THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ THỦ DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƯƠNG

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc1 of 141.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Nguyễn Thị Bạch Ngọc

THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THIẾT BỊ
DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ THỦ DẦU MỘT,
TỈNH BÌNH DƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2014
luan van thac si su pham,luan van ths giao duc1 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc2 of 141.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Nguyễn Thị Bạch Ngọc

THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THIẾT BỊ
DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ THỦ DẦU MỘT,
TỈNH BÌNH DƯƠNG
Chuyên ngành : Quản lý giáo dục
Mã số

: 60 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. VÕ THỊ BÍCH HẠNH

Thành phố Hồ Chí Minh – 2014
luan van thac si su pham,luan van ths giao duc2 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc3 of 141.

LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn tốt
nghiệp, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ và động viên rất quý báu của
Thầy Cô, Gia đình, Bạn bè và Anh chị đồng nghiệp.
Trước hết, tôi xin xin bày tỏ lòng kính trọng và tri ân sâu sắc đến TS. Võ
Thị Bích Hạnh, người hướng dẫn khoa học đã tận tâm giúp đỡ, dạy bảo và
động viên tôi hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cám ơn Ban Giám hiệu, quý thầy cô trường Đại học
Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, Phòng Sau Đại học, Khoa Tâm lý Giáo dục
trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện thuận lợi
trong thời gian tôi học tập tại trường.
Trân trọng cám ơn Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Dương, Ban Giám
hiệu và quý thầy cô các trường THPT thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình
Dương đã giúp đỡ tôi rất nhiều trong công tác.
Sau cùng, tôi xin cám ơn gia đình, bạn bè đã động viên, khích lệ tôi

trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn.
Dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp,
song chắc chắn rằng luận văn sẽ không tránh khỏi thiếu sót. Tôi rất mong
nhận được sự góp ý của quý thầy cô, anh chị em đồng nghiệp và các bạn.
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 2 năm 2014
Tác giả Nguyễn Thị Bạch Ngọc

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc3 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc4 of 141.

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. 3
MỤC LỤC ........................................................................................................ 4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................ 7
DANH MỤC CÁC BẢNG .............................................................................. 8
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ......................................................................... 9
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ........................................................................... 10
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ THIẾT BỊ
DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG............................. 6
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................. 6
1.1.1. Ở nước ngoài ............................................................................................ 6
1.1.2. Ở trong nước ............................................................................................ 7
1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài ........................................................... 9
1.2.1. Quản lý ..................................................................................................... 9
1.2.2. Quản lý giáo dục .................................................................................... 13
1.2.3. Quản lý nhà trường ................................................................................ 15
1.2.4. Thiết bị dạy học ..................................................................................... 16

1.2.5. Quản lý thiết bị dạy học ......................................................................... 17
1.3. Một số vấn đề về thiết bị dạy học.................................................................. 17
1.3.1. Vị trí, vai trò của thiết bị dạy học........................................................... 17
1.3.2. Phân loại thiết bị dạy học....................................................................... 22
1.3.3. Các yêu cầu đối với thiết bị dạy học ...................................................... 23

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc4 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc5 of 141.

1.3.4. Nguyên tắc quản lý thiết bị dạy học ....................................................... 25
1.4. Nội dung công tác quản lý thiết bị dạy học ................................................. 26
1.4.1. Lập kế hoạch công tác thiết bị dạy học .................................................. 27
1.4.2. Tổ chức, chỉ đạo việc thực hiện kế hoạch công tác thiết bị dạy học............. 28
1.4.3. Quản lý việc kiểm tra, đánh giá công tác thiết bị dạy học ..................... 32

Tiểu kết chương 1 .......................................................................................... 33
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ

THỦ DẦU

MỘT, TỈNH BÌNH DƯƠNG........................................................................ 34
2.1. Khái quát tình hình phát triển kinh tế - xã hội và giáo dục và đào tạo tỉnh
Bình Dương.......................................................................................................... 34
2.1.1. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội ....................................................... 34
2.1.2. Tình hình phát triển giáo dục và đào tạo ............................................... 35
2.2. Thực trạng về thiết bị dạy học ở các trường trung học phổ thông thành
phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương .................................................................. 38

2.2.1. Mẫu khảo sát thực trạng ........................................................................ 38
2.2.2. Thống kê thiết bị dạy học ở các trường Trung học phổ thông thành phố
Thủ Dầu Một ..................................................................................................... 39
2.2.3. Thực trạng trang bị thiết bị dạy học ở các trường Trung học phổ thông
thành phố Thủ Dầu Một ................................................................................... 40
2.2.4. Thực trạng chất lượng, tính đồng bộ và hiện đại của thiết bị dạy học ở
các trường trung học phổ thông thành phố Thủ Dầu Một ............................... 42
2.2.5 Đánh giá mức độ sử dụng thiết bị dạy học của giáo viên ở các trường
trung học phổ thông thành phố Thủ Dầu Một .................................................. 46

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc5 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc6 of 141.

