Giải pháp tạo việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu số ở huyện phong thổ, tỉnh lai châu

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN ĐỨC THUẬN

GIẢI PHÁP TẠO VIỆC LÀM CHO THANH NIÊN DÂN
TỘC THIỂU SỐ Ở HUYỆN PHONG THỔ, TỈNH LAI CHÂU

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN ĐỨC THUẬN

GIẢI PHÁP TẠO VIỆC LÀM CHO THANH NIÊN DÂN
TỘC THIỂU SỐ Ở HUYỆN PHONG THỔ, TỈNH LAI CHÂU
Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ
Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Hướng dẫn khoa học: PGS. TS Phạm Bảo Dương

THÁI NGUYÊN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa được
công bố trong bất cứ công trình nào khác. Các thông tin trích dẫn trong luận
văn đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Tác giả luận văn

Nguyễn Đức Thuận


ii
LỜI CẢM ƠN
Trước hết với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc tôi xin gửi tới
Thầy PGS.TS Phạm Bảo Dương, người đã định hướng, trực tiếp hướng dẫn và
đóng góp ý kiến cụ thể cho kết quả cuối cùng để tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trường Đại học Kinh
tế & Quản trị Kinh doanh, Đại học Thái Nguyên cùng toàn thể các thầy, cô giáo
đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Cho phép tôi được gửi lời cảm ơn tới, UBND huyện Phong Thổ, phòng
Kinh tế, phòng Thống kê, phòng Tài nguyên và môi trường, UBND các xã, các
hộ gia đình tại các khu vực nghiên cứu đã cung cấp số liệu, thông tin giúp tôi
hoàn thành luận văn.
Xin cảm ơn sự giúp đỡ, động viên của tất cả các bạn bè, đồng nghiệp,

gia đình và những người thân đã là điểm tựa về tinh thần và vật chất cho tôi
trong suốt thời gian học tập nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Thái Nguyên, ngày

tháng

năm 2016

Tác giả

Nguyễn Đức Thuận


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................ ii
MỤC LỤC ................................................................................................. iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................ vi
DANH MỤC BẢNG ................................................................................ vii
MỞ ĐẦU ....................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................1
2. Mục tiêu của đề tài ..................................................................................3
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ..............................................................3
4. Ý nghĩa khoa học của đề tài ....................................................................4
5. Kết cấu đề tài ...........................................................................................4
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TẠO VIỆC LÀM
CHO THANH NIÊN DÂN TỘC THIỂU SỐ .........................................5
1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................5
1.1.1. Một số khái niệm ...............................................................................5

1.1.2. Vai trò của việc làm và tạo việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu số. 16
1.1.3. Đặc điểm của tạo việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu số .......... 18
1.1.4. Nội dung nghiên cứu tạo việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu
số .............................................................................................................. 19
1.1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến tạo việc làm cho thanh niên dân tộc
thiểu số ..................................................................................................... 21
1.2. Cơ sở thực tiễn .................................................................................. 23
1.2.1. Kinh nghiệm Tạo việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu số ở một
số địa phương trong nước ....................................................................... 23


iv
1.2.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu 27
Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................... 28
2.1. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................... 28
2.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................... 28
2.2.1. Phương pháp tiếp cận ..................................................................... 28
2.2.2. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu .............................................. 28
2.2.3. Phương pháp thu thập số liệu ......................................................... 29
2.2.4. Phương pháp xử lý và phân tích thông tin ..................................... 30
2.2.5. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ......................................................... 31
Chương 3. THỰC TRẠNG TẠO VIỆC LÀM CHO THANH NIÊN
DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở TỈNH LAI CHÂU ....................................... 36
3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ............................................................ 36
3.1.1. Điều kiện tự nhiên .......................................................................... 36
3.1.2. Tài nguyên thiên nhiên ................................................................... 38
3.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội ............................................................... 41
3.2. Thực trạng tạo việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu số huyện Phong
Thổ, tỉnh Lai Châu ................................................................................... 47
3.2.1. Thực trạng lao động việc làm của thanh niên dân tộc thiểu số huyện

Phong Thổ, tỉnh Lai Châu ........................................................................ 48
3.2.2. Tình hình thực hiện tạo việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu số
huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu ............................................................. 57
3.2.3. Đánh giá kết quả và hiệu quả giải pháp tạo việc làm cho thanh niên
dân tộc thiểu số huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu ................................... 70
3.3. Các yều tố ảnh hưởng tới tạo việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu số
tỉnh Lai Châu ............................................................................................ 78
3.3.1. Thành phần dân tộc và văn hóa ...................................................... 78
3.3.2. Giới tính ......................................................................................... 79
3.3.3. Trình độ chuyên môn ..................................................................... 81
3.3.4. Năng lực của cơ sở đào tạo nghề ................................................... 81


v
3.3.5. Chính sách của Đảng và Nhà nước ............................................... 82
Chương 4. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TẠO VIỆC LÀM CHO
THANH NIÊN DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở HUYỆN PHONG THỔ,
TỈNH LAI CHÂU ĐẾN NĂM 2020...................................................... 85
4.1. Định hướng tạo việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu số huyện Phong
Thổ............................................................................................................ 85
4.2. Giải pháp tạo việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu số huyện Phong
Thổ ............................................................................................................ 86
4.2.1. Đào tạo nghề cho thanh niên dân tộc thiểu số huyện Phong Thổ,
tỉnh Lai Châu ............................................................................................ 86
4.2.2. Hỗ trợ cho vay vốn phát triển kinh tế cho thanh niên dân tộc thiểu số 89
4.2.3. Hỗ trợ khuyến nông - khuyến lâm cho thanh niên dân tộc thiểu số .... 90
4.2.4. Tạo việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu số thông qua xuất khẩu
lao động .................................................................................................... 91
4.2.5. Các giải pháp khác ......................................................................... 93
4.3. Kiến nghị ........................................................................................... 96

4.3.1. Đối với nhà nước .......................................................................... 96
4.3.2. Đối với địa phương ....................................................................... 96
KẾT LUẬN ............................................................................................. 97
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................ 99
PHỤ LỤC .............................................................................................. 102


vi
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
CC
CLBKN
CP
CTVKN
DTTS

Nghĩa đầy đủ
Cơ cấu
Câu lạc bộ khuyến nông
Chính phủ
Cộng tác viên khuyển nông
Dân tộc thiểu số

EU

Liên minh châu Âu

ha

Héc ta

ILO

Tổ chức Lao Động Quốc Tế

KH

Kế hoạch

Lđ

Lao động

NĐ

Nghị định

QĐ

Quyết Định

SL

Số lượng

TB&XH
TL

Thương binh và Xã hội
Tỷ lệ

TNCS

Thanh niên Cộng Sản

TTLĐ

Thị trường lao động

UBND

Ủy ban nhân dân

UNFPA

Quỹ dân số Liên Hợp Quốc


vii
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1.

