LUẬN văn THẠC sĩ QUẢN lý của HIỆU TRƯỞNG TRONG đổi mới PHƯƠNG PHÁP dạy học ở các TRƯỜNG TRUNG học cơ sở QUẬN hà ĐÔNG, THÀNH PHỐ hà nội

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Phương pháp dạy học là một trong những thành tố quan trọng của quá
trình dạy học, có vai trò quyết định đối với việc nâng cao chất lượng giáo dục.
Đổi mới PPDH là đòi hỏi khách quan, là một nội dung chủ yếu nhằm thực
hiện chủ trương đổi mới “căn bản, toàn diện về giáo dục” ở các nhà trường
hiện nay. Nghị quyết Đại hội XII Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng
định:“Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang
phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học...Tiếp tục đổi mới
mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại phát huy tính tích
cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học khắc
phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách
học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật tri
thức, kỹ năng, phát triển năng lực người học” [10].
Đổi mới PPDH không chỉ là hoạt động của người dạy và người học,
mà hiệu quả của nó phụ thuộc rất nhiều vào công tác quản lý giáo dục. Các
nhà quản lý giáo dục có vai trò quan trọng trong việc lập kế hoạch, triển khai
thực hiện kế hoạch, kiểm tra đánh giá chất lượng hoạt động đổi mới PPDH
trong nhà trường. Những hoạt động từ phía các nhà quản lý giáo dục ảnh
hưởng trực tiếp đến hoạt động đổi mới PPDH trong nhà trường như: hoạt
động dạy học của giáo viên và học sinh, viết sáng kiến kinh nghiệm, sử dụng
thiết bị, đồ dùng dạy học, các hội giảng, thi giáo viên giỏi, học sinh giỏi,…
Sự tác động đó không rời rạc, không thụ động mà chủ động, chặt chẽ, thống
nhất, bao quát toàn diện, có trọng tâm phù hợp với thực tiễn giáo dục của
nhà trường và mối quan hệ giữa các chủ thể của hoạt động dạy học.
Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục trung học cơ sở có vị trí
quan trọng, là cơ sở nền tảng vững chắc cho việc hình thành và phát triển toàn
diện cả về kiến thức, kỹ năng và thái độ để hòa nhập xã hội hiện đại cho học
3

sinh. Để đáp ứng mục tiêu giáo dục của THCS cần phải đổi mới toàn diện,
đồng bộ chương trình, nội dung, phương pháp giáo dục, trong đó đổi mới
PPDH được xem là vấn đề cốt lõi.
Nhận thức về vị trí, vai trò của PPDH và sự cần thiết đổi mới PPDH;
những năm qua Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Hà Đông nói chung, các
trường THCS ở quận Hà Đông nói riêng rất quan tâm đến đổi mới PPDH và
đã thu được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, trên thực tế đổi PPDH ở các
trường THCS trên địa bàn quận Hà Đông vẫn còn chậm, chất lượng, hiệu quả
chưa cao, chưa tạo ra những chuyển biến căn bản về cách dạy, cách học của
GV và HS. Đổi mới phương pháp dạy học còn thiếu tính đồng bộ, chưa thực
sự phát triển thành phong trào sâu rộng trong các trường THCS trên địa bàn
quận Hà Đông, thành phố Hà Nội.
Những hạn chế trong đổi mới PPDH ở các trường THCS do nhiều
nguyên nhân, một trong những nguyên nhân cơ bản là công tác quản lý của
hiệu trưởng trong đổi mới PPDH ở các trường THCS ở quận Hà Đông, thành
phố Hà Nội còn tồn tại những hạn chế, bất cập. Biểu hiện như: nhận thức và ý
thức trách nhiệm của một số cán bộ quản lý giáo dục và giáo viên về đổi mới
PPDH chưa thực sự đầy đủ; một số trường THCS chưa có chủ trương, kế
hoạch sát đúng trong đổi mới PPDH; việc quản lý, chỉ đạo đổi mới PPDH và
kiểm tra, đánh giá hoạt động đổi mới PPDH của hiệu trưởng các trường
THCS chưa thường xuyên, quyết liệt,… dẫn đến chưa thực sự mang lại chất
lượng, hiệu quả cao trong đổi mới PPDH. Vì vậy cần phải có những biện
pháp đồng bộ trong quản lý của hiệu trưởng về đổi mới PPDH tại các trường
THCS nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục ở các trường THCS quận
Hà Đông, thành phố Hà Nội hiện nay.
Đổi mới PPDH và quản lý hoạt động đổi mới PPDH đã thu hút sự quan
tâm nghiên cứu của các nhà khoa học, nhà giáo dục trong và ngoài nước. Có
nhiều công trình khoa học, luận văn, luận án, bài viết đã nghiên cứu. Tuy nhiên,
4

quản lý của hiệu trưởng trong đổi mới PPDH ở các trường THCS quận Hà Đông,
thành phố Hà Nội thì chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu một cách hệ thống,
cụ thể. Xuất phát từ những lý do cơ bản trên đây, tôi chọn: “Quản lý của hiệu
trưởng trong đổi mới phương pháp dạy học ở các trường trung học cơ sở quận
Hà Đông, thành phố Hà Nội” làm đề tài nghiên cứu luận văn tốt nghiệp thạc sĩ.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
* Nghiên cứu trên thế giới
Khổng Tử (551 – 479 TCN), một triết gia, một nhà giáo dục nổi tiếng
người Trung Hoa đã cho rằng: Giáo dục là cần thiết cho mọi người “hữu giáo
vô loại” (việc giáo dục không phân biệt đẳng cấp). Quan niệm về phương
pháp dạy học của ông là dùng cách gợi mở, đi từ gần đến xa, từ đơn giản đến
phức tạp, nhưng vẫn đòi hỏi người học phải tich cực suy nghĩ, phải hình thành
nề nếp, thói quen trong học tập. Ông cũng coi trọng việc tự học, tự rèn, tu
thân phát huy mặt tích cực, học đi đôi với hành, dạy học thì phải sát đối
tượng, phát triển ý chí của người học.
J.A.Cômenxki (1592 - 1670) nhà giáo dục vĩ đại người Séc đã có nhiều
đóng góp có giá trị mở đường để giáo dục tiến tới sự hoàn thiện. Ông đã để lại
trên 250 công trình có giá trị về văn hóa, khoa học, văn chương... nhưng nổi
bật nhất vẫn là lĩnh vực giáo dục, trong đó ông đã đưa ra các nguyên tắc dạy
học như sau: nguyên tắc trực quan, nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và tính
hệ thống, nguyên tắc nhất quán; đồng thời đã khẳng định hiệu quả dạy học có
liên quan đến chất lượng người dạy thông qua việc vận dụng có hiệu quả
nguyên tắc dạy học.
Trong giáo dục ông J.A.Comenxki (1592-1670) đã đưa ra những yêu
cầu cải tổ nền giáo dục theo hướng phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo
của người học. Theo ông, dạy học thế nào để người học thích thú học tập và
có những cố gắng bản thân để nắm lấy tri thức. Ông nói:”. Tôi thường bồi
dưỡng cho học viên của tôi tinh thần độc lập trong quan sát, trong đàm