2.3. Thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở các trường trung học phổ thông
thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương ....................................................... 48
2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan
trọng của nội dung quản lý thiết bị dạy học ..................................................... 48
2.3.2. Thực trạng công tác lập kế hoạch .......................................................... 51
2.3.3. Thực trạng công tác tổ chức, chỉ đạo ..................................................... 54
2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá công tác thiết bị dạy học ....................... 58
2.4. Đánh giá chung thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở các trường trung
học phổ thông thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương. ............................. 61
2.4.1. Ưu điểm .................................................................................................. 61
2.4.2. Hạn chế ................................................................................................... 61

Tiểu kết chương 2 .......................................................................................... 63
Chương 3. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY
HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ

THỦ DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƯƠNG .................................................... 65
3.1. Những cơ sở đề xuất biện pháp.................................................................... 65
3.2. Một số biện pháp đề xuất .............................................................................. 68
3.3. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .......................... 83

Tiểu kết chương 3 .......................................................................................... 86
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 88
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 92

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc6 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc7 of 141.

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CBQL

:

cán bộ quản lý

CSVC

:

cơ sở vật chất

CNTT

:

công nghệ thông tin

ĐTB

:

điểm trung bình

GV

:

giáo viên

HS

:

học sinh

MTDH

:

mục tiêu dạy học

NDDH

:

nội dung dạy học

Nxb

:

nhà xuất bản

PPDH

:

phương pháp dạy học

TBDH

:

thiết bị dạy học

THCS

:

trung học cơ sở

THPT

:

trung học phổ thông

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc7 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc8 of 141.

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Thống kê các TBDH ở các trường THPT năm học 2012-2013 ... 40

Bảng 2.2.

Đánh giá của CBQL và GV về tình hình trang bị TBDH ở
các trường THPT ........................................................................ 40

Bảng 2.3.

Đánh giá của CBQL và GV về chất lượng TBDH ở các
trường THPT ............................................................................... 42

Bảng 2.4.

Đánh giá của CBQL và GV về tính đồng bộ TBDH ở các
trường THPT ............................................................................... 44

Bảng 2.5.

Đánh giá của CBQL và GV về tính hiện đại TBDH ở các
trường THPT ............................................................................... 45

Bảng 2.6.

Đánh giá mức độ sử dụng TBDH của giáo viên trong các
giờ dạy......................................................................................... 46

Bảng 2.7.

Thực trạng nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng
của nội dung quản lý TBDH ở trường THPT ............................. 48

Bảng 2.8.

Thực trạng công tác lập kế hoạch quản lý TBDH ...................... 51

Bảng 2.9.

Thực trạng công tác tổ chức, chỉ đạo quản lý TBDH ................. 55

Bảng 2.10. Thực trạng kiểm tra, đánh giá công tác TBDH .......................... 58
Bảng 3.1 . Ý kiến về tính cần thiết của các biện pháp quản lý TBDH ở
các trường THPT thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương ... 84
Bảng 3.2 . Ý kiến về tính khả thi của các biện pháp quản lý TBDH ở
các trường THPT thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương ... 85

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc8 of 141.

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc9 of 141.

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1.

Đánh giá của CBQL và GV về tình hình trang bị TBDH
ở các trường THPT ................................................................. 41

Biểu đồ 2.2.

Đánh giá của CBQL và GV về chất lượng TBDH ở các
trường THPT ........................................................................... 43

Biểu đồ 2.3.

Đánh giá của CBQL và GV về tính đồng bộ TBDH ở
các trường THPT .................................................................... 44

Biểu đồ 2.4.

Đánh giá của CBQL và GV về tính hiện đại TBDH ở các
trường THPT ........................................................................... 45

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc9 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc10 of 141.

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Các chức năng cơ bản của quản lý ................................................ 12

Sơ đồ 1.2. Các yếu tố của quá trình dạy học ................................................... 20

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc10 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc11 of 141. 1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay nước ta đã đặt ra mục tiêu đến năm 2020 Việt Nam trở thành
nước công nghiệp và từng bước phát triển kinh tế tri thức. Để đạt được mục
tiêu này phụ thuộc rất nhiều vào chất lượng của giáo dục và liên quan chặt
chẽ đến yêu cầu phát huy tối đa hiệu quả sử dụng các trang thiết bị dạy học.
Nghị quyết của Quốc hội khoá X, kỳ họp thứ 8, ngày 9/12/2000 về “Đổi mới
chương trình giáo dục phổ thông” đã nêu rõ: “Đổi mới nội dung chương trình,
sách giáo khoa, phương pháp dạy và học phải được thực hiện đồng bộ với
việc nâng cấp và đổi mới trang thiết bị dạy học”; “Đổi mới mạnh mẽ phương
pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp
tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến
và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời
gian tự học, tự nghiên cứu của học sinh. Phát triển mạnh phong trào tự học,
tự đào tạo thường xuyên và rộng khắp trong toàn dân”. [25]
Thiết bị dạy học (TBDH) là một thành tố không thể thiếu được trong
quá trình dạy học. Muốn đổi mới phương pháp dạy học phải đổi mới cả nội
dung dạy học, TBDH, tổ chức dạy học và cách kiểm tra đánh giá. TBDH là
điều kiện cần thiết để giáo viên thực hiện được các nội dung giáo dục, giáo
dưỡng và phát triển trí tuệ, khơi dậy tố chất thông minh của học sinh.
Để có một TBDH đến trường phổ thông, phải trải qua nhiều giai đoạn,
trong đó giai đoạn quản lý sử dụng và bảo quản là khâu cuối cùng nhưng cực
kì quan trọng. Bởi vì, nếu không quản lý tốt TBDH thì sẽ gây nên sự lãng phí

