinh
tế không còn giữ nguyên vẹn bản chất và đặc trưng của nó. Đặc điểm này chỉ
rõ: lưu thông hàng hoá ở nước ta trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
chưa hoàn toàn dựa trên các yếu tố kinh tế và quan hệ kinh tế thuộc sở hữu toàn
dân và sở hữu tập thể về tư liệu sản xuất, cũng không hoàn toàn dựa vào các
yếu tố kinh tế và quan hệ kinh tế thuộc hình thức sở hữu tư nhân về tư liệu sản
xuất. Do vậy, trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, các hình thức lưu
thông hàng hoá dựa trên sở hữu toàn dân và tập thể về tư liệu sản xuất (thương
nghiệp nhà nước, thương nghiệp tập thể và một phần trong thương nghiệp tư
bản nhà nước) phải phấn đấu tự hoàn thiện về lực lượng và tính chất xã hội chủ
nghĩa. Các hình thức lưu thông hàng hoá dựa trên quan hệ sở hữu tư nhân về tư
liệu sản xuất phải được sử dụng, quản lý và hướng dẫn hoạt động theo định
hướng xã hội chủ nghĩa.
- Lưu thông hàng hoá vừa có tính kế hoạch vừa có tính tự phát.
1

Đảng CSVN: Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, Hà Nội, 2006, trang 83


7
Tính kế hoạch trong lưu thông hàng hoá là sự chủ động nghiên cứu tình
hình thị trường và nhu cầu hàng hoá của xã hội cũng như khả năng đáp ứng

nhu cầu đó của nền kinh tế quốc dân và thị trường thế giới, từ đó tính toán và
lập kế hoạch lưu thông hàng hoá từ trước theo từng giai đoạn. Nhằm đáp ứng
một cách tối ưu các nhu cầu hàng hoá của nền kinh tế (thể hiện tính tổ chức
cao, tập trung thống nhất).
+ Lưu thông hàng hoá của thành phần kinh tế nhà nước và thành phần
kinh tế tập thể mang tính kế hoạch: vì nó dựa trên chế độ công hữu về tư liệu
sản xuất chủ yếu và hoạt động của thương nghiệp nhà nước và thương nghiệp
tập thể phục vụ cho sản xuất và đời sống xã hội. Thực hiện nhiệm vụ kinh tế xã hội theo kế hoạch, kinh doanh có lãi, giữ vai trò chủ đạo trong lưu thông
hàng hoá và hướng dẫn thương nghiệp của các thành phần kinh tế khác lưu
thông hàng hoá theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Tính kế hoạch của thành
phần kinh tế nhà nước đều tuân theo định hướng xã hội chủ nghĩa, thực hiện
các mục tiêu kinh tế - xã hội dưới sự quản lý, điều tiết ở tầm vĩ mô của các cơ
quan quản lý nhà nước, thông qua các công cụ như chính sách, pháp luật và
lực lượng kinh tế của Nhà nước…
+ Lưu thông hàng hoá của thương nghiệp tư nhân, thương nghiệp có
vốn đầu tư nước ngoài, tuy có tính kế hoạch chặt chẽ ở tầm vi mô, trong nội
bộ từng doanh nghiệp, nhằm thu được lợi nhuận tối đa, song xét ở tầm vĩ
mô, các doanh nghiệp này hoạt động độc lập và không có một trung tâm
điều tiết chung, nên về tổng thể nó lại mang tính tự phát, không có kế hoạch.
Hai hình thức thương nghiệp này rất linh hoạt và có kinh nghiệm trong lưu
thông hàng hoá, bám sát thị trường phát hiện nhu cầu của người tiêu dùng,
đưa hàng đến tận nơi người tiêu dùng với phương thức thanh toán nhanh gọn
tiện lợi. Đó là những mặt tích cực cần phát huy để phát triển sản xuất, kinh
doanh phục vụ đời sống nhân dân. Bên cạnh mặt tích cực đó, lưu thông hàng
hoá của thương nghiệp tư nhân, thương nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài
còn có phát sinh tiêu cực như cạnh tranh vô chính phủ, không lành mạnh,
gian lận hàng hoá để thu được lợi nhuận cao có hại cho nền kinh tế và xã
hội. Đây là vấn đề đòi hỏi phải tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước
theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