Số mẫu điều tra thanh niên dân tộc thiểu số tại điểm nghiên cứu 28

Bảng 2.2.

Số mẫu điều tra của các nhóm đối tượng.............................. 30

Bảng 3.1.

Quy mô lao động thanh niên dân tộc thiểu số của huyện ..... 48

Bảng 3.2.

Cơ cấu lao động thanh niên dân tộc thiểu số của huyện Phong
Thổ, tỉnh Lai Châu giai đoạn 2013 - 2015 ............................ 49

Bảng 3.3.

Số lượng lao động thanh niên dân tộc thiểu số huyện Phong
Thổ chia theo khu vực và nhóm ngành ................................. 51

Bảng 3.4.

Số lượng lao động thanh niên dân tộc thiểu số huyện Phong
Thổ chia theo độ tuổi ............................................................ 53

Bảng 3.5.

Lực lượng lao động thanh niên dân tộc thiểu số huyện Phong
Thổ chia theo trình độ văn hóa và chuyên môn .................... 55

Bảng 3.6.

Tình hình lao động việc làm của thanh niên dân tộc thiểu
số ........................................................................................... 57

Bảng 3.7.

Mạng lưới cơ sở đào tạo nghề trên địa bàn huyện Phong

Thổ ........................................................................................ 58

Bảng 3.8.

Kết quả thực hiện công tác đào tạo nghề cho thanh niên dân
tộc thiểu số huyện Phong Thổ qua các ................................. 61

Bảng 3.9.

Tiếp cận của thanh niên dân tộc thiểu số với nguồn vốn vay
phát triển kinh tế hộ .............................................................. 63

Bảng 3.10. Tình hình cho vay vốn tạo việc làm cho thanh niên dân tộc
thiểu số .................................................................................. 64
Bảng 3.11. Sự tham gia hoạt động khuyến nông của thanh niên dân tộc
thiểu số theo vùng và nhóm dân tộc ..................................... 66
Bảng 3.12. Kết quả đào tạo nghề cho thanh niên dân tộc thiểu số được
điều ........................................................................................ 70
Bảng 3.13. Đánh giá của thanh niên được đào tạo nghề về năng lực của cơ


viii
sở ........................................................................................... 72
Bảng 3.14. Đánh giá về tay nghề sau khi được đào tạo .......................... 73
Bảng 3.15. Mục đích sử dụng vốn của thanh niên dân tộc thiểu số được
vay .................................................................................................... 74
Bảng 3.16. Mục đích sử dụng vốn của thanh niên dân tộc thiểu số được
vay .................................................................................................... 75
Bảng 3.17. Đánh giá của thanh niên dân tộc thiểu số được vay vốn về
lượng ................................................................................................ 75

Bảng 3.18. Kết quả giải quyết việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu số
thông qua hoạt động khuyến nông - khuyến lâm.................. 77
Bảng 3.19. Đánh giá của thanh niên dân tộc thiểu số về sự phù hợp của
các .................................................................................................... 77
Bảng 3.20. Số lượng thanh niên theo nhu cầu tham gia các hoạt động ........ 78
Bảng 3.21. Dân số của huyện Phong Thổ theo các thành phần dân tộc
trong....................................................................................... 79
Bảng 3.22. Tỷ lệ thất nghiệp của nữ giới so với tỷ lệ thất nghiệp chung 80


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngày nay, việc làm, thiếu việc làm, thất nghiệp là một trong những vấn
đề có tính chất toàn cầu, là mối quan tâm của hầu hết các quốc gia, bởi nó ảnh
hưởng trực tiếp đến sự phát triển của một đất nước. Tạo việc làm, giảm tỷ lệ
thất nghiệp là một trong những biện pháp quan trọng để từng bước ổn định và
nâng cao đời sống nhân dân, đảm bảo phát triển bền vững. Trong những năm
qua lao động thất nghiệp và thiếu việc làm ở Việt Nam có tỷ lệ tương đối cao,
nhất là lao động thanh niên dân tộc thiểu số. Theo Tổng cục Thống kê, năm
2010 tỷ lệ thất nghiệp của lao động trong độ tuổi là 2,88%, trong đó tình trạng
không có việc làm ở khu vực thành thị là 4,43% và nông thôn là 2,27%. Điều
đáng quan tâm ở đây là trong số đó tỷ lệ thất nghiệp nằm chủ yếu ở độ tuổi
thanh niên và chủ yếu là thanh niên dân tộc thiểu số. Báo cáo điều tra của SAVY
II, hơn 80% thanh niên nông thôn thất nghiệp, khoảng 2/3 con số này nằm ở
khu vực miền núi và tập trung chủ yếu ở thanh niên dân tộc thiểu số. Bên cạnh
đó tình trạng số lượng thanh niên dân tộc thiểu số đang phải thực hiện công
việc có năng suất thấp, dễ bi tổn thương và những công việc phi chính thức
được trả công thấp do trình độ lao động thấp. Theo số liệu SAVY II, có hơn 1/4
thanh niên Việt Nam từng phải làm việc kiếm sống trong thời gian đi học phổ

thông dưới 18 tuổi, trong đó 73% hiện là lao động chưa qua đào tạo và 72 %
hiện đang làm việc không có kỹ năng. Thực trạng là vậy, nhưng tạo việc làm
cho thanh niên dân tộc thiểu số là một bài toán khó, đòi hỏi sự vào cuộc của
các cấp, các ngành để cùng tháo gỡ khó khăn. Rất nhiều thanh niên dân tộc
thiểu số mong muốn có việc làm để nâng cao thu nhập. Tuy nhiên việc làm phù
hợp với trình độ, kỹ năng, khả năng gặp nhiều khó khăn. Vấn đề giải quyết việc
làm cho thanh niên dân tộc thiểu số đã và đang được Đảng, Nhà nước và các
địa phương chú trọng quan tâm. Những năm qua đã có nhiều chủ trương, chính


