Quản lý dạy học trong các trường tiểu học huyện tiên lãng, thμnh phố hải phòng theo hướng phát triển năng lực người học

B GIO DC V O TO
TRNG I HC S PHM H NI
----------

V TRNG THY

QUảN Lý DạY HọC TRONG CáC TRƯờNG TIểU HọC
HUYệN TIÊN LãNG, THàNH PHố HảI PHòNG THEO HƯớNG
PHáT TRIểN NĂNG LựC NGƯờI HọC

LUN VN THC S KHOA HC GIO DC

H NI - 2017


B GIO DC V O TO
TRNG I HC S PHM H NI
----------

V TRNG THY

QUảN Lý DạY HọC TRONG CáC TRƯờNG TIểU HọC
HUYệN TIÊN LãNG, THàNH PHố HảI PHòNG THEO HƯớNG
PHáT TRIểN NĂNG LựC NGƯờI HọC

Chuyờn ngnh: Qun lý giỏo dc
Mó s: 60.14.01.14
LUN VN THC S KHOA HC GIO DC

Ngi hng dn khoa hc: PGS.TS. NGUYN XUN THC

H NI - 2017



LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tác giả trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô
giáo Khoa Quản lý Giáo dục và Phòng Sau Đại học trường Đại học Sư phạm
Hà Nội đã giảng dạy, hướng dẫn, giúp đỡ nhiệt tình, trách nhiệm, tạo mọi
điều kiện tốt nhất cho tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn
thiện Luận văn của mình.
Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy PGS.TS
Nguyễn Xuân Thức, người hướng dẫn khoa học đã tận tâm chỉ bảo, hướng
dẫn tác giả nghiên cứu và hoàn thành Luận văn này.
Tác giả xin chân thành cảm ơn: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tiên
Lãng, Ban Giám hiệu và các thầy giáo, cô giáo các trường tiểu học huyện
Tiên Lãng, các bạn đồng nghiệp và những người thân đã tận tình giúp đỡ, tạo
điều kiện thuận lợi cho tác giả học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân
tác giả đã rất cố gắng, nỗ lực, song luận văn chắc chắn khó tránh khỏi những
thiếu sót và hạn chế. Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các
thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn !
Hà Nội, tháng 6 năm 2017
TÁC GIẢ

Vũ Trọng Thủy

i

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẲT

CBQL

Cán bộ quản lí

CSVC

Cơ sở vật chất

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

HTDH

Hình thức dạy học

NL

Năng lực

PPDH

Phương pháp dạy học

PTDH

Phương tiện dạy học

PTNL

Phát triển năng lực

QLDH

Quản lí dạy học

QLGD

Quản lí giáo dục

SGK

Sách giáo khoa

TCM

Tổ chuyên môn

ii

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................... 3
3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu .......................................... 3
4. Giả thuyết khoa học ..................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................... 3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài ............................................................. 4
7. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 4
8. Cấu trúc luận văn ......................................................................................... 6
Chương 1: C SỞ L

LU N VỀ QUẢN L DẠY HỌC THEO H ỚNG

PHÁT TRIỂN N NG L C NG ỜI HỌC Ở TR ỜNG TIỂU HỌC ........... 7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................... 7
1.1.1. Các công trình nghiên cứu về dạy học theo phát triển năng lực ..... 7
1.1.2. Các công trình nghiên cứu về QLDH theo tiếp cận năng lực ......... 9
1.2. Quản lý .................................................................................................... 11
1.2.1. Khái niệm ...................................................................................... 11
1.2.2. Chức năng ...................................................................................... 13
1.3. Năng lực và phát triển năng lực người học ............................................. 14
1.3.1. Năng lực ........................................................................................ 14
1.3.2. Phát triển năng lực người học ....................................................... 15
1.4. Dạy học ở trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực học sinh ............ 16
1.4.1. Khái niệm dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh ....... 16
1.4.2. Một số đặc điểm của dạy học theo phát triển năng lực: ................ 18
1.4.3. Đặc điểm tâm lý học sinh tiểu học ................................................ 22
1.5. Quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực người học ................... 23

1.5.1. Quản lý việc soạn bài của giáo viên trong nhà trường tiểu học .... 24

iii


1.5.2. Quản lý hoạt động giảng dạy trên lớp của người giáo viên .......... 25
1.5.3. Quản lý bồi dưỡng giáo viên trong tổ chuyên môn ...................... 26
1.5.4. Quản lý học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực
người học ................................................................................................. 27
1.5.5. Quản lý kiểm tra đánh giá học sinh tiểu học ................................. 28
1.5.6. Quản lý phương tiện dạy học phục vụ dạy học theo hướng phát
triển năng lực người học.......................................................................... 28
1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học ở trường tiểu học theo
hướng phát triển năng lực người học ............................................................. 29
1.6.1. Yếu tố thuộc về người hiệu trưởng tiểu học ................................. 29
1.6.2. Yếu tố thuộc về giáo viên tiểu học ................................................ 29
1.6.3. Yếu tố thuộc về môi trường quản lý dạy học ................................ 30
Kết luận chương 1 .......................................................................................... 31
Chương 2: TH C TRẠNG QUẢN L

