Huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường trung học cơ sở quận tây hồ, hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI

NGUYỄN THỊ MAI DUYÊN

ĐỀ TÀI:
HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CỘNG ĐỒNG TRONG GIÁO DỤC KỸ
NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH CÁC TRƢỜNG THCS
QUẬN TÂY HỒ, TP. HÀ NỘI

CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG

HÀ NỘI, NĂM 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI

NGUYỄN THỊ MAI DUYÊN

HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CỘNG ĐỒNG TRONG GIÁO DỤC KỸ
NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH CÁC TRƢỜNG THCS
QUẬN TÂY HỒ, TP. HÀ NỘI

CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG
MÃ SỐ: Thí điểm

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. NGUYỄN THỊ THANH HUYỀN

HÀ NỘI, NĂM 2017

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận văn này là kết quả nghiên cứu của cá nhân
tôi. Các số liệu và tài liệu được trích dẫn trong luận văn là trung thực. Kết
quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình nào đã được công bố
trước đó.
Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình.
Hà Nội, tháng 05 năm 2017
Tác giả luận văn


LỜI CẢM ƠN
Đề tài khoa học “Huy động nguồn lực cộng đồng trong giáo dục KN
sống cho HS các trường THCS quận Tây Hồ, TP.Hà Nội” là một đề tài mà
tôi rất tâm huyết. Trên cơ sở lý luận, vốn kiến thức đã được lĩnh hội trong quá
trình học tập và nghiên cứu, được sự giảng dạy, hướng dẫn của các thầy cô
giáo, sự cộng tác giúp đỡ của các đồng nghiệp... luận văn tốt nghiệp của tôi đã
được hoàn thành.
Với tình cảm chân thành, tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô
giáo, các nhà khoa học trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã tận tình giảng dạy
và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập. Xin cảm ơn Phòng GD & ĐT quận Tây
Hồ, cán bộ quản lý các trường THCS trên địa bàn quận Tây Hồ, các cơ quan
ban ngành liên quan, bạn bè đồng nghiệp đã giúp đỡ, động viên tạo điều kiện
cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Đặc biệt, tôi xin được trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với
PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Huyền - người đã quan tâm và tận tình hướng dẫn
tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn.
Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng song luận văn không tránh khỏi những
thiếu sót, tôi rất mong nhận được sự góp ý của các thầy cô giáo, các bạn đồng

nghiệp để luận văn được hoàn thiện một cách tốt hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 5 năm 2017
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Mai Duyên


MỤC LỤC
PHẦN 1: MỞ ĐẦU ......................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................... 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................. 2
4. Giả thuyết khoa học ..................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................... 3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 4
8. Đóng góp mới của luận văn ......................................................................... 5
9.Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 5
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CỘNG
ĐỒNG TRONG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC CƠ SỞ .................................................................................... 6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................... 6
1.1.1.Tổng quan về GD KNS trong các trường THCS .................................... 6
1.1.2. Tổng quan về huy động nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho HS
THCS

........................................................................................................... 11

1.2. Một số khái niệm cơ bản ......................................................................... 12
1.2.1. KNS, GD KNS ..................................................................................... 12

1.2.2. Cộng đồng, nguồn lực, nguồn lực cộng đồng, huy động nguồn lực
cộng đồng ....................................................................................................... 14
1.2.3. HS trung học cơ sở ............................................................................... 16
1.2.4. Huy động nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho HS THCS ......... 16
1.3. Một số vấn đề về GD KNS cho HS THCS ............................................. 17
1.3.1. Đặc điểm phát triển tâm sinh lí của HS THCS ................................... 17
1.3.2. Mục tiêu GD KNS cho HS ở trường THCS ........................................ 18
1.3.3. Nội dung GD KNS cho HS ở trường THCS ........................................ 20
1.3.4. Các con đường tổ chức GD KNS cho HS ở trường THCS.................. 24


1.4. Một số vấn đề về huy động nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho HS
THCS

........................................................................................................... 25

1.4.1. Mục đích huy động nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho HS
THCS ........................................................................................................... 25
1.4.2. Nguyên tắc huy động nguồn lực huy động nguồn lực cộng đồng trong
GD KNS cho HS THCS ................................................................................. 25
1.4.3. Nội dung huy động nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho HS
THCS

........................................................................................................... 27

1.4.4. Hình thức huy động nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho HS
THCS

........................................................................................................... 28

1.4.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới huy động nguồn lực cộng đồng trong GD
KNS cho HS THCS ........................................................................................ 29
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1: ............................................................................. 32
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CỘNG ĐỒNG
TRONG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH Ở CÁC
TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN TÂY HỒ, TP. HÀ NỘI .......... 33
2.1. Khái quát về các trường THCS quận Tây Hồ, TP.Hà Nội ..................... 33
2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ............................................................. 34
2.2.1. Mục đích khảo sát ................................................................................ 34
2.2.2. Nội dung khảo sát................................................................................. 34
2.2.3. Đối tượng khảo sát ............................................................................... 35
2.2.4. Phương pháp khảo sát .......................................................................... 35
2.3. Thực trạng GD KNS cho HS ở các trường THCS Quận Tây Hồ,
TP.Hà Nội ..................................................................................................... 35
2.3.1. Thực trạng nhận thức của đội ngũ CBQL, GV và HS các trường THCS
Quận Tây Hồ, TP.Hà Nội về ý nghĩa và vai trò của công tác GD KNS cho HS .... 35
2.3.2. Thực trạng thực hiện nội dung GD KNS cho HS các trường THCS
Quận Tây Hồ, TP.Hà Nội ............................................................................... 38


