SKKN Nâng Cao Hiệu Quả Lồng Ghép Giáo Dục Kĩ Năng Sống Ở Trường Tiểu Học Trong Giai Đoạn Hiện Nay

Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

PHÒNG GD-ĐT TP PHAN RANG THÁP CHÀM
TRƯỜNG TIỂU HỌC MỸ HẢI

NĂM HỌC : 2016– 2017
ĐỀ TÀI

Họ và tên tác giả: TRƯƠNG ĐỖ VIÊN
Chức vụ : Giáo viên
Lĩnh vực công tác : Giảng dạy tiểu học
Lĩnh vực sáng kiến: Chuyên môn

Mỹ Hải, ngày 28 tháng 2 năm 2017
1

Trương Đỗ Viên


Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

SÁNG KIẾN
ĐỀ TÀI
NÂNG CAO HIỆU QUẢ LỒNG GHÉP GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG Ở
TRƯỜNG TIỂU HỌC TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
I. ĐẶT VẤN ĐỀ :
Người xưa thường nói: “ Học ăn, học nói, học gói, học mở ”. Ai cũng biết
câu tục ngữ nói về những điều cơ bản trong cuộc sống mà con người phải học
để có được cách ăn ở, giao tiếp, cách đối nhân xử thế sao cho lịch sự, tế nhị, văn
minh.
Đặc biệt, lứa tuổi tiểu học, học sinh cần rèn, uốn nắn từng li từng tí vì các

em dễ bắt chước người khác cả cái tốt lẫn cái xấu. Điều này vừa là một lợi thế
cũng là mối nguy hiểm đối với các em. Mà vai trò của nhà trường cũng như
giáo viên chủ nhiệm là giáo dục các em về mọi mặt. Vì thế chúng ta cần định
hướng cho học sinh tới những cái tốt, rèn cho các em sự giao tiếp để học sinh có
thể tự tin hơn. Việc hình thành các kỹ năng cơ bản trong học tập và sinh hoạt là
yếu tố quyết định đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách sau này của
trẻ.
Trong cuộc sống hiện đại ngày nay, việc dạy cho học sinh nên người thực
sự là một thách thức. Xung quanh các em luôn bị hấp dẫn bởi các chương trình
ti-vi với đầy rẫy những bộ phim đầy ắp các cảnh quay bạo lực, sex, lừa lọc;
chưa đủ còn có cả game online, internet đã thâm nhiễm vào suy nghĩ, hành động
non nớt của các em.
Để chọn lọc lại, trẻ cần được trang bị các nhóm kỹ năng như: nhóm kĩ
năng làm chủ bản thân, nhóm kĩ năng ứng xử phù hợp với người xung quanh và
xã hội và nhóm kĩ năng ứng phó một cách có hiệu quả.
Nếu học sinh không được va chạm với thực tế, dù cho được học nhiều kỹ
năng đến đâu, các em sẽ không biết cách sử dụng nguồn tri thức ấy sao cho hợp
lý. Mặt khác, khi các em đã được trang bị các kĩ năng cần thiết thì sẽ dễ dàng

2

Trương Đỗ Viên


Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

cho việc học tập, giao tiếp được thuận lợi từ đó mang lại lợi ích cho bản thân và
cho xã hội
Chính những lý do trên đã phát sinh trong tôi ý tưởng cần nghiên cứu về đề
tài “Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học

trong giai đoạn hiện nay”.
II. NHỮNG BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ :
1. Phân loại kĩ năng sống :
a. Khái niệm kĩ năng sống:
Kĩ năng là năng lực hay khả năng chuyên biệt của một cá nhân về một
hoặc nhiều khía cạnh nào đó được sử dụng để giải quyết tình huống hay công
việc nào đó phát sinh trong cuộc sống.
Kĩ năng sống là những trải nghiệm có hiệu quả nhất, giúp giải quyết hoặc
đáp ứng các nhu cầu cụ thể, trong suốt quá trình tồn tại và phát triển của con
người. KNS bao gồm cả hành vi vận động của cơ thể và tư duy trong não bộ của
con người. KNS có thể hình thành một cách tự nhiên, thông qua giáo dục hoặc
rèn luyện của con người.
Cần rèn KNS cho học sinh
- Giáo dục kỹ năng sống giúp trẻ có cơ hội rèn luyện thói quen, biết cách
đối diện và đương đầu, vượt qua những khó khăn, thử thách trong học tập cũng
như trong mọi hoạt động khác. Giúp trẻ rèn luyện, phát triển tính cách tự chủ, tự
tin vào bản thân, có tinh thần trách nhiệm cao, có khả năng diễn đạt, thuyết
phục, hình thành lối sống lành mạnh, phẩm chất đạo đức tốt, tương thân tương
ái, biết chia sẻ, giúp đỡ người khác. Đó chính là những yếu tố quan trọng giúp
mỗi người đạt được thành công trong đời.
- Việc học kỹ năng sống không chỉ quan trọng đối với học sinh ở thành
phố hay các vùng nông thôn. Mà đó là điều cần thiết cho tất cả các em. Chỉ khi
được trang bị kỹ năng sống một cách đầy đủ các em mới có thể học và phát triển
toàn diện. Chúng ta nắm bắt được tâm sinh lý phát triển của các em. Gia đình và
nhà trường là môi trường giáo dục cần thiết nhất cho việc học tập và phát triển
nhân cách của trẻ. Vậy nên giáo dục kỹ năng sống là điều hết sức cần thiết.
3