8
Như vậy, lưu thông hàng hoá trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
vừa có tính kế hoạch vừa có tính tự phát là tất yếu khách quan bởi vì trong
thời kỳ quá độ có nhiều thành phần kinh tế cùng tham gia lưu thông hàng hoá
và mỗi thành phần kinh tế có hình thức lưu thông hàng hoá tương ứng.
- Lưu thông hàng hoá ở nước ta hiện nay được tiến hành trong điều
kiện nền kinh tế mở.
Nền kinh tế mở là yêu cầu và điều kiện để nền sản xuất hàng hoá phát
triển. Chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam thể hiện trong Nghị quyết
Hội nghị Trung ương sáu khoá VI là: Phải tổ chức xây dựng thị trường thống
nhất, thông suốt trong cả nước. Thị trường có tổ chức hay không có tổ chức,
thị trường trung ương, địa phương đều phải thống nhất cả số lượng, chất
lượng, giá bán… các biện pháp gây chia cắt đã bị loại bỏ.
Các thành phần kinh tế tham gia lưu thông hàng hoá bình đẳng và được
phép lưu thông hàng hoá trong cả nước trên cơ sở pháp luật. Trước 1986,
trong cơ chế tập trung bao cấp, tình trạng “ngăn sông, cấm chợ” đã tác động
tiêu cực và làm cản trở nghiêm trọng đến quá trình lưu thông hàng hoá, làm
cho nền kinh tế lâm vào tình trạng trì trệ, kém phát triển.
Trong xu thế quốc tế hoá đời sống kinh tế - xã hội hiện nay, mỗi nước
muốn phát triển kinh tế hàng hoá phải hội nhập vào nền kinh tế thế giới. Do
vậy, xây dựng thị trường thống nhất trong cả nước gắn với thị trường thế giới
là yêu cầu khách quan.
Đảng ta xác định: “Việt Nam là bạn, đối tác tin cậy của các nước trong
cộng đồng quốc tế, tham gia tích cực vào tiến trình hợp tác quốc tế và khu vực”1.
Với chủ trương đó, nước ta đã và đang tích cực, chủ động hội nhập có
hiệu quả vào nền kinh tế thế giới. “Hiện nay nền kinh tế Việt Nam đã rất mở
với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đã vượt hơn 160% GDP”2.
Mục đích quan hệ với thị trường thế giới để mở rộng, phát triển sản xuất
và lưu thông hàng hoá của các thành phần kinh tế theo định hướng xã hội chủ

nghĩa, cải thiện nâng cao đời sống nhân dân. Do đó hoạt động ngoại thương phải
có chủ trương, biện pháp đúng hướng để phát triển kinh tế - xã hội.
1
2

Đảng CSVN: Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, Hà Nội, 2006, trang 112
Thời báo Kinh tế Việt Nam, số 251, ra ngày 18-10-2008, trang 6


9
Lưu thông hàng hoá trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước
ta là yêu cầu khách quan, là cơ sở lý luận và thực tiễn để Đảng ta định ra
đường lối lãnh đạo, quản lý quá trình lưu thông hàng hoá theo định hướng xã
hội chủ nghĩa, nhằm phát triển kinh tế nhanh và bền vững, góp phần nâng cao
đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân.
1.3. Các hình thức lưu thông hàng hoá trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam

Vai trò, tác dụng của lưu thông hàng hoá chỉ được phát huy trên cơ sở
các hình thức thương nghiệp đang tồn tại với chức năng tổ chức lưu thông
hàng hoá riêng, cụ thể là:
- Thương nghiệp nhà nước: là một bộ phận của kinh tế nhà nước gồm
một hệ thống doanh nghiệp và tổ chức kinh tế hợp pháp, chuyên kinh doanh,
mua, bán hàng hoá, dịch vụ… Đây là hình thức tổ chức thương nghiệp gắn với
chế độ sở hữu toàn dân về tư liệu sản xuất. Trong nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa, hình thức thương nghiệp này phải đóng vai trò chủ
đạo trong khâu bán buôn và chi phối bán lẻ trên thị trường. Chiếm lĩnh những
mặt hàng chủ đạo, như: trang thiết bị, xăng dầu, hoá chất, điện, lương thực,
thuốc chữa bệnh… phải có dự trữ đủ mạnh để điều tiết cung - cầu, ổn định giá
cả thị trường. Thương nghiệp nhà nước phải đi đầu áp dụng khoa học công

