Chính sách trợ giúp xã hội trong chăm sóc sức khỏe tâm thần tại việt nam tt

PHẦN MỞ ĐẦU

tiêu chí để đánh giá chính sách.
Thứ hai, phân tích thực trạng chính sách TGXH trong

1. Tính cấp thiết của đề tài
Tính đến thời điểm hiện tại, Việt Nam cơ bản đã xây dựng
được khá đầy đủ hệ thống CSSKTT từ Trung ương đến địa phương
theo xu hướng quốc tế và phù hợp với điều kiện nguồn lực của Việt
Nam. Kết quả đạt được của các chính sách là không thể phủ nhận, một
bộ phận NTT, người RNTT và gia đình họ đã có cuộc sống dễ chịu
hơn. Các chính sách TGXH trong CSSKTT góp phần tích cực vào việc
hoàn thành mục tiêu ASXH của đất nước. Song, bên cạnh những kết
quả đạt được thì hệ thống chính sách TGXH trong CSSKTT của Việt
Nam vẫn còn tồn tại khá nhiều điểm hạn chế, hạn chế từ việc hoạch
định đến tổ chức thực thi chính sách. Do đó, việc nghiên cứu đề tài luận
án “Chính sách TGXH trong CSSKTT tại Việt Nam” có ý nghĩa
quan trong cả về mặt lý luận và thực tiễn.
2. Mục tiêu nghiên cứu

CSSKTT tại Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2011 (là năm Đề án
1215 của Thủ tướng Chính phủ được ban hành) đến hết năm 2015.
Từ đó, chỉ rõ những điểm mạnh cũng như những điểm yếu của chính
sách, lý giải nguyên nhân dẫn tới những điểm mạnh, điểm yếu của
chính sách.
Thứ ba, đề xuất các giải pháp có cơ sở khoa học nhằm hồn
thiện chính sách TGXH trong CSSKTT tại Việt Nam phù hợp với
điều kiện nguồn lực trong nước và bối cảnh hội nhập quốc tế của
Việt Nam.
3. Câu hỏi nghiên cứu
Cần phải có những giải pháp và kiến nghị nào nhằm hồn

thiện chính sách TGXH trong CSSKTT tại Việt Nam?
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của luận án là: Chính sách TGXH

2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở khoa học và thực tiễn đánh giá về thực trạng
chính sách TGXH trong CSSKTT tại Việt Nam, luận án đề xuất các
giải pháp chủ yếu, có căn cứ khoa học rõ ràng nhằm hồn thiện chính
sách TGXH trong CSSKTT tại Việt Nam định hướng đến năm 2020,
tầm nhìn đến năm 2025.

trong CSSKTT tại Việt Nam.
- Về nội dung: Luận án sẽ tập trung đi sâu vào 05 chính sách
cơ bản sau:
+ Chính sách trợ cấp xã hội;
+ Chính sách phát triển cơ sở bảo trợ xã hội;
+ Chính sách đào tạo nghề và tạo việc làm;

2.2. Mục tiêu cụ thể
Thứ nhất, xây dựng khung lý thuyết cho nghiên cứu về chính
sách TGXH trong CSSKTT. Xác định những chính sách cơ bản,
những nhân tố ảnh hưởng đến chính sách, đồng thời làm rõ những

1

+ Chính sách phát triển các dịch vụ cơng tác xã hội;
+ Chính sách phát triển NNL làm công tác TGXH.
- Về không gian: Luận án tập trung nghiên cứu chính sách

2

TGXH trong CSSKTT trên phạm vi toàn quốc.

7.2. Về mặt thực tiễn

- Về thời gian: Luận án xem xét, đánh giá thực trạng chính

Luận án đánh giá những kết quả đạt được, những tồn tại hạn

sách TGXH trong CSSKTT tại Việt Nam từ năm 2010 đến năm

chế của chính sách TGXH trong CSSKTT tại Việt Nam trong giai

2015; đưa ra quan điểm, định hướng, giải pháp hồn thiện chính sách

đoạn 2010-2015; Đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện chính

TGXH trong CSSKTT tại Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến

sách đến năm 2020.

năm 2025.

Ngồi ra, kết quả nghiên cứu của luận án là tài liệu tham

5. Quy trình nghiên cứu

khảo cho các nghiên cứu tiếp theo về chính sách TGXH trong

Bước 1: Nghiên cứu tài liệu nhằm xác định khung lý thuyết
về chính sách TGXH trong CSSKTT.
Bước 2: Thu thập tài liệu, số liệu và tiến hành phân tích thực
trạng chính sách TGXH trong CSSKTT tại Việt Nam trong giai đoạn

CSSKTT tại Việt Nam.
8. Bố cục của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục,
nội dung chính của luận án được chia thành 05 chương.