DẠY HỌC TRONG CÁC

TR ỜNG TIỂU HỌC HUY N TI N L NG THÀNH PH HẢI PH NG
THEO H ỚNG PHÁT TRIỂN N NG L C NG ỜI HỌC........................ 32
2.1. Khái quát về giáo dục tiểu học huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng. 32
2.1.1. Quy mô giáo dục; đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh 32
2.1.2. Tình hình cơ sở vật chất, thiết bị dạy học ..................................... 34
2.1.3. Kết quả giáo dục tiểu học huyện Tiên Lãng, thành phố Hải
Phòng 3 năm trở lại đây (từ năm học 2014-2015 đến 2016-2017) ......... 34
2.1.4. Những thuận lợi và khó khăn đối với giáo dục tiểu học huyện

Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng ............................................................ 36
2.2. Tổ chức khảo sát thực tiễn quản lý dạy học trong các trường tiểu học
huyện Tiên Lãng thành phố Hải Phòng ......................................................... 37
2.2.1. Mục đích khảo sát ......................................................................... 37
2.2.2. Nội dung khảo sát .......................................................................... 37
2.2.3. Phương pháp khảo sát ................................................................... 38

iv


2.2.4. Cách cho điểm và thang đánh giá ................................................. 39
2.2.5. Đối tượng và khách thể khảo sát ................................................... 39
2.2.6. Địa bàn khảo sát ............................................................................ 39
2.3. Thực trạng dạy học ở trường tiểu học huyện Tiên Lãng, thành phố Hải
Phòng theo hướng phát triển năng lực người học .......................................... 40
2.3.1. Thực trạng thực hiện nội dung chương trình dạy học ................... 40
2.3.2. Thực trạng thực hiện hình thức dạy học ....................................... 41
2.3.3. Thực trạng thực hiện các hiện phương pháp dạy học ................... 43
2.3.4. Thực trạng mức độ đáp ứng về nguồn lực dạy học theo hướng
phát triển năng lực người học .................................................................. 43
2.3.5. Thuận lợi và khó khăn khi tổ chức dạy học ở trường tiểu học
huyện Tiên Lãng...................................................................................... 45
2.3.6. Đánh giá mức độ đáp ứng của dạy học với yêu cầu phát triển
năng lực học sinh ..................................................................................... 46
2.4. Thực trạng quản lý dạy học ở trường tiểu học huyện Tiên Lãng, thành
phố Hải Phòng theo hướng phát triển năng lực người học ............................ 47
2.4.1. Quản lý việc soạn bài của giáo viên trong nhà trường tiểu học .... 47
2.4.2. Quản lý hoạt động giảng dạy trên lớp của người giáo viên .......... 48
2.4.3. Quản lý bồi dưỡng giáo viên trong tổ chuyên môn ...................... 50
2.4.4. Quản lý kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh ............... 51

2.4.5. Quản lý hoạt động học tập của học sinh theo hướng phát triển
năng lực người học .................................................................................. 53
2.4.6. Quản lý phương tiện dạy học (các điều kiện đảm bảo) theo
hướng phát triển năng lực người học ...................................................... 55
2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học ở trường tiểu học theo
hướng phát triển năng lực người học ............................................................. 57
2.5.1. Các yếu tố thuộc về hiệu trưởng trường tiểu học .......................... 57
2.5.2. Các yếu tố thuộc về giáo viên tiểu học ......................................... 58

v


2.5.3. Yếu tố thuộc về môi trường quản lý dạy học ................................ 59
2.6. Đánh giá thực trạng công tác quản lý dạy học ở trường tiểu học huyện
Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng theo hướng phát triển năng lực người học. 61
2.6.1. Thành công .................................................................................... 61
2.6.2. Hạn chế .......................................................................................... 62
Kết luận chương 2 .......................................................................................... 63
Chương 3: BI N PHÁP QUẢN L

DẠY HỌC TRONG CÁC TR ỜNG

TIỂU HỌC HUY N TI N L NG THÀNH PH

HẢI PH NG THEO

H ỚNG PHÁT TRIỂN N NG L C NG ỜI HỌC ................................... 64
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý dạy học theo hướng phát
triển năng lực người học ................................................................................ 64
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ................................................ 64

