Thực hiện chính sách việc làm khi nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn quận 2, thành phố hồ chí minh (tóm tắt)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

PHẠM ĐINH TRUNG

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH VIỆC LÀM KHI NHÀ NƯỚC
THU HỒI ĐẤT TỪ THỰC TIỄN QUẬN 2,
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành : Chính sách công
Mã số

: 60.34.04.02

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG

Hà Nội - 2017


Công trình được hoàn thành tại: Học viện Khoa học xã hội
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Võ Khánh Vinh

Phản biện 1: PGS. TS Văn Tất Thu
Phản biện 2: TS. Phan Anh Tuấn

Luận văn sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ
họp tại: Học viện Khoa học xã hội 10 giờ, ngày 11 tháng 5 năm
2017

Có thể tìm hiểu luận văn tại: Thư viện Học viện Khoa học xã hội

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Việt Nam là một nước đang phát triển, có tiềm năng lao động
rất lớn với trên 42 triệu lao động trong đó lao động nông nghiệp chiếm
trên 70% (trên 30 triệu lao động nông nghiệp). Khả năng tạo việc làm
cho lao động nói chung và đặc biệt là lao động nông thôn rất khó khăn,
tình trạng thiếu việc làm, thất nghiệp có xu hướng gia tăng, điều đó đã
ảnh hưởng rất lớn đến tới sự phát triển kinh tế, xã hội, chính trị, an
ninh của quốc gia, nguyên nhân của vấn đề này là: Nền kinh tế của đất
nước phát triển chậm, khả năng thu hút lao động và tạo việc làm mới
hạn chế; trình độ của độ ngũ người lao động thấp, không đáp ứng được
yêu cầu của sự phát triển, thông tin về thị trường, thông tin về khoa
học công nghệ rất yếu, nghèo, thiếu vốn, thiếu công nghệ...
Để phát triển nền kinh tế đòi hỏi đất nước phải chuyển dịch cơ
cấu kinh tế, từ cơ cấu kinh tế thuần nông, độc canh hay nói cách khác
là một đất nước nông nghiệp, sản xuất nhỏ lạc hậu phải chuyển sang
nền văn minh mới: nền văn minh công nghiệp, thực hiện thành công
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH), phấn đấu đến
năm 2020 Việt Nam trở thành một đất nước công nghiệp hiện đại
ngang tầm với các nước trong khu vực.
Đi liền với quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của đất nước
theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nhiều thành phố, khu
công nghiệp, thị trấn mới được mọc lên. Hay có thể nói, đô thị hóa là
kết quả tất yếu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nền kinh
tế nước nhà.
Đô thị hóa đem lại nhiều lợi ích cho sự phát triển kinh tế - xã
hội (KT-XH) của đất nước, song bản thân nó lại gây ra không ít
những mâu thuẫn mới đòi hỏi phải được giải quyết: quá trình đô thị

1


hóa gia tăng sẽ đẩy một bộ phận nông dân ra khỏi vùng đất mà họ
vẫn thường sinh sống (quá trình bần cùng hóa những người lao động)
làm cho đất canh tác bình quân đầu người đã thấp (0,17ha/người lao
động) nay còn thấp hơn.
Thu hồi đất phục vụ mục đích Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
và đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ đã mang đến những thay đổi lớn ở các
vùng nông thôn Việt Nam. Báo cáo từ những đề tài nghiên cứu của
nhiều nhà khoa học trong nước cho thấy sau khi thu hồi đất, ngân
sách của địa phương tăng lên, cơ sở hạ tầng được cải thiện, thu nhập
bình quân đầu người của địa phương tăng lên hàng năm, tỉ lệ hộ
nghèo giảm đi đáng kể. Tuy nhiên thu hồi đất làm giảm đi nhanh
chóng diện tích đất sản xuất, ảnh hưởng trực tiếp đến việc làm của
các hộ dân bị thu hồi đất. Trong 10 năm từ năm 2001 đến 2010,
trung bình mỗi năm khu vực nông thôn nước ta phải nhường 50.000
ha đất nông nghiệp. Theo tính toán của các nhà phân tích, mỗi ha đất
nông nghiệp bị thu hồi sẽ làm cho khoảng 10 người lao động mất
việc làm; và với nửa triệu ha đất bị thu hồi từ năm 2001-2010, số lao
động mất việc làm lên đến hàng triệu người.
Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm văn hóa lớn, đồng thời
là trung tâm kinh tế hàng đầu của cả nước; vì vậy, đô thị hóa ở
Thành phố là một kết quả tất yếu của sự phát triển kinh tế – xã hội.
Đặc biệt, quá trình đô thị hóa vùng ven Thành phố Hồ Chí Minh
đang diễn ra rất sôi động. Quận 2 là một trong những quận vùng ven
của Thành phố, đang trong quá trình đô thị hóa mạnh mẽ. Điều này
được biểu hiện qua sự gia tăng dân số, tăng tỉ lệ dân đô thị và thay
đổi lớn số lượng dân cư. Bên cạnh đó, Quận 2 có nhiều công trình,
dự án đang được triển khai thực hiện, trong đó nổi bật là dự án Đô