2010-2015; đánh giá những điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân
Chương I

của những điểm mạnh, điểm yếu trong chính sách TGXH trong

TỔNG QUAN CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU

CSSKTT tại Việt Nam.
Bước 3: Trên cơ sở kết luận phân tích thực trạng, đề xuất

1.1. Các nghiên cứu nước ngồi

một số định hướng và giải pháp nhằm hồn thiện chính sách TGXH

Trong mục này, luận án liệt kê một số cơng trình nghiên cứu có

trong CSSKTT tại Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025.

liên quan đến đề tài được nghiên cứu bởi các tác giả (tổ chức, cá nhân) nước

6. Tóm tắt phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu, luận án sử dụng nhiều
phương pháp nghiên cứu với khung nghiên cứu sẽ được trình bày cụ
thể trong chương III.

ngồi; đồng thời, phân tích, đánh giá những kết quả nghiên cứu mà các cơng
trình đã đạt được, cũng như những vấn đề có liên quan đến đề tài luận án
mà chưa được các cơng trình đề cập nghiên cứu hoặc nghiên cứu chưa đầy
đủ, trọn vẹn. Các cơng trình được chia thành 03 nhóm sau:

1.1.1. Các nghiên cứu liên quan đến sức khỏe tâm thần

7. Các kết quả nghiên cứu

Một số cơng trình tiêu biểu như:

7.1. Về mặt khoa học
Luận án bổ sung, làm rõ khung lý thuyết nghiên cứu chính
sách TGXH trong CSSKTT.

“Bản đồ SKTT 2011 (Mental Health Atlas 2011)” của Tổ
chức Y tế thế giới - WHO.
“Chương trình hành động SKTT 2013-2020” (cơng bố tháng

3

4


5/2013) của WHO.

Glied năm 2006.

Nghiên cứu “Reform of the MOLISA Centres for persons
with severe mental disorders”của tác giả Harry Minas năm 2009.
Bài viết “SKTT và chương trình nghị sự thế giới”của các tác
giả Anne Becker và Arthur Kleinman.
1.1.2. Các nghiên cứu liên quan đến hệ thống CSSKTT
Một số cơng trình tiêu biểu như:

Báo cáo “Lồng ghép SKTT vào hệ thống chăm sóc sức khỏe
ban đầu” (xuất bản năm 2008) và báo cáo “Cải thiện hệ thống y tế
và dịch vụ SKTT” (xuất bản năm 2009) của WHO.
Tài liệu “Lồng ghép SKTT vào chăm sóc sức khỏe ban
đầu”của WHO xuất bản năm 2008.

Luận án tiến sĩ “Chính sách SKTT và Nhà nước phúc lợi:
Nghiên cứu về cách Thụy Điển, Pháp, và Anh phục vụ các nhóm mục
tiêu”của tác giả Anna Melke, bảo vệ tại Đại học Gothenburg, năm
2010.
1.2. Các nghiên cứu trong nước
1.2.1. Các nghiên cứu liên quan đến sức khỏe tâm thần
Một số cơng trình tiêu biểu như:

Dự án “Phụ nữ chia sẻ kinh nghiệm chăm sóc sức khỏe tâm
trí từ các ví dụ điển hình tích cực tại cộng đồng” do Grand
Challenges Canada tài trợ với sự hợp tác của Hội phụ nữ tỉnh Bắc
Giang - năm 2012-2013.

Nghiên cứu “Mental health, Pearson Education Inc-Allyn

Một số nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo

and Bacon” của các tác giả Jerry L.Johnson và George Grant, Jr năm

Phát triển Cộng đồng (RTCCD): (1) Tỷ lệ rối nhiễu tâm trí ở bà mẹ

2005.

và trẻ em tại năm tỉnh dự án Young Lives (2001-02) (Dự án Young
Bài viết “SKTT ở Malaysia: Lịch sử, vấn đề hiện tại và

Lives tại Việt Nam - DFID); (2) Gánh nặng rối nhiễu tâm trí trong

hướng phát triển tương lai” của các tác giả Sheu Tsuey Chong, M.

dân chúng Đà Nẵng, Khánh Hòa (2006-07) (Dự án phát triển hệ

S. Mohamad, và A. C. Er.

thống CSSKTT dựa vào cộng đồng tại Đà Nẵng, Khánh Hòa (tài trợ

1.1.3. Các nghiên cứu liên quan đến chính sách CSSKTT

AP/VVAF);...

Một số cơng trình tiêu biểu như:

Bài viết “Cải cách dịch vụ SKTT ở Nhật”của các tác giả
Hiroto Ito và Lloyd Sederer, đăng trên tạp chí Harvard Review of

Psychiatry, số 7, quyển 4, năm 1999.
Cuốn “Khỏe hơn nhưng khơng khỏe mạnh: Chính sách
SKTT của Mỹ từ năm 1950”của các tác giả Richard Frank và Sherry

5

1.2.2. Các nghiên cứu liên quan đến hệ thống CSSKTT
Một số cơng trình tiêu biểu như:

Báo cáo “Khảo sát các mơ hình CSSKTT phát triển bởi các
tổ chức phi chính phủ ở Việt Nam” được thực hiện bởi Cục BTXHTrung tâm RTCCD năm 2010.
Dự án “Đánh giá thực trạng hệ thống chăm sóc sức khỏe

6


tâm trí thuộc quản lý của Bộ Lao động, Thương binh & Xã hội”
doWHO tài trợ, hợp tác vớiBộ LĐTBXH năm 2010.
Nghiên cứu “Đánh giá thực trạng Hệ thống CSSKTT thuộc
quản lý của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội” của WHO tại Việt
Nam năm 2011.