2
sách nhằm tạo việc làm cho lao động và lao động nông thôn và nhất là lao động
trong độ tuổi thanh niên, trong đó có thanh niên dân tộc thiểu số như: Đào tạo
nghề cho thanh niên, phát triển làng nghề, phát triển sản xuất các mặt hàng đặc
sản, đầu tư vào giáo dục thông qua các chương trình như: Nghị định số 192005/NĐ-CP; Trung ương Đoàn đã có chương trình phối hợp số 101/CTPH;
Chỉ thị số 06/2005/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ; Quyết định số 1956/QĐTTg của Thủ tướng Chính phủ... Tuy nhiên, bên cạnh những khó khăn do trình
độ lao động thấp thì khả năng tiếp cận việc làm, nguồn thông tin không có nhiều
cũng là những rào cản không nhỏ với lao động thanh niên dân tộc thiểu số.
Lai Châu là một tỉnh nghèo ở vùng cao biên giới phía Tây Bắc của Việt
Nam, có 20 dân tộc anh em cùng chung sống, trong đó chủ yếu là người Thái,
H. Mông, Dao, Hà Nhì... Thời gian qua, hoạt động dạy nghề và giải quyết việc
làm trên địa bàn tỉnh đã có những chuyển biến tích cực kể cả về số lượng cơ sở
dạy nghề, quy mô tuyển sinh, chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, nguồn nhân lực có
chuyên môn kỹ thuật vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tiễn và yêu cầu khả
năng cạnh tranh của các doanh nghiệp; đồng thời đẩy mạnh xã hội hoá dạy nghề,
bảo đảm thực hiện công bằng xã hội về học nghề cho mọi người, tạo điều kiện
phổ cập nghề cho thanh niên và người lao động, đặc biệt chú trọng đào tạo nghề
cho thanh niên dân tộc thiểu số, hộ nghèo để phát triển nông nghiệp, nông thôn,
vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Việc tăng cường đào tạo nghề và tạo việc làm
cho thanh niên dân tộc thiểu số không những tạo điều kiện cho địa phương có

đội ngũ lao động dồi dào, nâng cao thu nhập, ổn định cuộc sống mà còn mang
ý nghĩa xã hội to lớn. Với trách nhiệm và chức năng nhiệm vụ công tác của
mình mong muốn đề xuất các giải pháp với các ngành chức năng và UBND
tỉnh để giúp đỡ, hỗ trợ thanh niên dân tộc thiểu số có việc làm giảm bớt khó
khăn và ổn định cuộc sống. Chính vì lý do đó, tôi chọn đề tài “Giải pháp tạo
việc làm cho Thanh niên dân tộc thiểu số ở huyện Phong Thổ, tỉnh Lai
Châu” làm đề tài nghiên cứu với mong muốn đề xuất các giải pháp giúp cho


3
thanh niên dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu có việc
làm ổn định, góp phần thúc đẩy kinh tế xã hội của địa phương.
2. Mục tiêu của đề tài
2.1. Mục tiêu chung
Đánh giá thực trạng giải pháp tạo việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu
số, phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu
số huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu. Từ đó đề xuất một số giải pháp hiệu quả
tạo việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu số ở huyện Phong Thổ, tỉnh Lai
Châu.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về tạo việc làm cho
thanh niên dân tộc thiểu số.
- Phân tích thực trạng, xác định các yếu tố ảnh hưởng đến tạo việc làm
cho thanh niên dân tộc thiểu số ở huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.
- Đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác tạo việc làm cho thanh niên dân
tộc thiểu số ở huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu các giải pháp tạo việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu số
huyện Phong Thổ

3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Không gian: Đề tài được thực hiện trên địa bàn huyện Phong Thổ, tỉnh
Lai Châu.
- Thời gian: Nguồn số liệu phục vụ đề tài thu thập giai đoạn từ năm 2013
đến 2015. Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua điều tra, phỏng vấn thanh
niên, mạng lưới việc làm, các cơ quan hữu quan trong năm 2016.
- Nội dung: Thực trạng việc làm và tạo việc làm cho thanh niên dân tộc
thiểu số huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu, trên cơ sở đó đưa ra các giải pháp về
tạo việc làm cho Thanh niên dân tộc thiểu số ở huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.


4
4. Ý nghĩa khoa học của đề tài
Góp phần làm rõ hơn về lý luận và thực tiễn đối với việc thực hiện các
giải pháp tạo việc làm cho Thanh niên dân tộc thiểu số; Đánh giá được thực
trạng việc thực hiện tạo việc làm cho Thanh niên dân tộc thiểu số huyện Phong
Thổ; chỉ ra được những tồn tại hạn chế cũng như các nguyên nhân của nó, đề
xuất các phương hướng đẩy mạnh thực hiện các giải pháp trong thời gian tới
trên địa bàn huyện Phong Thổ; làm cơ sở để rút kinh nghiệm và triển khai thực
hiện giải pháp tạo việc làm cho Thanh niên dân tộc thiểu số tại địa bàn các
huyện khác của tỉnh trong thời gian tới.
5. Kết cấu đề tài
Chương 1. Cơ sở lý luận, thực tiễn.
Chương 2. Phương pháp nghiên cứu.
Chương 3. Thực trạng tạo việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu số huyện
Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.
Chương 4. Định hướng và giải pháp tạo việc làm cho thanh niên dân tộc
thiểu số huyện Phong Thổ đến năm 2020.