Trương Đỗ Viên

Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

b. Phân loại kỹ năng sống:
Trong các chương trình giáo dục kĩ năng sống cho HSTH , người ta nhắc đến
những nhóm kỹ năng sống sau đây:
*Nhóm kĩ năng nhận thức:
- Nhận thức bản thân.
- Xây dựng kế hoạch.
- Kĩ năng học và tự học
- Tư duy tích cực và tư duy sáng tạo.
- Giải quyết vấn đề
* Nhóm kĩ năng xã hội:
- Kĩ năng giao tiếp .
- Kĩ năng thuyết trình và nói được đám đông.
- Kĩ năng diễn đạt cảm xúc và phản hồi.
- Kĩ năng làm việc nhóm (làm việc đồng đội)
* Nhóm kĩ năng quản lý bản thân:
- Kĩ năng làm chủ.
- Quản lý thời gian
- Giải trí lành mạnh
*Nhóm kĩ năng giao tiếp
- Xác định đối tượng giao tiếp
- Xác định nội dung và hình thức giao tiếp
*Nhóm kĩ năng phòng chống bạo lực:
- Phòng chống xâm hại thân thể.
- Phòng chống bạo lực học đường.
- Phòng chống bạo lực gia đình.
- Tránh tác động xấu từ bạn bè.
2. Một số biện pháp để lồng ghép giáo dục kĩ năng sống :

a. Các nguyên tắc lồng ghép giáo dục kĩ năng sống:

4

Trương Đỗ Viên


Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

Nguyên tắc lồng ghép giáo dục kĩ năng sống

Trải nghiệm

Kỹ năng sống
chỉ được hình
thành
khi
người học trải
nghiệm qua
thực tế và nó
trở thành kĩ
năng khi các
em được làm
việc đó.

Thay đổi
hành vi

Tương tác

Một số kĩ năng sẽ
được hình thành tốt
chỉ khi các em tương
tác với bạn bè và
những người xung
quanh. Tạo điều kiện
để các em có cơ hội
thể hiện ý kiến của
mình và xem xét ý
kiến
của
người
khác...

Chúng ta không thể
giáo dục kỹ năng
sống trong một lần
mà kỹ năng sống là
cả một quá trình từ
nhận thức- hình
thành thái độ- thay
đổi hành vi. Thay
đổi hành vi của một
con người đặc biệt
trở thành hành vi
tốt là quá trình khó
khăn.

Môi trường và
thời gian

Giáo dục kỹ năng
sống phải được
thực hiện trong
mọi môi trường
như gia đình, nhà
trường, xã hội và
được thực hiện
mọi lúc mọi nơi;
vì thế cần tạo điều
kiện tối đa cho HS
tham gia vào các
tình huống thật
trong cuộc sống.

b. Một số biện pháp rèn luyện KNS cho học sinh tiểu học :
- Trong thực tế các KN này được đưa vào mục tiêu cụ thdể từng môn học, bài
học mà tập trung nhiều nhất là môn Đạo đức,Tiếng Việt, Tự nhiên xã hội hay
Khoa học. Muốn có hiệu quả cao, chúng ta cần tổ chức tốt các biện pháp sau:
+ Dùng các phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính độc lập, sáng tạo
của học sinh gắn với thực tiễn, luôn tạo cho các em tính chủ động, tích cực,
hứng thú trong học tập; phát huy tính sáng tạo, tạo được bầu không khí cởi mở
thân thiện của lớp, của trường. Trong giờ học, giáo viên cần tạo cơ hội cho các
em được nói, được trình bày trước nhóm bạn, trước tập thể, nhất là các em còn
hay rụt rè, khả năng giao tiếp kém qua đó góp phần tích lũy KNS cho các em.
Tạo được sự thân thiện, hợp tác, các giao tiếp ứng xử trong giờ học giữa giáo

5

Trương Đỗ Viên

Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

viên và học sinh, học sinh và học sinh, động viên, tạo cơ hội cho mọi đối tượng
học sinh cùng tham gia.

Giờ Kĩ thuật : Bài Điều kiện ngoại cảnh của
cây rau, hoa
( Các em đang đóng vai là không khí, nước,
ánh sáng,... cần cho cây rau hoa. Nhóm này
có vài em chưa mạnh dạn, nhưng khi cho thể
hiện vai diễn các em rất thoải mái, tự tin và
tiếp thu bài học dễ dàng hơn)

Tiết Địa lý, bài 8 : Đồng bằng Nam Bộ (t2)
(Với NV3 : Làm hướng dẫn viên du lịch. Việc
các nhóm thảo luận và giới thiệu trước lớp
những hình ảnh, những hiểu biết về đồng
bằng Nam Bộ đã kích thích sự chủ động,
phát huy tính sáng tạo, tích cực, hứng thú
trong học tập của các em ;tạo cơ hội cho HS
được chia sẻ hiểu biết, vốn sống từ thực tế
lẫn bài học.)

+ Trong giảng dạy môn Đạo đức, cần chú ý hình thành các hành vi đạo đức ở
tiết 2. Rèn cho học sinh khả năng tự học, tự chăm sóc và phục vụ bản thân, biết
lễ phép, hiếu thảo và vệ sinh cá nhân.Rèn kĩ năng trình bày ý kiến, thể hiện sự tự
tin, giao tiếp, ứng xử với mọi người.

Hình ảnh các nhóm thể hiện đóng vai trong giờ Đạo đức

6

Trương Đỗ Viên


Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

+ Có thể lồng ghép rèn luyện kĩ năng sống vào hoạt động ngoại khóa hằng
tháng. Đưa trò chơi dân gian, hát dân ca và các loại hình sinh hoạt văn hóa dân
gian vào trường học để rèn luyện KNS cho HS.