1.3.2. Khoảng trống cho các nghiên cứu tiếp theo
Bên cạnh những kết quả nêu trên, căn cứ và nhiệm vụ của
luận án cho thấy cịn có một số vấn đề liên quan tới chính sách
TGXH trong CSSKTT ở nước ta:
Một là, làm rõ thêm các vấn đề lý luận và thực tiễn về chính

1.2.3. Các nghiên cứu liên quan đến chính sách CSSKTT
Một số cơng trình tiêu biểu như:

Dự án “Đánh giá chi phí - lợi ích mơ hình chăm sóc sức

sách TGXH trong CSSKTT.
Hai là, xác định những vấn đề cần giải quyết của chính sách
TGXH trong CSSKTT.

khoẻ tâm trí dựa vào cộng đồng tại Hà Tây và Hà Nam” doWHO Hà

Ba là, khảo sát, đánh giá thực trạng chính sách TGXH trong

Nội tài trợ với sự hợp tác của Tổng hội Y học Việt Nam, Bệnh viện

CSSKTT ở Việt Nam trong giai đoạn 2010-2015, làm rõ những điểm

Tâm thần TW I - năm 2007.

mạnh, điểm yếu và rút ra nguyên nhân của những điểm mạnh, điểm

Báo cáo “Đánh giá kết quả thực hiện Đề án TGXH và

yếu đó. Trên cơ sở đó đề xuất định hướng và giải pháp hoàn thiện

PHCN cho NTT, người rối nhiễu tâm trí giai đoạn 2011-2015 và

chính sách TGXH trong CSSKTT trong giai đoạn 2016-2020, định

định hướng giai đoạn 2016-2020” của Bộ Lao động - Thương binh

hướng đến năm 2025.

và Xã hội năm 2015.
1.3. Khoảng trống nghiên cứu

Chương II

1.3.1. Một số vấn đề đạt được sự nhất trí cao
Một là, khẳng định sự cần thiết của cơng tác CSSKTT và
TGXH trong CSSKTT.

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
VỀ CHÍNH SÁCH TGXH TRONG CSSKTT
2.1. TGXH trong CSSKTT

Hai là, xác định chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan nhà
nước trong việc ban hành, tổ chức thực thi chính sách CSSKTT và
chính sách TGXH trong CSSKTT.
Ba là, nhất trí về sự thay đổi cơ chế, chính sách đối với NTT,

2.1.1. Sức khỏe tâm thần và CSSKTT
2.1.1.1. Quan điểm về sức khỏe tâm thần
Ở nội dung này, sau khi dẫn dắt một số quan điểm có liên quan,
luận án đưa ra khái niệm SKTT như sau: Sức khoẻ tâm thần là một trạng

người rối nhiễu tâm trí phù hợp với q trình hội nhập quốc tế của

thái khơng có rối loạn hay dị tật tâm thần mà cịn là một trạng thái tâm

đất nước.

thần hoàn toàn thoải mái, cần phải có chất lượng ni sống tốt, có được sự
cân bằng và hòa hợp giữa cá nhân, người xung quanh và môi trường xã

7

8


hội.

việc cung cấp nguồn tài chính hàng tháng, dịch vụ hỗ trợ chăm sóc sức

2.1.1.2. CSSKTT

khoẻ, giáo dục, tạo việc làm và các dịch vụ TGXH khác.

Ở nội dung này, luận án đưa ra khái niệm CSSKTT và khái quát
mô hình CSSKTT đối với NTT và RNTT:CSSKTT là sự chung tay của Nhà

2.2.2. Mục tiêu và tiêu chí đánh giá chính sách TGXH trong CSSKTT
2.2.2.1. Mục tiêu của chính sách TGXH trong CSSKTT

nước, cộng đồng xã hội và mỗi cá nhân trong việc thực hiện một tập hợp

Mục tiêu tổng thể của chính sách là cải thiện tình trạng SKTT cộng

các cơng việc có tính chất hệ thống nhằm nâng cao tình trạng SKTT của

đồng, đảm bảo cơng bằng, ổn định và phát triển bền vững về chính trị, kinh

người dân.

tế và xã hội của quốc gia.
Mục tiêu cụ thể của chính sách TGXH trong CSSKTT bao gồm: (i)

2.1.2. TGXH trong CSSKTT

Tăng cường khả năng phòng ngừa và giảm nguy cơ mắc bệnh tâm thần

2.1.2.1. Khái niệm
Qua việc làm rõ những vấn đề có liên quan đến TGXH, luận án rút
ra khái niệm TGXH trong CSSKTT như sau: TGXH trong CSSKTTlà các
biện pháp, giải pháp của Nhà nước đối với những người gặp các vấn đề về
sức khoẻ tâm thần thơng qua các chính sách, chương trình, đề án, nhằm
giúp họ điều trị, khắc phục những khó khăn hiện tại, tạo điều kiện cho họ ổn
định cuộc sống trong tương lai; từ đó, làm giảm gánh nặng cho gia đình và

trong nhân dân; (ii) Tăng cường khả năng điều trị, phục hồi chức năng và
hòa nhập cộng đồng đối với người mắc bệnh tâm thần
2.2.2.2. Tiêu chí đánh giá chính sách TGXH trong CSSKTT
Luận án sử dụng 03 tiêu chí đánh giá chính sách TGXH trong
CSSKTT: Tính hiệu lực; Tính hiệu quả; Sự phù hợp. Các tiêu chí này được
xây dựng thành những tiêu chí bộ phận (định tính và định lượng) cụ thể.
2.2.3. Chủ thể và đối tượng của chính sách TGXH trong CSSKTT

xã hội.