5


thoại và trong việc ứng dụng tri thức vào thực tiễn”. Ông còn viết: “Giáo
dục có mục đích đánh thức năng lực nhạy cảm, phán đoán đúng đắn, phát
triển nhân cách…Hãy tìm ra phương pháp cho giảng viên dạy ít hơn, học viên
học được nhiều hơn”. Ông cho rằng để nâng cao hiệu quả dạy học cần có
phương pháp giúp thế hệ trẻ từng bước tự khẳng định, tự phát hiện tri thức
mới mẻ, phù hợp với chân lý.
Các nhà nghiên cứu giáo dục Xô Viết thì khẳng định rằng: Kết quả của
hoạt động quản lý phụ thuộc vào việc tổ chức đúng đắn và hợp các hoạt động
dạy học của đội ngũ giảng viên.
Tác giả P.V.Zimin, M.I.Kođakốp, N.I.Saxerđôlốp nhận định: Công tác
quản lý hoạt động giảng dạy, giáo dục trong nhà trường là khâu then chốt
trong hoạt động quản lý trường học. Nhận định trên cho thấy quản lý hoạt
động giảng dạy trong nhà trường không chỉ chú trọng đến việc quản lý phương
pháp giảng dạy, quản lý nội dung chương trình mà còn phải chú trọng đến nhiều
yếu tố khác, trong đó quản lý của nhà quản lý đối với hoạt động đổi mới phương
pháp dạy học là nội dung tác giả rất quan tâm và đặt trong mối quan hệ của các
thành tố của quá trình dạy học vì chúng có mối liên hệ tương hỗ.
Tác giả V.A.Xukhomlinxki cho rằng việc xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ
giảng viên là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu vì vậy phải biết chọn lựa giảng viên
bằng nhiều nguồn khác nhau và bồi dưỡng họ trở thành giảng viên tốt theo tiêu
chuẩn nhất định, bằng những biện pháp khác nhau. Thực tế cho thấy với đội ngũ
giảng viên có năng lực chuyên môn vững vàng, thường xuyên được nâng cao tay
nghề thì hoạt động dạy học của nhà trường sẽ đạt hiệu quả cao.
Trong cuốn “Phát huy tính tích cực của học sinh thế nào”,
I.F.Kharlamốp đã khẳng định vai trò to lớn của tính tích cực, chủ động trong
việc tiếp thu tri thức mới. Tác giả cho rằng: Quá trình nắm kiến thức mới
không thể hình thành bằng cách học thuộc bình thường các quy tắc, các kết

luận khái quát quát hoá, nó phải được xây dựng trên cơ sở của việc cải tiến
6


công tác tự lập của HS, của việc phân tích tính lôgích sâu sắc tài liệu, sự
kiện làm nền tảng cho việc hình thành các khái niệm khoa học.
Tình hình nghiên cứu trên cho thấy ở các nước trên thế giới từ những
nước chậm phát triển, nước đang phát triển đến nước phát triển thì công tác
quản lý hoạt động dạy học, quản lý đổi mới phương pháp dạy học của người dạy
và người học trong nhà trường được đặc biệt quan tâm.
*Nghiên cứu ở Việt Nam
Các tác giảTrần Kiểm, Bùi Minh Hiền – Quản lý và Lãnh đạo nhà
trường, Trường ĐHSP, Hà Nội, 2006; Bùi Minh Hiền, Đặng Quốc Bảo, Vũ
Ngọc Hải (2006), Quản lý giáo dục – QLGD, Nhà xuất bản ĐHSP, Hà Nội,
2006… đã đưa ra những quan niệm quản lý của Hiệu trưởng ở nhà trường
được ứng dụng rộng rãi và mang lại hiệu quả nhất định trong quản lý nói
chung, quản lý giáo dục, quản lý trường học nói riêng. Các tác giả còn bàn
luận về sự cần thiết phải đổi mới cách thức quản lý của Hiệu trưởng trong tổ
chức chỉ đạo hoạt động đổi mới PPDH ở nhà trường.
Trong các nhà trường THCS, hoạt động dạy học là hoạt động trọng
tâm. Chính vì vậy cũng có rất nhiều cán bộ quản lý nhà trường THCS trong cả
nước tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý nhà trường của hiệu trưởng,
trong đó có quản lý hoạt động dạy học, chẳng hạn như các luận văn thạc sỹ
của các tác giả Đinh Thị Tuyết Mai với đề tài “ Các biện pháp quản lý hoạt
động dạy học của Hiệu trưởng trường THCS tỉnh Thái Nguyên” ( 2012); tác
giả Phạm Hoàng Phương với đề tài “ Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy
học của Hiệu trưởng các trường THPT huyện Ứng Hòa tỉnh Hà Tây”; Nguyễn
Trọng Chinh với đề tài “ Biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường
THPT có học sinh dân tộc thiểu số huyện Cư M gar, tỉnh Đăk Lawk, đề tài
nêu lên được những biện pháp quản lý hoạt động dạy học phù hợp với đặc

điểm hoạt động dạy học, đặc biệt là hoạt động học tập của học sinh THPT
người dân tộc thiểu số và phù hợp với điều kiện cụ thể của từng trường THPT
7


có nhiều học sinh dân tộc thiểu số; tác giả Trần Thị Thanh Mai với đề tài “
Biện pháp quản lý hoạt động dạt học ở các trường THPT Trần Phú thành phố
Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc” xác định một số biện pháp quản lý hoạt động dạy
học nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THPT Trần Phú và các
trường THPT trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. Tác giả Lưu
Hoài Nam (2011) với đề tài “ Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu
trưởng các trường THPT huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam”.
Tóm lại, các công trình đã làm rõ sự cần thiết phải đổi mới PPDH trong
xu thế đổi mới giáo dục; làm rõ các mô hình lý thuyết về các PPDH cụ thể,
đặc biệt là các PPDH hiện đại và cách thức sử dụng các PPDH trong quá trình
dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh.
Các công trình trên đã nhấn mạnh sự cần thiết phải đổi mới PPDH
trong xu thế đổi mới giáo dục; làm rõ các mô hình lý thuyết về các PPDH cụ
thể, đặc biệt là các PPDH hiện đại và cách thức sử dụng các PPDH trong quá
trình dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động học tập của người học.
Tác giả Đặng Thành Hưng (2002), với cuốn sách: “Dạy học hiện đại –
Lý luận – Biện pháp – Kỹ thuật” đã đề cập đến nhiều vấn đề về lý luận dạy
học trong đó có phương pháp dạy học. Tác giả đã đề cập đến những vấn đề cơ
bản về lý thuyết của các phương pháp dạy học; làm rõ mô hình các phương
pháp dạy học truyền thống và hiện đại.
Tác giả Thái Duy Tuyên (2008) với cuốn sách: “ Phương pháp dạy học
truyền thống và đổi mới” đã đề cập đến nhiều vấn đề về đổi mới PPDH trong các nhà
trường hiện nay, đề cập đến vấn đề tái hiện và sáng tạo trong dạy học, tích cực hóa
hoạt động nhận thức của học sinh,… Đặc biệt, ở chương 16, tác giả đã đi sâu nghiên
cứu làm rõ vai trò của hiệu trưởng về đổi mới PPDH ở các nhà trường. Cụ thể, tác giả

đã làm rõ sự cần thiết cần phải quản lý hoạt động đổi mới PPDH trong các trường;
bản chất, nội dung quản lý đổi mới PPDH trong nhà trường và vai trò của hiệu
trưởng trong quản lý đổi mới PPDH trong các nhà trường.
8