2.3.3. Thực trạng con đường GD KNS cho HS THCS quận Tây Hồ, TP.Hà
Nội

........................................................................................................... 40

2.3.4. Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động GD KNS cho HS
THCS quận Tây Hồ, TP.Hà Nội .................................................................... 43
2.3.5. Thực trạng phối hợp các lực lượng tham gia công tác GD KNS cho HS
các trường THCS quận Tây Hồ, TP.Hà Nội .................................................. 45
2.4. Thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho HS các

trường THCS quận Tây Hồ - TP Hà Nội ....................................................... 46
2.4.1. Thực trạng nhận thức của các lực lượng xã hội về công tác huy
động nguồn lực trong GD KNS cho HS các trường THCS quận Tây Hồ TP Hà Nội ...................................................................................................... 46
2.4.2. Thực trạng các nội dung huy động nguồn lực cộng đồng trong GD KNS
cho HS các trường THCS quận Tây Hồ - TP Hà Nội .................................... 48
2.4.3. Thực trạng các hình thức huy động nguồn lực cộng đồng trong GD
KNS cho HS các trường THCS quận Tây Hồ - TP Hà Nội ........................... 58
2.4.5. Thực trạng các khó khăn huy động cộng đồng tham gia công tác GD
KNS cho HS các trường THCS quận Tây Hồ - TP Hà Nội ........................... 64
2.4.6. Các yếu tố ảnh hưởng tới huy động các nguồn lực cộng đồng trong GD
KNS cho HS các trường THCS quận Tây Hồ - TP Hà Nội ........................... 66
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 .............................................................................. 68
CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CỘNG
ĐỒNG TRONG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH
Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN TÂY HỒ, THÀNH
PHỐ HÀ NỘI................................................................................................ 69
3.1. Nguyên tắc xây dựng biện pháp .............................................................. 69
3.1.1. Đảm bảo phù hợp với định hướng phát triển văn hóa GD của quận Tây
Hồ, TP.Hà Nội ................................................................................................ 69
3.1.2. Đảm bảo mục tiêu GD trung học cơ sở ................................................ 72
3.1.3. Đảm bảo tính hệ thống ......................................................................... 72


3.1.4. Đảm bảo tính thực tiễn ......................................................................... 72
3.1.5. Đảm bảo tính hiệu quả ......................................................................... 73
3.2. Các biện pháp nâng cao chất lượng GD KNS cho HS ở các trường THCS
quận Tây Hồ, TP.Hà Nội ................................................................................ 73
3.2.1. Biện pháp 1: Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho các lực lượng
trong và ngoài ngành GD quận Tây Hồ - TP Hà Nội về tầm quan trọng của
công tác GD KNS cho HS các trường THCS ................................................ 73

3.2.2. Biện pháp 2: Tăng cường huy động sức mạnh tổng hợp của Ngành GD
- ĐT; của cấp uỷ Đảng, Chính quyền địa phương và của các tổ chức xã hội
quận Tây Hồ - TP Hà Nội đối với công tác GD KNS cho HS các trường
THCS

........................................................................................................... 78

3.2.3. Biện pháp 3: Tăng cường thể chế hoá huy động cộng đồng và xây dựng
cơ chế chính sách huy động các nguồn lực tham gia công tác GD KNS cho HS
các trường THCS Quận Tây Hồ - TP Hà Nội ................................................ 82
3.2.4. Biện pháp 4: Phân loại đối tượng để huy động và định rõ cách thức để
huy động ......................................................................................................... 85
3.2.5. Biện pháp 5: Kiểm tra, đánh giá hiệu quả sử dụng các nguồn lực huy
động được theo mục đích cải thiện chất lượng GD, cơ sở vật chất ............... 86
3.2.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................... 89
3.3. Khảo nghiệm tính cấp thiết và mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất...... 92
3.3.1- Mục đích khảo nghiệm ........................................................................ 92
3.3.2- Đối tượng xin ý kiến ............................................................................ 92
3.3.3 - Quy trình lấy ý kiến ............................................................................ 92
3.3.4- Kết quả khảo nghiệm ........................................................................... 93
TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 .............................................................................. 99
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................ 100
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................... 104
PHỤ LỤC .................................................................................................... 105


DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU
Sơ đồ 1.1. Bản chất của huy động các lực lượng trong cộng đồng cho GD .. 17
Bảng 2.1. Thực trạng nhận thức của CBQL,GV và HS các trường
THCS quận Tây Hồ, TP.Hà Nội về ý nghĩa và vai trò của công tác