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa .................................................. 64
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ............................................... 65
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo sự phù hợp với lứa tuổi và năng lực của học
sinh .......................................................................................................... 65
3.2. Một số biện pháp quản lý dạy học theo hướng PTNL người học trong
các trường tiểu học huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng ........................ 65
3.2.1. Quản lý thực hiện kế hoạch, chương trình, nội dung dạy học theo
tiếp cận phát triển năng lực ..................................................................... 65
3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng cho giáo viên về đổi mới phương pháp dạy
học tích cực hướng đến người học .......................................................... 68
3.2.3. Tổ chức giảng dạy trên lớp của giáo viên theo hướng phát triển
năng lực cho học sinh .............................................................................. 70
3.2.4. Chỉ đạo đổi mới kiểm tra, đánh giá HS theo hướng PTNL .......... 72
3.2.5. Tăng cường đầu tư và sử dụng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học
phục vụ cho hướng đổi mới phương pháp dạy học ................................. 74
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................. 76

vi


3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp đề
xuất ................................................................................................................. 78
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm .................................................................. 78
3.4.2. Nội dung và cách thức khảo nghiệm ............................................. 78
3.4.3. Mẫu khảo nghiệm .......................................................................... 79
3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ..................................................................... 79
Kết luận chương 3 .......................................................................................... 84
KẾT LU N VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................ 85
1. Kết luận ...................................................................................................... 85
2. Khuyến nghị ............................................................................................... 86

2.1. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo Tiên Lãng ............................... 86
2.2. Đối với Hiệu trưởng các trường tiểu học ......................................... 87
2.3. Đối với giáo viên các trường tiểu học huyện Tiên Lãng, thành phố
Hải Phòng ................................................................................................ 88
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC Đ CÔNG B
TÀI LI U THAM KHẢO
PHỤ LỤC

vii


DANH MỤC BẢNG SỐ
Bảng 1.1. Các đặc trưng cơ bản để phân biệt dạy học truyền thống và dạy
học theo phát triển năng lực ........................................................................... 20
Bảng 2.1: Quy mô trường, lớp, học sinh cấp tiểu học huyện Tiên Lãng ....... 32
Bảng 2.2: Thống kê trình độ giáo viên tiểu học ............................................. 33
Bảng 2.3: Tổng hợp đánh giá phẩm chất, năng lực học sinh ......................... 35
Bảng 2.4: Tổng hợp đánh giá môn học và hoạt động giáo dục học sinh ....... 35
Bảng 2.5: Mẫu khảo sát .................................................................................. 39
Bảng 2.6: Đánh giá mức độ thực hiện các nội dung chương trình dạy học
theo hướng phát triển năng lực người học ..................................................... 40
Bảng 2.7: Đánh giá mức độ sử dụng hình thức dạy học theo hướng phát
triển năng lực người học ................................................................................ 41
Bảng 2.8: Đánh giá mức độ thực hiện các phương pháp dạy học theo hướng
phát triển năng lực người học......................................................................... 43
Bảng 2.9: Đánh giá mức độ đáp ứng về nguồn lực dạy học theo hướng
phát triển năng lực người học ......................................................................... 44
Bảng 2.10: Kết quả khảo sát thực trạng quản lý việc soạn bài của giáo viên
theo hướng phát triển năng lực người học ..................................................... 47
Bảng 2.11: Kết quả khảo sát thực trạng quản lý giảng dạy trên lớp của giáo

viên ................................................................................................................. 48
Bảng 2.12: Kết quả khảo sát thực trạng quản lý bồi dưỡng giáo viên trong tổ
chuyên môn theo hướng phát triển năng lực người học ................................ 50
Bảng 2.13: Kết quả khảo sát thực trạng quản lý kiểm tra đánh giá kết quả
học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực ..................................... 51
Bảng 2.14: Kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động học tập của học
sinh theo hướng phát triển năng lực người học ............................................. 53
Bảng 2.15: Kết quả khảo sát thực trạng quản lý phương tiện dạy học (các
điều kiện đảm bảo) theo hướng phát triển năng lực người học ..................... 55
viii


Bảng 2.16: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố thuộc về hiệu trưởng đến
quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực người học ........................... 57
Bảng 2.17: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố thuộc về giáo viên tiểu học
đến quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực người học .................... 58
Bảng 2.18: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố thuộc về môi trường quản lý
dạy học đến dạy học theo hướng phát triển năng lực người học ................... 59
Bảng 3.1. Mẫu khảo nghiệm .......................................................................... 79
Bảng 3.2: Kết quả ý kiến đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp quản
lý dạy học theo hướng phát triển năng lực người học ................................... 79
Bảng 3.3. Kết quả ý kiến đánh giá về tính khả thi của các biện pháp quản lý
dạy học theo hướng phát triển năng lực người học ........................................ 81
Bảng 3.4. Tương quan giữa mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện
pháp quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực người học .................. 82

