Chí phèo (Tiết 3- Lê Anh)

Ngày soạn: 04/12 Ngày giảng: 06/12/2007
Tiết 53 - Đọc văn
Chí Phèo
Nam Cao
A. Chuẩn bị
Như tiết 51
B. Tiến trình dạy học
* ổn định tổ chức (1 phút)
I. Kiểm tra bài cũ (5 phút)
* Câu hỏi:
1. Trắc nghiệm:
(1). Tiếng chửi của Chí Phèo mở đầu tác phẩm cho ta thấy nhân vật là người như thế
nào?
A. Chí Phèo là thằng say không sự trời, sợ đất
B.CP là thằng lưu manh, từng làm chảy máu và nước mắt của nhiều người trong làng.
C. CP đang muốn được giao tiếp với mọi người, bởi đó là những tiếng nói của một
tâm hồn méo mó muốn giải toả.
D.CP là đứa con hoang, không ai chăm sóc từ nhỏ đến lớn.
(2).Ý kiến nào sau đây không đúng?
A. Nhân vật CP là người tha hoá duy nhất trong t/p cùng tên của NC.
B. Trước khi đi tù, CP đã sống 20 năm lương thiện.
C. Cuối đời, CP đã có được 5 ngày hạnh phúc
D. Qua nhân vật CP, nhà văn phát hiện và khẳng định bản chất lương thiện của những
con người bị tha hoá.
2. Tự luận
- NC miêu tả hình dạng gớm ghiếc của CP nhằm mục đích gì?
* Đáp án
- (1): C (2): A
- Tố cáo nhà tù thực dân làm tha hóa nhân hình và nhân tính CP
II. Bài mới
• Giới thiệu bài mới

Nếu như Nam Cao chỉ dừng ở chỗ miêu tả quá trình tha hoá của Chí Phèo, ông
không phải là nhà văn có những phát hiện mới lạ về người nông dân. NC đã khám
phá thể hiện hình tượng này ở một chiều sâu mới lạ. Đó chính là sự thức tỉnh tâm hồn
qua cuộc gặp gỡ kì là: Chí Phèo - Thị Nở. NC đã khám phá ra điều gì và thể hiện nó
ở chiều sâu mới lạ ra sao …đó là nội dung cơ bản của tiết học này…
1
Hoạt động của GV & HS Yêu cầu cần đạt
- Biến cố tiếp theo nào thúc đẩy
sự phát triển trong tâm hồn Chí?
II. Tìm hiểu tác phẩm
b. Chi tiết bát cháo hành (9 phút)
- GV: Đó là bát cháo hành do người đàn bà xấu
xí dở hơi nấu, bát cháo hành của thời kỳ nghèo
đói mang đến cho Chí vì lòng thương người ốm,
vì sự rung động mới lạ trong lòng người đàn bà
lần đầu tiên thấy mình có được một người đàn
ông.
- Khi Thị Nở mang bát cháo
hành đến, tâm trạng của Chí
Phèo được miêu tả như thế nào?
- Hắn ngạc nhiên xúc động, hắn thấy mắt mình
ươn ướt. Bởi vì lần này là lần đầu tiên trong đời
hắn được người ta cho. Xưa nay có được miếng
ăn hắn toàn phải cướp giật, doạ nạt ...
+ Hắn bâng khuâng trong lòng, nhen nhóm tình
yêu với Tn: hắn bống thấy TN cũng có duyên.
+ Tình yêu ấy khơi dậy trong hắn cảm giác ăn
năn và hối lỗi về những tội ác mà mình đã làm.
- Hắn ăn bát cháo hành của TN
và nhận ra 1 điều gì mới mẻ hết