GD KNS cho HS ......................................................................................... 36
Bảng 2.2. Đánh giá của CBQL, GV và HS ở các trường THCS quận Tây Hồ,
TP.Hà Nội về thực trạng nội dung GD KNS cho HS .................................... 39
Bảng 2.3. Đánh giá của CBQL, GV và HS các trườngTHCS trên địa bàn
quận Tây Hồ, TP.Hà Nội về thực trạng GD KNS cho HS thông qua một
số con đường ................................................................................................. 41
Bảng 2. 4. Thực trạng việc thực hiện công tác kiểm tra, đánh giá GD KNsống
cho HS các trường THCS trên địa bàn Quận Tây Hồ, TP.Hà Nội ................ 43
Bảng 2.5. Thực trạng phối hợp các lực lượng xã hội tham gia công tác GD
KNS cho HS các trường THCS quận Tây Hồ, TP.Hà Nội ............................ 45
Bảng 2.6. Thực trạng nhận thức của các lực lượng xã hội về tầm quan trọng
của công tác huy động các nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho HS các
trường THCS quận Tây Hồ, TP.Hà Nội ....................................................... 47
Bảng 2.7. Thực trạng nội dung huy động về nhân lực trong công tác GD KNS
cho HS các trường THCS quận Tây Hồ, TP.Hà Nội ..................................... 49
Bảng 2.8. Thực trạng nội dung huy động về cơ sở vật chất trong GD KNS cho
HS các trường THCS quận Tây Hồ - TP Hà Nội ........................................... 52
Bảng 2.9. Thực trạng nội dung huy động nguồn tài chính phục vụ cho công
tác GD KNS cho HS các trường THCS quận Tây Hồ - TP Hà Nội .............. 54
Bảng 2.10.Thực trạng nội dung huy động về các nguồn thông tin trong GD
KNS cho HS các trường THCS quận Tây Hồ - TP Hà Nội ........................... 57
Bảng 2.11.Thực trạng các hình thức huy động nguồn lực cộng đồng trong GD
KNS cho HS các trường THCS quận Tây Hồ - TP Hà Nội ........................... 59


Bảng 2.12. Đầu tư ngân sách nhà nước và huy động ngoài ngân sách cho công
tác GD KNS cho HS các trường THCS quận Tây Hồ - TP Hà Nội .............. 63
Bảng 2.13 . Thực trạng các khó khăn trong huy động nguồn lực cộng
đồng tham gia công tác GD KNS cho HS các trường THCS quận Tây Hồ
- TP Hà Nội ................................................................................................... 65

Bảng 2.14. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác huy động
nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho HS các trường THCS quận
Tây Hồ - TP Hà Nội .................................................................................... 67
Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp nâng cao chất lượng GD KNS cho
HS ở các trường THCS quận Tây Hồ, TP.Hà Nội ......................................... 92
Bảng 3.1. Đánh giá của lãnh đạo các cấp, cán bộ quản lý các nhà trường giáo
viên về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất ............... 95
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đã
đề xuất. ........................................................................................................... 96


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT
1.

GD KNS

Giáo dục KN sông

2.

CBQL

Cán bộ quản lý

3.

GV

Giáo viên

4.

PHHS

Phụ huynh học sinh

5.

HS

6.

THCS

Trung học cơ sở

7.

HĐND

Hội đồng nhân dân

8.

UBND

Ủy ban nhân dân

9.

TP

Thành phố

10.

CQ, TC

Cơ quan, tổ chức

11.

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

12.

Đoàn TNCSHCM

Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh

13.

MTTQ

Mặt trận Tổ quốc

14.

UNICEF

Quỹ Cứu trợ nhi đồng Liên hiệp quốc

15.

WHO

Tổ chức y tế Thế giới

16.

UNESCO

Tổ chức giáo dục, khoa học và văn hoá
Liên Hiệp quốc


PHẦN 1: MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
GD là quá trình toàn vẹn để hình thành nhân cách, được tổ chức có mục
đích, có kế hoạch, thông qua hoạt động và quan hệ giữa nhà GD và người
được GD nhằm chiếm lĩnh kinh nghiệm xã hội của loài người. GD là quá
trình tác động đến thế hệ trẻ về đạo đức, tư tưởng, hành vi…nhằm hình thành
niềm tin, lý tưởng, động cơ, thái độ, thói quen ứng xử đúng đắn trong xã hội.
Do đó, GD có một nhiệm vụ vô cùng quan trọng là rèn luyện, biến đổi dần
dần tính cách con người, hướng người ta đến sự hoàn thiện của một nhân cách
tốt đẹp, xây dựng một xã hội với những con người có ích và hướng thiện.

Ở Việt Nam, để nâng cao chất lượng GD toàn diện thế hệ trẻ, đáp
ứng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước, yêu cầu hội nhập quốc tế và nhu cầu phát triển của người học, GD phổ
thông đã và đang đổi mới mạnh mẽ theo bốn trụ cột GD thế kỷ XXI của
UNESCO, mà thực chất là cách tiếp cận KNS. Đó là: học để biết. học để làm,
học để tự khẳng định mình và học để cùng chung sống.
"KNS" là khả năng làm chủ bản thân của mỗi người, khả năng ứng
xử phù hợp với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực
trước các tình huống của cuộc sống. Có thể nói KNS chính là nhịp cầu giúp
con người biến kiến thức thành thái độ, hành vi và thói quen tích cực, lành
mạnh. Người có KNS phù hợp sẽ luôn vững vàng trước những khó khăn, thử
thách; biết ứng ứng xử, giải quyết vấn đề một cách tích cực và phù hợp; họ
thường thành công hơn trong cuộc sống, luôn yêu đời và làm chủ cuộc sống
của chính mình. Ngược lại, người thiếu KNS thường bị vấp váp, dễ bị thất bại
trong cuộc sống.
Vì vậy, có thể nói, KNS của HS chỉ có thể được hình thành thông qua
hoạt động học tập và các hoạt động GD khác trong nhà trường. Việc GD KNS