nghệ kinh doanh, dịch vụ hiện đại (giao dịch mua bán thông qua mạng
internet…); gương mẫu trong chấp hành pháp luật; liên doanh, liên kết với các
thành phần kinh tế khác, định hướng hoạt động của các thành phần kinh tế theo
định hướng xã hội chủ nghĩa.
- Thương nghiệp hợp tác xã: Là hình thức tổ chức kinh tế của những
người lao động tự nguyện hợp tác góp vốn tiến hành kinh doanh trong lĩnh
vực thương nghiệp. Thương nghiệp hợp tác xã có những đóng góp quan trọng
trong việc lưu chuyển hàng hoá bán buôn và bán lẻ trên thị trường, hỗ trợ có
hiệu quả cho thương nghiệp nhà nước và thương nghiệp của các thành phần
kinh tế khác.
- Thương nghiệp tư bản nhà nước: là hình thức thương nghiệp liên
doanh giữa nhà nước với tư bản tư nhân trong và ngoài nước. Hợp tác liên
doanh để vừa thu hút được thêm vốn và kinh nghiệm kinh doanh, vừa hướng


10
dẫn thương nghiệp nhỏ đi vào quỹ đạo của nền thương nghiệp lớn, phát triển
theo con đường xã hội chủ nghĩa. Ngoài ra thương nghiệp tư bản nhà nước
còn cho thuê cửa hàng, đại lý mua và bán hàng hoá trong và ngoài nước.
- Thương nghiệp tư nhân: Đó là doanh nghiệp cá thể, tiểu chủ, tư bản tư
nhân trong nước kinh doanh trong lĩnh vực thương nghiệp. Hình thức thương
nghiệp này gắn liền với nền sản xuất vừa và nhỏ. Do vậy, nhà nước phải khai
thác mặt tích cực, đồng thời hướng dẫn và điều tiết mọi hoạt động kinh doanh
của các thành phần kinh tế này đi vào con đường hợp tác phục vụ cho sản
xuất và tiêu dùng của nhân dân. Cần đấu tranh chống đầu cơ, buôn lậu, bán
hàng giả, hàng quốc cấm, cạnh tranh phi kinh tế của thương nghiệp tư nhân.
Đồng thời cần sử dụng tốt hình thức công tư hợp doanh trong lưu thông hàng
hoá (cùng góp vốn, cùng quản lý, cùng chia lãi).
- Thương nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài: gồm các doanh nghiệp do tổ
chức hoặc cá nhân là người nước ngoài đầu tư 100% vốn, trực tiếp tham gia

bán buôn hoặc bán lẻ các loại hàng hoá, dịch vụ. Hình thức này đã và đang có
những bước phát triển mạnh ở nước ta, đặc biệt là ở các địa bàn thành thị lớn
(các tập đoàn và doanh nghiệp bán buôn và bán lẻ trên thế giới đang rất chú
trọng đần tư vào Việt Nam, coi đây là một thị trường giàu tiềm năng nhưng
chưa được các doanh nghiệp trong và ngoài nước chú trọng đầu tư khai thác).
2. PHƯƠNG HƯỚNG, BIỆN PHÁP CƠ BẢN ĐỂ MỞ RỘNG VÀ PHÁT
TRIỂN LƯU THÔNG HÀNG HOÁ TRONG THỜI KỲ QÚA ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA
XÃ HỘI Ở VIỆT NAM

2.1. Phương hướng cơ bản mở rộng, phát triển lưu thông hàng hoá trong
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

Đảng ta xác định phương hướng mở rộng và phát triển lưu thông hàng
hoá trong thời gian tới là: “Đa dạng hoá các loại hình thị trường hàng hoá
dịch vụ theo hướng văn minh, hiện đại, chú trọng phát triển thị trường dịch
vụ. Phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ cho các loại thị trường này. Thực hiện tự
do hoá thương mại và đầu tư phù hợp với các cam kết quốc tế. Phát triển các
phương thức giao dịch thị trường hiện đại, nhất là đối với hàng hoá nông sản
và vật tư nông nghiệp để ổn định giá và giảm bớt rủi ro cho người sản xuất
và tiêu dùng. Tăng cường công tác quản lý nhà nước về giá đối với một số ít