Hình ảnh tập hát, múa biểu diễn chuẩn bị chohoạt động ngoại khóa tháng 11

Hình ảnh các em đang chơi trò chơi dân gian

Hình ảnh các em đang trang trí cành hoa
trong HĐNK tháng 1

Những hoạt động trên đã tạo tinh thần đoàn kết, gắn bó, quan tâm giúp đỡ
lẫn nhau trong học tập, rèn luyện, nỗ lực tiếp thu bài giảng và tìm tòi những kiến
thức liên quan đến bài học để liên hệ áp dụng vào thực tiễn, đồng thời phát huy
tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Các em cảm thấy rất vui, biết
thêm và vận dụng nhiều kiến thức.
+ Tổ chức linh hoạt các buổi chào cờ đầu tuần. Làm sao để mục tiêu buổi chào
cờ không chỉ là đánh giá xếp loại nền nếp, học tập, các hoạt động giáo dục trong
7

Trương Đỗ Viên

Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

tuần qua, triển khai kế hoạch tuần tới của BGH nhà trường mà cần thay đổi hình
thức buổi lễ chào cờ một cách sáng tạo, rèn luyện các kỹ năng cho học sinh.
Chẳng hạn như để các em giao lưu với toàn trường qua các tiết mục văn nghệ,
kể chuyện, câu đố, trò chơi… do chính các em đứng ra tổ chức dưới sự giúp đỡ
và hướng dẫn của GVCN.
+ Xây dựng trường, lớp xanh-sạch-đẹp-an toàn. Và cần chú trọng việc tạo
môi trường tự nhiên gần gũi với cuộc sống như các câu khẩu hiệu ở các cây
xanh, bồn hoa, trong lớp học để thông qua đó mà giáo dục ý thức BVMT ở các
em.
+ Cũng không thể bỏ qua việc phối kết hợp với gia đình, các tổ chức xã
hội trong và ngoài nhà trường để cùng góp phần giáo dục KNS cho các em.

Hình ảnh các em đang làm vệ sinh sân trường và Đài liệt sĩ
(Sự phối hợp giữa Liên đội trường và Đoàn Thanh niên phường Mỹ Hải, nhằm GDKN chăm sóc,
vệ sinh trường lớp, Đài liệt sĩ, cũng là hoạt động tưởng nhớ,biết ơn công lao của các liệt sĩ)

Hình ảnh các em đang
viếng Đài liệt sĩ phường, thắp nén hương tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ
8

Trương Đỗ Viên


Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

+ Ngoài ra, với học sinh tiểu học, các em luôn luôn nghe lời và tin tưởng
những gì thầy cô dạy bảo, vậy nên thầy cô giáo phải là tấm gương sáng về đạo

đức, mẫu mực về các ứng xử văn hóa, chuẩn mực trong lời nói và việc làm.
c. Một số biện pháp để lồng ghép giáo dục kĩ năng sống
c.1. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học thông qua các môn học:
Hiện nay, một bộ phận không nhỏ học sinh đạo đức càng đi xuống theo
lứa tuổi phát triển. Biểu hiện ở chỗ thiếu tôn trọng thầy cô, coi thường kỉ luật
của nhà trường, sống không lành mạnh, xa rời chuẩn mực đạo đức của dân tộc
Việt Nam, gian lận trong học tập và thi cử....Đó là những biểu hiện đáng lo ngại.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên nhưng một nguyên nhân được coi
là nguồn gốc sâu xa là do các em thiếu kĩ năng sống. Giáo dục kĩ năng sống là
một nội dung rất quan trọng và thiết thực trong chiến lược giáo dục toàn diện
của một nền giáo dục tiên tiến.
Vậy giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học thông qua các môn học
là một nội dung quan trọng mà bất cứ trường học nào cũng phải đề cập đến.
Thông qua nội dung bài học, cách tổ chức các hoạt động dạy học giáo viên hình
thành và xây dựng cho các em các kĩ năng sống như: quan sát, nhận xét, giao
tiếp, phân tích, ....Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học được thực
hiện thông qua dạy học các môn học và tổ chức các hoạt động giáo dục, nhưng
không phải là lồng ghép, tích hợp thêm kinh nghiệm sống vào nội dung các môn
học và hoạt động giáo dục một cách quá tải, mà theo một cách tiếp cận mới: đó
là sử dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực để tạo điều kiện, cơ hội
cho học sinh thực hành, trải nghiệm kĩ năng sống trong quá trình học tập. Từ đó
lồng ghép một cách nhẹ nhàng những kinh nghiệm sống vào bài học đến từng
đối tượng học sinh. Trong quá trình dạy lồng ghép kĩ năng sống cho học sinh
tiểu học thông qua các môn học cần phải khơi gợi và phát huy sự tham gia của
các em bên cạnh sự hướng dẫn của giáo viên. Tuyệt đối không nên áp đặt, không
nên phê bình khi các em làm gì đó chưa tốt. Bởi nếu vậy sẽ làm mất sự chủ

9

Trương Đỗ Viên

Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

động, tự tin và hoà nhập cùng bạn bè vì ở lứa tuổi này các em rất muốn thể hiện
mình.
Và trong chương trình giáo dục tiểu học vấn đề giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh tiểu học được thể hiện rõ nhất trong một số phân môn như: Tiếng Việt,
Đạo đức, Tự nhiên và xã hội hay Khoa học.
* Cách thực hiện một bài giáo dục kĩ năng sống:
Dù là môn học nào, khi tiến hành giáo dục KNS cho học sinh cũng cần
tiến hành các bước như sau:

Các bước thực hiện một bài giáo dục kĩ năng sống

10

Trương Đỗ Viên


Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

* Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học qua môn Tiếng Việt:
Môn Tiếng Việt ở trường tiểu học có nhiệm vụ hình thành và phát triển
ở học sinh các kĩ năng: nghe, nói, đọc, viết để học tập và giao tiếp trong các môi
trường hoạt động của lứa tuổi. Thông qua hoạt động dạy và học môn Tiếng Việt
góp phần rèn luyện thao tác tư duy, góp phần mở rộng hiểu biết về tự nhiên, xã
hội và con người. Kĩ năng sống đặc thù, thể hiện ưu thế của môn Tiếng Việt là
kĩ năng giao tiếp, sau đó là kĩ năng nhận thức, bao gồm nhận thức thế giới xung
quanh, tự nhận thức, ra quyết định. Trong sách giáo khoa Tiếng Việt tiểu học, có

nhiều bài học mà tên gọi của nó đã nói rõ mục tiêu giáo dục các kĩ năng giao
tiếp xã hội như: lập danh sách học sinh, lập thời gian biểu, viết nhắn tin, viết
thư, làm biên bản cuộc họp, ...
Khả năng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh của môn Tiếng Việt không
chỉ thể hiện ở nội dung môn học mà còn được thể hiện qua phương pháp của
giáo viên. Để hình thành các kiến thức và kĩ năng mà chương trình môn Tiếng
Việt đặt ra với học sinh Tiểu học, người giáo viên phải vận dụng nhiều phương
pháp dạy phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh như: thực hành
giao tiếp, trò chơi học tập, phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp
tổ chức hoạt động nhóm, phương pháp hỏi - đáp...Thông qua các hoạt động học
tập, được phát huy trải nghiệm, rèn kĩ năng hợp tác, bày tỏ ý kiến cá nhân, đóng
vai... HS có cơ hội rèn luyện, thực hành nhiều kinh nghiệm sống cần thiết.
Ví dụ : Tiếng Việt, bài 7B : Thế giới ước mơ, tiết 2,
Với mục tiêu kể lại được câu chuyện Lời ước dưới trăng, GV dẫn dắt HS
khám phá từ NV1 : “đọc tên truyện, xem tranh và phần lời dưới mỗi tranh” đã
kích thích sự tò mò của HS về câu chuyện mới này. Rồi lại kết nối từ NV1 đến
NV2 bằng cách kể câu chuyện cho HS nghe. Tiếp đến HD các nhóm thảo luận
về nội dung câu chuyện (NV3). Và cuối cùng các nhóm tập kể câu chuyện
thông qua phương pháp làm việc nhóm(NV4), NV4 này không chỉ cho HS được
thực hành mà các em có thể sáng tạo lời kể, ánh mắt, điệu bộ, cử chỉ theo cách
của mình.Thông qua cách chia sẻ thông tin, nhận xét bạn giúp học sinh rèn kĩ

11

Trương Đỗ Viên


Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

năng phân tích, phán đoán tình huống xảy ra trong câu chuyện, có cơ hội phát

triển tư duy sáng tạo để hoàn thành câu chuyện theo ý diễn đạt cá nhân mà vẫn
đảm bảo nội dung, đồng thời cũng giúp các em thể hiện sự tự tin, mạnh dạn khi
kể chuyện, trình bày trước tập thể.
* Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học qua môn Đạo đức:
Vốn dĩ môn Đạo đức đã hàm chứa nhiều nội dung liên quan đến kĩ năng
sống như: kĩ năng giao tiếp, ứng xử (với ông, bà, cha, mẹ, anh chị em, bạn bè,
thầy cô giáo và mọi người xung quanh), kĩ năng bày tỏ ý kiến của bản thân, kĩ
năng ra quyết định và giải quyết vấn đề phù hợp với lứa tuổi, kĩ năng giữ gìn vệ
sinh cá nhân, kĩ năng tự phục vụ và tự quản lý thời gian, kĩ năng thu thập và xử
lý thông tin về các vấn đề trong thực tiễn đời sống ở nhà trường, ở cộng đồng có
liên quan đến chuẩn mực hành vi đạo đức. Việc giáo dục kĩ năng sống cho học
sinh Tiểu học trong môn Đạo đức nhằm bước đầu trang bị cho học sinh các kĩ
năng sống cần thiết, phù hợp với lứa tuổi tiểu học, giúp các em biết sống và ứng
xử phù hợp trong các mối quan hệ với những người thân trong gia đình, với thầy
cô giáo, bạn bè và những người xung quanh; với cộng đồng, quê hương, đất
nước và với môi trường tự nhiên; giúp các em bước đầu biết sống tích cực, chủ
động, có mục đích, có kế hoạch, tự trọng, tự tin, có kỉ luật, biết hợp tác, tiết
kiệm, gọn gàng, ngăn nắp, vệ sinh,...để trở thành người con ngoan trong gia
đình, học sinh tích cực của nhà trường và công dân tốt của xã hội.
Khả năng hình thành và giáo dục các kĩ năng sống cho HS của môn Đạo
đức không những thể hiện ở nội dung môn học mà còn thể hiện ở phương pháp
dạy học đặc trưng của môn học. Để các chuẩn mực đạo đức, pháp luật xã hội trở
thành tình cảm, niềm tin, hành vi và thói quen của HS, phương pháp dạy học
môn Đạo đức đã được đổi mới theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động,
sáng tạo của HS. Quá trình dạy học tiết Đạo đức là quá trình tổ chức cho HS
thực hiện các hoạt động học tập phong phú đa dạng như: kể chuyện theo tranh,
quan sát tranh ảnh, phân tích, xử lý tình huống; chơi trò chơi, đóng tiểu phẩm,
múa, hát, đọc thơ, vẽ tranh....Thông qua các hoạt động đó sự tương tác giữa GV