1


cho HS là rất cần thiết, giúp các em rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với
bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ quốc; giúp các em có khả năng ứng phó
tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp
với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hoà
và lành mạnh.
Tình hình GD KNS cho HS cấp THCS ở TP.Hà Nội nói chung, quận Tây
Hồ nói riêng đã được quan tâm và thực hiện nhiều năm qua. Tuy nhiên, hiệu
quả còn nhiều hạn chế như: chương trình, nội dung GD, phương pháp, hình
thức tổ chức còn chưa đa dạng, phong phú; cán bộ tham gia công tác GDKNS

còn chưa có nhiều vốn kinh nghiệm, chưa có giáo viên chuyên trách, chưa có
sự quan tâm nhiều của các lực lượng GD bên ngoài xã hội, vì vậy hiệu quả
chưa cao.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Huy động
nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho HS các trường THCS quận Tây
Hồ, TP.Hà Nội”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng huy động nguồn
lực cộng đồng trong GD KNS cho HS các Trường THCS quận Tây Hồ,
TP.Hà Nội, luận văn đề xuất các biện pháp huy động nguồn lực cộng đồng
trong GD KNS cho HS ở các Trường THCS quận Tây Hồ, TP.Hà Nội nhằm
góp phần nâng cao chất lượng GD KNS cho HS, từ đó, nâng cao chất lượng
GD đào tạo của nhà trường.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: Hoạt động GD KNS cho HS ở các trường THCS
quận Tây Hồ, TP.Hà Nội.
- Đối tượng nghiên cứu : Quá trình huy động nguồn lực cộng đồng trong GD
KNS cho HS các trường THCS quận Tây Hồ, TP.Hà Nội.

2


4. Giả thuyết khoa học
GD KNS cho HS ở các trường THCS quận Tây Hồ, TP.Hà Nội trong
thời gian qua đã được quan tâm và thực hiện. Tuy nhiên, hiệu quả chưa cao, điều
này do nhiều nguyên nhân. Trong đó có nguyên nhân là do chưa huy động được
nguồn lực cộng đồng. Nếu đề xuất được các biện pháp huy động nguồn lực cộng
đồng trong GD KNS cho HS một cách khoa học, phù hợp với điều kiện thực tiễn
của các trường THCS quận Tây Hồ thì sẽ nâng cao hiệu quả GD KNS cho HS,
góp phần nâng cao chất lượng GD đào tạo của các nhà trường.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về GD KNS và huy động nguồn lực cộng
đồng trong GD KNS cho HS ở trường THCS.
- Nghiên cứu thực trạng GD KNS và thực trạng huy động nguồn lực
cộng đồng trong GD KNS cho HS các trường THCS quận Tây Hồ, TP.Hà Nội.
- Đề xuất các biện pháp huy động nguồn lực cộng đồng trong GD
KNS cho HS các trường THCS quận Tây Hồ, TP.Hà Nội.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
- Đề tài tập trung nghiên cứu ở 8 trường THCS trên địa bàn quận Tây
Hồ, TP.Hà Nội bao gồm: trường THCS An Dương, THCS Chu Văn An, THCS
Đông Thái, THCS Nhật Tân, THCS Phú Thượng, THCS Quảng An, THCS
Xuân La, THCS Tứ Liên.
- Đề tài tiến hành khảo sát: 30 cán bộ quản lý, 30 giáo viên, 100 HS
của 8 trường THCS trên địa bàn quận Tây Hồ, TP.Hà Nội và 65 người đại
diện cho các tổ chức: Đảng, Đoàn Thanh niên, Hội Phụ huynh HS và các
doanh nghiệp đang đóng tại địa bàn quận Tây Hồ, TP.Hà Nội.
- Số liệu khảo sát lấy từ tháng 09/2016 đến tháng 03/2017.

3


7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, so sánh, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu nghiên cứu,
xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài.
7.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phƣơng pháp quan sát
Quan sát những hoạt động GD của giáo viên và HS nhằm thu thập các
thông tin cần thiết để đánh giá thực trạng GD KNS và thực trạng huy động
nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho HS trong các nhà trường.

7.2.2. Phƣơng pháp điều tra bằng phiếu hỏi
Tiến hành xây dựng 4 phiếu hỏi dành cho các đối tượng là cán bộ
UBND Quận, CB Phòng GD Quận, Hiệu trưởng các trường THCS trên địa
bàn Quận, cán bộ một số ban ngành có liên quan và giáo viên, phụ huynh , HS
nhằm thu thập những thông tin cần thiết phục vụ cho việc phân tích và đánh
giá thực trạng GD KNS và thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng trong
GD KNS cho HS các trường THCS quận Tây Hồ, TP.Hà Nội.
7.2.3. Phƣơng pháp phỏng vấn
Tiến hành phỏng vấn trao đổi với một số cán bộ UBND Quận, CB
Phòng GD Quận, Hiệu trưởng các trường THCS trên địa bàn Quận, cán bộ
một số ban ngành có liên quan và giáo viên, phụ huynh, HS để làm rõ hơn
những kết quả thu được qua phiếu hỏi, đồng thời bổ sung thêm những thông
tin cần thiết phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài.
7.2.4. Phƣơng pháp chuyên gia
Xin ý kiến chuyên gia về các biện pháp mà đề tài đề xuất.
7.3. Phƣơng pháp thống kê toán học
Sử dụng phương pháp thống kê toán học để tính toán, xử lý số liệu thu
được qua điều tra bảng hỏi.