Thị mới Thủ Thiêm, dự án khu Đô thị An Phú - An Khánh và nhiều
2


dự án lớn khác.
Quận 2 là một quận ngoại thành được tách ra từ Huyện Thủ
Đức cũ thuộc Thành phố Hồ Chí Minh, với thế mạnh là sản xuất
nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa và chăn nuôi gia súc, gia cầm.
Nhưng cùng với sự phát triển của thành phố, cùng với quá trình đô
thị hoá, diện tích đất nông nghiệp của quận cũng đang phải nhường
chỗ cho các khu công nghiệp, khu đô thị và nhà máy mới mọc lên.
Quận 2 có vị trí và điều kiện thuận lợi để hình thành một đô
thị mới của cả nước. Là đầu mối giao thông về đường bộ, đường sắt
nội đô, đường thủy nối liền Thành phố với các tỉnh Đồng Nai, Bình
Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu; có tiềm năng về quỹ đất xây
dựng;…làm cho tốc độ đô thị hóa ở Quận 2 ngày càng nhanh hơn.
Mặt khác, việc nhà nước thu hồi đất đã ảnh hưởng đến đời
sống vật chất và tinh thần của người dân như: không ít người dân
mất đất canh tác gặp khó khăn trong việc chuyển đổi nghề nghiệp.
Giờ mất đất, mất tư liệu sản xuất, người dân không có việc làm, thu
nhập bấp bênh. Do số tiền đền bù và hỗ trợ thấp, hơn nữa có một bộ
phận người dân không sử dụng số tiền đền bù một cách hiệu quả, nên
sau khi tiêu hết không còn nguồn thu nhập, đời sống không ổn định,
thậm chí rơi vào cảnh nghèo túng. Có một bộ phận do không có việc
làm đã sa đà vào con đuờng kiếm tiền phi pháp hoặc mắc các tệ nạn
xã hội. Với một quận mới thành lập, còn khó khăn về kinh tế như
Quận 2, việc tạo việc làm cho nguời dân khi nhà nước thu hồi đất là
một bài toán không dễ giải. Do đó, sau thời gian tìm hiểu về thực
trạng việc làm của nguời dân sau khi bị thu hồi đất ở quận 2, tác giả
chọn đề tài luận văn: “Thực hiện chính sách việc làm khi Nhà nước

thu hồi đất từ thực tiễn Quận 2, Thành phố Hồ Chí Minh”.
2. Tình hình nghiên cứu
3


- Trong quá trình đô thị hoá, nhiều vấn đề bức xúc về mặt xã
hội đang diễn ra khắp cả nước đã được các cơ quan truyền thông đại
chúng phản ánh hằng ngày, đời sống một bộ phận nhân dân sau khi
di dời, tái định cư gặp nhiều khó khăn, nhất là trong vấn đề việc làm,
thu nhập, điều kiện nhà ở khiến họ chưa thể hòa nhập với nơi ở mới,
việc đền bù chưa hợp lý, chưa giải quyết dứt điểm khi giải phóng
mặt bằng làm cho một số hộ dân bức xúc dẫn đến khiếu nại kéo dài,
ảnh hưởng đến tình hình an ninh trật tự trên địa bàn… Song, sự phản
ánh trên các phương tiện thông tin đại chúng mới chỉ thể hiện ở từng
hiện tượng riêng lẻ, chưa mang tính hệ thống và chưa đủ tầm khái
quát để làm cơ sở khoa học cho các chủ trương, chính sách giải
quyết các vấn đề xã hội trong quá trình đô thị hoá.
- Việc thu hồi đất để tiến hành công nghiệp hóa, đô thị hóa và
tạo việc làm cho người dân sau khi Nhà nước thu hồi đất đang là bài
toán khó của Chính phủ và các địa phương trong việc đảm bảo an
sinh xã hội và phát triển bền vững. Nếu không đánh giá tổng quát,
khoa học về sự tác động nhiều mặt của thu hồi đất đến việc làm, thu
nhập và đời sống của người dân sẽ không tìm ra "nền tảng" cho việc
ổn định chính trị, kinh tế xã hội ở nhiều địa phương trong cả nước.
- Trong các công trình nghiên cứu, các tác giả đã đánh giá sự
tác động, sự cần thiết cũng như các nhân tố ảnh hưởng của thu hồi
đất để công nghiệp hóa, đô thị hóa đến việc làm của người dân bị thu
hồi đất; trên cơ sở đó đưa ra hệ thống các giải pháp và khuyến nghị
nhằm tạo việc làm cho họ.
- Vấn đề thực hiện chính sách giải quyết việc làm, sinh kế của

người dân thuộc diện giải tỏa, tái định cư, chuyển dịch cơ cấu kinh
tế,...và việc thực hiện các chính sách liên quan đến giải tỏa, đền bù,
thu hồi đất, phát triển kinh tế, đặc biệt là thực hiện chính sách tạo
4