12

Trương Đỗ Viên


Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

- HS, HS - HS được tăng cường và HS có thể tự phát hiện và chiếm lĩnh tri thức
mới. Các phương pháp và kĩ thuật dạy học môn Đạo đức rất đa dạng, bao gồm
nhiều phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực như: học theo nhóm, theo dự án;
giải quyết vấn đề, đóng vai, trò chơi, động não, ....Và thông qua việc sử dụng
các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực đó, HS đã được tạo cơ hội để thực
hành, trải nghiệm, nhiều kĩ năng sống cần thiết, phù hợp với lứa tuổi. Tuỳ từng
bài học, chúng ta nên giáo dục kĩ năng phù hợp cho các em.
Ví dụ : Đạo đức, bài 3 : Biết bày tỏ ý kiến
Nhờ sử dụng phương pháp thảo luận nhóm, kĩ thuật nói cách khác các em
được rèn kĩ năng trình bày suy nghĩ, ý tưởng, ý kiến thông qua bài tập 1,2,3 sgk.
Cũng như phương pháp đóng vai giúp các em được hợp tác, giao tiếp ứng xử
trong giờ học, rèn kĩ năng lắng nghe tích cực.
* Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học qua môn Tự nhiên và xã hội
hay môn Khoa học
Môn Tự nhiên và xã hội ở các lớp 1,2,3 hay môn Khoa học ở lớp 4,5 là
một môn học giúp HS có một số kiến thức cơ bản ban đầu về con người và sức
khoẻ, về một số sự vật, hiện tượng đơn giản trong tự nhiên - xã hội. Giáo viên
cần chú trọng đến việc hình thành và phát triển các kĩ năng trong học tập như:
quan sát, nêu nhận xét, thắc mắc, đặt câu hỏi và diễn đạt hiểu biết của bản thân
về các sự vật, hiện tượng đơn giản trong tự nhiên và trong xã hội. Đặc biệt môn
học giúp HS xây dựng các quy tắc giữ vệ sinh, an toàn cho bản thân, gia đình và
cộng đồng; yêu gia đình, quê hương, trường học và có thái độ thân thiện với
thiên nhiên.
Cùng với kiến thức cơ bản về con người, về tự nhiên- xã hội, việc giáo dục kĩ

năng sống cho HS qua môn Tự nhiên và xã hội hay Khoa học sẽ góp phần
không chỉ khắc sâu thêm các kiến thức của môn học mà còn hình thành thái độ
và hành vi tích cực, phù hợp, cần thiết giúp học sinh có thể ứng xử có hiệu quả
các tình huống thực tế trong cuộc sống. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh
Tiểu học thông qua các môn học đã giúp các em hình thành, xây dựng và rèn các

13

Trương Đỗ Viên


Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

kĩ năng sống cần thiết để các em tự giải quyết được các vấn đề trong học tập,
hoạt động và trong cuộc sống hàng ngày.
Chẳng hạn ở môn Khoa học: Chương “Con người và sức khỏe” các bài:
“Con người cần gì để sống? Vai trò của các chất dinh dưỡng có trong thức ăn;
Phòng một số bệnh do thiếu chất dinh dưỡng; Phòng bệnh béo phì; Phòng tránh
tai nạn đuối nước;...” giáo dục các em hiểu rằng ăn uống đủ chất và hợp lí giúp
cho chúng ta khoẻ mạnh, biết phòng tránh một số bệnh lây qua đường tiêu hóa,
biết những việc nên làm và không nên làm để phòng tránh tai nạn đuối nước, có
ý thức tự giác làm vệ sinh cá nhân hằng ngày, tự giác thực hiện nếp sống vệ
sinh, khắc phục những hành vi có hại cho sức khoẻ. Biết tham gia các hoạt động
và nghỉ ngơi một cách hợp lí để có sức khoẻ tốt.
Ví dụ : dạy Bài 15 : Nguồn nước quanh ta sạch hay ô nhiễm? Cần làm gì
để bảo vệ nguồn nước? (t.2)
Việc lồng ghép giáo dục kĩ năng sống được tiến hành theo 4 bước chính :
+ Khám phá: HS đã biết gì, chưa biết gì về vấn đề đưa ra?Bằng cách giáo viên
giới thiệu bài, dẫn dắt vào bài học.
+ Kết nối: Kết nối nội dung mới của bài. Giải quyết tất cả những kiến thức mới.