Trong cuốn sách“Lý thuyết phương pháp dạy học” (2012), các tác giả
Đặng Thành Hưng – Trịnh Thị Hồng Hà – Nguyễn Khải Hoàn – Trần Vũ
Khánh đã đề cập đến nhiều vần đề về lý thuyết phương pháp dạy học. Các tác
giả đã đi sâu nghiên cứu làm rõ các vấn đề như: khái niệm, cấu trúc chung của
phương pháp dạy học; các kiểu và mô hình phương pháp dạy học phổ biến;
xét theo phương pháp học tập; các chiến lược học tập và dạy học hiệu quả.
Các tác giả Nguyễn Văn Cường - Bernd Meier (2012), với cuốn sách:
“Một số vấn đề chung về phương pháp dạy học ở trường trung học phổ
thông” đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của đổi mới phương pháp dạy học
ở trung học phổ thông; một số quan điểm, phương pháp, kỹ thuật dạy học
phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh.
Tác giả Phạm Quang Huân với bài viết: “Giải pháp quản lý nhằm nâng
cao chất lượng đổi mới PPDH ở trường phổ thông hiện nay”, đăng trên Tạp
chí Dạy và Học ngày nay (Số 2/2007) đã làm rõ sự cần thiết phải đổi mới PPDH và
sự cần thiết phải đổi mới PPDH ở trường phổ thông. Theo tác giả: “Có rất nhiều
nguyên nhân chủ quan, khách quan. Song nguyên nhân quan trọng nhất là: công tác
quản lý, từ cấp quản lý hệ thống tới quản lý ở các cơ sở trường học còn nhiều bất
cập. Phần đông các chủ thể quản lý (nhất là hiệu trưởng nhà trường) chưa thực sự
vào cuộc, thậm chí chưa được quan tâm trong công tác chỉ đạo, quản lý”. Đồng
thời, tác giả đã phân tích những khó khăn ảnh hưởng tới quá trình đổi mới PPDH
và đề xuất các giải pháp tổ chức, quản lý nhằm nâng cao chất lượng quá trình đổi
mới PPDH ở trường phổ thông hiện nay.
Cùng với các công trình nghiên cứu của các tác giả trên, đã có một số
luận văn đề cập đến vấn đề quản lý đổi mới PPDH. Chẳng hạn: Luận văn với

đề tài “Những biện pháp quản lý của Hiệu trưởng nhằm đổi mới PPDH ở các
trường THPT tại Quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh” của tác giả Lê
Thành Hiếu, năm 2006; “Những biện pháp cải tiến quản lý hoạt động dạy học
của Hiệu trưởng trường tiểu học quận Tân Phú, Thành phố Hồ Chí Minh
9


trong giai đoạn phát triển hiện nay” của tác giả Trần Thị Nga, năm 2006;
“Những biện pháp quản lý đổi mới hoạt động dạy học của Hiệu trưởng các
trường THCS huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ” của tác giả Ngô Hoàng Gia,
năm 2007; “Biện pháp quản lý đổi mới PPDH của Hiệu trưởng ở Trường
Trung cấp Kinh tế - Công nghệ Cai Lậy” của tác giả Nguyễn Văn Khởi năm
2010,…Các luận văn trên đã đi sâu phân tích làm rõ cơ sở lý luận quản lý của
hiệu trưởng các trường quản lý hoạt động đổi mới PPDH, đồng thời cũng
đánh giá thực trạng đổi mới PPDH và quản lý hoạt động đổi mới PPDH của
hiệu trưởng; đồng thời cũng đã đề xuất các biện pháp, giải pháp nhằm quản lý
có hiệu quả hoạt động giáo dục, dạy học ở nhà trường, trong đó đi sâu và
quản lý hoạt động đổi mới PPDH đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn
diện giáo dục và đào tạo trong giai đoạn hiện nay.
Trong sự nghiệp đổi mới GD&ĐT chung của cả nước, chất lượng giáo
dục, học tập của học sinh đóng vai trò hết sức quan trọng. Một số công trình
đã tập trung nghiên cứu nâng cao chất lượng giáo dục học tập của học sinh,
việc vận dụng kiến thức đã học vào thực tế của từng học sinh là yêu cầu thiết
yếu, đòi hỏi sự nỗ lực cố gắng, định hướng của từng học sinh cũng như cần sự
tập trung cao độ công sức trí tuệ của mỗi cán bộ quản lý, giáo viên giảng dạy,
phụ huynh học sinh. Hơn nữa phải cần sự quan tâm nhiều hơn của xã hội về
hoạt động giáo dục của nhà trường.
Hoạt động mang tính xâu chuỗi, gắn kết và có tính quyết định quan
trọng trong quá trình đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục đó là hoạt động
học tập của học sinh. Nó gắn kết từ công tác quản lý điều hành của nhà quản

lý tác động đến tinh thần trách nhiệm của các bộ phận, giáo viên để giảng dạy
có hiệu quả, thúc đẩy, tạo động lực cho học sinh có ý thức hơn trong việc học
tập bằng nhiều hình thức khác nhau. Và yếu tố quan trọng nhất quyết định
chất lượng của nhà trường đó chính là hoạt động học tập của học sinh qua
nhiều hình thức như thông qua hoạt động học tập tại trường, hoạt động tự học
10


hay những hoạt động giáo dục ngoại khóa của nhà trường. Nói như thế xem ra
rất dễ để đạt được chất lượng giáo dục của nhà trường nhưng thực tế rất khó.
Bởi các yếu tố trên luôn có sự xâu chuỗi, gắn kết với nhau. Nếu học sinh có
sự nỗ lực cố gắng trong học tập nhưng giáo viên chậm đổi mới, thiếu năng lực
chuyên môn thì kết quả không cao. Ngược lại giáo viên có nhiều tâm huyết
với nghề, thường xuyên tự nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, đổi mới
phương pháp giảng dạy tích cực nhưng học sinh thiếu hợp tác, lười biếng,
không có ý thức trong học tập thì cũng khó đạt được mục tiêu đã đề ra.
Nhiều nước phát triển trên thế giới có hệ thống giáo dục rất tiên tiến, để cho
giáo viên, học sinh tự nhận thấy được năng lực của mình để tìm cho mình
hướng đi.
Ở Việt Nam, Đảng và Nhà nước rất quan tâm đến giáo dục, thường
xuyên đổi mới, cải cách giáo dục nhằm không ngừng nâng cao chất lượng,
hiệu quả giáo dục ở các cấp học, bậc học, đạt chất lượng giáo dục ngang tầm
với các quốc gia phát triển trên thế giới. Có những đề tài xoay quanh vấn đề
quản lý chất lượng học tập, nâng cao chất lượng học tập ở các trường THPT,
vì đây là vấn đề các nhà nghiên cứu cũng như xã hội rất quan tâm. Đã có
nhiều công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động học tập của các đối tượng ở
phạm vi nghiên cứu khác nhau, như: Đối với giáo dục ở bậc phổ thông, tác
giả Lê Minh Trí nghiên cứu về “Quản lý hoạt động dạy học ở trường trung
học cơ sở thuộc thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau hiện nay”, Luận văn thạc sĩ
Quản lý giáo dục, Học viện Chính trị (2013); tác giả Nguyễn Thị Lan Hương

nghiên cứu về “Quản lý hoạt động học tập của học sinh trung học phổ thông
thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc”. Cũng nghiên cứu về bậc THPT, tác giả
Trần Thị Tư nghiên cứu “Một số biện pháp quản lý của hiệu trưởng nhằm
nâng cao chất lượng học tập cho học sinh trường THPT huyện Châu Thành A,
tỉnh Cần Thơ”, Luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục, Đại học Sư phạm thành
phố Hồ Chí Minh (2013).
11