5
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TẠO VIỆC LÀM
CHO THANH NIÊN DÂN TỘC THIỂU SỐ
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Một số khái niệm
1.1.1.1. Khái niệm việc làm
Việc làm là một phạm trù tổng hợp liên kết các quá trình kinh tế, xã hội
và nhân khẩu; nó phụ thuộc loại vấn đề chủ yếu nhất của toàn bộ đời sống xã
hội. Hiện nay, trên các phương tiện thông tin đại chúng, khái niệm “việc làm”
và “thị trường lao động” không hiếm khi bị đồng nhất với nhau. Hệ thống việc
làm được đưa thêm hàng loạt chức năng không đúng với tính chất của nó, còn
thị trường lao động được tăng thêm tính chất tổng hợp. Khái niệm việc làm và
khái niệm lao động có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, nhưng không hoàn toàn
giống nhau. Việc làm là những quan hệ xã hội giữa con người, mà trước hết là
những quan hệ kinh tế và pháp lý về việc đưa người lao động vào hợp tác lao
động cụ thể trong một chỗ làm việc xác định. Hoạt động lao động, trước hết,
đó là một quá trình, còn việc làm là tài sản của chủ thể mà bằng cách nào đấy
được đưa vào (hay là loại trừ ra) từ quá trình đó. Về giác độ kinh tế, việc làm
thể hiện mối tương quan giữa sức lao động và tư liệu sản xuất, giữa yếu tố con
người và yếu tố vật chất trong quá trình sản xuất. Việc làm gắn với quá trình
tăng thu nhập, giảm sự nghèo khổ của người lao động, đồng thời không đi
ngược lại lợi ích cộng đồng mà pháp luật quy định. Nói cách khác, việc làm là
công việc, những hoạt động có ích, không bị pháp luật cấm và mang lại thu
nhập cho bản thân hoặc tạo điều kiện để tăng thu nhập cho các thành viên trong
gia đình, đồng thời góp một phần cho xã hội. (Phạm Đức Chính, 2005).
Về mặt bản chất, việc làm là quan hệ tích cực, sáng tạo của chủ thể việc
làm với hoạt động sống của mình, với ý nghĩa, nội dung và mục đích đặt ra.
Tùy thuộc vào từng thời điểm, không gian và từng chủ thể có cách tiếp cận vấn

6
đề, đưa ra các khái niệm khác nhau về việc làm (Phạm Đức Chính, 2005).
Nhà khoa học nổi tiếng trong kinh tế người Nga Kotlia.A đã đưa ra khái
niệm việc làm như phạm trù kinh tế nói chung tồn tại ở mọi hình thái xã hội.
Đồng thời, việc làm là phạm trù tái sản xuất xã hội, mà không thể đồng nhất
với lao động và sức lao động. Nó định rõ đặc tính dân số hoạt động kinh tế so
với những yếu tố sản xuất vật chất thể hiện quan hệ giữa con người về việc
tham gia của họ và trong sản xuất xã hội (Phạm Đức Chính, 2005).
Các nhà kinh tế Anh thì lại cho rằng “việc làm theo nghĩa rộng là toàn bộ
các hoạt động kinh tế của một xã hội, nghĩa là tất cả những gì quan hệ đến cách
kiếm sống của một con người, kể cả các quan hệ xã hội và các tiêu chuẩn hành
vi tạo thành khuôn khổ của quá trình kinh tế. Theo quan điểm này thì tất cả
những việc làm tạo thu nhập mà không cần phân biệt có được pháp luật thừa
nhận hay ngăn cấm đều được gọi là việc làm.
Các nhà kinh tế Soonhin và Grincốp của Liên Xô lại cho rằng “việc làm
là sự tham gia của người có khả năng lao động vào một hoạt động xã hội có ích
trong khu vực xã hội hóa của sản xuất, trong học tập, trong công việc nội trợ,
trong kinh tế phụ của các nông trang viên”. Theo khái niệm này thì những người
đang đi học, đang tham gia hoạt động trong các lực lượng vũ trang, người nội
trợ đều được coi là người có việc làm. Ngày nay, ở Liên Bang Nga khái niệm
này được quy định rõ trong Bộ luật việc làm của dân cư Liên Bang Nga như
sau: “việc làm là hoạt động của công dân nhằm thỏa mãn những nhu cầu xã hội
và của cá nhân, đem đến cho họ thu nhập và không bị pháp luật Liên bang
cấm”.
Theo Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), khái niệm về việc làm chỉ đề cập
đến trong mối quan hệ với lực lượng lao động. Khi đó, việc làm được phân
thành hai loại: Có trả công (những người làm thuê, học việc,…)và không được
trả công nhưng vẫn có thu nhập (những người như giới chủ làm kinh tế gia
đình…).Vì vậy, “việc làm có thể định nghĩa như một tình trạng trong đó có sự

7
trả công bằng tiền hoặc hiện vật, do có một sự tham gia tích cực, có tính chất
cá nhân và trực tiếp nỗ lực sản xuất”. Theo khái niệm này, người có việc làm
là người làm việc gì đó để được trả công, lợi nhuận được thanh toán bằng tiền
hoặc hiện vật, hoặc tham gia vào các hoạt động mang tính chất tự tạo việc làm
vì lợi ích hay vì thu nhập của gia đình (không được nhận tiền công hay hiện
vật). Khái niệm này đã được chính thức nêu tại Hội nghị quốc tế lần thứ 13 của
nhà thống kê lao động (ILO.1993) và đã được áp dụng ở nhiều nước. Tuy nhiên,
quan niệm này mang ý nghĩa rất rộng, bao trùm mọi hoạt động lao động của
con người. Trong thời đại ngày nay, với quan niệm trên, có rất nhiều người sẽ
thuộc diện có việc làm, bao gồm: những hoạt động mang tính hợp pháp và
những hoạt động mang tính phi pháp hay là những hoạt động lao động của con
người vi phạm pháp luật hoặc là bị cho là vi phạm đạo đức xã hội và bị ngăn
cấm ở một số nước. Ví dụ, việc buôn bán heroin, mại dâm,… ở các nước như
Hà Lan, Colombia thì không cấm nhưng những hoạt động này bị cấm ở các
nước khác, đặc biệt là các nước Châu Á như Việt Nam, Trung Quốc… Do vậy,
khái niệm trên chỉ mang tính chất khái quát, là cơ sở nghiên cứu vấn đề chung
cho các nước trên thế giới.
Ở nước ta, trong thời kỳ tập trung bao cấp nhà nước đã đứng ra giải quyết
việc làm, trực tiếp quản lý nguồn lao động kể từ khâu đào tạo, phân bổ đến việc
sử dụng đãi ngộ đối với người lao động thực hiện theo chỉ tiêu pháp lệnh. Trong
giai đoạn này, khái niệm về thiếu việc làm, lao động dư thừa, việc làm không
đầy đủ,… hầu như không được biết đến. còn khái niệm “thất nghiệp” dường
như là điều cấm kị nói tới dưới bất kỳ hình thức nào trong nền kinh tế quốc dân,
xu hướng quốc doanh hóa được coi là điều tất yếu. Hướng phấn đấu của mọi
cơ sở sản xuất kinh doanh là chuyển nhanh vào khu vực quốc doanh, đối với
mỗi công dân là vào được đội ngũ viên chức nhà nước. Do đó, việc làm và
người có việc làm được xã hội thừa nhận và trân trọng là những người làm việc