Đó là tìm hiểu về những tác hại của nước bị ô nhiễm đối với sức khỏe con
người.
+ Thực hành: Đưa ra những tình huống, những nội dung, những trò chơi để vận
dụng kiến thức đó. Đó là việc học sinh thảo luận khai thác các hình ở nhiệm vụ
5, thi đua kể các việc làm khác gây ô nhiễm nguồn nước
+ Vận dụng: Thông qua nhiệm vụ 6 của bài, giúp các em thảo luận về cách bảo
vệ nguồn nước
c.2.Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học thông qua công tác chủ
nhiệm lớp:
Muốn hoàn thành nhiệm vụ của người giáo viên chủ nhiệm, trước hết phải
có tình yêu thương con người, có sự độ lượng, bao dung, đồng thời phải hiểu về
tâm lý lứa tuổi, phải có cái nhìn tinh tế. Và, giáo viên chủ nhiệm cần am hiểu,

14

Trương Đỗ Viên


Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

biết cách tổ chức giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Đối với học sinh có những
biểu hiện sai lệch về nhân cách, giáo viên chủ nhiệm chính là người cùng với gia
đình có những biện pháp để uốn nắn các em. Thầy, cô giáo chủ nhiệm là cầu nối
quan trọng để kết nối giữa nhà trường, gia đình và xã hội.
Làm công tác chủ nhiệm là một nghệ thuật, đòi hỏi người giáo viên phải là
tấm gương sáng cho học sinh noi theo về lời ăn, tiếng nói, tác phong làm việc
cho đến trình độ chuyên môn; quan hệ với học sinh như người thân để các em
cảm thấy vừa gần gũi, vừa đáng tin cậy.
Một người thầy có trách nhiệm sẽ luôn quan tâm từng bước đi của các em,
từ cái ăn, cái

mặc,

đến

những

hoạt

động vui chơi,
quan hệ bạn
bè... Chúng ta
cần dõi theo,
nhắc nhở từng
li từng tí từ khi
các em bước
chân đến lớp đến khi ra về, tất cả đều là những kĩ năng sống mà các em cần
được trang bị.
Như chúng ta đã biết, trước đây, giáo viên chủ nhiệm chủ yếu là định
hướng, hướng dẫn hành vi đạo đức cho HS. Nhưng hiện nay giáo viên chủ
nhiệm không chỉ làm công tác chuyên môn mà còn phải quan sát, nắm bắt kịp
thời học sinh, có tình cảm, có hiểu biết tâm lý để giải quyết những tình huống
phát sinh của các em trong lớp. Vì thế ngoài việc phải đảm bảo nội dung lên lớp
vừa tạo sự hấp dẫn, sáng tạo, mới mẻ, gây hứng thú học tập cho HS. Và điều
không thể thiếu là người giáo viên chủ nhiệm phải có tâm huyết với nghề và tình
yêu thương đối với HS.

15

Trương Đỗ Viên

Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

Cho nên để giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học thông qua công
tác chủ nhiệm lớp thì chúng ta cần:
- Xây dựng hành vi giao tiếp giữa “Thầy với thầy, trò với trò, thầy với trò” rèn
luyện kĩ năng ứng xử văn hoá, lên án mọi hành vi bạo lực học đường và xã hội.
- Tăng cường giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua các hình thức dạy
học của mình, qua các giờ sinh hoạt để giáo dục đạo đức và nhân cách cho HS.

Giờ sinh hoạt lớp, dưới sự điều khiển của
Hội đồng tự quản, rèn cho các em kĩ năng
điều khiển, chỉ huy, biết góp ý và đánh giá
bạn nhằm hoàn thiện hơn nhân cách của
từng em, đồng thời giúp các em tập xử lý,
giải quyết tình huống, sự việc

- Tổ chức lớp cũng nên đổi mới: Hội
đồng tự quản để từng học sinh biết
được các nhiệm vụ của mình, các khó
khăn gặp phải và cách xử lí. Đồng thời
biết cảm thông với công việc của người
chỉ huy. Qua đó, rèn cho các em những
kĩ năng chỉ huy cần thiết.
- Nâng cao ý thức tự nguyện, tự giác, tự
chủ phát huy được tính tích cực trong việc rèn luyện kĩ năng sống của thầy cô
giáo và học sinh. Giáo dục cho HS nhận biết được lợi ích của việc rèn luyện kĩ
năng về mọi mặt: cho bản thân, gia đình, xã hội và đất nước. Đồng thời biết
quan tâm chia sẻ đến mọi người.
- Giáo viên chủ nhiệm phải thực sự đổi mới phương pháp trong việc thực hiện

công tác chủ nhiệm lớp, tạo điều kiện để HS rèn luyện và tự rèn luyện. Coi trọng
tự rèn luyện của HS và động viên kịp thời.
16

Trương Đỗ Viên


Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

- Thường xuyên liên hệ với cha mẹ HS, kịp thời nắm bắt thông tin, cùng kết hợp
với cha mẹ HS rèn cho HS kĩ năng ứng xử văn hoá, rèn luyện sức khoẻ, phòng
chống xâm hại.
c.3. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học thông qua hoạt động ngoài
giờ lên lớp:
Hoạt động ngoài giờ lên lớp là một hoạt động quan trọng, góp phần nâng
cao chất lượng giáo dục toàn diện.
Từ những hoạt động như: lao động,
sinh hoạt tập thể, hoạt động xã hội
đã góp phần rất lớn trong việc hình
thành nhân cách của HS. Giúp em
biết tự giáo dục, tự rèn luyện, tự
hoàn thiện mình. Có thể nói việc tổ
chức các hoạt động ngoài giờ lên
lớp là xây dựng cho các em các mối quan hệ phong phú, đa dạng một cách có
mục đích, có kế hoạch, có nội dung và phương pháp nhất định, gắn giáo dục với
cộng đồng, tạo sự thân thiện trong mọi tình huống. Biến các nhu cầu khách quan
của xã hội thành những nhu cầu của bản thân HS.
Nhân cách trẻ được hình thành và phát triển thông qua các hoạt động có ý
thức. Chính trong quá trình sống, học tập, lao động, giao lưu, vui chơi giải trí...
con người đã tự hình thành và phát triển nhân cách của mình.