2.1.2.2. Hệ thống TGXH trong CSSKTT
Hệ thống TGXH trong CSSKTT là tập hợp của các cơ quan, đơn vị
có liên quan, cùng với các chính sách, chương trình, dự án và cơ sở dữ liệu

cơng nghệ,... nhằm thực hiện mục tiêu của Đảng và Nhà nước về CSSKTT

2.2.3.1. Chủ thể của chính sách TGXH trong CSSKTT
Chủ thể của chính sách bao gồm các cơ quan từ Trung ương đến
địa phương với các chức năng, nhiệm vụ khác nhau từ: hoạch định, tổ chức
triển khai chính sách.
2.2.3.2. Đối tượng của chính sách TGXH trong CSSKTT

trong nhân dân.
2.2. Chính sách TGXH trong CSSKTT
2.2.1. Khái niệm chính sách TGXH trong CSSKTT
Chính sách TGXH trong CSSKTT - một bộ phận của chính sách
an sinh xã hội, là tổng thể các quan điểm, giải pháp,công cụ mà Nhà nước
sử dụng để giúp đối tượng BTXH mắc các rối loạn tâm thần khắc phục khó

(i) Tổ chức, đơn vị cung cấp dịch vụ CSSKTT;
(ii) Nhân lực thực hiện các dịch vụ CSSKTT;
(iii) Những đối tượng BTXH.
2.2.4. Các chính sách bộ phận của chính sách TGXH trong CSSKTT
Luận án đi sâu vào nghiên cứu 05 chính sách bộ phận:

khăn và hỗ trợ họ hòa nhập với cuộc sống. Việc bảo đảm này thông qua

9

10


gồm: (i) Năng lực quản lý của các đơn vị; (ii) Cơ sở vật chất của các

2.2.4.1. Chính sách trợ cấp xã hội
Chính sách TCXH trong CSSKTT có bản chất là việc Nhà nước cấp
cho đối tượng chính sách một khoản tiền hàng tháng để mua lương thực, thực

đơn vị; (iii) Nguồn nhân lực.
2.2.5.2. Nhóm nhân tố thuộc về đối tượng thụ hưởng chính sách

phẩm và các chi tiêu cần thiết khác phục vụ cho nhu cầu cuộc sống.
2.2.4.2. Chính sách phát triển cơ sở bảo trợ xã hội
Chính sách phát triển cơ sở BTXH có bản chất là việc Nhà nước
cấp kinh phí cho đầu tư xây dựng mới hoặc sửa chữa, cải tạo, nâng cấp các

Luận án xác định những nhân tố thuộc các đơn vị này bao gồm: (i)
Quy mô của đối tượngthụ hưởng; (ii) Nhu cầu trợ giúp của các đối tượng;
(iii) Năng lực cá nhân của đối tượng thụ hưởng.

2.2.5.3. Nhóm nhân tố thuộc về cơ quan quản lý nhà nước

cơ sở BTXH nhằm tăng cường năng lực phục vụ của các cơ sở BTXH.
2.2.4.3. Chính sách đào tạo nghề và tạo việc làm
Chính sách này có bản chất là việc Nhà nước phối hợp với các cơ
sở BTXH, các đơn vị dạy nghề ở các địa phương tạo điều kiện để các đối

Luận án xác định những nhân tố thuộc các đơn vị này bao gồm: (i)
Năng lực hoạch định chính sách và tổ chức thực thi của các cơ quan; (ii)
Nhận thức của các cấp, ngành về sự cần thiết của TGXH trong CSSKTT;

2.2.5.4. Nhóm nhân tố thuộc về mơi trường của chính sách

tượng chính sách tiếp cận và sử dụng dịch vụ đào tạo, bình đẳng như các

thành viên khác trong xã hội.

Luận án xác định những nhân tố thuộc các đơn vị này bao gồm: (i)
Thể chế, pháp luật, chính sách, quy định của Nhà nước; (ii) Điều kiện phát

2.2.4.4. Chính sách phát triển các dịch vụ công tác xã hội
Dịch vụ CTXH hướng đến việc trợ giúp cho các cá nhân, gia đình,
cộng đồng, đặc biệt là các đối tượng xã hội “yếu thế” giúp họ phát triển khả
năng của bản thân, gia đình cùng với cộng đồng và sự trợ giúp của nhà
nước, để họ tự vươn lên hòa nhập đời sống cộng đồng.
2.2.4.5. Chính sách phát triển NNL làm cơng tác TGXH
Mục tiêu của chính sách là phát triển CTXH trở thành một nghề ở
Việt Nam. Nâng cao nhận thức của toàn xã hội về nghề CTXH; xây dựng

triển kinh tế - xã hội đất nước (bối cảnh của chính sách); (iii) Mơi trường
quốc tế.
2.3. Kinh nghiệm về chính sách TGXH trong CSSKTT tại một số nước
trên thế giới
Luận án phân tích kinh nghiệm của: Mỹ, Úc, Thụy Điển, Pháp,
một số quốc gia Châu Phi,một số quốc gia Châu Á, từ đó rút ra bài học kinh
nghiệm cho Việt Nam trong xây dựng và tổ chức thực thi chính sách TGXH
trong CSSKTT.