lớn, đồng thời không góp phần đổi mới phương pháp giáo dục và không nâng
cao được chất lượng dạy học.
Nhận thức rõ tầm quan trọng của thiết bị và đồ dùng dạy học, trong
những năm qua, ngành giáo dục và đào tạo Bình Dương đã quan tâm đến việc

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc11 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc12 of 141. 2

đầu tư trang thiết bị và đồ dùng dạy học cho các cơ sở giáo dục. Bên cạnh đó,
Sở Giáo dục và Đào tạo cũng đã có nhiều văn bản hướng dẫn các trường học
thực hiện tốt việc quản lý, khai thác, sử dụng, bảo quản thiết bị, đồ dùng dạy
học đã được trang cấp. Tuy nhiên, để nắm bắt thực trạng, hiệu quả việc quản
lý, sử dụng trang thiết bị và đồ dùng dạy học tại các trường phổ thông cần có
kiểm tra, giám sát thực tế, đánh giá hiệu quả thiết thực của hoạt động này.
Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài “Thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở
các trường trung học phổ thông thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình
Dương” là một yêu cầu vừa mang tính cấp thiết, vừa có ý nghĩa lâu dài.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở hệ thống hoá lý luận, khảo sát thực trạngvà đề xuất các biện
pháp quản lý thiết bị dạy học ở các trường trung học phổ thông thành phố Thủ
Dầu Một, tỉnh Bình Dương nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thiết bị dạy học ở
các trường trung học phổ thông thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu:
- Khách thể nghiên cứu: công tác quản lý cơ sở vật chất tại các trường
trung học phổ thông.
- Đối tượng nghiên cứu: thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở các
trường trung học phổ thông tại thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.
4. Giả thuyết khoa học

Việc quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng các trường trung học phổ
thông thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương có thể đạt được những thành
tựu như: giúp nâng cao khả năng sư phạm của giáo viên; đầu tư nâng cấp tăng
cường thêm chủng loại thiết bị để phục vụ cho dạy và học. Tuy nhiên cũng có
những hạn chế như chất lượng thiết bị xuống cấp và hỏng hóc nhiều, chưa
khai thác một cách có hiệu quả đối với việc sử dụng thiết bị trong quá trình
dạy học trong nhà trường.

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc12 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc13 of 141. 3

Việc khảo sát, đánh giá đúng thực trạng và đề xuất biện pháp cần thiết,
khả thi có thể nâng cao hiệu quả dạy và học trong các trường trung học phổ
thông thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hoá cơ sở lý luận về thiết bị dạy học và công tác quản lý
thiết bị dạy học trong trường trung học phổ thông.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lý thiết bị dạy học ở
các trường trung học phổ thông thành phố Thủ Dầu Một, tình Bình Dương.
5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý thiết bị dạy học cho trường trung
học phổ thông.
6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp luận
6.1.1. Quan điểm tiếp cận hệ thống cấu trúc
Quan điểm tiếp cận hệ thống cấu trúc giúp người nghiên cứu tìm hiểu
mối quan hệ chặt chẽ giữa quản lý thiết bị dạy học với quản lý các hoạt động
sư phạm khác ở trường THPT. Trong đó quản lý thiết bị dạy học là một hệ
thống con với các yếu tố hợp thành. Từ đó giúp chúng ta tìm hiểu chính xác

thực trạng công tác quản lý thiết bị dạy học.
6.1.2. Quan điểm tiếp cận lịch sử
Quan điểm tiếp cận lịch sử giúp người nghiên cứu xác định phạm vi
không gian, thời gian và điều kiện hoàn cảnh cụ thể để điều tra thu thập số
liệu chính xác, đúng với mục đích nghiên cứu đề tài, trình bày công trình
nghiên cứu theo trật tự logic.
6.1.3. Quan điểm tiếp cận thực tiễn
Quan điểm tiếp cận thực tiễn giúp phát hiện những ưu điểm, mâu thuẫn,
tồn tại trong công tác quản lý thiết bị dạy học ở các trường THPT thành phố