Nghiên cứu trường hợp tại trường THPT Châu Văn Liêm, thành phố
Cần Thơ của Nguyễn Thị Thảo về “Tác động của hoạt động ngoại khóa đến
tính tích cực học tập của học sinh trung học phổ thông”. Nghiên cứu này lấy
những hoạt động ngoại khóa trong nhà trường để phát huy, tác động đến việc
học tập của học sinh, phát huy vai trò tự học của học sinh trong hoạt động học
tập.
Tóm lại: Những công trình nghiên cứu trên của các tác giả trên đã đề
cập đổi mới PPDH qua từng giai đoạn và thời kỳ phát triển đất nước. Tiếp
nhận, củng cố và hoàn thiện đổi mới PPDH nhằm nâng cao chất lượng giáo
dục, trình độ giảng dạy của GV và hiệu quả tiếp thu kiến thức của HS. Các
công trình đã ít nhiều có liên quan đến hướng nghiên cứu của đề tài; tuy nhiên
chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu quản lý của hiệu trưởng trong đổi
mới PPDH ở các trường THCS trên địa bàn quận Hà Đông, thành phố Hà
Nội. Vì vậy, đề tài “Quản lý của hiệu trưởng trong đổi mới PPDH ở các
trường THCS ở quận Hà Đông, thành phố Hà Nội” sẽ đi sâu phân tích, đánh
giá các đặc điểm, nội dung quản lý đổi mới PPDH ở các trường THCS, thực
trạng quản lý của Hiệu trưởng trong đổi mới PPDH và đề xuất các biện pháp
quản lý cuả Hiệu trưởng trong đổi mới PPDH ở các trường THCS trên địa bàn
quận Hà Đông, thành phố Hà Nội góp phần thực hiện đổi mới căn bản và toàn
diện giáo dục và tào tạo trong giai đoạn hiện nay.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu

* Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý của hiệu
trưởng trong hoạt động đổi mới PPDH ở các trường THCS; đề xuất các biện pháp
quản lý của Hiệu trưởng trong hoạt động đổi mới PPDH ở các trường THCS quận
Hà Đông, nhằm thực hiện có hiệu quả hoạt động đổi mới PPDH góp phần nâng cao
chất lượng dạy học ở các trường THCS quận Hà Đông, thành phố Hà Nội hiện nay.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
12


Làm rõ những vấn đề lý luận về quản lý của hiệu trưởng trong đổi mới
PPDH ở bậc THCS.
Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý của hiệu trưởng trong đổi mới
PPDH ở các trường THCS quận Hà Đông, thành phố Hà Nội.
Đề xuất các biện pháp quản lý của hiệu trưởng trong đổi mới PPDH ở
các trường THCS quận Hà Đông, thành phố Hà Nội.
Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
4. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu
* Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động dạy học ở các trường THCS quận Hà Đông, thành
phố Hà Nội.
* Đối tượng nghiên cứu
Quản lý của hiệu trưởng trong đổi mới PPDH ở các trường THCS
quận Hà Đông, thành phố Hà Nội.
* Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu quản lý đổi mới PPDH ở các trường THCS quận Hà Đông,
thành phố Hà Nội.
Phạm vi điều tra, khảo sát : Bao gồm các cán bộ quản lý giáo dục, giáo
viên và học sinh ở các trường THCS quận Hà Đông, thành phố Hà Nội.
Các số liệu được sử dụng từ năm 2011 đến nay.

5. Giả thuyết khoa học
Đổi mới PPDH là một nội dung cơ bản trong đổi mới quá trình dạy học
ở các trường THCS. Hiệu quả đổi mới PPDH ở các trường THCS quận Hà
Đông, thành phố Hà Nội phụ thuộc vào nhiều yếu tố; trong đó phụ thuộc rất
lớn vào công tác quản lý của hiệu trưởng nhà trường. Nếu trong quá trình
quản lý, các chủ thể quản lý, nhất là hiệu trưởng nhà trường thực hiện tốt các
biện pháp như: Tổ chức nâng cao nhận thức các chủ thể quản lý, đội ngũ giáo
viên, nhân viên; kế hoạch hóa hoạt động đổi mới phương pháp dạy học; quan
13


tâm bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên; kiểm tra, đánh giá hoạt
động đổi mới phương pháp dạy học; thường xuyên sơ tổng kết rút kinh
nghiệm thì sẽ quản lý chặt chẽ được các hoạt động dạy học, nhất là quản lý
hoạt động đổi mới phương pháp dạy học ở các trường THCS ở quận Hà
Đông, thành phố Hà Nội, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo
dục và đào tạo THCS hiện nay.
6. Phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp luận nghiên cứu
Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa
duy vật biện chứng; tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản
Việt Nam về giáo dục. Đồng thời, trong quá trình nghiên cứu, tác giả sử dụng
các cách tiếp cận: Hệ thống - Cấu trúc, Lịch sử - Lôgic và quan điểm thực tiễn
trong nghiên cứu khoa học giáo dục.
* Phương pháp nghiên cứu
-Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết:
Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu lý luận
chuyên ngành, liên ngành và nghiên cứu các tài liệu kinh điển; các văn kiện
nghị quyết, chỉ thị, quy chế của Đảng các cấp; các văn bản pháp luật, chính
sách của Đảng, Nhà nước; phân tích các văn bản, báo cáo, tổng kết về giáo

dục THCS của Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Hà Đông, Sở Giáo dục và
Đào tạo Hà Nội, các trường THCS của quận Hà Đông, thành phố Hà Nội để
xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu.
- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
Quan sát (tiếp cận và xem xét hoạt động quản lý công tác dạy học ở các
trường THCS trên địa bàn quận Hà Đông); khảo sát (xây dựng các tiêu chí và
hệ thống câu hỏi điều tra theo nguyên tắc, nội dung chủ định của người
nghiên cứu để xin ý kiến của các đối tượng điều tra); xin ý kiến chuyên gia
(bằng các phiếu hỏi); nhóm phương pháp này được sử dụng với mục đích tìm
14


hiểu thực trạng quản lý của hiệu trưởng đối với đổi mới PPDH ở các trường
THCS trên địa bàn quận Hà Đông; đồng thời xem xét mức độ cần thiết và khả
thi của các biện pháp quản lý.
Đối tượng khảo sát: Cán bộ quản lý trường học và giáo viên dạy lớp,
giáo viên bộ môn, học sinh các trường THCS của quận Hà Đông. Ngoài ra,
trao đổi ý kiến với hiệu trưởng, giáo viên lâu năm có kinh nghiệm uy tín về
thực trạng và biện pháp quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở các trường THCS
trên địa bàn quận Hà Đông thành phố Hà Nội.
- Các phương pháp hỗ trợ khác
Phương pháp xử lý số liệu bằng toán thống kê, phần mềm tin học để xử
lý, phân tích kết quả điều tra, phân tích kết quả nghiên cứu.
7. Ý nghĩa của đề tài
Luận văn khái quát hóa và hệ thống hóa được những vấn đề cơ bản về lý
luận quản lý đổi mới PPDH ở các trường THCS; đánh giá, phát hiện những kết
quả, hạn chế và nguyên nhân về thực trạng PPDH và quản lý đổi mới PPDH ở
trường THCS của quận Hà Đông, thành phố Hà Nội.
Kết quả nghiên cứu của luận văn là cơ sở cho Phòng Giáo dục và Đào tạo
quận, hiệu trưởng các trường THCS tiến hành quản lý đổi mới PPDH nhằm thực

hiện đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo ở các trường THCS ở các
quận lân cận và thành phố Hà Nội hiện nay.
8. Kết cấu của đề tài
Luận văn gồm: Phần mở đầu; 3 chương (9 tiết); kết luận, kiến nghị;
danh mục tài liệu tham khảo; phụ lục.