việc làm cho người lao động, trong đó có đối tượng là người dân bị
thu hồi đất. Đó là những căn cứ khoa học và thực tiễn quan trọng để
kế thừa và phát triển cho quá trình nghiên cứu thực hiện của luận
văn.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu thực trạng thực hiện chính sách giải quyết việc
làm cho người dân khi Nhà nước thu hồi đất, đề xuất giải pháp tạo
việc làm hiệu quả cho người dân bị thu hồi đất từ thực tiễn tại Quận
2, Thành phố Hồ Chí Minh
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài hướng tới giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính
sách việc làm cho người dân khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiệc
các dự án trên địa bàn Quận 2. Để đạt được mục đích nghiên cứu
trên, đề tài sẽ tập trung vào nghiên cứu những nội dung sau:

- Hệ thống hóa, làm rõ thêm một số vấn đề lý luận và thực
tiễn thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người dân bị thu
hồi đất.

- Đánh giá thực trạng tạo việc làm khi Nhà nước thu hồi
đất tại Quận 2, Thành phố Hồ Chí Minh

- Xác định các nhân tố ảnh huởng đến việc làm người dân

bị thu hồi đất tại Quận 2, Thành phố Hồ Chí Minh

- Đề xuất nhóm các giải pháp nhằm tạo việc làm hiệu quả
cho người dân sau khi Nhà nước thu hồi đất tại Quận 2, Thành phố
Hồ Chí Minh
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
5


Luận văn tập trung nghiên cứu việc thực hiện chính sách giải
quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất trên địa bàn quận 2.
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
- Thực trạng lao động, việc làm của người dân trước và sau khi bị
thu hồi đất.
- Các nhân tố ảnh hưởng tới việc làm của người dân sau khi bị
thu hồi đất.
- Nghiên cứu, đề xuất giải pháp tạo việc làm cho dân sau khi bị thu
hồi đất.
+ Phạm vi về không gian: Nghiên cứu tại địa bàn quận 2.
+ Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu số liệu từ năm 2010 đến năm
2015.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận nghiên cứu
Luận văn lấy chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch
sử làm phương pháp luận chung. Đặc biệt, chú trọng sử dụng các
phương pháp đặc trưng của kinh tế chính trị - phương pháp trừu
tượng hóa. Ngoài ra, còn sử dụng các phương pháp khác: thống kê,
so sánh, phân tích, tổng hợp...
5.2. Phương pháp nghiên cứu

- Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp: thu thập số liệu thứ
cấp từ các báo cáo kết quả, các cuộc tổng điều tra về xuất khẩu lao
động, chương trình mục tiêu quốc gia về việc làm, cuộc điều tra về
lao động việc làm, đào tạo nghề cho lao động, tình hình phát triển
kinh tế trên địa bàn quận từ năm 2010 đến năm 2015.
- Phương pháp phân tích thống kê số liệu: Dựa trên số liệu
thứ cấp được thu thập, tác giả lập các bảng biểu sơ đồ, đưa ra nhận
xét một cách tổng thể đối với số liệu được thu thập, trích dẫn các
6


nguồn tham khảo.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Làm rõ hơn cơ sở lý luận về thực hiện chính sách giải quyết
việc làm cho người dân bị thu hồi đất.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Trên cơ sở phân tích, đánh giá quá trình thực hiện chính
sách giải quyết việc làm người dân bị thu hồi đất ở Quận 2 giai đoạn
từ năm 2010 đến năm 2015. Tác giả sẽ đưa ra những nhận định
khách quan về những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của các hạn
chế trong quá trình thực hiện chính sách giải quyết việc làm khi Nhà
nước thu hồi đất từ thực tiễn Quận 2, Thành phố Hồ Chí Minh
Tác giả đưa ra những quan điểm và đề xuất các nhóm giải
pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giải
quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, mục lục, danh mục tài liệu
tham khảo, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1. Những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách giải

quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất.
Chương 2. Thực trạng thực hiện chính sách giải quyết việc
làm cho người dân bị thu hồi đất.
Chương 3. Tăng cường chính sách giải quyết việc làm cho
người dân bị thu hồi đất.