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc13 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc14 of 141. 4

Thủ Dầu Một, từ đó đề xuất được các biện pháp phù hợp với thực tiễn các
trường THPT tỉnh Bình Dương.
6.2. Phương pháp nghiên cứu
6.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống hoá các văn bản,
tài liệu và các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài nghiên cứu.
6.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
6.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
- Mục đích điều tra: người nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra để
thu thập số liệu, dữ liệu về thực trạng quản lý TBDH ở các trường THPT
thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương nhằm chứng minh cho giả thuyết
nghiên cứu khoa học.
- Nội dung điều tra: tập trung khảo sát, nghiên cứu thực trạng quản lý
TBDH ở các trường THPT thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương; những
ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân; đồng thời khảo sát tính cần thiết và khả thi

của hệ thống các biện pháp đề xuất.
- Cách thức điều tra: xây dựng các bảng hỏi nhằm thu thập thông tin từ
các đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lý, giáo viên và viên chức phụ trách
TBDH.
6.2.2.2. Phương pháp quan sát sư phạm: tiến hành dự giờ giáo viên
nhằm thu thập thông tin liên quan đến đề tài nghiên cứu.
6.2.2.3. Phương pháp thống kê toán học: sử dụng phần mềm Microsoft
Excel 2007 xử lý kết quả điều tra bằng cách tính phần trăm (%) và tính giá trị
trung bình nhằm phân tích, đánh giá thực trạng làm cơ sở để đề ra biện pháp
thích hợp.

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc14 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc15 of 141. 5

7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Giới hạn nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung khảo sát thực trạng và
đề xuất các biện pháp quản lý TBDH ở 05/05 trường THPT thành phố Thủ
Dầu Một, tỉnh Bình Dương, gồm các trường:
- Trường THPT chuyên Hùng Vương
- Trường THPT An Mỹ
- Trường THPT Nguyễn Đình Chiểu
- Trường THPT Bình Phú
- Trường THPT Võ Minh Đức.
Giới hạn mẫu nghiên cứu:
- Về cán bộ quản lý : nghiên cứu 75 cán bộ quản lý (Hiệu trưởng, Phó
Hiệu trưởng và Tổ trưởng chuyên môn) của 5 trường THPT trên địa bàn thành
phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.
- Về giáo viên: Chỉ nghiên cứu trên mẫu 150 giáo viên và viên chức

phụ trách TBDH của 5 trường (mỗi trường chỉ chọn điều tra theo mẫu ngẫu
nhiên 30 giáo viên).
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn
được cấu trúc thành ba chương chính như sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận về công tác quản lý thiết bị dạy học ở trường
trung học phổ thông.
Chương 2: Thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở các trường trung học
phổ thông thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.
Chương 3: Đề xuất một số biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở các
trường trung học phổ thông thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc15 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc16 of 141. 6

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ
THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Thiết bị và đồ dùng dạy học là phương tiện vật chất để phục vụ quá trình
đổi mới phương pháp dạy học, giúp cho giáo viên và học sinh thực hiện có
hiệu quả mục tiêu dạy và học. TBDH cũng tạo điều kiện trực tiếp cho học
sinh phát huy tính chủ động, phát triển năng lực sáng tạo trong tiếp thu kiến
thức, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Khi kinh tế, xã hội,
giáo dục càng phát triển thì TBDH càng đa dạng, phong phú, nhiều chủng
loại, thì vấn đề đặt ra làm sao quản lý TBDH có hiệu quả. Đây cũng là nhiệm
vụ nặng nề của các cấp quản lý giáo dục, trực tiếp là các CBQL các cơ sở
giáo dục.
Do đó, vấn đề công tác quản lý TBDH đã được nhiều tổ chức và cá

nhân nghiên cứu.
1.1.1. Ở nước ngoài
Jan Amot Komensky (1592- 1670) nhà giáo dục Cộng hoà Séc được
coi là một trong những ông tổ sư phạm ở Châu Âu và thế giới. Ông chủ
trương giảng dạy bằng hoạt động, bằng sự quan sát trực tiếp, bằng sự tiếp xúc
với sự vật trong đời sống hàng ngày. Theo ông: “…Việc dạy học phải bằng sự
vật, hiện tượng. Vì sự vật là thân thể, lời nói là cái ảo…lời nói mà không có
sự vật là vỏ không có nhân, bao không có kiếm, bóng không có hình, thân
không có hồn.” [22]
Về sau trường phái giáo dục Xô – Viết cũng có các nhà giáo dục như
K. Đ Usinski; A. N. Leontiev hay J. H.Pestalossi người Thụy Sĩ đã phát triển
quan điểm dạy học trực quan để đạt hiệu quả cao. Nội dung của quan điểm
dạy học trực quan này là thay lối dạy học cũ, kinh viện, nhồi nhét tri thức