15


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ CỦA HIỆU TRƯỞNG TRONG ĐỔI MỚI
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

1.1. Các khái niệm cơ bản
1.1.1. Đổi mới phương pháp dạy học ở các trường trung học cơ sở
Phương pháp dạy học là một trong những thành tố quan trọng nhất của
quá trình dạy học, có vai trò quyết định đối với chất lượng, hiệu quả quá trình
dạy học. Đổi mới PPDH là đòi hỏi khách quan, là một nội dung chủ yếu trong
đổi mới “căn bản, toàn diện về giáo dục” ở các nhà trường hiện nay. Nghị
quyết Đại hội XI đã chỉ rõ: “Đổi mới mạnh mẽ nội dung, chương trình,
phương pháp dạy và học ở tất cả các cấp, bậc học” [8].
Đổi mới PPDH không phải chỉ là hoạt động của người dạy và người
học, mà hiệu quả của nó phụ thuộc rất nhiều vào công tác quản lý. Các nhà
quản lý có vai trò quan trọng việc lập kế hoạch, triển khai thực thi, kiểm tra
đánh giá chất lượng hoạt động đổi mới PPDH trong nhà trường. Những hoạt
động chỉ từ phía các nhà quản lý ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động đổi mới
PPDH trong nhà trường như: hoạt động dạy học của GV và HS, viết sáng kiến
kinh nghiệm, sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học, các hội giảng, thi GV giỏi,
HS giỏi,… Sự tác động đó không rời rạc, không thụ động mà chủ động, chặt
chẽ, bao quát toàn diện mà trọng tâm vào mối quan hệ giữa các chủ thể của

hoạt động dạy học.
Trong hệ thống giáo dục quốc dân, trung học cơ sở có vị trí quan trọng,
là cơ sở nền tảng vững chắc cho việc hình thành và phát triển toàn diện của
học sinh cả về kiến thức, kỹ năng và thái độ để hòa nhập xã hội hiện đại. Để
đáp ứng mục tiêu giáo dục của THCS cần phải đổi mới căn bản toàn diện quá
trình dạy học trong đó đổi mới PPDH được xem là vấn đề cốt lõi.
Thời đại ngày nay, khi KH & CN đang phát triển mạnh mẽ, hội nhập và

16


hợp tác quốc tế đang trở thành xu thế toàn cầu, thì việc đào tạo nguồn nhân
lực đặc biệt là nguồn nhân lực có chất lượng cao là điều kiện tồn tại và phát
triển của mỗi quốc gia. Giáo dục và đào tạo cần tạo ra đội ngũ nhân lực có
khả năng đáp ứng được những đòi hỏi mới của xã hội và thị trường lao động;
đặc biệt giáo dục cần quan tâm phát triển toàn diện về năng lực thực tiễn, tính
năng động, sáng tạo, tính tự lực và trách nhiệm cũng như năng lực cộng tác
làm việc, năng lực giải quyết các vấn đề cho người học. Để thực hiện được
mục tiêu đó, giáo dục phải quán triệt những quan điểm, tư tưởng về đổi mới
“căn bản và toàn diện”; trong đó đổi mới PPDH là một vấn đề then chốt.
Cả về lý luận và trên thực tế cho thấy hiện nay đổi mới PPDH đang là
vấn đề được quan tâm của các nhà quản lý ở các cấp cũng như đội ngũ nhà
giáo của các cơ sở giáo dục của các nhà trường. Muốn đổi mới và quản lý
được việc đổi mới PPDH, giáo viên và các nhà quản lý phải nắm được những
kiến thức và nghiệp vụ sư phạm, nghĩa là nắm được nội dung, thống nhất
quan niệm về đổi mới PPDH và không ngừng đổi mới PPDH.
Theo Từ điển tiếng Việt, “đổi mới” là “Thay đổi cho khác hẳn với
trước, tiến bộ hơn, khắc phục tình trạng lạc hậu, trì trệ và đáp ứng với yêu
cầu đổi phát triển” [31].
Hiện nay còn nhiều định nghĩa khác nhau về PPDH, tiếp cận ở góc độ

phối hợp hoạt hoạt động giữa người dạy và người học trong quá trình dạy học
có thể hiểu PPDH như sau:
Phương pháp dạy học là tổng hợp cách thức, biện pháp phối hợp và phụ
thuộc lẫn nhau giữa hoạt động của người dạy và hoạt động của người học
nhằm thực hiện tốt các mục tiêu, nhiệm vụ dạy học.
Trung học cơ sở là một bậc học phổ thông trong hệ thống giáo dục ở
Việt Nam và hầu hết các quốc gia trên thế giới hiện nay, THCS còn được gọi
là cấp II, trên Tiểu học và dưới trung học phổ thông. Trung học cơ sở kéo dài
4 năm (từ lớp 6 đến hết lớp 9). Thông thường độ tuổi học sinh ở trường trung
17


học cơ sở là từ 11 (hoặc 12) tuổi đến 15 tuổi. Trước đây, để tốt nghiệp trung
học cơ sở, học sinh phải vượt qua một kì thi tốt nghiệp vào cuối lớp 9 nhưng
kể từ năm học 2005 - 2006 thì kì thi đã chính thức bị bãi bỏ. Trường trung học
cơ sở được bố trí tại từng xã, phường, thị trấn. Tuy nhiên, trong thực tế vẫn có
một số xã không có trường Trung học cơ sở. Đó thường là các xã ở vùng sâu,
vùng xa hoặc hải đảo. Theo qui định trong Luật Ngân sách nhà nước, đầu tư
xây dựng trường trung học cơ sở cũng như trường tiểu học thuộc trách nhiệm
của chính quyền cấp quận, huyện.
Để thực hiện mục tiêu giáo dục THCS cần có các phương pháp giáo
dục phù hợp với giáo dục bậc học THCS. Tại điều 28, Luật Giáo dục 2005
đã quy định: “Phương pháp giáo dục trung học cơ sở phải phát huy tính tích
cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của
từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc
theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động
đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” [23].
Từ cách tiếp cận trên cho thấy: Phương pháp dạy học THCS là tổng
hợp các cách thức, biện pháp phối hợp, thống nhất giữa hoạt động giảng
dạy của giáo viên và hoạt động học tập của học sinh; nhằm trang bị cho học

sinh hệ thống kiến thức kỹ xảo, kỹ năng; phát triển trí tuệ và giáo dục các
phẩm chất nhân cách cho học sinh theo mục tiêu giáo dục THCS.
Phương pháp dạy học ở các trường THCS bao gồm các phương pháp dạy
học khác nhau được sử dụng nhằm phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động,
sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, đối
tượng học sinh; thông qua đó bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, khả
năng hợp tác; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến
tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh.
Từ những phân tích trên đây, có thể quan niệm đổi mới PPDH ở các