11
hàng hoá, dịch vụ độc quyền, bảo đảm tuân thủ yêu cầu của cơ chế thị trường
và các cam kết quốc tế. Xây dựng các tiêu chuẩn chất lượng hàng hoá, vệ
sinh an toàn thực phẩm, môi trường. Tăng cường kiểm tra chất lượng hàng
hoá và dịch vụ, nhất là những hàng hoá, dịch vụ liên quan trực tiếp đến sức
khoẻ của người dân. Xử lý nghiêm minh các sai phạm”1.
Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Các hình
thức lưu thông hàng hoá không phân biệt chế độ sở hữu đều được tự do kinh

doanh hợp tác và cạnh tranh trong khuôn khổ của pháp luật.
- Các hình thức lưu thông hàng hoá thuộc các thành phần kinh tế đều
bình đẳng trong kinh doanh và bình đẳng trước pháp luật.
Do nước ta còn tồn tại nhiều thành phần kinh tế cùng sản xuất hàng hoá
nên có nhiều hình thức lưu thông hàng hoá tương ứng là yêu cầu khách quan.
Các thành phần kinh tế tham gia vào quá trình lưu thông hàng hoá đều được
lưu thông hàng hoá của mình trong nước và quốc tế, tự do cạnh tranh và hợp
tác trên cơ sở pháp luật… Nhà nước phải tổ chức, bảo đảm các điều kiện cho
các hình thức lưu thông hàng hoá của các thành phần kinh tế hoạt động có
hiệu quả.
- Thương nghiệp nhà nước và thương nghiệp của các thành phần kinh
tế khác đều thực hiện nhiệm vụ lưu thông hàng hoá, nhằm đẩy mạnh sản xuất,
lưu thông và phục vụ đời sống của nhân dân.
Các thành phần kinh tế tham gia vào quá trình lưu thông hàng hoá đều
chịu sự tác động của hệ thống quy luật kinh tế và đều bình đẳng trong lưu
thông hàng hoá và trước pháp luật nhưng chúng có vị trí, vai trò khác nhau.
Trong đó thương nghiệp nhà nước giữ vai trò chủ đạo định hướng trong lưu
thông hàng hoá. Còn tư thương hoạt động lưu thông hàng hoá theo định
hướng của thương nghiệp nhà nước, đều phục vụ sản xuất và tiêu dùng cá
nhân, xã hội.
- Thương nghiệp nhà nước giải quyết hài hòa ba lợi ích kinh tế: Lợi ích
kinh tế của nhà nước, lợi ích kinh tế của người lao động, lợi ích kinh tế của
các doanh nghiệp. Trong đó lợi ích kinh tế nhà nước và người lao động được
quan tâm một cách thoả đáng, còn tư thương chủ yếu quan tâm đến lợi ích
1

ĐCSVN: Văn kiện Hội Nghị BCHTW lần thứ 6 khoá X, Nxb CTQG, H, 2008, tr.147


12

chủ hộ kinh doanh, lợi ích kinh tế người lao động là động lực để phát triển
kinh tế.
- Cạnh tranh là thuộc tính quá trình lưu thông hàng hoá.
Cạnh tranh là cuộc đấu tranh giữa những người mua và những người bán
hàng hoá, bằng những hình thức và thủ đoạn khác nhau để giành giật những
điều kiện tiêu thụ hàng hoá có lợi hơn. Cạnh tranh bao gồm cạnh tranh tích cực
và cạnh tranh tiêu cực. Cạnh tranh tích cực được tiến hành trong khuôn khổ của
pháp luật bằng những biện pháp kinh tế, tăng cường đổi mới khoa học công
nghệ, nâng cao trình độ quản lý kinh doanh, nghiệp vụ bán hàng, nghiên cứu và
lựa chọn kinh doanh đúng những mặt hàng mà các đối tượng khách hàng có
nhu cầu và đủ khả năng thanh toán, thực hiện triệt để tiết kiệm các khoản chi
phí để hạ giá bán. Đây là động lực để phát triển nền kinh tế hàng hoá, nhà nước
cần khuyến khích hình thức cạnh tranh này. Cạnh tranh tiêu cực là cạnh tranh
được tiến hành bằng những hình thức, thủ đoạn phi kinh tế để tránh sự kiểm
soát của nhà nước để kiếm lợi nhuận cao, như kinh doanh hàng giả, buôn lậu,
lừa đảo, trốn thuế… gây thiệt hại cho các doanh nghiệp làm ăn chân chính nói
riêng cũng như nền kinh tế nói chung, kìm hãm sự phát triển của nền kinh tế.
Do vậy, Nhà nước, các doanh nghiệp và mọi người dân cần phải đấu tranh loại
bỏ hình thức cạnh tranh này để thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.
2.2. Biện pháp cơ bản mở rộng, phát triển lưu thông hàng hoá trong thời
kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