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc16 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc17 of 141. 7

bằng lối dạy học mới có căn cứ khoa học, thông qua các sự vật hoặc hình ảnh
của chúng và được học viên chứng thực trên cơ sở cảm nhận của các giác
quan.
Theo C.Mác, yếu tố quyết định trình độ hoạt động không phải là tạo ra
cái gì, mà là tạo ra cái đó bằng cách nào và bằng phương tiện nào.
Theo nhà giáo dục học, viện sĩ Xukhômlinxki: “Nghệ thuật giáo dục
là chỗ không chỉ giáo dục bằng các quan hệ giữa người với người, bằng
gương sáng và lời nói của nhà giáo dục, bằng những truyền thống được trân
trọng giữ gìn trong tổ chức mà còn giáo dục bằng các đồ vật, những của cải
vật chất và tinh thần, giáo dục bằng môi trường và cảnh trí do chính học sinh
xây dựng nên, đó là cách làm phong phú cuộc sống tâm hồn của học sinh”. [7]

Tổ chức lao động quốc tế ADB/ILO (Evaluation Rating criteria for the
VTE Institution, ADB/ILO – Bangkok 1997) đưa ra 9 tiêu chuẩn và điểm
đánh giá cơ sở giáo dục – đào tạo để kiểm định các nước thuộc tiểu vùng sông
Mêkông. Trong đó các điều kiện cơ sở hạ tầng của nhà trường: khuôn viên, cơ
sở vật chất – kỹ thuật và thư viện chiếm 125/500 tổng điểm chung.
Country Report on Quality Assurrance in Higher Education, Bangkok
– Thailand, 1998, đưa ra tỉ lệ đánh giá các điều kiện bảo đảm chất lượng giáo
dục của Malaysia với 6 chỉ số trong đó các điều kiện đảm bảo cơ sở vật chất –
kỹ thuật cho công tác đào tạo chiếm 20% tổng điểm đánh giá chung.
1.1.2. Ở trong nước
Lê Thanh Giang với đề tài: “Thực trạng và giải pháp quản lý việc sử
dụng thiết bị dạy học của giáo viên trường trung học phổ thông tỉnh Cà Mau”
[12], qua đề tài tác giả đã khảo sát và phân tích thực trạng quản lý và sử dụng
TBDH ở một số trường THPT tỉnh Cà Mau, từ đó đề xuất một số giải pháp
quản lý việc sử dụng TBDH của giáo viên nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng
TBDH ở các trường THPT tỉnh Cà Mau.

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc17 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc18 of 141. 8

Trần Duy Hân với đề tài: “Biện pháp quản lý phương tiện dạy học của
Hiệu trưởng các trường THCS trên địa bàn thành phố Huế đáp ứng yêu cầu
đổi mới chương trình giáo dục phổ thông hiện nay”[14], tác giả đã nghiên
cứu lý luận và đánh giá thực trạng việc quản lý phương tiện dạy học của Hiệu
trưởng, xác lập các biện pháp quản lý phương tiện dạy học có hiệu quả của
Hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THCS trên địa
bàn thành phố Huế, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay.
Đặng Phúc Tịnh với đề tài: “Thực trạng và một số biện pháp quản lý

thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Phong Điền, thành phố
Cần Thơ” [27], tác giả đã khảo sát và phân tích thực trạng quản lý TBDH ở
các trường THCS huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ. Từ đó, tác giả đề
xuất một số biện pháp quản lý TBDH nhằm góp phần nâng cao chất lượng
dạy và học của các trường THCS tại huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ.
Trần Đức Hùng với đề tài: “Biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở các
trường trung học phổ thông tỉnh Quãng Ngãi trong giai đoạn hiện nay” [17],
tác giả đã nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng việc quản lý TBDH ở các
trường THPT tỉnh Quảng Ngãi. Đồng thời tác giả đã đề xuất các biện pháp
quản lý nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH ở các trường THPT tỉnh
Quảng Ngãi.
Trong giáo trình: “Lý luận dạy học ở trường THCS” [2] do Nguyễn
Ngọc Bảo và Trần Kiểm viết đã dành một chương (chương 5) để viết về
phương tiện dạy học. Theo tác giả, phương tiện dạy học có ý nghĩa quan trọng
trong việc vận dụng phương pháp dạy học. Bên cạnh việc đổi mới nội dung,
phương pháp dạy học, hiện nay các trường THCS đã được trang bị nhiều
phương tiện dạy học. Vì vậy GV cần phải nắm được khái niệm phương tiện
dạy học, các loại phương tiện dạy học, cách sử dụng, bảo quản từng loại
phương tiện dạy học, đặc biệt là phương tiện dạy học kỹ thuật.

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc18 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc19 of 141. 9

Trong cuốn: “Quản lý giáo dục” [15] do Bùi Minh Hiền chủ biên, ở
chương 10 tác giả đã đề cập đến vai trò của TBDH trong sự phát triển hệ
thống giáo dục quốc dân, phân loại các nhóm TBDH mà người quản lý cần
bao quát và đưa ra một số nguyên tắc cùng giải pháp quản lý TBDH ở trường
học trong giai đoạn hiện nay.