4


8. Đóng góp mới của luận văn
- Góp phần làm phong phú thêm lý luận về GD KNS và huy động
nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho HS các trường THCS.
- Làm sáng tỏ thực trạng GD KNS và thực trạng huy động nguồn lực
cộng đồng trong GD KNS cho HS các trường THCS Quận Tây Hồ, TP.Hà Nội.
- Đề xuất được 5 biện pháp huy động các nguồn lực cộng đồng trong
GD KNS cho HS một cách khoa học, phù hợp với điều kiện thực tiễn của các
trường THCS Quận Tây Hồ góp phần nâng cao hiệu quả GD KNS cho HS và

chất lượng GD của các nhà trường.
9. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, phần Kết luận - Khuyến nghị, Tài liệu tham khảo
và các Phụ lục, nội dung nghiên cứu đề tài được kết cấu chủ yếu ở 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về huy động nguồn lực cộng đồng trong GD KNS
cho HS THCS.
Chương 2: Thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho
HS các trường THCS Quận Tây Hồ, TP.Hà Nội.
Chương 3: Biện pháp huy động nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho HS
các trường THCS Quận Tây Hồ, TP.Hà Nội.

5


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CỘNG ĐỒNG
TRONG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC
CƠ SỞ
1.1.

Tổng quan nghiên cứu vấn đề

1.1.1.Tổng quan về GD KNS trong các trƣờng THCS
1.1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới
Hoạt động GD KNS cho HS (đặc biệt là HS THCS) ở các nước phát
triển được đánh giá quan trọng, ngang bằng, thậm chí còn được đề cao hơn so
với các hoạt động truyền thụ kiến thức. Theo đó, những nghiên cứu về GD
KNS đối với HS nói chung và HS THCS nói riêng tương đối đa dạng. Có thể
kể đến một số nghiên cứu như:
(1). Nghiên cứu của Tri Suminar, Titi Prihatin, and Muhammad Ibnan

Syarif với tiêu đề Model of Learning Development on Program Life Skills
Education for Rural Communities (Phương thức học tập chương trình phát
triển GD KNS cho cộng đồng nông thôn). Theo đó, phân tích của các tác giả
chỉ ra rằng việc học các KNS cần thực hiện dựa trên nhu cầu của người học
và các khả năng của địa phương. Sự hiểu biết của các nhà quản lý GD về mục
đích của việc học KNS thông qua cộng đồng nông thôn vẫn còn hạn chế trong
các KN đào tạo, GD. Việc nắm vững các nội dung của các chương trình đào
tạo KN và hoạt động GD KNS trên tinh thần chủ động của các trường nói
chung và các nhà tổ chức GD nói riêng chưa được đầy đủ. Những người làm
công tác đào tạo KNS cho trẻ không được phép dựa trên các nguyên tắc học
của người trưởng thành để áp dụng đối với HS THCS.
Nghiên cứu này nhằm mục đích phát triển một mô hình học tập trong
chương trình GD KNS có giá trị đối với cộng đồng nông thôn để nâng cao sức

6


cạnh tranh từ nguồn nhân lực chính tại các địa phương. Quá trình hình thành
KNS của HS tập trung vào năm thành phần:
1) Học tập mô hình cú pháp
2) Hệ thống định mức không khí học tập hiện hành xã hội
3) Phản ứng của các mô hình quản lý hệ thống học tập tương tác
4) Hỗ trợ, trang thiết bị, vật liệu và môi trường học tập
5) Các tác động từ các kết quả của giảng dạy và học tập
Các địa điểm nghiên cứu được xác định dựa trên các đặc điểm địa lý,
vùng miền núi của Wonosobo, khu vực ven biển Kendal và trung tâm công
nghiệp nằm vùng Pekalongan. Dữ liệu được thu thập thông qua quan sát,
phỏng vấn và tài liệu hướng dẫn. Tính hợp lệ của dữ liệu được xác định bằng
cách kiểm tra độ tin cậy bao gồm: tam giác, quan sát sự kiên trì, thảo luận, và
sau đó các dữ liệu được xử lý bằng cách định tính mô tả. Nghiên cứu này dẫn

đến các mô hình nghiên cứu khái niệm được thiết kế dựa trên bốn trụ cột của
chương trình GD KNS.
(2). Nghiên cứu của Schubert Foo, Shaheen Majid với tiêu đề Information
Literacy Skills of Secondary School Students in Singapore (KNđọc và viết của
HS trung học ở Singapore). Nghiên cứu này nhằm mục đích để đánh giá kiến
thức của HS phổ thông tại Singapore (tuổi từ 13 đến 16 tuổi) và KN của HS
trong việc tìm kiếm, đánh giá và sử dụng thông tin. Theo đó, KN tổng hợp kiến
thức thông tin là khả năng xác định vị trí, truy cập, tìm kiếm, đánh giá và sử
dụng thông tin trong các bối cảnh khác nhau (ALA, 1989). Thông tin đang ngày
càng được số hóa, cùng với công nghệ thông tin và truyền thông đang dần phổ
biến trong cuộc sống hàng ngày người dân Singapore, IL (Information Literacy hiểu biết về thông tin) đã trở thành một KN ngày càng cần thiết để định hướng
cho HS bởi lượng thông tin quá lớn đủ để đáp ứng những yêu cầu trong cuộc
sống của từng cá nhân.