18


trường THCS như sau:
Đổi mới PPDH ở các trường Trung học cơ sở là quá trình tác động
làm thay đổi, chuyển biến PPDH theo chiều hướng tiến bộ, khắc phục tình
trạng lạc hậu về cách dạy và cách học nhằm đáp ứng với yêu cầu đổi mới và
nâng cao chất lượng dạy học ở các trường trung học cơ sở.
Mục tiêu của đổi mới PPDH ở các trường THCS là: làm thay đổi cách
dạy và cách học theo chiều hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh; chuyển từ các hoạt động của người dạy là chủ yếu sang hướng
vào người học và hoạt động của người học; khắc phục được tình trạng lạc hậu
về PPDH như: “thầy đọc trò chép”, “thầy giảng trò ghi”, người học luôn ở
trạng thái thụ động, thiếu tích cực trong học tập. Mục tiêu cuối cùng của đổi
mới PPDH là đảm bảo cho PPDH đáp ứng yêu cầu của đổi mới toàn diện quá
trình dạy học và nâng cao chất lượng, hiệu quả quá trình dạy học ở bậc THCS.
Chủ thể đổi mới PPDH ở các trường THCS bao gồm: các nhà quản lý
giáo dục, các nhà khoa học, giáo viên và học sinh; trong đó chủ yếu là hoạt
động của giáo viên và học sinh. Nói cách khác, giáo viên và học sinh là chủ
thể trực tiếp thực hiện hoạt động đổi mới PPDH ở các trường THCS.

Hoạt động đổi mới PPDH ở cấp học THCS diễn ra lâu dài, là hoạt
động sáng tạo hàng ngày của cả người dạy và người học. Hoạt động đổi mới
PPDH rất phong phú, đa dạng, nhưng nhìn chung diễn ra trên ba hướng chính:
Tiếp cận theo quan điểm Tâm lý - Giáo dục: Là tìm kiếm những cách
thức, biện pháp phát huy năng lực nội sinh của người học, phát triển sức
mạnh trí tuệ, tâm hồn, ý chí của họ. Đây là phương hướng tiếp cận đã có bề
dày lịch sử lâu dài và vẫn giữ vai trò chủ đạo, quyết định sự thành công của
công cuộc đổi mới PPDH hiện nay, vì nó tác động trực tiếp đến người học.
Tiếp cận theo quan điểm điều khiển học có nghĩa là tạo điều kiện cho
người học được tự do phát triển nhu cầu học tập, phát triển năng lực cá nhân,
trong mối quan hệ thống nhất biện chứng giữa hoạt động dạy và hoạt động
học. Điều khiển mối quan hệ thầy trò hướng vào người học, hướng vào việc

19


điều khiển hoạt động trí tuệ, nhu cầu, động cơ, ý chí học tập của học sinh.
Tiếp cận theo quan điểm công nghệ hoá quá trình dạy học là đưa
những thành tựu của KH&CN hiện đại vào dạy học, đồng thời thiết kế quá
trình dạy học theo một quy trình khoa học, có thể điều khiển, kiểm soát và
đo lường được.
Đổi mới không phải là thay đổi toàn bộ PPDH đã có, mà phải trên cơ
sở phát huy những yếu tố tích cực của PPDH hiện nay, từng bước áp dụng
những PPDH tiên tiến và phương tiện dạy học hiện đại nhằm thay đổi cách
thức giảng dạy của giáo viên và thay đổi cách thức học tập của học sinh;
chuyển từ học tập thụ động sang học tập tích cực, chủ động, sáng tạo, từng
bước chuyển dần PPDH theo hướng biến quá trình đào tạo thành quá trình tự
đào tạo, biến quá trình giáo dục thành quá trình tự giáo dục.
Nội dung đổi mới PPDH bao gồm:
- Đổi mới về cách dạy của giáo viên: đó là những cách thức, biện pháp

mà giáo viên sử dụng hướng đến làm thay đổi tính chất trong hoạt động nhận
thức của học sinh: chuyển từ tái hiện kiến thức sang sáng tạo và tư duy linh
hoạt. Đây là điều đầu tiên mà nhà quản lý giáo dục và giáo viên cần quan tâm
tập trung giải quyết. Hiện nay, hoạt động nhận thức của học sinh trong quá
trình dạy học chủ yếu vẫn là vận dụng trí nhớ máy móc, thuộc lòng câu chữ,
chủ yếu là khả năng tái hiện. Nhưng mục tiêu mà dạy học hiện đại cần phải
đạt được là hình thành năng lực sáng tạo cho học sinh, dựa vào năng lực
người học, đào tạo theo năng lực người học. Vì vậy, vấn đề then chốt của việc
đổi mới PPDH là phải hướng đến việc tăng cường các phương pháp sáng tạo,
bằng việc tổ chức các hoạt động học tập độc lập của học sinh trong quá trình
dạy học. Điều đáng lưu ý là giữa tái hiện và sáng tạo có mối liên hệ chặt chẽ.
Không thể sáng tạo được nếu không tái hiện tốt, tái hiện tốt là cơ sở, nền tảng
cho hoạt động sáng tạo.
- Đổi mới cách học của học sinh: Bằng việc tăng cường hoạt động tự
20


học, tự nghiên cứu độc lập của học sinh, tạo ra sự chuyển biến từ học tập thụ
động sang tự học chủ động, nhằm biến quá trình giáo dục thành quá trình tự
giáo dục. Chú trọng rèn luyện phương pháp học tập cho học sinh không chỉ là
một biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học mà còn là mục tiêu
dạy học. Trong các phương pháp học tập thì cốt lõi là phương pháp tự học, tự
học ngay cả trên lớp có sự hướng dẫn của giáo viên. Nhưng, cần đặc biệt coi
trọng hoạt động tự học có tính sáng tạo và cần phối hợp hoạt động tự học sáng
tạo với tự học tái hiện một cách hợp lý trong quá trình dạy học. Đổi mới cách
dạy học của thầy, đổi mới cách học của trò chính là đổi mới mối quan hệ thầy
trò trong hoạt động dạy học. Mối quan hệ một chiều: thầy giảng - trò nghe,
ghi nhớ cần được thay bằng mối quan hệ tương tác, hai chiều: thầy tổ chức,
hướng dẫn, cố vấn, trọng tài, còn trò là chủ thể hoạt động tích cực và sáng tạo.
- Tăng cường mối quan hệ giữa phát triển trí tuệ, tư duy với giáo dục

thái độ, tình cảm, trách nhiệm: Dạy học không chỉ trang bị cho học sinh kiến
thức, khả năng tư duy mà còn phải tác động vào tình cảm, đem lại niềm vui,
hứng thú học tập cho học sinh. Một bài học hay là bài học đạt được mục đích
về kiến thức, về kĩ năng và đem lại những ấn tượng sâu sắc, những cảm xúc
mạnh mẽ cho học sinh; những cảm xúc này là chất xúc tác để biến nhận thức
thành thái độ và niềm tin khoa học.
Đổi mới PPDH được thực hiện theo hai hướng cơ bản: Cải tiến, hoàn
thiện các PPDH truyền thống và nghiên cứu, vận dụng các PPDH tiên tiến,
hiện đại vào thực tiễn quá trình dạy học ở nhà trường.
Hướng thứ nhất, cải tiến, hoàn thiện các phương pháp dạy học truyền
thống. Đối với các trường THCS cần cải tiến, hoàn thiện các PPDH như:
thuyết trình, trực quan, thí nghiệm, thực hành,… Hoàn thiện các phương pháp
này là làm tăng tính đối thoại, trao đổi giữa giáo viên và học sinh, tích cực
hóa hoạt động học tập của học sinh.
Hướng thứ hai, nghiên cứu vận dụng các PPDH tiên tiến, hiện đại vào
21