Giáo trình “Nghiệp vụ quản lý trường phổ thông”, tập 3 [32] của
trường Cán bộ quản lý giáo dục thành phố Hồ Chí Minh, các tác giả đã nêu
những vấn đề chung về CSVC-TBDH và công tác quản lý về CSVC-TBDH.
Đây là những nội dung giúp người Hiệu trưởng có thể áp dụng trong công tác
quản lý CSVC và TBDH ở trường của mình.
Nhìn chung, các đề tài nghiên cứu của các tác giả nêu trên và các
giáo trình về lý luận dạy học đã làm sáng tỏ lý luận về TBDH. Tuy vậy, trong
các hướng nghiên cứu trên, lĩnh vực nghiên cứu quản lý TBDH trong quá
trình dạy học nói chung và trong các trường THPT thành phố Thủ Dầu Một,
tỉnh Bình Dương nói riêng chưa được nghiên cứu đầy đủ.
1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài
1.2.1. Quản lý
1.2.1.1. Khái niệm
Từ khi xã hội loài người xuất hiện thì nhu cầu quản lý cũng được hình
thành như một tất yếu khách quan. Trong tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội,
con người muốn tồn tại và phát triển đều phải dựa vào các nỗ lực của cá nhân,
của tổ chức, từ một nhóm nhỏ đến phạm vi rộng hơn ở tầm quốc gia, đều phải
thừa nhận và chịu sự quản lý nào đó của chính con người.
Khái niệm quản lý là một khái niệm rất quan trọng, phong phú và có
nhiều dấu hiệu đặc trưng, có nhiều đối tượng. Đồng thời nó cũng thay đổi
theo từng giai đoạn lịch sử, bởi vậy không có khái niệm quản lý chung nào
cho mọi lĩnh vực. Chúng ta có thể nêu một số khái niệm quản lý như sau:

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc19 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc20 of 141. 10

F.W Taylor cho rằng: Quản lý là biết chính xác điều muốn người khác
làm và sau đó thấy rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ

nhất. [15, tr.12]
H.Koontz thì khẳng định: Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm
bảo phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được các mục đích
của nhóm (tổ chức). Mục tiêu của nhà quản lý là hình thành một môi trường
mà trong đó con người có thể đạt được mục đích của nhóm với thời gian, tiền
bạc, vật chất và sự bất mãn ít nhất. [15, tr.12]
Các Mác viết: “Một người độc tấu vĩ cầm tự điều khiển lấy mình, còn
một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”. [15, tr.12]
Theo tác giả Đặng Quốc Bảo và tập thể tác giả thì cho rằng: “Quản lý là
một quá trình tác động gây ảnh hưởng của chủ thể quản lý đến khách thể quản
lý nhằm đạt được mục tiêu chung”. [1, tr.176]
Tuy trình bày khác nhau, song các khái niệm trên đã vạch rõ bản chất
hoạt động quản lý, đó là: Cách thức tổ chức, điều khiển (cách thức tác động)
của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm thực hiện có hiệu quả các
mục tiêu chung của tổ chức đã đề ra. Mối quan hệ giữa chủ thể quản lý và
khách thể quản lý rất đa dạng và phong phú, nhưng trong các mối quan hệ đó
thì cần quan tâm nhất là mối quan hệ giữa con người với con người và coi đó
là cốt lõi của hoạt động quản lý. Đó là mối quan hệ tác động qua lại, tương hỗ
với nhau tạo thành một hệ gọi là quản lý.
Từ những ý chung của các định nghĩa và xét bản chất hoạt động quản
lý chúng tôi đồng ý với khái niệm về quản lý của tác giả Bùi Minh Hiền:
“Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối
tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra”.[15, tr.12]
1.2.1.2. Các chức năng của quản lý
* Chức năng kế hoạch hóa

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc20 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc21 of 141. 11