Thực hiện có hiệu quả phương hướng lưu thông hàng hoá trong thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay là vấn đề quan trọng, nhằm
đáp ứng nhu cầu vật chất, tinh thần của nhân dân và phát triển kinh tế hàng
hoá. Cần tiến hành các biện pháp sau.
- Xây dựng thể chế kinh tế thị trường đồng bộ, nâng cao hiệu lực quản
lý kinh tế của nhà nước.
Đây là vấn đề cấp thiết để các lực lượng lưu thông hàng hoá của các
thành phần kinh tế yên tâm đầu tư vốn, đẩy mạnh lưu thông hàng hoá, ổn định

thị trường, ngăn chặn cạnh tranh tiêu cực. Muốn vậy các thể chế kinh tế thị
trường phải đồng bộ, bảo đảm tính khoa học và tính khả thi cao, thống nhất
trong cả nước, phù hợp luật pháp và công ước quốc tế, tạo hành lang pháp lý


13
để bảo vệ quyền lợi và nghĩa vụ của các chủ thể sản xuất và lưu thông hàng
hoá, bảo vệ quyền lợi cho người tiêu dùng. Đồng thời phải tinh gọn bộ máy
quản lý nhà nước về kinh tế, thực hiện cơ chế một dấu, một cửa, thống nhất
thông suốt từ trung ương xuống cơ sở làm cho các loại thị trường ổn định và
phát triển. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X xác định: “Phát triển đồng bộ và
quản lý có hiệu quả sự vận hành các loại thị trường cơ bản theo cơ chế cạnh
tranh lành mạnh ”1.
+ Phát triển thị trường hàng hoá, dịch vụ theo hướng đẩy mạnh tự do
hoá thương mại và đầu tư phù hợp với các cam kết song phương, đa
phương của nước ta và theo thông lệ quốc tế, tạo bước phát triển mới,
nhanh và toàn diện thị trường dịch vụ thúc đẩy cạnh tranh, kiểm soát độc
quyền, bảo vệ lợi ích người tiêu dùng, tôn trọng quyền định giá và cạnh
tranh về giá cả của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật, thực hiện
quản lý nhà nước về giá đối với một số hàng hoá, dịch vụ độc quyền phù
hợp với cơ chế thị trường và nguyên tắc hội nhập kinh tế quốc tế. Nghị
quyết Hội nghị Trung ương sáu khoá X chỉ rõ: “Từng bước hoàn thiện thể
chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nhằm thúc đẩy nền
kinh tế phát triển nhanh, bền vững, hội nhập kinh tế quốc tế thành công,
giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa”2.
+ Phát triển thị trường tài chính đồng bộ và có cơ cấu hoàn chỉnh.
+ Phát triển thị trường vốn theo hướng phát triển vững mạnh hệ thống
ngân hàng thương mại thuộc các thành phần kinh tế, phát huy vai trò của các
ngân hàng trong việc huy động và cho vay vốn đầu tư.
+ Phát triển thị trường tiền tệ, hiện đại hoá và đa dạng hoá các hình

thức hoạt động.
+ Phát triển thị trường bất động sản trên cơ sở thực hiện luật đất đai,
luật xây dựng, luật kinh doanh bất động sản…
+ Hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo môi trường thông suốt để phát
triển thị trường lao động, gắn kết giữa cung và cầu lao động.
+ Phát triển thị trường khoa học công nghệ, thực hiện tốt luật sở hữu trí
tuệ và luật chuyển giao công nghệ.
1
2

Đảng CSVN: Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, Hà Nội, 2006, trang 80
Đảng CSVN: Văn kiện Hội Nghị BCHTW lần thứ 6 khoá X, Nxb CTQG, Hà Nội, trang 10.