7


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC LÀM
CHO NGƯỜI DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT
1.1. Khái quát về chính sách giải quyết việc làm cho người
dân bị thu hồi đất
1.1.1. Các quan niệm về việc làm
1.1.2. Một số lý thuyết tạo việc làm
1.1.3. Chính sách việc làm cho người dân bị thu hồi đất
Để phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, đô thị hóa, hàng chục
vạn hộ gia đình đã phải nhường đất để di dời đến nơi định cư mới
theo sự sắp xếp của các nhà quản lý. Cùng với đó là hàng trăm ngàn
ha đất phải chuyển đổi mục đích sử dụng, do đó sẽ có hàng chục vạn
lao động không còn cơ hội được làm việc trên mảnh đất của mình.
Số lao động đó hoặc phải chuyển sang các ngành nghề mới, hoặc
phải chấp nhận cảnh không có việc làm. Để đảm bảo ổn định cuộc
sống cho những người nhường đất, tạo việc làm cho lao động vùng
bị thu hồi đất là điều kiện tiên quyết cho việc thực hiện thành công
sự nghiệp công nghiệp hóa, đô thị hóa đất nước; đồng thời là nhân tố
quan trọng trong việc phấn đấu đạt được mục tiêu thúc đẩy tăng
trưởng kinh tế gắn liền với tiến bộ và công bằng xã hội.
1.2. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thực hiện chính

sách giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất
1.2.1. Khái niệm thực hiện chính sách giải quyết việc làm
cho người dân bị thu hồi đất
Thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người dân bị
thu hồi đất là việc tạo ra các cơ hội để người dân bị thu hồi đất có
việc làm và tăng được thu nhập, phù hợp với lợi ích của bản thân, gia
8


đình, cộng đồng và xã hội. Với đối tượng là người dân bị thu hồi đất,
giải quyết việc làm là nhằm khai khai thác triệt để tiềm năng của một
con người, nhằm đạt được việc làm hợp lý và việc làm có hiệu quả.
Chính vì vậy, giải quyết việc làm phù hợp có ý nghĩa hết sức quan
trọng đối với người lao động ở chỗ tạo cơ hội cho họ thực hiện được
quyền và nghĩa vụ của mình.
1.2.2. Đặc điểm thực hiện chính sách giải quyết việc làm
cho người dân bị thu hồi đất
- Thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người dân bị
thu hồi đất đã chuyển biến theo hướng ngày càng phù hợp hơn với
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, việc thực hiện cơ
chế chính sách của chính phủ quốc gia, của chính quyền địa phương
là nhóm nhân tố quan trọng tạo việc làm cho người dân bị thu hồi
đất.
- Trong Bộ luật lao động của nước ta quy định: “Người lao
động có quyền làm việc cho bất kỳ người sử dụng lao động nào và
bất kỳ chỗ nào mà pháp luật không cấm” (khoản 1, điều 16). Điều 13
ghi rõ: “Giải quyết việc làm, bảo đảm cho mọi người có khả năng lao
động đều có cơ hội có việc làm là trách nhiệm của nhà nước, của các
doanh nghiệp và toàn xã hội”.
- Thực hiện chính sách giải quyết việc làm có mối quan hệ

biện chứng với thực hiện chính sách xã hội và thực hiện các chính
sách kinh tế. Thực hiện tốt chính sách việc làm thì nguồn lao động
được sử dụng hiệu quả, thất nghiệp sẽ giảm, thúc đẩy tăng trưởng
kinh tế, đảm bảo ổn định chính trị và xã hội. Ngược lại, khi chính
sách việc làm chưa được giải quyết tốt, nạn thất nghiệp sẽ tăng và
các tệ nạn xã hội sẽ dễ dàng phát sinh, gánh nặng của các chính sách
bảo đảm an ninh, xã hội sẽ tăng lên. Một hệ thống các chính sách
9


việc làm đồng bộ sẽ tạo môi trường thuận lợi để việc làm hình thành,
ổn định và phát triển, từ đó cho công tác giải quyết việc làm sẽ gặp
nhiều thuận lợi và có kết quả tốt.
- Thực hiện chính sách việc làm người dân bị thu hồi đất
từng bước hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội toàn diện, đa dạng,
ngày càng mở rộng, hiệu quả, một bộ phận của việc thực hiện chính
sách việc làm nói chung nhằm góp phần đảm bảo an sinh xã hội, ổn
định và phát triển kinh tế xã hội ở địa phương nói riêng, cả nước nói
chung.
1.2.3. Vai trò thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho
người dân bị thu hồi đất
1.3. Nội dung thực hiện chính sách giải quyết việc làm
cho người dân bị thu hồi đất.
Thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người dân bị
thu hồi đất là quá trình tạo ra và kết hợp giữa các yếu tố tư liệu sản
xuất, sức lao động và các điều kiện kinh tế xã hội khác để đảm bảo
cho giải quyết việc làm diễn ra và duy trì việc làm.
Thực hiện chính sách cho người dân bị thu hồi đất chính là
quá trình mà người dân sử dụng sức lao động của mình có thể tự do
tìm kiếm được một công việc phù hợp, cũng như là quá trình mà

người sử dụng lao động có thể tìm kiếm được những người lao động
thoả mãn được những yêu cầu của mình về cả mặt số lượng và chất
lượng, là quá trình nhà nước tạo ra môi trường thuận lợi để người
nông dân bị thu hồi đất có thể thực hiện quá trình lao động của họ.
1.4. Các giai đoạn tổ chức thực hiện chính sách giải quyết
việc làm cho người dân bị thu hồi đất

- Xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch tổng thể về việc
thu hồi đất, tổ chức thực hiện kế hoạch tạo việc làm cho người dân
10


khi thu hồi đất.