Nhiệm vụ cốt yếu của người quản lý là làm thế nào để mọi người biết
nhiệm vụ của mình, biết phương pháp hoạt động nhằm thực hiện có hiệu quả
mục tiêu của tổ chức. Đấy là chức năng kế hoạch hóa của nhà quản lý. Kế
hoạch hóa bao gồm việc xây dựng mục tiêu, chương trình hành động, xác
định từng định hướng cụ thể, những điều kiện, phương tiện cần thiết trong
một thời gian nhất định của cả hệ thống quản lý và bị quản lý. Chức năng này
bao gồm: các loại kế hoạch và việc lập kế hoạch trong lĩnh vực quản lý.
* Chức năng tổ chức
Để giúp cho các cá nhân cùng làm việc với nhau nhằm thực hiện có
hiệu quả mục tiêu cần phải xây dựng và duy trì một cơ cấu nhất định về vai
trò, nhiệm vụ và vị trí công tác. Cho nên, có thể nói việc xây dựng các vai trò,
nhiệm vụ là chức năng tổ chức trong quản lý. Vai trò của một bộ phận hay
một cá nhân bao hàm bộ phận hay cá nhân đó hiểu rõ công việc mình làm
nằm trong một phạm vi nào, nhằm mục đích hoặc mục tiêu nào, công việc của
họ ăn khớp như thế nào với các cá nhân hoặc bộ phận khác và những thông
tin cần thiết để hoàn thành công việc.
Vì vậy, ta có thể hiểu rằng, chức năng tổ chức trong quản lý là việc
thiết kế cơ cấu các bộ phận cho phù hợp với mục tiêu của tổ chức. Song,
không phải chỉ có vậy, mà việc thực hiện chức năng tổ chức trong quản lý còn
phải chú ý đến phương thức hoạt động, đến quyền hạn của từng bộ phận, tạo
điều kiện cho sự liên kết ngang, dọc và đặc biệt chú ý đến việc bố trí cán bộ là
người vận hành các bộ phận của tổ chức.
* Chức năng chỉ đạo thực hiện
Đây là chức năng thể hiện năng lực của người quản lý. Sau khi hoạch
định kế hoạch và sắp xếp tổ chức, người cán bộ quản lý phải điều khiển cho
hệ thống hoạt động nhằm thực hiện mục tiêu đã đề ra. Đây là quá trình sử
dụng quyền lực của người quản lý để tác động đến các đối tượng bị quản lý

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc21 of 141.

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc22 of 141. 12

(con người, các bộ phận) một cách có chủ đích nhằm phát huy hết tiềm năng
của họ hướng vào việc đạt mục tiêu chung của hệ thống. Người điều khiển hệ
thống phải là người có tri thức và kỹ năng ra quyết định và tổ chức thực hiện
quyết định.
* Chức năng kiểm tra
Đây là chức năng quan trọng của nhà quản lý, có thể nói, chức năng
này xuyên suốt quá trình quản lý và là chức năng của mọi cấp quản lý. Vì nó
giúp nhà quản lý xác định được hệ thống quản lý của mình đang ở tình trạng
nào để có giải pháp điều chỉnh cho phù hợp. Cụ thể là phát hiện các sai sót,
lệch lạc, kịp thời đưa ra các phương án giải quyết những vấn đề phát sinh
trong quá trình thực hiện. Bên cạnh đó, công tác kiểm tra còn giúp nhà quản
lý xác nhận kết quả, động viên, khích lệ người thực hiện nhiệm vụ một cách
kịp thời. Vì vậy, công tác kiểm tra đòi hỏi phải thực hiện thường xuyên, dưới
nhiều hình thức.
Kế hoạch

Kiểm tra

Thông tin

Tổ chức

Chỉ đạo

Sơ đồ 1.1 Các chức năng cơ bản của quản lý
Các chức năng quản lý cơ bản trên đây tạo thành một chỉnh thể thống

nhất, trong đó từng chức năng vừa có tính độc lập tương đối vừa có mối quan
hệ phụ thuộc các chức năng khác. Quá trình ra quyết định quản lý là quá trình
thực hiện các chức năng quản lý theo một trình tự nhất định. Chuỗi các chức
năng tạo thành một chu trình quản lý của mọi hệ thống. Việc bỏ qua hoặc coi

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc22 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc23 of 141. 13

nhẹ bất cứ một chức năng nào trong chuỗi các chức năng đều ảnh hưởng xấu
tới thành công.
1.2.2. Quản lý giáo dục
Hiện nay ở nước ta các nhà nghiên cứu giáo dục cho rằng: quản lý giáo
dục là sự tác động có ý thức, có mục đích của chủ thể quản lý tới khách thể
quản lý nhằm đưa hoạt động sư phạm của hệ thống giáo dục đạt tới kết quả
mong muốn một cách hiệu quả nhất. Hay quản lý giáo dục, quản lý trường
học là một chuỗi tác động hợp lý (có hệ thống, có mục đích, có kết quả) mang
tính sư phạm của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên và học sinh, đến những
lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường. Nhằm huy động họ cùng cộng
tác, phối hợp, tham gia mọi hoạt động của nhà trường, làm cho quá trình này
vận hành một cách tối ưu đến việc hoàn thành các mục tiêu dự kiến. [28,
tr.11]
Theo từ điển Giáo dục học, quản lý giáo dục theo nghĩa rộng là thực
hiện việc quản lý trong lĩnh vực giáo dục. Quản lý giáo dục theo nghĩa hẹp là
quản lý giáo dục thế hệ trẻ, giáo dục nhà trường, giáo dục trong hệ thống giáo
dục quốc dân.
Theo Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý giáo dục là hệ thống những tác
động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm
cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lí giáo dục của Đảng thực hiện