ix


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1. Mức độ thực hiện các biện pháp quản lý dạy học theo hướng
phát triển năng lực người học trong các trường tiểu học huyện Tiên Lãng,
thành phố Hải Phòng ...................................................................................... 57
Biểu đồ 2.2. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý dạy học theo
hướng phát triển năng lực người học ............................................................. 60
Biểu đồ 3.1: mối quan hệ giữa tính cần thiết và mức độ khả thi của các biện
pháp quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực người học .................. 83

x


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 04 tháng 11 năm 2013, Hội nghị lần
thứ 8 Ban chấp hành Trung ương khóa XI về "Đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế" đã khẳng
định: "Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát
triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận
gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo
dục xã hội". Quan điểm chỉ đạo nêu trên của Đảng chính là kim chỉ nam cho
ngành Giáo dục và Đào tạo trong việc thực hiện đổi mới mục tiêu, nội dung,
phương pháp giáo dục; đổi mới kiểm tra đánh giá người học.
Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục tiểu học là cấp học nền
tảng, có nhiệm vụ giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát
triển toàn diện về nhân cách đồng thời cùng với các cấp học phổ thông khác là
giáo dục trung học cơ sở, trung học phổ thông tập trung phát triển trí tuệ, thể
chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng
khiếu cho học sinh; nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo
dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và

kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn; phát triển khả năng sáng
tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời.
Kết quả của giáo dục tiểu học có ảnh hưởng sâu sắc đến những cấp học
sau đó. Vì vậy, để đào tạo ra những con người có năng lực, có nhân cách đáp
ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, cần tập
trung vào bậc học đầu tiên - bậc Tiểu học. Giáo dục tiểu học phải trang bị cho
học sinh những năng lực cần thiết, làm tiền đề cho các cấp học tiếp theo như:
Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực hợp tác,

1


năng lực tính toán, năng lực giao tiếp, năng lực công nghệ thông tin và truyền
thông năng lực thẩm mỹ, năng lực thể chất, …
1.2. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học đã được
bàn đến nhiều từ thập kỷ 90 của thế kỷ XX và ngày nay đã trở thành xu
hướng giáo dục quốc tế. Tuy nhiên, tại Việt Nam, xu hướng giáo dục này mới
được quan tâm đề cập và thực hiện chủ yếu ở các trường Đại học, Cao đẳng
và các trường Trung cấp nghề. Đối với giáo dục phổ thông, trong đó có giáo
dục tiểu học thì dạy học theo hướng phát triển năng lực người học mới chỉ
được triển khai bước đầu. Và cũng vì vậy, việc quản lý dạy học theo hướng
phát triển năng lực người học còn rất mới mẻ, nhiều bất cập, khó khăn, thậm
chí còn chưa hiểu thấu đáo vấn đề. Việc quản lý xây dựng, thực hiện chương
trình, kế hoạch, nội dung giáo dục chủ yếu vẫn thực hiện theo định hướng nội
dung. Việc tổ chức bồi dưỡng đội ngũ giáo viên về đổi mới phương pháp,
hình thức dạy học theo phát triển phát triển năng lực người học tuy đã được tổ
chức song hiệu quả còn rất hạn chế. Công tác kiểm tra, đánh giá người học
vẫn nặng về kiểm tra lý thuyết và gắn với một phần kỹ năng thực hành mà
chưa quan tâm đánh giá năng lực,… Đây chính là một trong những nguyên
nhân dẫn đến những hạn chế trong việc triển khai dạy học theo hướng phát

triển năng lực người học.
1.3. Trong lĩnh vực quản lý giáo dục đã có nhiều công trình nghiên cứu
về quản lý dạy học ở các cấp mầm non, tiểu học, trung học cơ sở, trung học
phổ thông, đại học, với các chủ thể quản lý khác nhau như hiệu trưởng, Phòng
Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo, nhưng nghiên cứu quản lý dạy
học trong các trường tiểu học theo tiếp cận năng lực, theo hướng phát triển
năng lực người học trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay thì còn ít công
trình nghiên cứu. Đặc biệt ở huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng chưa có
công trình nghiên cứu nào về quản lý dạy học trong các trường tiểu học theo
hướng phát triển năng lực người học. Vì vậy việc lựa chọn đề tài nghiên cứu

2


trên đã xác định được điểm mới trong lĩnh vực quản lý giáo dục và trên địa
bàn nghiên cứu cụ thể. Kết quả nghiên cứu sẽ phục vụ trực tiếp cho công tác
quản lý dạy học trong các trường tiểu học huyện Tiên Lãng, thành phố Hải
Phòng.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận văn đề xuất biện pháp
quản lý dạy học ở trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học
nhằm nâng nâng cao chất lượng dạy học và phát triển năng lực cho học sinh.
3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động dạy học ở trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực
người học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý dạy học ở trường tiểu học theo hướng phát triển
năng lực người học.
4. Giả thuyết khoa học