thực tiễn quá trình dạy học. Đối với bậc học THCS, có thể vận dụng được rất
nhiều PPDH tiên tiến, hiện đại, trong đó phải kể đến các phương pháp như:
Dạy học nêu và giải quyết vấn đề; dạy học hướng vào người học; dạy học
kiến tạo; dạy học hợp tác; dạy học theo quan điểm sư phạm học tương tác,
“bàn tay nặn bột”, “chiếc mũ tư duy”... Đây là những tìm kiếm mới, những
phát triển mới của các quan điểm về đổi mới PPDH rất đáng trân trọng; tuy
nhiên khi vận dụng vào thực tiễn giảng dạy trong nhà trường cần có sự gia
công của các nhà giáo để vận dụng phù hợp với môn học, đối tượng người
học và nội dung giảng dạy. Những quan điểm về đổi mới PPDH, cùng những
PPDH này cần phải được hệ thống hoá khi đưa vào nhà trường THCS; phải
được cụ thể hoá thành các việc làm, các hoạt động cụ thể của giáo viên khi
giảng dạy trên lớp thì mới có thể mang lại hiệu quả cao.

1.1.2. Quản lý của hiệu trưởng trong đổi mới phương pháp dạy học ở
các trường trung học cơ sở
Quản lý là một hoạt động phổ biến trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội.
Theo nghĩa chung nhất, quản lý là quá trình tác động có mục đích, có tổ chức
của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý bằng việc vận dụng các chức năng
và phương tiện quản lý, nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng và cơ
hội của tổ chức để đạt được mục tiêu đặt ra.
Giáo dục là một lĩnh vực hoạt động cơ bản trong các lĩnh vực đời sống
xã hội. Để hoạt động giáo dục có chất lượng và hiệu quả cần thiết phải quản
lý. Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có tổ chức của
chủ thể quản lý giáo dục đến khách thể quản lý giáo dục nhằm thực hiện có
chất lượng, hiệu quả quá trình giáo dục.
Quản lý giáo dục được xem xét ở hai góc độ: quản lý vĩ mô và quản
lý vi mô. Quản lý vĩ mô được hiểu là những tác động tự giác của các chủ
thể quản lý đến các yếu tố trong hệ thống giáo dục quốc dân, để hệ thống
giáo dục vận hành có hiệu quả trong thực hiện mục tiêu phát triển giáo dục. Quản lý
22


giáo dục ở cấp độ vi mô là những tác động của chủ thể quản lý đến quá trình giáo
dục trong các nhà trường, các cơ sở giáo dục; nhằm thực hiện có chất lượng, hiệu
quả mục tiêu giáo dục của nhà trường, của cơ sở giáo dục.
Quản lý đổi mới PPDH là một nội dung chủ yếu trong quản lý giáo dục
ở nhà trường. Quản lý đổi mới PPDH là tổng hợp các tác động của chủ thể
quản lý giáo dục đến hoạt động đổi mới PPDH nhằm thực hiện có hiệu quả
hoạt động đổi mới PPDH và nâng cao chất lượng dạy học.
Trong Thông tư số 12/2011/TT-BGDĐT ngày 28 tháng 3 năm 2014
ban hành Điều lệ trường THCS, trường THPT và trường phổ thông có nhiều
cấp học ở Điều 19 có nêu nhiệm vụ và quyền hạn của hiệu trưởng:
a) Xây dựng, tổ chức bộ máy nhà trường;

b) Thực hiện các quyết nghị của Hội đồng trường được quy định tại
khoản 3 Điều 20 của Điều lệ này;
c) Xây dựng quy hoạch phát triển nhà trường; xây dựng và tổ chức thực
hiện kế hoạch nhiệm vụ năm học; báo cáo, đánh giá kết quả thực hiện trước
Hội đồng trường và các cấp có thẩm quyền;
d) Thành lập các tổ chuyên môn, tổ văn phòng và các hội đồng tư vấn
trong nhà trường; bổ nhiệm tổ trưởng, tổ phó; đề xuất các thành viên của Hội
đồng trường trình cấp có thẩm quyền quyết định;
đ) Quản lý giáo viên, nhân viên; quản lý chuyên môn; phân công công
tác, kiểm tra, đánh giá xếp loại giáo viên, nhân viên; thực hiện công tác khen
thưởng, kỉ luật đối với giáo viên, nhân viên; thực hiện việc tuyển dụng giáo
viên, nhân viên; ký hợp đồng lao động; tiếp nhận, điều động giáo viên, nhân
viên theo quy định của Nhà nước;
e) Quản lý học sinh và các hoạt động của học sinh do nhà trường tổ
chức; xét duyệt kết quả đánh giá, xếp loại học sinh, ký xác nhận học bạ, ký
xác nhận hoàn thành chương trình tiểu học cho học sinh tiểu học (nếu có)

23


của trường phổ thông có nhiều cấp học và quyết định khen thưởng, kỷ luật
học sinh;
g) Quản lý tài chính, tài sản của nhà trường;
h) Thực hiện các chế độ chính sách của Nhà nước đối với giáo viên,
nhân viên, học sinh; tổ chức thực hiện quy chế dân chủ trong hoạt động của
nhà trường; thực hiện công tác xã hội hoá giáo dục của nhà trường;
i) Chỉ đạo thực hiện các phong trào thi đua, các cuộc vận động của
ngành; thực hiện công khai đối với nhà trường;
k) Được đào tạo nâng cao trình độ, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ
và hưởng các chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật”.

Theo đó quản lý chuyên môn là nội dung trọng tâm của hiệu trưởng;
bảo đảm cho hoạt động dạy học, giáo dục ở nhà trường diễn ra đúng kế
hoạch; đạt được chất lượng cao. Trong quản lý chuyên môn, quản lý phương
pháp dạy học và đổi mới PPDH là khâu đột phá để nâng cao chất lượng dạy
học. Hiệu trưởng vừa là người quản lý cao nhất, vừa là người lãnh đạo, chỉ
đạo đổi mới PPDH ở nhà trường.
Từ những phân tích trên đây, Chúng tôi quan niệm;
Quản lý của hiệu trưởng trong đổi mới PPDH ở các trường trung học
cơ sở là tổng hợp các tác động có mục đích, có tổ chức, của hiệu trưởng đến
hoạt động đổi mới PPDH nhằm làm thay đổi cách thức dạy - học của giáo
viên và học sinh theo chiều hướng tiến bộ và thực hiện có hiệu quả mục đích,
nhiệm vụ giáo dục ở trung học cơ sở.
Mục tiêu quản lý của hiệu trưởng trong đổi mới PPDH: nhằm đảm bảo
cho hoạt động đổi mới PPDH được thực hiện đúng hướng, chặt chẽ khoa học;
tạo được thay đổi căn bản về cách dạy và cách học của giáo viên và học sinh
theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh và nâng
cao chất lượng, hiệu quả dạy học THCS.
Chủ thể quản lý đổi mới PPDH ở THCS, bao gồm: các cán bộ thuộc các
phòng, sở giáo dục – đào tạo; các cán bộ, giáo viên, học sinh của các trường