trong thành phần kinh tế quốc doanh, khu vực nhà nước và kinh tế tập thể ”


8
(Nguyễn Hữu Dung, 2005).
Khi chuyển sang nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận hành theo cơ
chế thị trường có sự quản lý của nhà nước, quan điểm về việc làm được hiểu là
hoạt động lao động không bị pháp luật ngăn cấm tạo thu nhập hoặc tạo ra điều
kiện cho các thành viên trong gia đình có thêm thu nhập. Điều này cũng phù
hợp với cách nhìn nhận và phân tích của Nhà nước ta, được qui định trong Điều
13 của Bộ luật Lao động: “Mọi hoạt động tạo ra nguồn thu nhập, không bị pháp
luật ngăn cấm đều được thừa nhận là việc làm” (Nguyễn Hữu Dung, 2005).
Khái niệm việc làm của Bộ luật Lao động Việt Nam được cụ thể hóa, có
thể hiểu dưới ba dạng hoạt động sau:
- Làm các công việc để nhận tiền công, tiền lương bằng tiền mặt hoặc hiện
vật.
- Làm các công việc để thu lợi nhuận cho bản thân.
- Làm các công việc cho hộ gia đình nhưng không được trả thù lao dưới
hình thức tiền công, tiền lương cho công việc đó.
Theo quan niệm trên, một hoạt động được coi là việc làm cần thỏa mãn
hai tiêu thức:
Một là, hoạt động đó phải có ích và tạo ra thu nhập cho người lao động và
cho các thành viên trong gia đình. Điều này chỉ rõ ra tính hữu ích và nhấn mạnh
tiêu thức tạo ra thu nhập của việc làm (Nguyễn Hữu Dung, 2005).
Hai là, hoạt động đó không bị pháp luật ngăn cấm. Điều này chỉ rõ tính
pháp lý của việc làm, quan niệm đã rõ ràng hơn so với quan niệm của tổ chức
ILO. Hoạt động có ích không giới hạn về phạm vi, ngành nghề và hoàn toàn
phù hợp với sự phát triển của thị trường lao động của Việt Nam trong quá trình
phát triển nền kinh tế nhiều thành phần. Người lao động hợp pháp ngày nay
được đặt vào vị trí chủ thể, có quyền tự do hành nghề, tự do liên kết kinh doanh,

tự do tìm kiếm việc làm, tự do thuê mướn người lao động trong khuôn khổ pháp
luật, không phân biệt đối xử dù làm việc trong hay ngoài khu vực nhà nước.
Điều này khẳng định tính chất pháp lý trong hoạt động của người lao động


9
thuộc khu vực ngoài Nhà nước và các khu vực phi chính thức (Nguyễn Hữu
Dung, 2005).
Hai điều kiện đó có quan hệ chặt chẽ với nhau và là điều kiện cần và đủ để
một hoạt động lao động được thừa nhận là việc làm. Nếu một hoạt động tạo ra thu
nhập, nhưng vi phạm pháp luật như trộm cắp, buôn bán ma túy, mại dâm … thì
không được thừa nhận là việc làm. Mặt khác, một hoạt động là hợp pháp và có
ích, nhưng không tạo ra thu nhập cũng không được thừa nhận là việc làm.
Nhận thức về việc làm và tạo việc làm đã có sự chuyển biến căn bản. Nếu
như trước đây, quan niệm phổ biến là Nhà nước chịu trách nhiệm tạo việc làm
và bố trí việc làm cho người lao động thì nay đã chuyển sang quan niệm tạo
việc làm là trách nhiệm của Nhà nước, doanh nghiệp, xã hội và của chính bản
thân người lao động. Sự thay đổi quan niệm về việc làm của Nhà nước phù hợp
với nền kinh tế thị trường, coi hoạt động lao động tạo ra nguồn thu nhập, không
bị pháp luật cấm đều được thừa nhận là việc làm, có vai trò quá trình trong giải
phóng sức lao động, thúc đẩy tạo mở việc làm và phát triển thị trường lao động
của nước ta (Phạm Đức Chính, 2005).
Quan niệm về việc làm nêu trên đã mang tính khái quát cao, tuy nhiên,
vẫn còn một số hạn chế, cụ thể là:
Thứ nhất, xét trên phạm vi rộng thì hợp pháp của một hoạt động lao động
được thừa nhận là việc làm tùy thuộc vào pháp luật của mỗi quốc gia và mỗi
thời kỳ. Có hoạt động là việc làm ở nước này nhưng không được thừa nhận là
việc làm ở nước khác (Phạm Đức Chính, 2005).
Thứ hai, không phải mọi hoạt động có ích và cần thiết cho gia đình và xã
hội đều tạo ra thu nhập mặc dù nó góp phần làm giảm chi tiêu cho gia đình thay

vì thuê người làm công (Phạm Đức Chính, 2005).
Theo giáo trình Kinh tế Lao động của Khoa Kinh tế Lao động và Dân số
- Trường đại học Kinh tế Quốc dân, khái niệm việc làm được hiểu là “phạm trù