Quản lý dạy học ở trường tiểu học trong thời gian qua đã được kết quả
nhất định. Nhưng đứng trước bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay với mục tiêu
giáo dục chuyển từ truyền thụ tri thức sang phát triển năng lực người học thì
việc quản lý dạy học còn bộc lộ những hạn chế làm giảm chất lượng dạy và
học trong nhà trường tiểu học. Nếu đề xuất và áp dụng các biện pháp quản lý
dạy học theo hướng phát triển năng lực người học thì sẽ nâng cao được chất
lượng dạy và học, từ đó phát triển năng lực, trí tuệ cho học sinh trong nhà
trường tiểu học.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xác định cơ sở lý luận về quản lý dạy học ở trường tiểu học theo
hướng phát triển năng lực người học trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay.
3


5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng về quản lý dạy học ở trường tiểu học
huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng theo hướng phát triển năng lực người học.
5.3. Đề xuất biện pháp quản lý dạy học ở trường tiểu học huyện Tiên
Lãng, thành phố Hải Phòng theo hướng phát triển năng lực người học.
5.4. Khảo nghiệm biện pháp quản lý dạy học ở trường tiểu học theo
hướng phát triển năng lực người học đã đề xuất.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài
- Nghiên cứu biện pháp quản lý dạy học ở trường tiểu học theo hướng
phát triển năng lực người học của Hiệu trưởng trường tiểu học.
- Quản lý dạy học của Hiệu trưởng theo tiếp cận quá trình: quản lý việc
soạn bài của giáo viên, quản lý giảng dạy trên lớp, quản lý bồi dưỡng giáo
viên, quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh, quản lý học tập của học
sinh, quản lý phương tiện dạy học.
- Địa bàn nghiên cứu là các trường tiểu học trên địa bàn huyện Tiên Lãng,
thành phố Hải Phòng: 07 trường tiểu học bao gồm: Trường TH Tự Cường,
Quyết Tiến, Thị trấn, Đoàn Lập, Toàn Thắng, Hùng Thắng, Đông Hưng.

- Khách thể khảo sát bao gồm: 15 cán bộ quản lý và 95 giáo viên
trường tiểu học.
- Thời gian thu thập số liệu: Thời gian 01 năm học, từ tháng 9/2016 đến
tháng 5/2017.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu để phân loại, hệ
thống hóa các tài liệu có liên quan đến quản lý dạy học ở trường tiểu học, các
tài liệu này bao gồm:
- Các văn kiện, văn bản về chủ trương của Đảng và Nhà nước, Bộ Giáo
dục & Đào tạo có liên quan đến đề tài.
4


- Các sách và tài liệu về giáo dục học, tâm lý học, khoa học quản lý
giáo dục; về dạy học ở tiểu học; về các quan điểm, xu thế tiếp cận hiện đại
của khoa học quản lý.
- Các công trình nghiên cứu về khoa học quản lý giáo dục như các
chuyên khảo, các báo cáo khoa học, các bài báo và các luận văn, luận án có liên
quan đến đề tài. Các tài liệu trên được phân tích, nhận xét, tóm tắt và trích dẫn
phục vụ trực tiếp cho việc xây dựng cơ sở lý luận của đề tài nghiên cứu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra: Tiến hành điều tra thống kê để nắm được thực
trạng hoạt động dạy học và quản lý dạy học trong các trường tiểu học trên địa
bàn khảo sát.
- Phương pháp phỏng vấn: trao đổi với giáo viên, cán bộ quản lý
trường tiểu học về dạy học và quản lý dạy học trong các trường tiểu học.
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động sư phạm:
+ Nghiên cứu các sản phẩm của giáo viên như kế hoạch dạy học, kế
hoạch bài dạy (giáo án), đồ dùng dạy học, kế hoạch tự bồi dưỡng để đánh giá

trình độ và năng lực giảng dạy của giáo viên;
+ Nghiên cứu và phân tích kết quả học tập của học sinh ở một số
trường tiểu học;
+ Nghiên cứu các kế hoạch, quyết định, báo cáo hằng năm của Sở Giáo
dục và Đào tạo Hải Phòng, Phòng GD-ĐT Tiên Lãng và các trường tiểu học
trên địa bàn huyện Tiên Lãng để đánh giá thực trạng dạy học và quản lý chất
lượng dạy học.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm:
Tiến hành nghiên cứu, tiếp thu các kinh nghiệm làm tốt công tác quản
lý dạy học ở các trường tiểu học, làm cơ sở cho việc đề xuất các biện pháp
quản lý khả thi.
5