đội ngũ cán bộ, viên chức, nhân viên và cộng tác viên CTXH đủ về số
lượng, đạt yêu cầu về chất lượng.
2.2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến chính sách TGXH trong CSSKTT

2.2.5.1. Nhóm nhân tố thuộc về các đơn vị tham gia cung cấp dịch vụ
CSSKTT
Luận án xác định những nhân tố thuộc các đơn vị này bao

11

12


Chương III
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

hiện bằng cách 02 phương pháp: một là, phát phiếu điều tra đến các đối
tượng; hai là, phương pháp phỏng vấn trực tiếp (phương pháp chuyên gia).
Thời gian thu thập dữ liệu sơ cấp được tiến hành trong 02 tháng:

3.1. Quy trình nghiên cứu
Bước 1: Phát hiện lỗ hổng nghiên cứu
Bước 2: Xác định câu hỏi nghiên cứu.

tháng 03/2016 và tháng 04/2016.

a) Chọn mẫu thu thập dữ liệu
(i) Nhóm thứ nhất: Điều tra 50 cán bộ làm việc tại Cục Bảo trợ xã

Bước 3. Thu thập dữ liệu

hội (thuộc Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội).

Bước 4. Phân tích dữ liệu
Bước 5. Xây dựng khung lý thuyết nghiên cứu luận án
3.2. Phương pháp thu thập và xử lý thông tin
3.2.1. Phương pháp thu thập và xử lý thông tin thứ cấp

Số liệu thứ cấp phục vụ cho phương pháp nghiên cứu được luận án

(ii) Nhóm thứ hai: Điều tra 30 Trung tâm BTXH và Trung tâm
ni dưỡng người tâm thần.
(iii) Nhóm thứ ba: Điều tra 100 cán bộ, nhân viên làm CTXH (làm
việc tại các cơ sở BTXH và các Trung tâm CTXH ở một số địa phương trên
cả nước).

thu thập từ các nguồn sau:
(i) Số liệu tổng hợp tại Cục Bảo trợ xã hội (thuộc Bộ Lao động -

(iv) Nhóm thứ tư: Điều tra 500 hộ gia đình có người thân mắc vấn
đề về SKTT nhận được trợ giúp của chính sách TGXH trong CSSKTT (chủ

Thương binh và Xã hội).
(ii) Báo cáo đánh giá thực hiện các Đề án, Chương trình, Dự án
liên quan đến TGXH trong CSSKTT.
(iii) Báo cáo phân tích tình hình CSSKTT ở Việt Nam của WHO
và một số tổ chức phi chính phủ.

yếu thực hiện ở Hà Nội và các tỉnh phía Bắc).

3.2.2.2. Phương pháp xử lý thơng tin sơ cấp
Số liệu sơ cấp thu thập được qua quá trình điều tra, khảo sát sẽ
được mã hóa và sử dụng phần mềm phân tích thống kê SPSS 22.

(iv) Số liệu trong các bài báo, tham luận... cũng được tham khảo
trong q trình phân tích của luận án.
Sau khi thu thập số liệu, luận án thực hiện việc sắp xếp, phân loại
theo thời gian, theo từng nội dung cụ thể có liên quan đến các phần, mục

3.3. Các phương pháp phân tích
(i) Phương pháp nghiên cứu phân tích - tổng hợp.
(ii) Phương pháp nghiên cứu trừu tượng hóa khoa học.
(iii) Phương pháp nghiên cứu thống kê - so sánh.

trong luận án để thuận tiện cho việc sử dụng các dữ liệu này trong các phân
tích, đánh giá.
3.2.2. Phương pháp thu thập và xử lý thông tin sơ cấp

3.2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp
Việc thu thập dữ liệu sơ cấp phục vụ cho nghiên cứu được thực

13

14


Chương IV
THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH TGXH TRONG CSSKTT TẠI
VIỆT NAM
4.1. Thực trạng sức khỏe tâm thần và nhu cầu CSSKTT tại Việt Nam
4.1.1. Thực trạng sức khỏe tâm thần tại Việt Nam
Thời gian qua, số lượng đối tượng bị rối loạn tâm trí lớn; sự biến
động số lượng ở mỗi nhóm đối tượng tâm trí rất khác nhau.
4.1.2. Nhu cầu CSSKTT tại Việt Nam
Việc điều trị hiện nay mới chỉ tập trung vào các đối tượng động
kinh, tâm thần phân liệt và các bệnh rối loạn tâm thần nặng. Nhóm bệnh có tỷ
lệ mắc cao trong cộng đồng và các bệnh có khả năng điều trị được như các rối