sức đ/v hắn?
+ Hắn ăn bát cháo hành và nhận thấy cháo hành
ăn rất ngon. Hắn băn khoăn, mơ hồ suy nghĩ
không hiểu vì sao đến bây giờ mình mới được
ăn.
- Câu văn gợi suy nghĩ gì? - Xót xa cho thân phận hắn, không có được sự
chăm sóc của bất cứ một người thân nào(hắn nhận
ra rằng: những người suốt đời không ăn cháo hành không
biết rằng cháo hành ăn rất ngon. Nhưng tại sao mãi đến
tận bây giờ hắn mới được nếm mùi vị cháo? “Có ai nấu
cho mà ăn đâu?) Bát cháo hành mang hương vị của
tình người, tình yêu thương chân thành. Nó là sự
hiện của 1 tấm lòng tốt có thật và cần thiết biết
bao đối với những người lần đầu tiên được đón
nhận như Chí - kẻ sinh ra đã bị tước quyền làm
người. Câu văn còn là lời oán trách sâu sắc
những thế lực vô hình đã tước cái quyền được ăn
cháo hành của Chí.
- Bát cháo hành giúp con người
Chí thay đổi ntn từ sinh lí đến
tâm lý
- Và rồi hắn cứ thế húp 1 hơi hết cháo hành.
- Bát cháo hành giúp hắn giải cảm, toát đầm đìa
mô hôi, tỉnh hẳn người.
2
- Và rồi tâm hồn Chí cứ thế thực sự hôi sinh:
+ Hắn nhớ lại người đàn bà đầu tiên trong đời
hắn, hắn chỉ thấy nhục, hắn nhận rõ sự xấu xa
của mụ.
+ Hắn lại lo lắng cho tương lai không thể sống

bằng liều lĩnh . Nghĩa là hắn bắt đầu ý thức cần
phải thay đổi cuộc sống của mình.
+ Và hắn bỗng khát khao được làm lương thiện.
" Trời ơi hắn thèm làm lương thiện, hắn muốn
làm hoà với mọi người biết bao"
- Có phải chỉ vì nhờ bát cháo
hành Chí đã tự ý thức được mọi
điều, khao khát lương thiện?
- Bát cháo hành chỉ là 1 sự biểu hiện , 1 cái cớ
vật chất tác động tới Chí. Điều quan trọng hơn là
tình yêu, sự chăm sóc ân cần của TN đã thức
tỉnh linh hồn, thức tỉnh cái bản tính lương thiện
hàng ngày bị che lấp ở Chí.
- Vậy em nhận xét gì về tình yêu
của TN dành cho Chí?
- Tình yêu mà TN dành cho CP không hẳn tình
yêu giữa một người đàn bà với 1 người đàn ông
mà nó còn là ân tình giữa người với người. Nó
giúp Chí phục sinh tâm hồn 1 cách bẽn lẽn: Chí
khao khát và mong được nhận vào cái xã hội
bằng phẳng, thân thiện. Chí hy vọng TN chính là
người mở đường cho hắn, cho hắn cái hy vọng
được làm hoà với người.
- GV bình:
Đáng thương và bẽn lẽn làm sao khi Chí
nhận thấy giây phút hạnh phúc giản dị này: "Giá
cứ thế này mãi thì thích nhỉ"?
- Chi tiết bát cháo hành có ý
nghĩa như thế nào
- Chi tiết bát cháo hành vừa là chi tiết hiện thực

thúc đẩy biến cố tâm hồn Chí vừa là chi tiết
thấm đẫm triết lí trữ tình, giàu giá trị nhân văn
sâu sắc.
- Tuy nhiên hy vọng trở về cõi
người, làm hoà với mọi người
trong Chí có thực hiện được
không?
- Hy vọng làm hoà với mọi người của Chí bị dập
tắt hắn rơi vào bi kịch bị cự tuyệt quyền làm
người.
- Vì sao Chí lại rơi vào bi kịch
cự tuyệt quyền làm người?
* Bi kịch cự tuyệt quyền làm người (8 phút)
- Chí lại rơi vào bi kịch cự tuyệt quyền làm
3
người vì kk làm người của Chí mãnh liệt, khoẻ
khắn nhưng bị cấm đoán, chặt đứt bởi bà cô của
Thị Nở cấm Thị đến với Chí.
- Nhân vật bà cô NC và sự cấm
đoán gay gắt của bà ta là biểu
tượng cho điều gì?
+ Hình ảnh bà cô Thị nở và những lời cấm đoán
gay gắt của bà ta chính là biểu hiện của những
định kiến xã hội tồi tệ và ngu muội. Đó cũng
chính là một thứ tội ác ghê gớm nó chặn đứng
hy vọng được trở về cuộc sống của con người
lương thiện hết sức mong manh của Chí.
- GV nhấn mạnh: Thậm chí đkiến xã hội còn độc ác hơn cả
những thế lực đã đẩy Chí vào con đường lưu
mạnh hoá .