24


THCS. Chủ thể trực tiếp quản lý đổi mới PPDH là hiệu trưởng, các phó hiệu
trưởng, tổ trưởng tổ chuyên môn và giáo viên Trong đó hiệu trưởng giữ vai trò
quan trọng nhất.
Nội dung quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở THCS bao gồm: quản lý
xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH; quản lý tổ chức thực hiện hoạt động đổi
mới PPDH; quản lý hoạt động đổi mới PPDH của tổ chuyên môn, giáo viên,
học sinh; kiểm tra hoạt động đổi mới PPDH; kích thích tạo động lực trong đổi

mới PPDH.
Phương pháp quản lý của hiệu trưởng trong đổi mới PPDH bao gồm
các phương pháp quản lý: các phương pháp tâm lý - giáo dục; các phương
pháp hành chính; các phương pháp kích thích tạo động lực đổi mới PPDH.
Hiệu trưởng sử dụng các cách thức quản lý tác động lên nhận thức, trí
tuệ, tình cảm, ý thức và nhân cách của các lực lượng sư phạm trong nhà
trường, nhằm hiện có hiệu quả nội dung và mục tiêu đổi mới PPDH ở các
trường THCS.
Hiệu trưởng sử dụng các phương pháp hành chính đó là tiến hành
nghiên cứu các văn bản của trên về đổi mới PPDH ở các trường THCS, ra
quyết định và triển khai các mặt hoạt động của nhà trường trong đó có hoạt
động đổi mới PPDH là nhiệm vụ quan trong của nhà trường.
Hiệu trưởng sử dụng phương pháp kích thích động viên khen thưởng
các cá nhân và bộ phận thực hiện tốt công tác giảng dạy và đổi mới PPDH
trong nhà trường THCS.
Hiệu trưởng quản lý các phương tiện cơ sở vật chất nhằm phục vụ đổi
mới PPDH bao gồm chế định giáo dục - đào tạo, bộ máy tổ chức và nhân lực
dạy học, nguồn tài lực - vật lực phục vụ dạy học, hệ thống thông tin và môi
trường dạy học... trong các trường THCS.
1.2. Nội dung quản lý của hiệu trưởng trong đổi mới phương pháp
dạy học ở các trường trung học cơ sở

25


1.2.1. Nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể quản lý hoạt động đổi
mới phương pháp dạy học
Nhận thức và thái độ, ý thức trách nhiệm của các chủ thể có vị trí quan
trọng trong đổi mới PPDH ở các trường THCS; Sự thay đổi trong nhận thức sẽ
dẫn đến sự thay đổi trong tổ chức thực hiện; do vậy, để quản lý đổi mới PPDH ở

THCS, trước hết hiệu trưởng phải quan tâm quản lý về nhận thức và thái độ, ý
thức trách nhiệm của các chủ thể quản lý trong thực hiện đổi mới PPDH.
Trong thực hiện đổi mới PPDH ở các trường THCS, giáo viên và học
sinh là chủ thể trực tiếp thực hiện; do vậy, hiệu trưởng và các chủ thể quản lý
cần quan tâm quản lý về nhận thức, thái độ, ý thức trách nhiệm của giáo viên
và học sinh trong đổi mới PPDH.
Với giáo viên, hiệu trưởng và các chủ thề quản lý cần quản lý nhận thức
của họ trên những nội dung như: sự cần thiết đổi mới PPDH; nhận thức về lý
thuyết và cách thức tiến hành các PPDH; nhận thức về mối quan hệ giữa đổi
mới phương pháp với các thành tố khác của quá trình dạy học. Trong quá trình
quản lý các chủ thể quản lý cần tác động đến nhu cầu được tôn trọng, tôn vinh,
được tự khẳng định mình, đồng thời có sự động viên về tinh thần và bồi dưỡng
bằng vật chất tương xứng với khả năng và sự cống hiến của mỗi giáo viên.
Với học sinh, để xây dựng thái độ, động cơ, ý thức học tập theo phương
hướng đổi mới PPDH, công tác quản lý trước hết cần giáo dục, xây dựng nhu cầu,
hứng thú học tập và xa hơn là ước mơ, hoài bão, …Hứng thú học tập có thể được
hình thành từ nội dung, phương pháp, phương tiện và hình thức tổ chức dạy học
của giáo viên, từ truyền thống hiếu học của gia đình dòng họ, từ phong trào học
tập của địa phương,... Tuy nhiên, PPDH và mối quan hệ thầy- trò có ảnh hưởng
trực tiếp đến hứng thú và quan trọng hơn là nó nằm trong tầm tay điều khiển của
người thầy. Vì vậy, quản lý việc giáo dục, xây dựng động cơ, ý thức trách nhiệm
trong học tập có mối quan hệ biện chứng với việc đổi mới PPDH.
1.2.2. Xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học
26


Để đổi mới PPDH đạt chất lượng, hiệu quả cao cần phải xác định rõ kế
hoạch, lộ trình thực hiện. Hiệu trưởng là người chủ trì và trực tiếp xây dựng kế
hoạch đổi mới PPDH; đưa toàn bộ hoạt động đổi mới PPDH vào kế hoạch, trong
đó xác định nội dung các bước đi, biện pháp, lực lượng thực hiện và đảm bảo các

nguồn lực để đạt được các mục tiêu đã đề ra. Kế hoạch hóa đổi mới PPDH có thể
tách riêng hoặc nằm trong kế hoạch tổng thể của nhà trường, được xây dựng theo
từng năm học, mang tính pháp quy, tức là được Hội đồng sư phạm nhà trường
thông qua và được quản lý có thẩm quyền trực tiếp phê duyệt.
Kế hoạch hóa đổi mới PPDH đảm bảo cho hoạt động đổi mới PPDH
được thực hiện có cơ sở khoa học; huy động tối đa và hiệu quả các nguồn lực,
phối hợp chặt chẽ các lực lượng trong nhà trường để thực hiện hiệu quả hoạt
động đổi mới PPDH. Đây là một nội dung quan trọng, hiệu trưởng và các chủ
thể quản lý cần phải quan tâm quản lý việc thực hiện kế hoạch đổi mới PPDH
ở các trường THCS
Các chủ thể quản lý xây dựng kế hoach đổi mới PPDH phải được xác
định dựa trên những định hướng về đổi mới PPDH của Đảng, của Nhà nước
và các văn bản hướng dẫn thực hiện của các cấp quản lý giáo dục và căn cứ
vào điều kiện thực tế của nhà trường về tổ chức bộ máy, về nguồn lực và các
điều kiện khác, bảo đảm kế hoạch cụ thể, khoa học và mang tính khả thi. Xây
dựng kế hoạch hoạt động đổi PPDH phải mang tính cụ thể, tức là xác định
được mục tiêu cần đạt, dự kiến được nguồn lực để thực hiện (nhân lực, tài lực,
vật lực), phân bố thời gian hợp lý, xác định rõ trách nhiệm của từng chủ thể
liên quan và đề ra những biện pháp có tính khả thi để thực hiện.
1.2.3. Tổ chức đổi mới phương pháp dạy học
Tổ chức, chỉ đạo là một chức năng của quản lý, có vai trò định hướng
và hiện thực hóa mục tiêu kế hoạch và tạo nên sức mạnh tổng hợp của tập thể,
nếu việc phân phối và sắp xếp các nguồn lực được tổ chức một cách khoa học
và hợp lý. Do vậy, trong quản lý đổi mới PPDH ở các trường THCS, hiệu
27