- Xây dựng môi trường pháp lý, các điều kiện kinh tế xã hội
cần thiết nhằm phát triển thị trường sức lao động.

- Phát triển sản xuất kinh doanh, nhất là những ngành nghề
sử dụng nhiều lao động để thu hút lao động sau khi thu hồi đất.

- Xây dựng và thực thi các chính sách hỗ trợ đào tạo nghề,
chuyển đổi nghề nghiệp để người dân có cơ hội tìm được việc làm.

- Phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền địa phương với các
doanh nghiệp - chủ đầu tư sử dụng đất thu hồi trong việc đào tạo và
bố trí việc làm cho người dân bị thu hồi đất vào làm việc trong các
doanh nghiệp này.

- Tuyên truyền, vận động, giúp đỡ người dân khi bị mất đất
chủ động tìm kiếm và lựa chọn nghề nghiệp và việc làm mới phù hợp

với bản thân thông qua các chính sách trợ giúp của Nhà nước và các
doanh nghiệp, đồng thời bản thân người dân cũng có cơ hội tìm việc
làm và duy trì việc làm ở các dự án sử dụng đất thu hồi hoặc tìm
được các công việc khác do sự phát triển kinh tế xã hội tạo ra.

- Ngoài ra, các tổ chức chính trị xã hội cũng có vai trò quan
trọng trong tạo việc làm cho người dân bị thu hồi đất: tuyên truyền
đường lối, chủ trương của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước
về đất đai đến với người dân; làm cho người dân nhận thức đúng về
việc thu hồi đất phục vụ lợi ích phát triển kinh tế xã hội.
1.5. Những yếu tố tác động đến thực hiện chính sách giải
quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất
1.5.1. Tác động của thu hồi đất đến việc làm và đời sống
người dân bị thu hồi đất
Hàng vạn ha đất đã được thu hồi để sử dụng vào mục đích
chuyên dùng như xây dựng các khu công nghiệp, kinh tế, đô thị, xây
11


dựng các công trình cơ sở hạ tầng công cộng…Thực tế cho thấy, bên
cạnh những mặt đã làm được thì vấn đề bố trí đời sống, việc làm ổn
định cho các hộ dân bị thu hồi đất đang đặt ra nhiều vấn đề cần giải
quyết, nhất là các địa phương nằm trong khu vực trọng điểm kinh tế
cuả đất nước.
1.5.2. Tác động tích cực trong thực hiện chính sách giải
quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất
- Thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người dân bị
thu hồi đất sẽ tạo sức ép mạnh mẽ trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế
theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa
- Góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động, thay đổi cơ cấu việc

làm
- Thúc đẩy khả năng tự tạo việc làm và tìm kiếm việc làm đối
với người lao động, đặc biệt, đối tượng là người dân bị thu hồi đất
- Tạo cơ hội chuyển đổi việc làm cho người lao động nông
nghiệp, đặc biệt là nông dân trong độ tuổi lao động khi chuyển mục
đích sử dụng đất nông nghiệp sang các lĩnh vực khác
- Góp phần cơ cấu lại lực lượng lao động theo hướng gia tăng
lực lượng lao động trẻ, khỏe vào phát triển kinh tế.
- Góp phần hiện đại hóa đời sống cư dân nông thôn và giữ gìn,
phát huy bản sắc văn hóa trên cơ sở lựa chọn, sàng lọc những giá trị
truyền thống, tinh hoa văn hóa vùng miền.
1.5.3. Tác động tiêu cực trong thực hiện chính sách giải
quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất

- Trong ngắn hạn, giảm việc làm và thu nhập của bộ phận
người dân trong độ tuổi lao động bị thu hồi đất.

- Làm cho một bộ phận người lao động trong diện thu hồi đất
rơi vào tình trạng thiếu việc làm, thất nghiệp.
12


- Gia tăng sức ép tìm kiếm việc làm đối với lao động bị thu
hồi đất và tạo áp lực giải quyết việc làm, đảm bảo an sinh xã hội đối
với chính quyền địa phương.
Kết luận Chương 1
Quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa với tốc độ nhanh đã
dẫn đến việc thu hồi một diện tích lớn đất đai. Một mặt, việc thu hồi
quyền sử dụng đất như thế đã tạo tiền đề để chuyển đổi cơ cấu kinh
tế nông nghiệp sang một nền kinh tế công nghiệp và dịch vụ như

đảng và nhà nước mong đợi sẽ thành hiện thực vào năm 2020. Tuy
nhiên, mặt khác, việc thu hồi đất đã ảnh hưởng lớn đến đời sống xã
hội của những người dân ở khu vực bị giải tỏa, những con người mà
sinh kế của họ đã từ nhiều năm đã dựa vào đất nông nghiệp và sản
xuất nông nghiệp, tiểu thương buôn bán nhỏ, lẻ.