10
để chỉ trạng thái phù hợp với sức lao động và những điều kiện cần thiết (vốn,
tư liệu sản xuất, công nghệ…) để sử dụng sức lao động đó”.
Trạng thái phù hợp được thể hiện thông qua quan hệ tỷ lệ giữa chi phí ban
đầu (C) như nhà xưởng, máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu,… và chi phí sức
lao động (V). Quan hệ tỷ lệ biểu diễn sự kết hợp giữa sức lao động với trình độ
công nghệ sản xuất. Khi công nghệ thay đổi thì sự kết hợp đó cũng thay đổi
theo. Chẳng hạn, trong điều kiện kỹ thuật thủ công một đơn vị chi phí ban đầu
về tư liệu sản xuất, vốn có thể kết hợp với nhiều đơn vị sức lao động. Còn trong
điều kiện tự động hóa, sản xuất theo dây chuyền hiện đại thì chi phí về vốn,
thiết bị, công nghệ rất cao, nhưng chỉ đòi hỏi sức lao động với tỷ lệ thấp. Do
đó, tùy từng điều kiện cụ thể mà lựa chọn phương án phù hợp để có thể tạo việc
làm cho người lao động.
Trong điều kiện tiến bộ khoa học kỹ thuật và sự áp dụng của các thành tựu
của khoa học công nghệ vào sản xuất mạnh mẽ như hiện nay, quan hệ tỉ lệ giữa
C và V thường xuyên biến đổi theo các dạng khác nhau.
Sự phù hợp giữa chi phí ban đầu và sức lao động có nghĩa là mọi người
có khả năng lao động, có nhu cầu làm việc đều có việc làm. Nếu chỉ xem xét
trên phương diện sử dụng hết thời gian lao động có nghĩa là việc làm đầy đủ.
Trong trường hợp sự phù hợp của mối quan hệ này cho phép sử dụng triệt để
tiềm năng về vốn, tư liệu sản xuất và sức lao động ta có khái niệm việc làm
hợp lý.
Sự không phù hợp giữa chi phí ban đầu và sức lao động sẽ dẫn đến thiếu
nguồn nhân lực, tức là thiếu việc làm và thất nghiệp.
Trong luận văn này, từ những phân tích trên, tác giả lựa chọn khái niệm

việc làm là phạm trù để chỉ trạng thái phù hợp giữa sức lao động và những điều
kiện cần thiết (vốn, tư liệu sản xuất, công nghệ…) để sử dụng sức lao động đó
làm cơ sở nghiên cứu. Trên cơ sở khái niệm này sẽ hình thành các dạng việc


11
làm cũng như phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hỗ trợ giải quyết việc làm.
1.1.1.2. Tạo việc làm
a) Khái niệm
Theo khái niệm việc làm nêu ở phần trên, việc làm là phạm trù để chỉ
trạng thái phù hợp giữa sức lao động và những điều kiện cần thiết (vốn, tư liệu
sản xuất, công nghệ…) để sử dụng sức lao động đó. Rõ ràng, tạo được việc làm
cho người lao động hoặc tạo nhiều việc làm luôn gắn với quá trình phát triển
kinh tế xã hội, phát huy sức mạnh tiềm năng của con người, phát huy trí tuệ
người lao động để tạo nhiều của cải cho xã hội. Chính vì vậy, Văn kiện Đại hội
X của Đảng đã nêu rõ “giải quyết việc làm là yếu tố quyết định để phát huy
nhân tố con người, ổn định và phát triển kinh tế, làm lành mạnh xã hội, đáp ứng
nguyện vọng chính đáng và yêu cầu bức xúc của nhân dân”. Vấn đề giải quyết
việc làm cho người lao động là cần thiết, không những mang tầm quốc gia mà
vượt ra bên ngoài khu vực và thế giới. Tùy thuộc vào cách thức tiếp cận và mục
đích nghiên cứu khác nhau mà người ta đưa ra khái niệm về giải quyết việc làm
(Phạm Đức Chính, 2005).
Giải quyết việc làm là một quá trình tạo ra môi trường hình thành các
chỗ làm việc và sắp xếp người lao động phù hợp với chỗ làm việc để có các
việc làm chất lượng, đảm bảo nhu cầu của cả người lao động và người sử dụng
lao động, đồng thời đáp ứng được mục tiêu phát triển đất nước.
Với khái niệm trên, việc giải quyết việc làm không chỉ có nhiệm vụ chức
năng của nhà nước mà còn là trách nhiệm của xã hội, của các cơ quan doanh
nghiệp và ngay bản thân người lao động. hiện nay, các chính sách của Nhà nước
luôn quan tâm chú trọng đến tạo công ăn việc làm cho người lao động thông

qua các văn bản quy phạm pháp luật, các chương trình, chính sách hỗ trợ tới
tận hộ gia đình, các cá nhân sẵn sang làm việc. Chính vì vậy, chính sách nhà
nước là một trong những tác động quan trọng rất mạnh đến việc làm của lao


12
động như khuyến khích các doanh nghiệp mở rộng sản xuất như giảm tiền thuế
sử dụng đất, thuê nhà xưởng, văn phòng, hỗ trợ về cơ sở hạ tầng điện đường,
trường trạm nhằm phục vụ cho các công trình sản xuất… Chính sách nhà nước
tác động toàn diện đến vấn đề giải quyết việc làm. Bên cạnh đó, các chương
trình, chiến lược phát triển, các hoạt động cụ thể của các doanh nghiệp tác động
trực tiếp đến giải quyết việc làm cho người lao động như đào tạo nguồn lao
động, tuyển dụng, bố trí sắp xếp lao động phù hợp năng lực và yêu cầu… (Phạm
Đức Chính, 2005).
Trong khái niệm trên, giải quyết việc làm còn có ý nghĩa là tạo được
thêm công ăn việc làm mới cho người lao động. Ở đây là tạo thêm việc làm cho
người lao động mang tính chất là người lao động đang không có việc làm nay
có việc chứ không phải người đã có việc làm và có thêm việc làm khác nữa.
Với khái niệm như vậy, theo cách hiểu trên thì giải quyết việc làm là tạo thêm
việc làm mới từ các cơ chế chính sách của nhà nước cũng như việc tuyển dụng
thêm lao động của các cơ quan, doanh nghiệp.
Ngoài ra, hình thành môi trường cho sự kết hợp các yếu tố lao động và
tư liệu sản xuất. Ở đó, thông qua cơ chế chính sách khuyến khích thu hút của
Nhà nước, thông qua sự hoạt động đầu tư của nhà sản xuất nhằm tạo thêm nơi
làm việc mà người lao động có thể vận dụng sức lao động của mình mà sản
xuất ra của cải vật chất cho xã hội.
b) Phân loại việc làm
Có nhiều cách nhìn nhận và phân loại việc làm, nhưng cơ bản là đứng
trên góc độ chủ thể hoạt động của việc làm là người lao động thanh niên. Những
hoạt động của người lao động thể hiện hình thức, tính chất, đặc điểm, yêu cầu