- Phương pháp chuyên gia:
Tập hợp ý kiến chuyên gia thông qua các phiếu hỏi, phỏng vấn trực tiế,
tổ chức các hội nghị, hội thảo khoa học để xem xét, khẳng định tính cấp thiết
và tính khả thi của các biện pháp quản lý dạy học đã đề xuất.
7.3. Nhóm phương pháp xử lý thông tin, dữ liệu
- Các công thức toán thống kê: Sử dụng thống kê toán học và phần
mềm tin học để xử lý số liệu về khảo sát thực trạng và kết quả nghiên cứu.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, công
trình khoa học, phụ lục, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học ở trường tiểu học theo
hướng phát triển năng lực người học.
Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học ở trường tiểu học huyện Tiên
Lãng, thành phố Hải Phòng theo hướng phát triển năng lực người học.
Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học ở trường tiểu học huyện Tiên
Lãng, thành phố Hải Phòng theo hướng phát triển năng lực người học.

6


Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO HƢỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƢỜI HỌC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các công trình nghiên cứu về dạy học theo phát triển năng lực
* Ở nƣớc ngoài, dạy học theo tiếp cận năng lực được hình thành và
phát triển rộng khắp tại Nga vào những năm 1970. Trong những năm 1990,
dạy học theo tiếp cận năng lực được triển khai, áp dụng mạnh mẽ vào chương
trình giáo dục các cấp ở các quốc gia như Mỹ, Anh, Úc, New Zealand, xứ
Wales, v.v... Nhiều quốc gia phát triển trên thế giới đã triển khai dạy học theo
xu hướng tiếp cận năng lực và đạt được nhiều thành tựu giáo dục, đặc biệt là
trong phát triển năng lực tự học, chủ động sáng tạo của học sinh. Ở Châu Á,
các nước có nền giáo dục phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore…
cũng đã áp dụng thành công tư duy dạy học tiếp cận năng lực người học, bắt
kịp xu hướng giáo dục quốc tế và đạt nhiều thành tích đáng kể.
Công trình rất nổi tiếng “Xây dựng chương trình học” (Peter F. Oliva
(2006), Nguyễn Thị Kim Dung dịch) đã nhấn mạnh đến yếu tố chương trình
đóng vai trò to lớn trong việc đảm bảo chất lượng giáo dục và đào tạo .
Tác giả Hilda Taba (1962) trong “Xây dựng chương trình: Lý luận và
thực tiễn”, Kelly A.V (1977) trong “Chương trình: Những vấn đề về lý luận và
thực tiễn”. Tác giả Tanner, Daniel and Laurel (1995) trong “Xây dựng chương
trình: từ lý luận đến thực tiễn” và nhiều tác giả khác.
Theo Annesley, King, và Harte (1994), để đảm bảo rằng kết quả của
một hệ thống giáo dục đạt được chất lượng mong muốn, một hệ thống đảm
bảo chất lượng phải quan tâm đến các quá trình của hoạt động giảng dạy sau
đây: thiết kế và nội dung của các môn học; chuyển tải và đánh giá; đánh giá,

giám sát và xem xét, quản lý nói chung.

7


* Ở Việt Nam, những công trình nghiên cứu về quản lý dạy dạy học
theo hướng tiếp cận năng lực người học chưa có nhiều nhưng đã có các công
trình nghiên cứu về năng lực người học và dạy học theo hướng phát triển
năng lực người học.
Phạm Minh Mục trong "Năng lực và phát triển năng lực của học sinhmột góc nhìn” đã nhấn mạnh đến vai trò của nhà trường: “Nhà trường phải là
cầu nối cho học sinh bước vào đời sống xã hội và công việc. Nhà trường
ngoài nhiệm vụ phát triển hài hòa và và toàn diện năng lực của học sinh còn
có nhiệm vụ chuẩn bị cho trẻ tâm thế, tránh những hụt hẫng khi bước vào đời
sống xã hội và công việc”
Hà Thế Truyền trong “Tổ chức đổi mới phương pháp dạy học nhằm
chú trọng phát triển năng lực học sinh phổ thông” đã viết: “Không có phương
pháp dạy học toàn năng với mọi mục tiêu và nội dung dạy học. Mỗi phương
pháp và hình thức dạy học có ưu và nhược điểm, giới hạn sử dụng riêng, cần
có sự kết hợp linh hoạt… Tuy nhiên dù sử dụng phương pháp nào cũng phải
đảm bảo nguyên tắc học sinh tự hoàn thiện nhiệm vụ nhận thức với sự tổ chức
hướng dẫn của giáo viên” [29]
Xu hướng dạy học hiện đại đã được các nhà lí luận chỉ ra rằng, trước
hết nó thể hiện quan điểm dạy học lấy người học làm trung tâm thay vì lấy
người dạy làm trung tâm theo truyền thống. Trần Bá Hoành (1994, 1995,
2003), Nguyễn Kì (1995,1996) đã làm rõ nguồn gốc, bản chất và đặc điểm
của Mô hình dạy học lấy người học làm trung tâm để định hướng đổi mới
việc dạy học trong nhà trường hiện nay. Dạy học hiện đại cũng đề cao định
hướng hành động thay vì sự tiếp thu thụ động của người học. Nguyễn Bá Kim
(1998) đề xuất cần “tổ chức cho người học học tập trong hoạt động và bằng
hoạt động tự giác, tích cực, sáng tạo”. Các mô hình phương pháp dạy theo