Việc tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp trong trường tiểu học là
điều kiện tốt nhất giúp HS tích luỹ và rèn kĩ năng sống có hiệu quả. Thông qua
các hoạt động ngoài giờ lên lớp các em được hợp tác, trải nghiệm các kĩ năng
sống. Vậy giáo viên cần thiết kế và tổ chức thực hiện các hoạt động ngoài giờ
lên lớp sao cho HS có cơ hội thể hiện ý tưởng cá nhân, tự trải nghiệm và biết
phân tích kinh nghiệm sống của chính mình và người khác.
Ví dụ : tiết GDNGLL tuần 4, bài : Giáo dục vệ sinh trường lớp

17

Trương Đỗ Viên


Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

Từ hoạt động trò chơi “ Bỏ rác vào thùng”đến hoạt động thảo luận muốn bảo
vệ trường lớp xanh, sạch, đẹp chúng ta cần làm gì ? rồi tiến đến thực hành vệ
sinh trường lớp, tạo cho các em cơ hội trải nghiệm và rèn kĩ năng sống hiệu quả
không cần bằng lời mà bằng hành động cụ thể.
d. Nâng cao hiệu quả giáo dục cũng như rèn kĩ năng sống cho học sinh
trong giai đoạn hiện nay.
Bên cạnh việc học cách để làm nhằm chuẩn bị mưu sinh cho cuộc sống,
con người cũng cần biết nên sống ra sao. Nghĩa là làm thế nào để ứng phó trước
tình huống, quản lý cảm xúc, học cách giao tiếp, ứng xử với mọi người xung
quanh, làm thế nào để giải quyết mâu thuẫn trong mối quan hệ, làm thế nào để
thể hiện bản thân một cách tích cực, lành mạnh. Đặc biệt trong một xã hội cạnh
tranh khốc liệt như hiện nay, nếu không được trang bị sẵn vốn sống, chúng ta
khó có thể ứng phó sao cho tích cực nhất khi phải đối mặt trước những tình
huống thử thách, hoặc sẽ dễ dàng bị sa ngã, bị ảnh hưởng tiêu cực bởi môi
trường sống.

Mặt khác, nếu con người không có nền tảng giá trị sống rõ ràng và vững
chắc, dù cho được học nhiều kỹ năng đến đâu, chúng ta sẽ không biết cách sử
dụng nguồn tri thức ấy sao cho hợp lý, mang lại lợi ích cho bản thân và cho xã
hội. Không có nền tảng giá trị, chúng ta sẽ không biết cách tôn trọng bản thân và
người khác, không biết cách hợp tác, không biết cách xây dựng và duy trì tình
đoàn kết trong mối quan hệ, không biết cách thích ứng trước những đổi thay, có
khi còn tỏ ra tham lam, cao ngạo về kỹ năng, khả năng vốn có của mình.
Các kỹ năng sống trọng yếu là các kỹ năng cá nhân hay xã hội giúp học
sinh truyền đạt những điều họ biết (Kiến thức), những gì các em suy nghĩ hay
cảm nhận (Thái độ) và những gì họ tin (Giá trị) trở thành khả năng thực tiễn về
những gì cần làm và làm như thế nào.
Thanh thiếu niên phải đối mặt với rất nhiều thử thách. Bằng việc nâng cao
nhận thức và đưa các thành tố trọng yếu của kỹ năng sống vào cuộc sống của

18

Trương Đỗ Viên


Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

thanh thiếu niên, điều này sẽ giúp các em nâng cao năng lực để có được những
lựa chọn lành mạnh hơn, có được sự kháng cự tốt hơn với những áp lực tiêu cực
và kích thích những thay đổi tích cực trong cuộc sống của các em. Chính vì vậy,
trước khi hình thành những kỹ năng sống nào đó, người học cần cảm nhận rõ
ràng về các giá trị sống và sự lựa chọn của các cá nhân ấy đối với các giá trị.
Thực chất kỹ năng sống là các giá trị thể hiện bằng hành động và ngược lại với
kỹ năng thể hiện giá trị bằng hành động sẽ cho kết quả tích cực và nó lại củng cố
các giá trị.
Để cảm nhận được sâu sắc các giá trị, ở người học cần phải phát triển

những kỹ năng nhất định. Vì vậy, song song với giáo dục giá trị, cần trang bị
cho người học cách tiếp nhận và chuyển tải các giá trị ấy – đó chính là kỹ năng
sống. Vậy, làm thế nào cho các em có thể lĩnh hội, hình thành những kĩ năng
sống, giá trị sống tốt đẹp ?
Việc rèn luyện hay giáo dục kĩ năng sống, giá trị sống cho học sinh không
phải ngày một ngày hai là có thể nhìn thấy được thành quả của nó. Từ việc giúp
các em nhận thức đến việc các em tự ý thức hình thành những kĩ năng sống, giá
trị sống thể hiện ra bằng những hành vi cụ thể là cả một hành trình dài và vô
cùng gian nan mà không phải học sinh nào cũng dễ dàng đạt đến đích.
Một trong những nội dung và phương pháp rèn luyện kĩ năng sống, giá trị
sống cho các em là giáo dục học khả năng tự lập: tự nhận thức, đánh giá được
chính bản thân mình; biết vạch ra kế hoạch, thời gian biểu học tập cho bản thân
và biết định hướng được nghề nghiệp cho tương lai.
Chỉ khi nào nhận thức rõ, hiểu rõ về mình, cá nhân đó mới nhận ra được
điều gì chưa phù hợp để hướng đến thay đổi, thích ứng. Trong nền kinh tế tri
thức như hiện nay đòi hỏi mỗi cá nhân phải tự phát triển để có thể theo kịp với
những thay đổi không ngừng của xã hội. Những câu hỏi dạng như: Mình là ai ?
Mình đang ở đâu ? Mình muốn gì ? Mình sẽ đi đâu ?... nếu được hiểu và nhận
thức đúng đắn sẽ giúp các em hiểu được bản chất con người mình và sẽ vững