và cả xu hướng của việc làm. Việc làm vì thế có thể phân loại theo chủ thể hoạt
động lao động là người lao động và chủ thể tạo việc làm trong nền kinh tế


13
(Nguyễn Hữu Dung, 2005).
1.1.1.3 Khái niệm thanh niên, thanh niên dân tộc thiểu số
a) Khái niệm thanh niên
Thanh niên là một khái niệm có thể được hiểu và định nghĩa theo nhiều cách. Tùy thuộc vào
nội dung tiếp cận, góc độ nhìn nhận hoặc cấp độ đánh giá mà người ta đưa ra định nghĩa khác nhau
về thanh niên
Liên hợp quốc định nghĩa thanh niên là nhóm tuổi từ 15 đến 24 tuổi (Theo chương trình sức
khỏe sinh sản/sức khỏe tình dục vị thành niên - thanh niên của khối Liên minh Châu Âu (EU) và Quỹ
Dân số Liên Hiệp Quốc (UNFPA), chủ yếu dựa trên cơ sở phân biệt các đặc điểm về tâm sinh lý và
hoàn cảnh xã hội so với các nhóm lứa tuổi khác. Nhưng trong công ước quốc tế của Liên hợp quốc về
quyền trẻ em lại xác định trẻ em đến dưới tuổi 18 tuổi.
Ở Việt Nam, có một thời gian khá dài, tuổi thanh niên được hiểu gần như đồng nhất với tuổi đoàn
viên (từ 15 - 28 tuổi). Ngày nay do điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội phát triển, thời gian học tập, đào tạo
cơ bản của tuổi trẻ dài thêm, cùng với nhiều đặc điểm khác chúng ta cho thanh niên là những người trong
độ tuổi 16 đến 30. Tuy nhiên cần phải phân biệt rõ tuổi đoàn viên và tuổi thanh niên. Theo điều lệ Đoàn thì
Đoàn là một tổ chức chính trị - xã hội của thanh niên, bao gồm những thanh niên ưu tú trong độ tuổi từ 15 30 tuổi. Hết tuổi đoàn viên theo quy định, người đoàn viên đó vẫn có thể tự nguyện tiếp tục sinh hoạt trong
tổ chức Đoàn hoặc tham gia vào Hội liên hiệp thanh niên và các hoạt động khác của Đoàn và phong trào
thanh niên đến 35 tuổi (Nguyễn Hoàng Hiệp, 2006).
Khi nói đến khái niệm thanh niên là nói tới tuổi trẻ, độ tuổi chín chắn để gánh vác việc nước
việc nhà, nên phải gắn liền với “năng lực hành vi”. Trong pháp luật dân sự, có khái niệm “người
thành niên” và “chưa thành niên”: theo quy định tại điều 20, bộ luật Dân sự, người từ đủ 18 tuổi trở
lên là người thành niên, người chưa đủ 18 tuổi là người chưa thành niên. Đây là sự phân biệt cơ bản
nhất về độ tuổi thành niên hay chưa thành niên mà pháp luật quy định (Nguyễn Hoàng Hiệp, 2006).
Trong Bộ luật hình sự tại điều 68 cho phép xác định người thành niên là người đủ 18 tuổi trở
lên. Nhìn từ góc độ tổng quát, hiến pháp dành đủ một chương về “Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công

dân”. Theo đó một người, một người chỉ có trọn vẹn quyền công dân khi họ đủ 21 tuổi trở lên (điều 54
Hiến pháp quy định về quyền ứng cử vào Quốc hội, hội đồng nhân dân các cấp).
Trong lịch sử đã diễn ra nhiều cuộc tranh luận sôi nổi giữa các nhà khoa học về định nghĩa
thanh niên. Có thể tiếp cận đối tượng này dưới nhiều góc độ khác nhau: triết học, tâm lý học, xã hội
học, khoa học thể chất...
Tiêu điểm của các cuộc tranh luận là vấn đề có nên coi thanh niên là một nhóm nhân khẩu xã hội độc lập hay không? Do quan điểm giai cấp chi phối, nếu coi thanh niên là một tầng lớp độc
lập thì sợ bị nhầm lẫn với “giai cấp thanh niên” - Theo quan điểm của một số nhà xã hội học phương
Tây xuyên tạc. Còn nếu không coi thanh niên là một nhóm nhân khẩu xã hội độc lập thì không thấy


14
được đặc thù của tầng lớp này, dễ bị hoà tan lợi ích của nó vào các tầng lớp xã hội khác (Nguyễn
Hoàng Hiệp, 2006).
Tuy nhiên, cuộc tranh luận cùng dần được thống nhất. Quan điểm cho rằng thanh niên là một
nhóm nhân khẩu xã hội đặc thù ấy là: đặc trưng về độ tuổi, đặc điểm tâm sinh lý và đặc điểm về địa
vị xã hội. Chẳng hạn, giáo sư, tiến sỹ Côn (người Nga) đã định nghĩa về thanh niên như sau: “Thanh
niên là một tầng lớp nhân khẩu - xã hội được đặc trưng bởi một độ tuổi xác định, với những đặc tính
tâm lý xã hội nhất định và những đặc điểm cụ thể của địa vị xã hội. Đó là một giai đoạn nhất định
trong chu kỳ sống và các đặc điểm nêu trên là có bản chất xã hội - lịch sử, tuỳ thuộc vào chế độ xã
hội cụ thể, vào văn hoá, vào những quy luật xã hội hoá của xã hội đó”.
Theo Điều lệ đoàn TNCS Hồ Chí Minh, độ tuổi thanh niên Việt Nam hiện nay được tính từ
16 đến 30 tuổi. Thanh niên là lứa tuổi đã trưởng thành, có đầy đủ tố chất của người lớn, là thời kỳ
dồi dào về trí lực và thể lực, do đó thanh niên có đầy đủ những điều kiện cần thiết để tham gia hoạt
động học tập, lao động, hoạt động chính trị xã hội đạt hiệu quả cao, có khả năng đóng góp, cống hiến
thể lực và trí lực cho công cuộc đổi mới đất nước.