giúp các đối tượng BTXH.
Thời gian qua, tài chính cho hệ thống CSSKTT ở Việt Nam
hoàn toàn do NSNN đảm nhiệm.
Theo đánh giá từ 50 cán bộ làm việc tại Cục BTXH, chính
sách TCXH đối với NTT của Việt Nam trong thời gian qua mặc dù
đã đạt được những thành công bước đầu trong việc hỗ trợ đối tượng
này và gia đình cải thiện khó khăn trong cuộc sống, nhưng thực tế
vẫn cịn rất nhiều khó khăn, vướng mắc cần phải được nghiên cứu
khắc phục trong thời gian tới.
4.2.2. Chính sách phát triển cơ sở bảo trợ xã hội

loạn tâm thần dạng trầm cảm, lo âu, mất ngủ, nghiện rượu... chiếm đến 80%

(i) Đề án 1215/QĐ-TTg

gánh nặng bệnh tâm thần cộng đồng chưa là trọng tâm của chương trình

(ii) Quyết định số 1364/QĐ-LĐTBXH
Mặc dù chính sách phát triển cơ sở BTXH trong giai đoạn

CSSKTT cộng đồng.
4.2. Thực trạng chính sách TGXH trong CSSKTT tại Việt Nam

2011-2015 được Bộ LĐTBXH quan tâm khá sát, thành quả đạt được

4.2.1. Chính sách trợ cấp xã hội

cũng không nhỏ, tuy nhiên, theo ý kiến của nhiều cán bộ thì mặc dù

Tính đến thời điểm hiện tại, Việt Nam chưa có Luật cũng

lượng ngân sách bỏ ra để đầu tư, nâng cấp, xây mới hệ thống các cơ

như các quy phạm pháp luật quy định riêng về TCXH dành cho

sở BTXH trên cả nước hằng năm rất lớn, nhưng số lượng cũng như

người mắc vấn đề về SKTT, mà các quy định này được lồng ghép

tỷ lệ NTT được điều trị tại các cơ sở cũng như hiệu quả điều trị,

trong các quy định của chính sách trợ giúp chung đối với các đối

PHCN cho NTT không cao, không như mong đợi của Bộ LĐTBXH.

tượng BTXH:

4.2.3. Chính sách đào tạo nghề và tạo việc làm

(i) Nghị định số 67/2007/NĐ-CP ngày 13/4/2007 của Chính
phủ về chính sách trợ giúp các đối tượng BTXH.
(ii) Nghị định số 13/2010/NĐ-CP ngày 27/02/2010 của

(i) Luật Dạy nghề năm 2006 đã dành toàn bộ Chương VII
quy định dạy nghề cho NKT.
(ii) Bộ Luật Lao động năm 2012, tại Điều 176.

Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số

(iii) Điều 27 Luật Giáo dục nghề nghiệp năm 2014.

67/2007/NĐ-CP ngày 13/4/2007 của Chính phủ về chính sách trợ

Người mắc bệnh tâm thần là nhóm đối tượng đặc biệt vì

15

16


nhận thức của họ rất thấp, thậm chí là khơng có. Do đó, việc dạy

chương trình khung đào tạo ngành CTXH bậc đại học và bậc cao

nghề, tạo việc làm cho nhóm đối tượng này khơng phải là một cơng

đẳng.

việc đơn giản và không thể thể thực hiện một cách đại trà.Cũng

(ii) Bộ Nội vụ đã ban hành chức danh, mã ngạch viên chức

chính vì vậy mà tính đến thời điểm hiện tại, nước ta chưa có Luật

CTXH tại Thơng tư Số: 08/2010/TT-BNV ngày 25 tháng 08 năm

hay quy định nào riêng biệt dành cho công tác dạy nghề, tạo việc làm

2010 (Bộ Nội vụ, 2010).

cho người mắc vấn đề về SKTT.

Qua đánh giá của 50 cán bộ làm việc tại Cục BTXH thì

Kết quả đánh giá của 50 cán bộ làm việc tại Cục BTXH cho

chính sách phát triển NNL mức độ đáp ứng nhu cầu của công tác

thấy, Chính sách đào tạo nghề và tạo việc làm dành cho đối tượng là

CSSKTT nói riêng của đội ngũ này cịn thấp, địi hỏi Chính phủ cần

NTT hiện nay của Việt Nam được đánh giá khơng tốt.

có những biện pháp tích cực hơn trong tương lai.

4.2.4. Chính sách phát triển các dịch vụ công tác xã hội

(i) Quyết định số 32/2010/QĐ-TTg ngày 25/03/2010 của
Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển Nghề CTXH giai

4.3. Đánh giá chính sách TGXH trong CSSKTT tại Việt Nam
4.3.1. Đánh giá chính sách TGXH trong CSSKTT tại Việt Nam theo các
tiêu chí
Ở nội dung này, luận án sử dụng thông tin, dữ liệu thực tế cũng

đoạn 2010-2020 (Đề án 32).
(ii) Quyết định số 32/2010/QĐ-TTg; Thông tư liên tịch

như dữ liệu thu thập từ điều tra, khảo sát để tiến hành đánh giá 03 tiêu chí:

hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của

4.3.1.1. Đánh giá tính hiệu quả của chính sách

Trung tâm cung cấp dịch vụ CTXH cơng lập...