13


Chương 2
THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT VIỆC
LÀM CHO NGƯỜI DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT
2.1. Những yếu tố tác động đến thực hiện chính sách giải quyết
việc làm cho người dân quận 2, thành phố Hồ Chí Minh
2.1.1. Điều kiện tự nhiên
Quận 2 nằm ở phía Đông Bắc của Thành Phố Hồ Chí Minh:
Phía Bắc giáp Quận Thủ Đức; Phía Nam giáp Quận 7 (qua sông Sài
Gòn), tỉnh Đồng Nai (qua sông Đồng Nai); Phía Tây giáp Quận 1,
Quận 4 và Quận Bình Thạnh (qua sông Sài Gòn); Phía Đông giáp
Quận 9
Quận 2 nằm ở vị trí khá thuận lợi cho sự phát triển kinh tế,
đặc biệt là thương mại, dịch vụ. Quận 2 chỉ cách trung tâm thành phố
bởi sông Sài Gòn, hệ thống sông Sài Gòn sẽ giúp Quận 2 phát triển
các trung tâm thương mại – dịch vụ mang tầm quốc tế, đặc biệt là
khu vực cầu Thủ Thiêm. Tiếp giáp với sông Đồng Nai, Quận 2 có
nhiều thuận lợi để phát triển hệ thống cảng, các khu công nghiệp. Vị
trí địa lý sẽ biến Quận 2 thành đầu mối giao thông quan trọng nối
liền Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Vũng Tàu, Tây nguyên với
hệ thống đường sắt, đường bộ, đường thủy.
2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội

2.1.2.1. Về điều kiện kinh tế
Cơ cấu chuyển dịch đúng hướng theo “thương mại - dịch vụ,
công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, nông nghiệp” phù hợp với định
hướng phát triển của Thành phố và quá trình đô thị hóa
2.1.2.2. Về điều kiện xã hội
- Tính đến 31/12/2011 dân số của quận 2 là 132.874 người
14


(trong đó: 65.827 nam và 67.047 nữ; có 91.863 người thường trú và
41.009 tạm trú).
- Nguồn lao động tăng nhanh là một trong những điều kiện
thuận lợi để phát triển kinh tế - xã hội của quận. Tuy nhiên chất
lượng lao động lại đang là vấn đề hạn chế đối với quá trình phát
triển. Đến thời điểm 31/12/2011 trên địa bàn quận có 82.381 người
trong độ tuổi lao động, chiếm 62% dân số toàn quận, thấp hơn tỷ lệ
của (68,75%).
2.2. Thực trạng tổ chức thực hiện chính sách giải quyết việc
làm cho người dân tại quận 2, thành phố Hồ Chí Minh
Những năm trở lại đây Quận 2 đang trong quá trình tích cực
đẩy mạnh đô thị hóa, với mục tiêu đến năm 2020 cơ bản quận 2 trở
thành quận trung tâm của Thành phố Hồ Chí Minh. Vì vậy, việc thu
hồi đất để phục vụ quá trình đô thị hóa là tất yếu. Điều đó ảnh hưởng
lớn đến đời sống vật chất và tinh thần của người dân, đặc biệt là
những người dân bị thu hồi đất. Đến năm 2010 có đến 11/11 phường
của Quận 2 đều có dự án triển khai thực hiện và có diện tích đất bị
thu hồi. Đa số những người dân bị thu hồi đất phải chuyển đổi nghề
nghiệp, họ chỉ có thể tiếp tục canh tác trên diện tích đất nông nghiệp
ít ỏi còn lại, một sô nông dân tiến bộ hơn, có học thức và được qua
đào tạo tìm được ngành nghề thích hợp cho bản thân để chuyển đổi,

số ít còn lại trở thành những lao động thất nghiệp
Vấn đề thực hiện chính sách việc làm cho lao động, những
năm qua các cấp chính quyền, đoàn thể ở địa phương bằng nhiều
hình thức đã tạo công ăn việc làm cho người lao động, bình quân mỗi
năm đã tạo việc làm cho 5.487 lao động; tỷ lệ thất nghiệp giảm từ
6% năm 2005 xuống còn 4,35% năm 2010. Đây là dấu hiệu đáng
mừng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của quận, song tỷ lệ
15