7


Theo nghiên cứu này thì một công cụ thích hợp để đo lường và đánh
giá KN đánh giá thông tin, cũng như khám phá triết lý GD để cải thiện KN đó
cho HS được cho là rất cần thiết trong việc tìm hiểu tác động GD và hiệu quả
của các phương thức GD trong việc bồi dưỡng những KN trong tương lai cho
HS. Tại Singapore, GD IL (hiểu biết về thông tin) đã trở lại vào cuối những
năm 1990. Tuy nhiên cho đến nay, chưa có đánh giá với quy mô lớn được tiến
hành để tìm ra mức độ KN IL (hiểu biết về thông tin), cũng như KN IL cụ thể
của từng HS Singapore mà mỗi HS được đánh giá là giỏi hay yếu. Nghiên cứu
này nhằm mục đích thu thập dữ liệu về HS phổ thông Singapore đối với KN
trong việc tìm kiếm, đánh giá và sử dụng thông tin nói chung. Theo đó, một
công cụ kiểm tra toàn diện bao gồm các KN cơ bản IL, bao gồm kích thước
mức độ sử dụng và nhận thức đối với tìm kiếm thông tin đã được phát triển và
được sử dụng để thu thập dữ liệu là kết quả của nội dung nghiên cứu.

(3). Nghiên cứu của Albert J. Petitpas và cộng sự với tiêu đề A Life
Skills Development Program for High School Student-Athletes (Chương trình
phát triển KNnói cho HS, sinh viên trường mình). Theo đó, bài nghiên cứu chỉ
ra rằng các hoạt động thể dục thể thao và các hoạt động ngoài giờ lên lớp
được xác định là nơi/nguồn giúp thanh thiếu niên phát triển các sáng kiến và
cảm xúc của bản thân một cách hiệu quả. Mục đích của bài viết mô tả sự phát
triển và thực hiện các chương trình can thiệp quốc gia có sử dụng việc tham
gia các môn thể thao như một phương tiện để tăng cường phát triển KNS
trong thanh niên thành thị. Từ việc đánh giá các dữ liệu, số liệu được cung
cấp, kết hợp với một số lợi thế tiềm năng của việc sử dụng thể thao và các
hoạt động sau giờ học để thúc đẩy năng lực xã hội của các HS được thảo luận
trong nghiên cứu này.
(4). Dự án “Improving Students: Teaching Improvisation to High
School Students to Increase Creative and Critical Thinking” (Giảng dạy ứng

8


xử cho HS để tăng cường tư duy sáng tạo và khả năng phê bình) của tác giả
Beth D. Slazak (2013). Đây là dự án được triển khai bởi Trung tâm nghiên
cứu sáng tạo quốc tế (International Center for Studies in Creativity). Dự án
tập trung vào việc dạy HS những KN mang tính ngẫu hứng nhằm nâng cao
KN tư duy sáng tạo và tầm quan trọng của những suy nghĩ tích cực cho HS.
Nội dung trình bày các công cụ để thực hiện đào tạo các KN sáng tạo giải
quyết vấn đề, các quy tắc và khái niệm của các hoạt động trải nghiệm ngẫu
hứng và KN tư duy tình cảm. Các dự án đã hoàn thành bao gồm các kế hoạch
bài học, một bảng tính, một đoạn video hỗ trợ HS và các nhà GD trong giảng
dạy các KN này.
(5). Những nghiên cứu về GD KNS cho HS THCS tại Bỉ đã khẳng định
một trong những sứ mạng của trường THCS là giúp cho trẻ tự lập và tạo điều

kiện, tạo môi trường để trẻ phát triển KNS. Theo đó, cần cho trẻ học KNS và
KNtự lập sẽ hình thành cho trẻ nhân cách tốt. Hay "GD các giá trị sống để có
các KNS ngày càng được nhìn nhận là có sức mạnh vượt lên khỏi lời răn dạy
đạo đức chi tiết đến mức hạn chế trong cách nhìn hoặc những vấn đề thuộc về
tư cách công dân. Nó đang xem là trung tâm của tất cả thành quả mà giáo
viên và nhà trường tâm huyết có thể hi vọng đạt được thông qua việc dạy về
giá trị, KNS".
1.1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam
Ở Việt Nam, năm 2001-2005, GD KNS dưới sự hỗ trợ của UNICEF
nhằm hướng tới cuộc sống khoẻ mạnh cho trẻ em và trẻ em chưa thành niên
trong và ngoài nhà trường ở một số dự án như: Dự án “Trường học nâng cao
sức khoẻ” của Bộ GD& ĐT, Bộ Y tế, Tổ chức Y tế thế giới, Dự án “GD KNS
cho HS THCS” của Bộ GD & ĐT. Ngành GD đã triển khai chương trình đưa
GD KNS vào hệ thống GD chính quy và không chính quy. Nội dung GD của
nhà trường phổ thông được định hướng bởi mục tiêu GD KNS. Các nội dung