4.3.1.2. Đánh giá tính hiệu lực của chính sách

Theo đánh giá của 50 cán bộ làm việc tại Cục BTXH
thìChính sách phát triển các dịch vụ CTXH ở Việt Nam trong thời
gian qua vẫn chỉ đạt được ở mức trung bình khá. Việc phát triển hệ
thống cung cấp dịch vụ CTXH của Chính phủ cịn chậm, độ phủ
chưa đến 60% tỉnh/ thành phố trên cả nước. Mặc dù có các tổ chức
phi chính phủ tham gia cung cấp dịch vụ CTXH nhưng chính sách
của Nhà nước hỗ trợ các tổ chức này cịn khá hạn chế.
4.2.5. Chính sách phát triển nguồn nhân lực làm công tác TGXH

(i) Từ năm 2004, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành

17

4.3.1.3. Đánh giá sự phù hợp của chính sách
4.3.2. Đánh giá chính sách TGXH trong CSSKTT tại Việt Nam theo các
chính sách bộ phận

4.3.2.1. Điểm mạnh của chính sách TGXH trong CSSKTT tại Việt
Nam
Ở nội dung này, luận án tiến hành tổng kết những điểm mạnh trong
quá trình tổ chức thực thi 05 chính sách bộ phận của chính sách TGXH

trong CSSKTT ở Việt Nam giai đoạn 2010-2015.

4.3.2.2. Điểm yếu và nguyên nhân điểm yếu của chính sách TGXH
trong CSSKTT tại Việt Nam

18


Ở nội dung này, luận án tiến hành tổng kết những điểm yếu trong

cho người tâm thần dựa vào cộng đồng;

q trình tổ chức thực thi 05 chính sách bộ phận của chính sách TGXH

Thứ tư, hình thành các nhóm cán bộ, nhân viên và cộng tác

trong CSSKTT ở Việt Nam giai đoạn 2010-2015; Đồng thời, lý giải những

viên CTXH kết hợp với nhân viên y tế trợ giúp và PHCN cho người

nguyên nhân chủ yếu dẫn đến những điểm yếu này.

Chương V
QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CHÍNH SÁCH

tâm thần tại xã, phường, thị trấn có đơng đối tượng.
5.1.1.3. Trách nhiệm của các cơ quan trong thực hiện mục tiêu của
chính sách
Ở nội dung này, luận án xác định lại trách nhiệm trong thực hiện

TGXH TRONG CSSKTT TẠI VIỆT NAM

mục tiêu của chính sách TGXH trong CSSKTT ở Việt Nam của: Bộ

5.1. Quan điểm hồn thiện chính sách TGXH trong CSSKTT của

LĐTBXH, Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và

Nhà nước đến năm 2025

Đầu tư, Bộ Thông tin và Truyền thông, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc

5.1.1. Mục tiêu TGXH trong CSSKTT của Nhà nước đến năm

Trung ương; Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

2025

5.1.2. Quan điểm hồn thiện chính sách TGXH trong CSSKTT của

5.1.1.1. Mục tiêu chung

Nhà nước đến năm 2025

Huy động sự tham gia của xã hội nhất là gia đình, cộng đồng
trợ giúp về vật chất, tinh thần, PHCN cho người tâm thần để ổn định
cuộc sống, hòa nhập cộng đồng, phòng ngừa người rối nhiễu tâm trí

Thứ nhất, cần thống nhất được tầm nhìn và khung mục tiêu
quốc gia về CSSKTT ở Việt Nam.

Thứ hai, Bộ LĐTBXH và BYT cần tiến đến sự thống nhất

bị tâm thần góp phần bảo đảm ASXH.

trong việc tạo lập và vận hành mơ hình một hệ thống “CSSKTT cộng

5.1.1.2. Mục tiêu cụ thể

đồng” ở tuyến địa phương.

Thứ nhất, 90% số người tâm thần có hành vi nguy hiểm đến

Thứ ba, từ đề án 32, 1215, 930 và dự án CSSKTT cộng

gia đình, cộng đồng và số người tâm thần lang thang được PHCN

đồng, phối hợp thiết kế mơ hình hệ thống CSSKTT tuyến tỉnh theo

ln phiên tại các cơ sở BTXH;

khuyến cáo của WHO, trong đó có hai nhánh đi song song phối hợp

Thứ hai, 90% số người rối nhiễu tâm trí có nguy cơ cao bị
tâm thần, người tâm thần được tư vấn, trị liệu tâm lý và sử dụng các

với nhau.
Thứ tư, thành lập nhóm hỗ trợ kỹ thuật gồm các chuyên gia
đa ngành trong nước chuyên về CSSKTT thực hiện chức năng kết

dịch vụ cơng tác xã hội khác;

Thứ ba, 100% gia đình có NTT, 70% người RNTT có nguy
cơ cao bị tâm thần được nâng cao nhận thức về trợ giúp và PHCN
19

nối hỗ trợ cho cả Bộ LĐTBXH và BYT.
Thứ năm, từng bước hoàn thiện hệ thống TGXH.