14
- Phát triển thị trường thống nhất trong cả nước gắn thị trường trong
nước với thị trường quốc tế.
Thị trường thống nhất là điều kiện để các loại thị trường phát triển sản
xuất, kinh doanh và lưu thông hàng hoá tiến hành bình thường, giá cả phản
ánh đúng giá trị hàng hoá, giúp các doanh nghiệp điều chỉnh quá trình sản
xuất, kinh doanh.
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII khẳng định: Mở rộng giao lưu hàng
hoá trong cả nước, xóa bỏ hình thức chia cắt thị trường theo địa giới hành
chính gắn thị trường trong nước với thị trường thế giới.
- Bố trí sắp xếp lại hệ thống thương nghiệp, giảm mạnh khâu trung gian.
- Củng cố vai trò thương nghiệp nhà nước theo hướng tinh gọn hoạt động
có hiệu quả, thương nghiệp nhà nước đóng vai trò chủ đạo trong lưu thông
hàng hoá. Thu hẹp những lĩnh vực hàng hoá mà nhà nước độc quyền kinh
doanh, xoá bỏ độc quyền doanh nghiệp. Đảng ta xác định: “Đối với thị trường
hàng hoá, cần thu hẹp những lĩnh vực mà nhà nước độc quyền kinh doanh, xoá

bỏ độc quyền doanh nghiệp; tiếp tục đổi mới cơ chế quản lý giá phát triển
mạnh thương mại trong nước, tăng nhanh xuất nhập khẩu. Đẩy mạnh tự do
hoá thương mại phù hợp với các cam kết hội nhập kinh tế quốc tế”1.
- Xây dựng hệ thống đại lý bán hàng có hiệu quả, chú trọng phát triển
thương mại điện tử. Xây dựng nhà kho, trang bị công nghệ quản lý, bán hàng,
đào tạo nhân viên bán hàng…
- Tăng cường vai trò điều tiết kinh tế vĩ mô thị trường hàng hoá trong
nước và quốc tế.
Phát hiện nhu cầu sản xuất và tiêu dùng của cá nhân, tập thể, doanh
nghiệp, từng vùng, từng nước để đưa hàng hoá đáp ứng nhu cầu vật chất, tinh
thần của nhân dân.
KẾT LUẬN

Lưu thông hàng hoá là một trong bốn khâu của quá trình tái sản xuất xã
hội, có vai trò rất quan trọng đối với sản xuất và kinh doanh, là cầu nối giữa
sản xuất và tiêu dùng, tạo điều kiện cho sản xuất hàng hoá phát triển. Lưu
Ban TTVHTW: TLNC các NQ hội nghị lần thứ 4 BCHTW Đảng khoá X, Nxb CTQG, H, 2007, trang 54

1


15
thông hàng hoá là điều kiện cần thiết của nền sản xuất hàng hoá, muốn phát
triển nền kinh tế hàng hoá cần phải chú trọng xây dựng, phát triển lưu thông
hàng hoá.
Nắm vững vai trò, tác dụng, đặc điểm của lưu thông hàng hoá, là cơ sở
để Đảng và Nhà nước ta đề ra chủ trương, biện pháp mở rộng và phát triển
lưu thông hàng hoá, nhằm đáp ứng yêu cầu sản xuất và đời sống nhân dân.
Phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Các doanh nghiệp và đơn vị quân đội khi tham gia vào quá trình lưu

thông hàng hoá cần phải nhận thức đầy đủ về các quy luật kinh tế khách quan
của quá trình lưu thông hàng hoá và hoạt động theo đúng đườmg lối, chủ
trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước. Nhằm góp phần
nâng cao hiệu quả tổng hợp cả về mặt phát triển kinh tế - xã hội và mặt củng
cố, tăng cường quốc phòng - an ninh.