9


GD KNS cơ bản đã được triển khai ở các trường THCS là: KN thích nghi,
KN hành động, KN ứng xử, khả năng tự học suốt đời; định hướng học để biết,
học để làm, học để chung sống và học để tự khẳng định.
Một trong những người có những nghiên cứu mang tính hệ thống về
KNS và GD KNS ở Việt Nam là tác giả Nguyễn Thanh Bình. Với một loạt
các bài báo, các đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ và giáo trình, tác giả
Nguyễn Thanh Bình đã góp phần đáng kể vào việc tạo ra những hướng nghiên
cứu về KNS và GD KNS ở Việt Nam.
Một số công trình nghiên cứu khác trong nước đề cập đến vấn đề
KNS nói chung và KNS trong nhà trường nói riêng như: KNS cho tuổi vị
thành niên của tác giả Nguyễn Thị Oanh; Cẩm nang tổng hợp KN hoạt động

thanh thiếu niên của tác giả Phạm Văn Nhân ; GD KNS của tác giả Nguyễn
Kỳ Anh - Giám đốc Trung tâm GD môi trường và sức khoẻ cộng đồng. GD
giá trị sống và KNS cho HS tiểu học của các tác giả Ngô Thị Tuyên, Nguyễn
Thị Mỹ Lộc, Đinh Thị Kim Thoa, Bùi Thị Thúy Hằng cũng chỉ ra vai trò quan
trọng của GD KNS trong các nhà trường và cho rằng thiếu KNS con người sẽ
thiếu nền tảng giá trị sống. Theo các tác giả thì HS phải tham gia chủ động
vào các hoạt động GD KNS mới làm thay đổi hành vi của các em. Tài liệu
cũng đưa ra các phương pháp GD giá trị sống, KNS và cách thức tổ chức hoạt
động GD KNS cho HS tiểu học.
GD KNS có vị trí, vai trò hết sức quan trọng trong quá trình GD HS,
sinh viên ở Việt Nam và hầu hết các nước trên thế giới. Tuy nhiên phần lớn
các quốc gia hầu hết mới bước đầu triển khai GD KNS nên cơ sở lí luận về
vấn đề này dù khá phong phú song chưa thật toàn diện và sâu sắc. Các nghiên
cứu đều cho thấy tầm quan trọng của GD KNS và những ảnh hưởng lớn của
hoạt động này tới việc phát triển nhân cách HS, sinh viên song mới chỉ có rất

10


ít quốc gia đưa nó vào giảng dạy thành một bộ môn cụ thể trong toàn hệ thống
GD mà hầu hết mới chỉ lồng ghép vào các môn học và các hoạt động GD.
1.1.2. Tổng quan về huy động nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho
HS THCS
1.1.2.1. Những nghiên cứu trên thế giới
Vấn đề huy động các nguồn lực cộng đồng phục vụ cho GD nói chung,
GD KNS cho HS THCS nói riêng không phải là vấn đề hoàn toàn mới. Nó có
nguồn gốc lâu đời và là bước phát triển của một chủ trương GD được thực
hiện từ rất lâu. Ở nước ngoài, việc huy động nguồn lực cộng đồng cho GD nói
chung, GD KNS cho HS THCS nói riêng, hay nói cách khác là công tác xã
hội hóa GD đã được quan tâm và nghiên cứu từ rất sớm. Các nước từ Trung

Quốc, Ấn Độ, Singapore đến Pháp, Nga… đều khẳng định: “ GD là vấn đề
sinh mệnh, xây dựng xã hội học tập là xây dựng nền tảng vững chắc cho sự
phát triển của đất nước”. Các Luật GD của Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản,
Pháp , Đức…các chiến lược phát triển GD đến năm 2020 của nhiều nước trên
thế giới đều coi trọng phương thức huy động nguồn lực cộng đồng. Các quốc
gia Đông Nam Á cũng đang tích cực đẩy mạnh GD bằng cách phát huy sức
mạnh của cộng đồng trong việc tham gia phát triển GD, chú trọng GD KNS
cho HS theo 4 trụ cột GD của UNESCO.
1.1.2.2.Những nghiên cứu ở Việt Nam
Ở Việt Nam huy động nguồn lực cộng đồng phục vụ cho GD nói
chung, GD KNS cho HS THCS nói riêng hay nói cách khác là vấn đề xã hội
hóa GD từ lâu đã được các nhà nghiên cứu khoa học và quản lý GD quan tâm
và đề cập ở nhiều góc độ khác nhau, kể cả về lý luận và thực tiễn. Điển hình
như một số tác giả: Phạm Minh Hạc và Phạm Tất Dong với “Xã hội hóa công
tác GD”, tác giả Nguyễn Sinh Huy có “Xã hội hóa GD – Một số vấn đề lý
luận và thực tiễn”. Bộ GD & ĐT cũng đã có “Đề án xã hội hóa công tác GD”.
Báo cáo khoa học tổng kết đề tài “Đánh giá tác động của các chính sách xã

11


hội hóa GD” do tác giả Nguyễn Công Giáp chủ biên. Viện Khoa học GD Việt
Nam: “Xã hội hóa GD – nhận thức và hành động” …
Từ góc độ GD học, tác giả Võ Tấn Quang đã khẳng định: “Xã hội hóa
công tác GD là một phương thức thực sự GD nhằm xã hội hóa cá nhân”. Lần
đầu tiên cuốn sách với ý nghĩa là một chuyên khảo đã đề cập đến đặc trưng xã
hội hóa GD ở các cấp học, bậc học với địa bàn nông thôn, vấn đề quản lý nhà
nước trong việc thực hiện xã hội hóa GD có sự định hướng đúng đắn hoạt
động từ các nhà trường và từng địa phương
Nhìn chung, vấn đề huy động các nguồn lực cộng đồng tham gia vào