này vẫn còn khá cao so với chỉ tiêu yêu cầu.
2.3. Kết quả thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho
người dân tại quận 2, thành phố Hồ Chí Minh
2.3.1. Tổ chức thực hiện
Từ tháng 5-2007 đến nay, Quỹ Hỗ trợ đào tạo và giải quyết
việc làm cho người có đất bị thu hồi trên địa bàn Thành phố Hồ Chí
Minh (gọi tắt là Quỹ 156) đã hỗ trợ được gần 90 tỷ đồng cho hàng
ngàn hộ dân bị thu hồi đất sản xuất.
Riêng tại Quận 2, công tác chăm lo, hỗ trợ cho người dân
sau di dời luôn được cả hệ thống chính trị quận quan tâm thực hiện
nhất là việc hỗ trợ người dân trong Khu đô thị mới Thủ Thiêm và hộ
dân các dự án khác thực hiện chuyển đổi ngành nghề phù hợp với
điều kiện tái định cư. Thông qua nguồn Quỹ 156/2006/QĐ - UBND
ngày 27/10/2006 của Ủy ban nhân dân thành phố, hoạt động của Sàn
giao dịch việc làm hàng năm của quận, nhiều hộ dân đã được tạo
điều kiện học nghề, giới thiệu việc làm, vay vốn phát triển sản xuất
kinh doanh, ổn định cuộc sống tại nơi ở mới.
2.3.2. Kết quả đạt được
- Về hỗ trợ vay vốn đào tạo nghề và giải quyết việc làm
- Về hỗ trợ đào tạo nghề

- Về miễn giảm học phí cho học sinh, sinh viên thuộc diện có
đất bị thu hồi
- Về thực hiện đóng góp Quỹ 156 của các Chủ đầu tư
2.4. Đánh giá khái quát việc thực hiện chính sách giải
quyết việc làm cho người dân tại quận 2, thành phố Hồ Chí
Minh.
2.4.1. Thuận lợi
16


- Thực hiện đô thị hóa để thực hiện các dự án phát triển kinh
tế xã hội, Ủy ban nhân dân quận 2 đã quan tâm chỉ đạo các ngành tạo
điều kiện thuận lợi hỗ trợ chăm lo hỗ trợ đào tạo nghề và việc làm
cho người dân khi Nhà nước thu hồi đất.
- Thông qua các chính sách hỗ trợ nhiều hộ dân đã được tạo
điều kiện học nghề, giới thiệu việc làm, vay vốn phát triển sản xuất
kinh doanh, ổn định cuộc sống tại nơi ở mới.
- Xây dựng nhiều công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội,
các thiết chế về văn hóa phục vụ quá trình tái định cư của người dân,
đảm bảo an sinh xã hội.
2.4.2. Khó khăn
- Tốc độ đô thị hóa nhanh khiến quỹ đất cho mục đích phát
triển kinh tế - xã hội ngày càng cạn kiệt. Nhiều dự án sau khi di dời
người dân đi chỗ khác lại bỏ hoang hóa nhiều năm trời, gây lãng phí,
bức xúc trong xã hội.
- Chưa có nhiều giải pháp trong việc đào tạo nghề, giải quyết
việc làm cho người dân bị thu hồi đất
Kết luận Chương 2
Vấn đề thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người
dân có đất bị thu hồi trong những nắm tới vẫn là vấn đề nóng bỏng.

Nếu không có giải pháp đồng bộ mang tính khả thi để giải quyết nó thì
vấn đề ổn định và phát triển đối với quận 2 nói riêng và thành phố Hồ
Chí Minh nói chung sẽ hết sức khó khăn.
Để giải quyết cơ bản vấn đề trên, đòi hỏi chúng ta phải có
nhận thức đúng về vị trí, vai trò của người dân bị thu hồi đất và giải
quyết việc làm cho cho họ; trên cơ sở đó có các giải pháp cơ bản,
phù hợp với từng địa bàn cụ thể. Cần phải thống nhất nhận thức rằng,
giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất là một trong những
17


nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, không những liên quan đến vấn đề
phát triển Kinh tế xã hội, mà còn có ý nghĩa hết sức quan trọng đảm
bản an sinh xã hội, an ninh trật tự tại địa phương. Vấn đề đó không
đơn thuần để bảo đảm đời sống cho người dân, mà còn liên quan đến
đường lối, chính sách công nghiệp hóa, hiện đại hóa của Đảng, Nhà
nước; không chỉ là vấn đề của hiện tại mà còn là của tương lai.

18


Chương 3
TĂNG CƯỜNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT
VIỆC LÀM CHO NGƯỜI DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT Ở QUẬN 2,
TPHCM
3.1. Quan điểm, định hướng tăng cường thực hiện chính
sách giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất.
3.1.1. Quan điểm của Đảng – Nhà nước
Để thực hiện tốt chính sách giải quyết việc làm cho người
dân bị thu hồi đất ở Quận 2, cần thực hiện đầy đủ và sâu sắc các

quan điểm sau:
- Phải coi nguồn lực con người là yếu tố cơ bản cho sự phát
triển nhanh và bền vững. Đặt con người vào vị trí trung tâm của sự
phát triển, tạo mọi điều kiện thuận lợi, bình đẳng để phát huy tối đa
tiềm năng của mỗi cá nhân, gia đình cộng đồng và xã hội.
- Phải coi mối quan hệ hài hòa giữa dân số, lao động và phát
triển kinh tế - xã hội
- Giải quyết việc làm phải trên cơ sở gắn với chiến lược phát
triển kinh tế xã hội của Quận
- Bên cạnh việc tăng cường vai trò của Nhà Nước đối với
công tác dân số, giải quyết việc làm cần đẩy mạnh xã hội hóa, huy
động tối đa các nguồn lực
3.1.2. Quan điểm cụ thể
- Tạo nhiều việc làm mới và đảm bảo việc làm cho người dân bị
thu hồi đất có khả năng lao động, có nhu cầu việc làm
- Thực hiện các biện pháp để trợ giúp cho người thất nghiệp
nhanh chóng có được việc làm, người thiếu việc làm có đủ việc làm.