được các tiêu chí của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội
tụ là quá trình dạy học, giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ thống giáo dục tới mục tiêu
dự kiến tiến lên trạng thái mới về chất.” [24]
Quản lý giáo dục có thể được hiểu rõ hơn, theo Phạm Minh Hạc quản
lý nhà trường, quản lý giáo dục nói chung là thực hiện đường lối giáo dục của
Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình. Đó là, đưa Nhà trường vận hành

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc23 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc24 of 141. 14

theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối
với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và từng học sinh. [13, tr.34] .
Chủ thể quản lý giáo dục (xét theo ngành dọc chuyên môn) là:
- Các cấp quản lý từ Bộ Giáo dục và Đào tạo (là cơ quan thay mặt Nhà
nước quản lý), Sở Giáo dục và Đào tạo, đến Phòng Giáo dục và cuối cùng là
Hiệu trưởng các Nhà trường.
- Chủ thể quản lý trực tiếp sự vận hành trong hệ thống giáo dục.
- Đối tượng của quản lý giáo dục là đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân
viên trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Chủ thể quản lý giáo dục xét theo phân cấp quản lý theo địa bàn và lãnh
thổ là:
- Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Sở Giáo
dục và Đào tạo (là cơ quan thay mặt Ủy ban nhân dân các cấp quản lý Nhà
nước về giáo dục và đào tạo tại địa phương đến Phòng Giáo dục và Hiệu
trưởng các Nhà trường).
- Đối tượng của quản lý giáo dục ở đây là đội ngũ cán bộ, giáo viên,
nhân viên và học sinh trong hệ thống giáo dục của địa phương.
Chủ thể quản lý giáo dục trong phạm vi Nhà trường là Hiệu trưởng. Đối

tượng ở đây là cán bộ, giáo viên, nhân viên trong trong Nhà trường. Để tăng
cường tính hiệu quả của quản lý giáo dục, hiện nay Nhà nước đang đẩy mạnh
phân cấp quản lý trong giáo dục và đào tạo.
Luật Giáo dục năm 2005 thể hiện rõ các nội dung này, nhất là đẩy
mạnh phân cấp quản lý giáo dục phổ thông cho Ủy ban nhân dân các tỉnh
thành phố quản lý. Phân cấp quản lý giáo dục là cần thiết nhưng công tác
quản lý giáo dục ở tất cả các cấp đều nhằm mục đích tạo điều kiện tối ưu cho
sự vận hành thuận lợi của các cơ sở giáo dục để đạt đến chất lượng và hiệu
quả cao.

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc24 of 141.


luan van thac si su pham,luan van ths giao duc25 of 141. 15

1.2.3. Quản lý nhà trường
Trường học là một tổ chức giáo dục cơ sở, trực tiếp làm công tác đào
tạo thực hiện việc giáo dục toàn diện đối với thế hệ trẻ. Thành tích tập trung
nhất của trường học là chất lượng và hiệu quả giáo dục, được thể hiện ở sự
tiến bộ của học sinh, ở việc đạt mục tiêu giáo dục ở nhà trường. Quản lý nhà
trường là yếu tố rất cơ bản và hết sức quan trọng, nhằm đảm bảo tổ chức tốt
các hoạt động giáo dục toàn diện trong nhà trường. Trong chừng mực nhất
định, quản lý nhà trường chính là quản lý giáo dục (theo Phạm Minh Hạc). Cụ
thể hơn: việc quản lý nhà trường phổ thông là quản lý hoạt động dạy học, tức
là làm sao đưa hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng thái khác để dần dần
tiến tới mục tiêu giáo dục. [13, tr.34]
Quản lý nhà trường là quản lý một hệ thống xã hội sư phạm chuyên
biệt, nó đòi hòi những tác động có ý thức, có kế hoạch và có hướng đích của
chủ thể quản lý để đảm bảo sự vận hành tối ưu xã hội – kinh tế và tổ chức sư
phạm của quá trình dạy học và giáo dục thế hệ trẻ. Quản lý nhà trường bao

gồm quản lý các mối quan hệ giữa trường học với môi trường xã hội bên
ngoài và quản lý nội bộ bên trong nhà trường.
Thực chất của quản lý quá trình dạy học, giáo dục là: Tổ chức chỉ đạo,
điều hành, việc dạy của thầy và hoạt động của trò, đồng thời quản lý những
điều kiện cơ sở vật chất, kỹ thuật, thiết bị cho dạy và học, nhằm đạt được mục
đích giáo dục đào tạo. Quá trình giáo dục đào tạo trong nhà trường có thể coi
là một hệ thống gồm các thành tố cơ bản: Nội dung, mục tiêu, phương pháp,
người dạy (thầy), người học (trò), cơ sở vật chất, môi trường nhà trường, môi
trường sư phạm, môi trường xã hội, các mối quan hệ, thông tin...
Có thể tóm lại hoạt động quản lý ở trường trung học phổ thông có mục
tiêu kép là:

luan van thac si su pham,luan van ths giao duc25 of 141.