- Em đặc biệt quan tâm đến
những chi tiết nào khi CP bị thị
Nở cự tuyệt? Những từ ngữ đó
diễn tả tâm trạng gì?
- Hắn ngẩn người, hắn sửng sốt, hắn đuổi theo
níu kéo thị. Hắn ôm mặt khóc rưng rức…
-> CP đau đớn quằn quại khi nhận ra bị kịch của
mình.
-Trong cơn bĩ cực hắn đã đến
đâu và làm gì?
+ Rồi hắn uống rượu nhưng khổ cho hắn càng
uống lại càng tỉnh ra . Trong cơn bĩ cực hắn đã
xách dao đến nhà Bk, dõng dạc đòi quyền làm
người: "Ai cho tao lương thiện?", đâm chết bá
Kiến và tự kết liễu cuộc đời mình.
- Tại sao Chí lại đến giết BK
trong khi suy nghĩ là đến giết cả
nhà Thị Nở?
- Chí đến nhà bá Kiến bởi vì dù say nhưng trong
tiềm thức lúc này hắn thấm thía hơn bao giờ hết
ai đã tước quyền được làm người lương thiện
của hắn.
- Em có suy nghĩ gì về tiếng thét
"Ai cho tao lương thiện" và cái
chết của Chí Phèo?
- Tiếng thét "Ai cho tao lương thiện" là tiếng thét
bàng hoàng đau đớn, đầy phẫn uất… Nó thể hiện
khát vọng lương thiện mạnh mẽ ở Chí vừa là
tiếng nói tuyệt vọng và kết tội xã hội vô nhận
đạo đã chối bỏ quyền làm người lương thiện của

Chí Phèo.
- Cái chết của Chí Phèo cũng chứa đựng nhiều ý
nghĩa. Chí chết trên ngưỡng cửa trở về với cuộc
sống của kẻ đã ý thức được nhân phẩm. Chí đã
nhận ra cuộc sống mới nhưng không thể trở về
được và đó cũng là lúc Chí nhận thấy mình cũng
4
không thể quay về sống kiếp sống thú vật nữa.
Miêu tả cái chết của Chí Phèo, Nam Cao đã cho
thấy ấn sâu trong tâm hồn những người nông
dân tưởng chừng đã hoàn toàn bị tha hoá vẫn là
ý thức về giá trị làm người là khát khao lương
thiện điều ấy còn mạnh hơn cả cái chết.
- GV nhấn mạnh, khắc sâu:
Và quả thực qua số phận của những lão
Hạc, Lang Rận, Chí Phèo ta mới hiểu sâu hơn
tấm lòng của NC đối với người nông dân.
 Hình tượng CP đạt tới nghệ thuật điển hình
xuất sắc về số phận của người nông dân bị tha
hoá, của con người bị lưu manh hoá. Nó thay
NC cất tiếng nói tố cáo xã hội vô nhân đạo,
chừng nào còn áp bức bất công thì còn những
con người như Chí Phèo. Thể hiện tư tưởng nhân
đạo, bênh vực quyền sống của con người.
- GV dẫn dắt:
2. Hình tượng Bá Kiến (17 phút)
Chí Phèo là tác phẩm duy nhất của Nam Cao
dựng chân dung kẻ đại diện cho giai cấp thống
trị một cách rõ nét nhất. Sau Chí Phèo, Nam Cao
không đi theo hướng này, mà có xây dựng thì

cũng chỉ có những nhân vật na ná như bá Kiến
và chỉ thấp thoáng sau hậu cảnh.
- Bá Kiến là điển hình cho loại
nhân vật nào?
2.1 Chân dung Bá Kiến
* Bá Kiến là điển hình cho loại nhân vật cường
hào gian ác từ diện mạo cho tới tính cách.
- Em ấn tượng với những chi tiết
nào dựng lên diện mạo tính cách
của Bá Kiến?
a. Diện mạo tính cách
+ Giọng quát "rất sang", bao giờ bắt đầu cụ cũng
quát để thứ dây thần kinh con người. Giọng quát
ấy thể hiện được quyền uy của cụ Bá, nó khiến
mọi người người phải nể sợ.
+ Lối nói của cụ Bá giải hoạt, ngọt nhạt. Nếu Lý
Cường hữu dũng vô mưu chỉ được cái giỏi đàn
áp bằng vũ lực thì Bá Kiến lại dùng lối nói dụ
dỗ, ngọt nhạt. Đó cũng là sự cao tay trong thuật
trị người của cụ.
+ Cụ tự phụ hơn đời vì có cái cười Tào Tháo. Cụ
Bá cười nhạt, nhưng tiếng cười giòn giã lắm.
- Với cái cười, giọng quát ấy ... - Nhờ vào tiếng quát rất sang, ngôn ngữ ngọt
5