19


- Có chính sách trợ giúp cụ thể các đối tượng yếu thế trong
thị trường lao động
3.2. Các giải pháp tăng cường thực hiện chính sách giải
quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất.
Nhằm tăng cường hơn nữa việc thực hiện chính sách giải
quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất, trong thời gian tới cần
tập trung 02 nhóm giải pháp sau đây:
3.2.1. Nhóm giải pháp về ban hành, thực hiện chủ trương,
chính sách của Nhà nước

3.2.1.1. Tiến hành rà soát, điều chỉnh, hoàn thiện hệ thống
quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cần thiết phải giải tỏa, thu hồi
3.2.1.2. Thực hiện chính sách việc làm của người dân bị thu
hồi đất và giải quyết tốt công tác tái định cư nhằm “an cư lạc nghiệp
” cho người dân bị thu hồi đất
3.2.1.3. Hoàn thiện cơ chế giải quyết việc làm cho nông dân bị
thu hồi đất
3.2.1.4.. Tổ chức, quản lý có hiệu quả thị trường sức lao động
3.2.1.5. Mở rộng thị trường xuất khẩu lao động và tạo điều
kiện thuận cho nông dân bị thu hồi đất được tham gia xuất khẩu lao
động
3.2.2. Nhóm giải pháp đối với doanh nghiệp sử dụng đất
thu hồi
3.2.2.1. Tạo điều kiện cho các doanh nghiệp phát triển
nhanh, bền vững, nhằm tạo nguồn cầu về việc làm người dân bị thu
hồi đất
3.2.2.2. Tăng cường trách nhiệm của các doanh nghiệp hoạt
động sản xuất, kinh doanh sử dụng đất thu hồi trong việc giải quyết
việc làm cho người dân bị thu hồi đất
20


Kết luận Chương 3
Đánh giá một cách khách quan thì việc thực hiện các chính
sách thu hồi đất, đền bù, tái định cư, giải quyết việc làm, bảo đảm
đời sống cho người lao động bị thu hồi đất ở Quận 2 có lúc, có nơi
vẫn chưa làm tốt, chưa đáp ứng được nguyện vọng chính đáng của
đại đa số người dân. Thậm chí, một số nơi người dân bất bình, tình
trạng chống đối, khiếu kiện vẫn còn tồn tại, làm ảnh hưởng đến ổn
định chính trị, trật tự an toàn xã hội, Với những tồn tại, hạn chế và

dựa trên các quan điểm định hướng, ngoài việc tăng cường thực hiện
chính sách giải quyết việc làm, luận văn đã đề xuất các nhóm giải
pháp nhằm tăng cường giải quyết việc làm và bảo đảm đời sống cho
người lao động sau khi bị thu hồi đất trong quá trình công nghiệp
hóa, đô thị hóa tại Quận 2 trong thời gian tới.

21


KẾT LUẬN
Giải quyết việc làm khi Nhà nước thu hồi đất ở quận 2 không
chỉ là công việc bức xúc truớc mắt, mà còn là vấn đề mang tính chiến
luợc. Dựa trên những vấn đề lý luận và thực tiễn về thực hiện chính
sách việc làm cho nguời dân bị thu hồi đất ở quận 2, luận văn đua ra
kết luận cơ bản như sau:
Thực hiện chính sách giải quyết việc làm khi Nhà nước thu
hồi đất tại quận 2 là quá trình tạo lập môi truờng pháp lý, điều kiện
kinh tế xã hội cần thiết, xây dựng và thực thi các chính sách hỗ trợ
đào tạo và đào tạo lại nghề, chuyển đổi nghề nghiệp, phát triển sản
xuất kinh doanh hàng hóa và dịch vụ nhằm đảm bảo thu nhập hợp
pháp, ổn định cuộc sống lâu dài cho nguời lao động khi thu hồi đất.
Đảm bảo việc làm, thu nhập, đời sống và việc làm cho người dân sau
thu hồi đất là một nhiệm vụ quan trọng, vừa thường xuyên cấp bách
trước mắt, vừa là nhiệm vụ lâu dài trong kế hoạc phát triển kinh tế xã hội.
Tóm lại, thực hiện chính sách giải quyết việc làm khi Nhà
nước thu hồi từ thực tiễn quận 2, Thành phố Hồ Chí Minh là một
trong những việc quan trọng đối các địa phương, các ngành, các cấp,
là một trong những tiền đề để sử dụng có hiệu quả nguồn lao động,
góp phần tích cực vào việc phát triển kinh tế và đảm bảo an sinh xã
hội.

22