GD nói chung, GD KNS cho HS THCS nói riêng là một vấn đề đã được
nghiên cứu và cơ bản thống nhất ở một số nội dung: cơ sở lý luận, một số
thuật ngữ, quan điểm cơ bản như: xã hội hóa, một số biện pháp chung… để
thực hiện cho cả nước và một số địa phương. Trong nhiều năm qua, công tác
xã hội hóa GD nói chung, công tác huy động các nguồn lực cộng đồng nói
riêng đã đạt được nhiều kết quả to lớn, tạo động lực cho sự phát triển GD của
đất nước. Tuy nhiên, vấn đề huy động các nguồn lực cộng đồng trong GD
KNS cho HS THCS còn chưa được đề cập nhiều. Vì vậy, chúng tôi tiến hành
nghiên cứu đề tài về huy động các nguồn lực cộng đồng trong GD KNS cho
HS THCS.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. KNS, GD KNS
1.2.1.1. KNS
Hiện nay có nhiều quan niệm khác nhau về KNS:
- Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): KNS là những KN đối với hành vi
tích cực và thích ứng. Những KN này giúp mỗi cá nhân có khả năng giải quyết
một cách hiệu quả với những nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày.
-Theo định nghĩa các thuật ngữ của UNICEF được cập nhật ngày 13
tháng 6 năm 2003. KNS được định nghĩa là năng lực tâm lý về các hành vi
thích ứng và tích cực giúp mỗi cá nhân giải quyết được hiệu quả nhu cầu và
thách thức trong cuộc sống hàng ngày. Các KNS được nhóm thành ba phạm

12


trù lớn, đó là: KN nhận thức để phân tích và sử dụng thông tin, KN cá nhân để
phát triển và quản lý bản thân, KN liên nhân để giao tiếp và tương tác với
người khác.
-Theo Tổ chức GD, khoa học và văn hóa của Liên Hiệp Quốc
(UNESCO): KNS là năng lực cá nhân giúp cho việc thực hiện đầy đủ các

chức năng và tham gia vào cuộc sống hàng ngày.Khái niệm KNS nêu trên
được xác định theo hướng tiếp cận năng lực hành động của con người trước
những vấn đề của cuộc sống.
-Theo Nguyễn Thanh Bình: “KNS là năng lực, khả năng tâm lý - xã hội
của con người có thể ứng phó với những thách thức trong cuộc sống, giải
quyết các tình huống một cách tích cực và giao tiếp có hiệu quả”.
-Theo tác giả Nguyễn Thị Tính: “KNS là năng lực làm cho hành vi và
sự thay đổi của cá nhân phù hợp với cách ứng xử tích cực, giúp con người có
thể kiểm soát, quản lý có hiệu quả các nhu cầu và những thách thức trong
cuộc sống hàng ngày để sống thành công, hiệu quả”.
Các tác giả trên quan niệm KNS theo cách tiếp cận năng lực hành động
của con người. Tuy nhiên cũng có những quan niệm cho rằng KNS không
khải là năng lực vì người có KNS chưa hẳn là người có năng lực.
Chúng tôi cho rằng: KNS là những biểu hiện cụ thể về hành vi của cá
nhân phù hợp với cách ứng xử tích cực với các yêu cầu chuẩn mực của xã
hội, giúp con người có những hành động phù hợp với yêu cầu của xã hội và
thành công hơn trong cuộc sống.
1.2.1.2.GD KNS
UNICEF, UNESCO cũng quan niệm rằng GD KNS không phải lĩnh
vực hay môn học nhưng được áp dụng lồng vào những kiến thức, giá trị và
KN quan trọng trong quá trình phát triển của cá nhân và học tập suốt đời.

13


Ở một số quốc gia, GD KNS được lồng ghép vào các môn học, các chủ
đề như : phòng tránh ma tuý, phòng tránh và ứng phó với tình huống căng
thẳng, phòng tránh xâm hại tình dục trẻ em …
GD

KN

-

-

GD.

Theo chúng tôi: GD KNS là một quá trình tác động sư phạm có mục
đích, có kế hoạch nhằm hình thành năng lực hành động tích cực, giúp cá
nhân có ý thức về bản thân, giao tiếp, ứng phó hiệu quả với các thách thức
của cuộc sống hàng ngày.
1.2.2. Cộng đồng, nguồn lực, nguồn lực cộng đồng, huy động nguồn
lực cộng đồng
1.2.2.1. Cộng đồng
“Cộng đồng” là một khái niệm đã và đang được sử dụng khá rộng rãi
trên văn đàn khoa học, trong nhiều lĩnh vực như sử học, văn hóa học, xã hội
học, tâm lý học, triết học, nhân học, sinh học, nghiên cứu phát triển v.v…Vì
vậy, một yêu cầu khách quan đặt ra là phải có những cách định nghĩa về khái
niệm “cộng đồng” để xây dựng được một định nghĩa vừa đảm bảo tính chặt
chẽ, khoa học, vừa có tính công cụ hay tính “thao tác luận” (functionalist)

14