* Quyền và nghĩa vụ của thanh niên
- Thanh niên có các quyền, nghĩa vụ của công dân theo quy định của Hiến pháp, pháp luật và các
quyền, nghĩa vụ theo quy định của Luật Thanh niên.
- Thanh niên không phân biệt dân tộc, nam nữ, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình

độ văn hoá, nghề nghiệp đều được tôn trọng và bình đẳng về quyền và nghĩa vụ.

* Trách nhiệm của Nhà nước, gia đình, xã hội đối với thanh niên
- Thanh niên là tương lai của đất nước, là lực lượng xã hội hùng hậu, có tiềm năng to lớn, xung kích
trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đào tạo, bồi dưỡng và phát huy thanh niên là trách nhiệm của
Nhà nước, gia đình và xã hội.

- Nhà nước có trách nhiệm tạo điều kiện cho thanh niên học tập, lao động, giải trí, phát triển
thể lực, trí tuệ, bồi dưỡng về đạo đức, truyền thống dân tộc, ý thức công dân, ý thức vươn lên phấn
đấu vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
- Cơ quan, tổ chức, gia đình, cá nhân có trách nhiệm góp phần tích cực vào việc chăm lo,
đào tạo, bồi dưỡng và phát huy vai trò của thanh niên.

Tóm lại, hiện nay thanh niên Việt Nam là những người đủ từ 16 tuổi đến
30 tuổi, vì đây là giai đoạn thanh niên hoàn thiện về thể chất, trí tuệ, đạo đức,
và cũng trong giai đoạn này thanh niên đã đủ chín chắn để gánh vác việc nước
và việc nhà, là công dân có trách nhiệm đối với những hành động của chính
mình. Thanh niên được xem là lực lượng xung kích trong tất cả mặt trận bảo


15
vệ và phát triển đất nước vì tính năng nổ của lứa tuổi này. Đâu cần thanh niên
có, đâu khó có thanh niên.
b) Khái niệm thanh niên dân tộc thiểu số
Để hiểu về khái niệm thanh niên dân tộc thiểu số, trước tiên ta cần hiểu khái niệm về dân tộc
thiểu số.
Năm 1992, Hội đồng Liên hiệp quốc thông qua “Tuyên ngôn về quyền của những người
thuộc các nhóm thiểu số về dân tộc hay chủng tộc, tôn giáo và ngôn ngữ”. Sự ra đời của bản Tuyên
ngôn này là minh chứng cho khái niệm về “dân tộc thiểu số”.
Dân tộc thiểu số là thuật ngữ có nhiều định nghĩa khác nhau, tuỳ theo khái niệm của từng bộ

môn nghiên cứu hay quan điểm của mỗi quốc gia. Đứng trên phương diện nhân chủng học, các nhà
nghiên cứu cho rằng dân tộc thiểu số chia làm 2 thành phần:
- Dân tộc thiểu số có nguồn gốc lịch sử là tập thể tộc người đã có mặt trên vùng lãnh thổ từ
lâu đời mà người ta thường gọi là dân tộc bản địa

- Dân tộc thiểu số di cư là những người nước ngoài sang định cư tại một quốc gia có chủ
quyền.
“Dân tộc thiểu số” là một khái niệm khoa học hiện nay đã được sử dụng phổ biến trên thế
giới. Các học giả phương Tây quan niệm rằng, đây là một thuật ngữ chuyên ngành dân tộc học, dùng
để chỉ những dân tộc có dân số ít. Trong một số trường hợp, người ta đánh đồng ý nghĩa “dân tộc
thiểu số” với “dân tộc lạc hậu”, “dân tộc kém phát triển”, “dân tộc chậm phát triển”... Có nhiều
nguyên nhân, trong đó có sự chi phối bởi quan điểm chính trị của giai cấp thống trị trong mỗi quốc
gia.
Trên thực tế, khái niệm “dân tộc thiểu số” chỉ có ý nghĩa biểu thị tương quan về dân số trong một
quốc gia đa dân tộc. Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và xuất phát từ
nguyên tắc bình đẳng dân tộc, thì khái niệm “dân tộc thiểu số” không mang ý nghĩa phân biệt địa vị, trình
độ phát triển của các dân tộc. Địa vị, trình độ phát triển của các dân tộc không phụ thuộc vào số dân nhiều
hay ít, mà nó được chi phối bởi những điều kiện kinh tế - chính trị - xã hội và lịch sử của mỗi dân tộc
(Nguyễn Tiệp, 2007).
Vận dụng quan điểm trên vào điều kiện cụ thể của cách mạng nước ta, Đảng Cộng sản Việt
Nam luôn khẳng định quan niệm nhất quán của mình: Việt Nam là một quốc gia thống nhất gồm 54
dân tộc thành viên, với khoảng trên 90 triệu người. Trong tổng số các dân tộc nói trên thì dân tộc
Việt (Kinh) chiếm 86,2% dân số, được quan niệm là “dân tộc đa số”, 53 dân tộc còn lại, chiếm 13,8%
dân số được quan niệm là “dân tộc thiểu số” trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Khái niệm “dân
tộc thiểu số”, có lúc, có nơi, nhất là trong những năm trước đây còn được gọi là “dân tộc ít người”.
Mặc dù hiện nay đã có qui định thống nhất gọi là “dân tộc thiểu số”, nhưng cách gọi “dân tộc ít
người” vẫn không bị hiểu khác đi về nội dung.