20


Thứ sáu, nghiên cứu mở rộng chính sách TXXH, TGXH.

làm cho NTT, người RNTT sống tại các cơ sở BTXH. Vấn đề này

5.2. Giải pháp hồn thiện chính sách TGXH trong CSSKTT tại

cần được đưa vào mơ hình chăm sóc, điều trị, PHCN cho NTT,

Việt Nam

người RNTT của các cơ sở BTXH.

Ở nội dung này, căn cứ trên kết quả phân tích thực trạng và đánh

Thứ hai, đối với Sở LĐTBXH, Phịng LĐTBXH cần có kế

giá tình hình thực tế ở Việt Nam về các điều kiện nguồn lực, luận án đã tiến

hoạch triển khai chỉ đạo của Bộ LĐTBXH về đề dạy nghề và tạo việc

hành xây dựng 06 nhóm giải pháp tương ứng với 05 chính sách bộ phận của

làm cho NTT, người RNTT.

chính sách TCXH trong CSSKTT và 01 nhóm giải pháp khác:

5.2.1. Hồn thiện chính sách trợ cấp xã hội
Thứ nhất, Chính phủ xem xét điều chỉnh mức trợ cấp thường
xuyên tối thiểu hàng tháng dành cho NTT ở cả các cơ sở BTXH và ở
tại cộng đồng.
Thứ hai, giao cho UBND tỉnh xây dựng mức trợ cấp thường
xuyên hàng tháng cho NTT phù hợp với điều kiện của địa phương.
Thứ ba, Chính phủ tăng cường thu hút các nguồn vốn hỗ trợ
chính sách trợ cấp trong CSSKTT từ bên ngồi.
5.2.2. Hồn thiện chính sách phát triển cơ sở bảo trợ xã hội
5.2.2.1. Cải thiện và phát triển các Trung tâm Bảo trợ xã hội
5.2.2.2. Phát triển chương trình Nhà ở dựa vào cộng đồng
5.2.2.3. Phát triển mơ hình chăm sóc ni dưỡng dựa vào cộng đồng
5.2.3. Hồn thiện chính sách đào tạo nghề và tạo việc làm
Theo quan điểm của luận án, việc xây dựng một bộ luật riêng
dành cho NTT, người rối nhiễu tâm RNTT với vấn đề dạy nghề và
tạo việc làm cho nhóm người này nên được thực hiện ở cấp cơ sở.
Thứ nhất, đối với Bộ LĐTBXH cần chỉ đạo các Sở
LĐTBXH tổ chức khuyến khích, tạo điều kiện với các cơ sở BTXH
ở các địa phương đẩy mạnh phát triển vấn đề dạy nghề và tạo việc
21

5.2.4. Hồn thiện chính sách phát triển các dịch vụ công tác xã hội
5.2.4.1. Phát triển hệ thống cung cấp dịch vụ công tác xã hội công
lập

5.2.4.2. Phát triển hệ thống cung cấp dịch vụ công tác xã hội vận
hành bởi các tổ chức phi chính phủ
5.2.5. Hồn thiện chính sách phát triển nguồn nhân lực làm công
tác TGXH
Thứ nhất, đẩy mạnh đào tạo ngành CTXH trong các trường
Đại học, Cao Đẳng.
Thứ hai, cần có chính sách tuyển dụng nhân lực ngành
CTXH vào làm việc tại các cơ sở BTXH.
5.2.6. Một số giải pháp khác
5.2.6.1. Đẩy mạnh thực hiện CSSKTT tại cộng đồng
5.2.6.2. Tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của các cơ quan,
đơn vị và cộng đồng về CSSKTT
5.2.6.3. Nâng cao năng lực tổ chức thực thi chính sách của các đơn vị
5.3. Một số kiến nghị
Luận án đưa ra 10 kiến nghị nhằm hồn thiện chính sách
TCXH trong CSSKTT ở Việt Nam trong thời gian tới.

22


KẾT LUẬN
Qua quá trình nghiên cứu, luận án đã đạt được những kết quả
cụ thể như sau:
Thứ nhất, luận án đã xây dựng khung lý luận cho nghiên cứu
về chính sách TGXH trong CSSKTT.
Thứ hai, luận án vẽ bức tranh tổng thể về thực trạng chính
sách TGXH trong CSSKTT ở Việt Nam giai đoạn 2011-2015 với
nguyên tắc đảm bảo tính thời sự, logic và khoa học.
Thứ ba, luận án tiến hành đề xuất quan điểm, mục tiêu hồn
thiện chính sách TGXH trong CSSKTT ở Việt Nam đến năm 2020,

định hướng đến 2025 và tập trung đề xuất 06 nhóm giải pháp dựa
trên kết quả phân tích thực trạng cùng với việc đánh giá các điều
kiện nguồn lực cho thực hiện chính sách TGXH trong CSSKTT ở
Việt Nam.
Luận án được hồn thành dưới sự giúp đỡ lớn lao từ phía
giáo viên hướng dẫn, anh chị em đồng nghiệp và gia đình, bạn bè.
NCS một lần nữa bày tỏ sự cảm ơn chân thành!
Trân trọng!

23