tiếp cận hiện đại đã được Đặng Thành Hưng (2002, 2004, 2012) khẳng định:
“phương pháp dạy học triển vọng nhất từ nay về sau chính là phương pháp
8


dựa vào người học và hoạt động của người học, khai thác mặt giá trị và cảm
xúc của quá trình học tập, tổ chức các quan hệ dạy học theo nguyên tắc hoạt
động và giao tiếp chủ động giữa các chủ thể dạy - học”. Ngoài ra, dạy học
hiện đại còn hướng vào rèn luyện năng lực tự học, năng lực sáng tạo và những
kĩ năng xã hội cần”.
Các tác giả nghiên cứu về dạy học hiện đại còn chú trọng hướng tới mô
hình dạy học định hướng phát triển năng lực định hướng kết quả đầu ra. Dạy
học định hướng phát triển năng lực không chỉ nhằm mục tiêu phát triển năng
lực chuyên môn bao gồm kiến thức, kĩ năng chuyên môn mà còn phát triển
năng lực phương pháp, năng lực xã hội và năng lực cá thể. Những năng lực
này không tách rời nhau mà có mối quan hệ chặt chẽ. Năng lực hành động
được hình thành trên cơ sở có sự kết hợp các năng lực này. Các nghiên cứu
của Nguyễn Minh Đường (2005), Nguyễn Đức Trí (2005), Đặng Bá Lãm
(2006), Nguyễn Ngọc Hùng (2006), Trần Thị Tuyết Oanh (2011), Vũ Xuân
Hùng (2011) đã chứng tỏ việc dạy học và quản lí dạy học theo hướng phát
triển năng lực cho sinh là một mô hình dạy học hiệu quả, phù hợp với xu thế
đổi mới mô hình dạy học ở Việt Nam và đang dần thay thế mô hình truyền
thống.
1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý dạy học theo tiếp cận
năng lực
Nghiên cứu về quản lý dạy học và quản lý dạy học theo tiếp cận năng
lực đã được đề cập nhiều trong các công trình nghiên cứu của các nhà khoa
học, dưới hình thức các bài báo khoa học, các tác phẩm chuyên khảo, các luận
văn và luận án thuộc lĩnh vực quản lý giáo dục. Ở đây thống kê một số công
trình nghiên cứu dưới hình thức các luận văn thạc sĩ khoa học nghiên cứu về

quản lý dạy học trong các trường phổ thông:
Hà Thị Lân (2008), Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo yêu cầu
đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình;
9


Đặng Minh Hằng (2009), Biện pháp quản lý hoạt động dạy học tiểu
học của Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng;
Hoàng Thị Thu Phương (2009), Biện pháp quản lý hoạt động dạy học
của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Kim Động, tỉnh Hưng Yên đối với các
trường tiểu học theo hướng trường học thân thiện, học sinh tích cực.
Trần Thị Thu Hằng (2010), Biện pháp quản lý của Phòng Giáo dục và Đào
tạo thành phố Hải Dương đối với hoạt động dạy học của các trường tiểu học;
Nguyễn Thị Lan Hương (2010), Biện pháp quản lý của Phòng Giáo
dục và Đào tạo thành phố Hải Dương đối với hoạt động dạy học tiếng Anh
của các trường tiểu học;
Đoàn Văn Thụy (2012), Biện pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy
học của Hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương;
Vũ Quỳnh Hoa (2012), Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu
trưởng các trường tiểu học huyện Kim Động, tỉnh Hưng Yên.
Nguyễn Thị Minh (2012), Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của
Hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương....
Nội dung nghiên cứu của các luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục: đi theo
tiếp cận chức năng quản lý và với chủ thể quản lý tập trung chủ yếu vào Hiệu
trưởng trường tiểu học, Phòng Giáo dục và Đào tạo đã phát hiện thực trạng
quản lý dạy học trong các trường tiểu học trên các địa bàn khác nhau và đề
xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học phù hợp với địa bàn để nâng
cao chất lượng dạy học trong nhà trường tiểu học. Các công trình nghiên cứu
trên sẽ là tài liệu tham khảo tốt để kế thừa nghiên cứu tiếp quản lý dạy học
theo hướng phát triển năng lực người học trong bối cảnh đổi mới giáo dục

hiện nay.
Nhận xét:

10


- Nghiên cứu quản lý dạy học trong các trường tiểu học đã có nhiều
công trình nghiên cứu ở các địa bàn nghiên cứu khác nhau, nhưng nghiên cứu
quản lý dạy học theo tiếp cận năng lực, theo hướng phát triển năng lực người
học trong các trường tiểu học đáp ứng đổi mới giáo dục hiện nay còn ít công
trình nghiên cứu.
- Trên địa bàn huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng chưa có công
trình nghiên cứu nào về quản lý dạy học tiểu học theo hướng phát triển năng
lực người học.
Hướng nghiên cứu của luận văn đã xác định được điểm mới và có giá
trị thực tiễn phục vụ trực tiếp cho việc quản lý dạy học trong các trường tiểu
học huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng, từ đó nâng cao chất lượng dạy
học và phát triển năng lực cho học sinh tiểu học trong nhà trường.
1.2. Quản lý
1.2.1. Khái niệm
Quản lý là một hiện tượng xã hội xuất hiện từ rất sớm, là một phạm trù
tồn tại khách quan được ra đời từ bản thân nhu cầu của mọi chế độ xã hội,
mọi quốc gia và mọi thời đại.
Bản thân khái niệm quản lý có tính đa nghĩa nên có sự khác biệt giữa
nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Hơn nữa do sự khác biệt về thời đại, xã hội, chế độ,
nghề nghiệp nên quản lý cũng có nhiều cách giải thích, lý giải khác nhau.
Cùng với sự phát triển của phương thức xã hội hóa sản xuất và sự mở rộng
trong nhận thức của con người thì sự khác biệt về nhận thức cũng như lý giải
khái niệm quản lý càng trở nên rõ rệt.
Xuất phát từ những góc độ nghiên cứu khác nhau, rất nhiều học giả

trong và ngoài nước đã có những cách tiếp cận khác nhau về quản lý, cụ thể:
Fredrick Winslow Tailor (1856 - 1915) là một trong những người đầu
tiên khai sinh khoa học quản lý và được mệnh danh là “ông tổ” của trường
phái „quản lý theo khoa học”, ông tiếp cận quản lý dưới góc độ kinh tế - kỹ
11


thuật và cho rằng: “Làm quản lý là bạn phải biết rõ: muốn người khác làm
việc gì và hãy chú ý đến cách tốt nhất, kinh tế nhất mà họ làm” [1]
Henrry Fayol (1841 - 1925) là người đầu tiên tiếp cận quản lý theo quy
trình và là người có tầm ảnh hưởng to lớn trong lịch sử tư tưởng quản lý từ
thời kỳ cận - hiện đại đến nay, ông quan niệm rằng: “ Quản lý là một tiến
trình bao gồm tất cả các khâu: lập kế hoạch, tổ chức, phân công điển hình và
kiểm soát các nỗ lực của cá nhân, bộ phận và sử dụng có hiệu quả các nguồn
lực vật chất khác của tổ chức để đạt được mục tiêu đề ra”. [1]
Theo tác giả Trần Khánh Đức: “ Quản lý là hoạt động có ý thức của
con người nhằm định hướng, tổ chức, sử dụng các nguồn lực và phối hợp
hành động của một nhóm người hay một cộng đồng người đẻ đạt được các
mục tiêu đề ra một cách hiệu quả nhất”. [13]
Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc thì Quản lý
được định nghĩa rõ hơn: “ Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức
bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng), kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ
đạo, kiểm tra”. [12]
- Theo Nguyễn Minh Đạo: “Quản lý là sự tác động liên tục có tổ
chức,có định hướng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý về mặt chính
trị, văn hóa, xã hội, kinh tế... bằng một hệ thống các luật lệ, các chính sách,
các nguyên tắc, các phương pháp và các biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi
trường và điều kiện cho sự phát triển của đối tượng”.[14]
Các định nghĩa về quản lý nêu trên có thể được xem xét ở các mức độ
khoa học khác nhau nhưng khi nói đến quản lý đều nhấn mạnh các điểm sau:

- Quản lý là quá trình tác động có mục đích, có tính hướng đích
- Quản lý thể hiện mối quan hệ giữa chủ thể quản lý và đối tượng quản
lý, đây là quan hệ không đồng cấp và có tính bắt buộc. Chủ thể quản lý là cá
nhân hay một nhóm, một tổ chức đề ra mục tiêu, dẫn dắt, điều khiển các đối
tượng quản lý để đạt mục tiêu định sẵn. Đối tượng quản lý bao gồm con

12