19

Trương Đỗ Viên


Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

vàng hơn trước những thay đổi để lựa chọn cho mình những mục tiêu của cuộc
đời phù hợp với năng lực, sở thích của bản thân.
Ví như thông qua tiết Giáo dục ngoài giờ lên lớp, tuần 7, bài : “Giáo dục

kĩ năng sống : Những điều quan trọng đối với em” giúp các em biết xác định rõ
những điều quan trọng đối với mình để sống và hành động theo.
Hay một tiết khác của tuần 8 , bài : “Giáo dục kĩ năng sống(tt) : và tuần
8, “bài : Em là người lịch sự”, tôi đã giúp các em phần nào cách thể hiện ngôn
ngữ ( lời nói, cử chỉ, điệu bộ, tư thế, nét mặt, ánh mắt) một cách lịch sự và hợp
lý, từ đó xây dựng những mối quan hệ tốt đẹp cho bản thân.
Trong môi trường giáo dục cấp tiểu học, giai đoạn mà các em bước từ lứa
tuổi vui chơi, tập tành ở mầm non rồi bước tiếp vào giai đoạn mới, giai đoạn
lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kĩ năng sống. Vâng, thật thiếu sót nếu chúng ta bỏ
qua việc rèn kĩ năng sống cho các em ở lứa tuổi này. Và đặc biệt, cần tận dụng
từ việc khai thác nội dung kiến thức của các bài học trong từng tiết học, môn học
để giúp các em có được những kĩ năng cơ bản cũng như kĩ năng nâng cao.
Chính vì thế muốn nâng cao hiệu quả giáo dục, cần nâng cao việc lồng ghép rèn
kĩ năng sống cho học sinh.
III. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ PHỔ BIẾN ỨNG DỤNG NỘI DUNG VÀO
THỰC TIỄN:
“Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học
trong giai đoạn hiện nay”giúp các em mạnh dạn hơn trong giao tiếp, có khả
năng tự lập: tự nhận thức, đánh giá được chính bản thân mình và người khác;
biết vạch ra kế hoạch, thời gian biểu học tập cho bản thân.
Hầu hết các em có ý thức tốt trong việc rèn luyện các kĩ năng, thể hiện rõ qua
sinh hoạt hằng ngày trên lớp, các em biết vận dụng những lời nói thân thiện vào
thực tế, những lời chào, cảm ơn, xin lỗi, kĩ năng chia sẻ, hay những yêu cầu, đề
nghị lịch sự,....đã trở thành thói quen. Hay những kĩ năng bảo vệ an toàn cho bản
thân, kĩ năng phòng chống xâm hại, ....được các em vận dụng hằng ngày, giúp
các em tự tin hơn trong cuộc sống và cũng là đáp ứng những con người mà xã
hội cần trong giai đoạn hiện nay.
20

Trương Đỗ Viên

Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

IV. KẾT LUẬN:
Thực tế cho thấy việc nâng cao sử dụng các biện pháp giáo dục kĩ năng
sống cho học sinh qua các môn học, hoạt động trong nhà trường là điều cần
thiết, có tác động tốt đến việc rèn kĩ năng sống cho HS, tác động tốt đến việc
hình thành nhân cách của trẻ, mang tính nhân văn, giúp trẻ phát triển toàn diện
trở thành những người công dân tốt phù hợp với quá trình phát triển của xã hội
hiện nay.
Chúng ta không thể nhận kết quả ngày một, ngày hai trong giáo dục kĩ
năng sống cho học sinh tiểu học mà đòi hỏi phải có cả quá trình: nhận thức- hình
thành thái độ - thay đổi hành vi. Do đó, các nhà giáo dục cần kiên trì chờ đợi và
tổ chức các hoạt động liên tục để HS duy trì hành vi mới và có thói quen mới.
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh cần thực hiện ở mọi nơi, mọi lúc và
thực hiện càng sớm càng tốt đối với trẻ em. Môi trường giáo dục được tổ chức
nhằm tạo cơ hội cho HS áp dụng kiến thức và kĩ năng vào các tình huống “thực”
trong cuộc sống.
Vấn đề giáo dục kĩ năng sống cho HS còn cần đến vốn sống, tình thương
và nhân cách của người thầy. Học kiến thức ở thầy trước hết là ở tấm gương
sống của thầy. Vì vậy để giáo dục kĩ năng sống cho học sinh HS trước hết “Mỗi
thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo” mà ngành Giáo dục
đã phát động.
Mỹ Hải, ngày 28 tháng 2 năm 2017
Người viết

Trương Đỗ Viên

21

Trương Đỗ Viên


Sáng kiến : Nâng cao hiệu quả lồng ghép giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay

Nhận xét của Hội đồng Sáng kiến trường tiểu học Mỹ Hải
Chủ tịch
( Ký tên, đóng dấu, ghi rõ họ tên)
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………

22

Trương Đỗ Viên