Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại trường đh kinh tế và quản trị kinh doanh thuộc đại học thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

VƯƠNG THÚY HẰNG

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
THUỘC ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2017


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

VƯƠNG THÚY HẰNG

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
THUỘC ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số:60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐỖ THÙY NINH

THÁI NGUYÊN - 2017

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại
Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên”
là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi.
Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn được tập hợp từ nhiều
nguồn tài liệu và liên hệ thực tế, các thông tin trong luận văn là trung thực và
có nguồn gốc rõ ràng.
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2017
Học viên

Vương Thúy Hằng


ii
LỜI CẢM ƠN
Được sự đồng ý của Ban Giám hiệu, Phòng Kế hoạch - Tài chính,
Phòng Đào tạo của Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh và cô giáo
hướng dẫn khoa học TS. Đỗ Thùy Ninh, tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Hoàn
thiện công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị
Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên”.
Tôi xin trân trọng cảm ơn TS. Đỗ Thùy Ninh, người đã trực tiếp hướng
dẫn tôi nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Kế hoạch - Tài
chính và Phòng Đào tạo - Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh đã tạo
điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, làm luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình và những ý kiến đóng
góp của thầy, cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình trong quá trình làm

Luận văn.
Xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2017
Tác giả
Vương Thúy Hằng


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................. viii
DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................ ix
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3
4. Ý nghĩa khoa học của luận văn ..................................................................... 3
5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC
QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP ........5
1.1. Cơ sở lý luận về công tác quản lý tài chính tại các trường Đại học
công lập ............................................................................................................. 5
1.1.1. Khái quát về trường Đại học công lập Việt Nam ................................... 5
1.1.2. Quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập.................................. 9
1.1.3. Nội dung quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập ................ 16
1.1.4. Các công cụ quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập............ 25
1.1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính tại các trường Đại
học công lập .................................................................................................... 27

1.2. Cơ sở thực tiễn về công tác quản lý tài chính tại các trường Đại học
công lập ........................................................................................................... 32
1.2.1. Quản lý tài chính tại các trường Đại học công một số nước trên thế
giới và Việt Nam ............................................................................................. 32
1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh
doanh thuộc Đại học Thái Nguyên ................................................................. 35


iv
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 37
2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 37
2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 37
2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 37
2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin ........................................................... 40
2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 41
2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 42
2.3.1 Thu NSNN và thu sự nghiệp qua các năm ............................................. 42
2.3.2 Cơ cấu nguồn thu ................................................................................... 43
2.3.3 Tỷ lệ hoàn thành dự toán thu.................................................................. 43
2.3.4 Cơ cấu chi............................................................................................... 43
2.3.5 Tỷ lệ tiết kiệm chi .................................................................................. 43
2.3.6 Tỷ lệ tăng thu nhập cho cán bộ, giảng viên ........................................... 44
2.3.7 Tỷ trọng đầu tư cơ sở vật chất trong tổng chi ........................................ 44
2.3.8 Tỷ trọng đầu tư quỹ học bổng cho sinh viên.......................................... 44
Chương 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH
TẠI TRƯỜNG ĐH KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
THUỘC ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN .......................................................... 45
3.1. Khái quát chung về trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh
thuộc Đại học Thái Nguyên ............................................................................ 45
3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ........................................................ 45

3.1.2. Cơ cấu tổ chức, chức năng và nhiệm vụ của Trường ĐH Kinh tế
và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên. .................................... 48
3.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính và sử dụng các công cụ quản
lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại
học Thái Nguyên (2014- 2016) ....................................................................... 51
3.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý tài chính ......................................................... 51
3.2.3. Quản lý sử dụng nguồn lực tài chính .................................................... 68


v
3.2.4. Quản lý tài sản, cơ sở vật chất .............................................................. 84
3.2.5. Thực trạng sử dụng các công cụ tài chính tại trường ĐH Kinh tế và
Quản trị Kinh doanh ........................................................................................ 88
3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính tại Trường
ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên.................. 92
3.3.1. Các nhân tố khách quan ........................................................................ 92
3.3.2. Các nhân tố chủ quan ............................................................................ 93
3.4. Đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh
tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên ................................. 95
3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 95
3.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong quản lý
tài chính ........................................................................................................... 98
Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC
QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG ĐH KINH TẾ VÀ QUẢN
TRỊ KINH DOANH THUỘC ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN .................... 104
4.1. Định hướng phát triển của các trường đại học công lập ........................ 104
4.1.1. Định hướng phát triển chung của ngành giáo dục, ĐHTN ................. 104
4.1.2. Định hướng phát triển của Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh
doanh thuộc Đại học Thái Nguyên ............................................................... 109
4.2. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh

tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên ............................... 112
4.2.1. Hoàn thiện công tác quản lý các nguồn lực tài chính ......................... 112
4.2.2. Hoàn thiện công tác quản lý sử dụng các nguồn lực tài chính ........... 115
4.2.3. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý tài chính .... 117
4.2.4. Tăng cường xây dựng và quản lý cơ sở vật chất................................. 118
4.2.5 Hoàn thiện chiến lược phát triển nghiên cứu khoa học ....................... 119
4.2.6. Tăng cường công tác hạch toán kế toán, kiểm tra, kiểm soát và
công khai tài chính nhằm nâng cao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm ........ 120


vi
4.2.7. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ ..................................................... 121
4.3. Kiến nghị để hoàn thiện quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và
Quản trị Kinh doanh ...................................................................................... 121
4.3.1. Đối với Nhà nước ................................................................................ 121
4.3.2. Đối với Đại học Thái Nguyên ............................................................. 125
4.3.3. Đối với Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh ......................... 125
KẾT LUẬN .................................................................................................. 127
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 129


vii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
BCH

Ban chấp hành

Bộ GD& ĐT

Bộ Giáo dục và Đào tạo

CBGV

Cán bộ, giảng viên

CNTT& TT

Công nghệ thông tin và truyền thông

CSVC

Cơ sở vật chất

ĐBCLGD

Đảm bảo chất lượng giáo dục

ĐH

Đại học

ĐHCL

Đại học công lập

KH- TC

Kế hoạch- Tài chính

KHCN& HTQT

Khoa học công nghệ và hợp tác quốc tế

LHS

Lưu học sinh

NCKH

Nghiên cứu khoa học

NCKH& CGCN

Nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ

NSNN

Ngân sách Nhà nước

QTKD

Quản trị Kinh doanh

TM& DL

Thương mại và du lịch

Tr.đ

Triệu đồng

TT

Trung tâm

TT HTQT về ĐT& DH

Trung tâm Hợp tác quốc tế về Đào tạo và Du học

UBND

Ủy ban nhân dân


viii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Quy mô nhân sự của Nhà trường giai đoạn 2014 - 2016 ............... 49
Bảng 3.2: Quy mô đào tạo của trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh
Giai đoạn 2014 - 2016..................................................................... 50
Bảng 3.3: Tổng hợp ý kiến phản hồi về Phòng Kế hoạch- Tài chính năm
học 2015 - 2016 .............................................................................. 50
Bảng 3.4. Mức thu học phí từ năm học 2013 - 2014 đến năm học 2015 2016 ................................................................................................. 57
Bảng 3.5: Tổng hợp các nguồn thu giai đoạn 2014 - 2016 ............................. 58
Bảng 3.6: Kinh phí NSNN cấp giai đoạn 2014 - 2016 ................................... 60
Bảng 3.7: Nguồn thu sự nghiệp giai đoạn 2014 - 2016 .................................. 63
Bảng 3.8: Dự toán thu năm 2016 của Trường ĐH Kinh tế và QTKD ............ 65
Bảng 3.9: Tỷ lệ hoàn thành dự toán thu sự nghiệp tại trường ĐH Kinh tế
& Quản trị Kinh doanh ................................................................... 67
Bảng 3.10: Tình hình sử dụng kinh phí giai đoạn 2014 - 2016 ...................... 68
Bảng 3.11: Cơ cấu chi thường xuyên tại trường ĐH Kinh tế và Quản trị

Kinh doanh ...................................................................................... 69
Bảng 3.12: Tổng hợp thu nhập bình quân của cán bộ, giảng viên giai
đoạn 2014 - 2016 ............................................................................ 70
Bảng 3.13: Thống kê chi học bổng giai đoạn 2014 - 2016 ............................. 71
Bảng 3.14: Tình hình trích lập các quỹ giai đoạn 2014- 2016........................ 73
Bảng 3.15: Thống kê kết quả đánh giá của đội ngũ CBGV Nhà trường về
công tác tài chính cho Nghiên cứu khoa học .................................. 76
Bảng 3.16: Thống kê kết quả đánh giá của người học về công tác tài
chính cho Nghiên cứu khoa học của sinh viên ............................... 77
Bảng 3.17: Dự toán chi năm 2016 của Trường ĐH Kinh tế và QTKD .......... 78
Bảng 3.18: Thống kê kết quả đánh giá của CBGV Nhà trường ..................... 83
Bảng 3.19: Tỷ trọng đầu tư CSVC tại Trường ĐH Kinh tế và QTKD giai
đoạn 2014- 2016 ............................................................................. 83
Bảng 3.20: Điều kiện đảm bảo CSVC cho sinh viên năm 2016 ..................... 83


ix
DANH MỤC CÁC HÌNH
1. Sơ đồ
Sơ đồ 3.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Nhà trường............................................ 49
Sơ đồ 3.2: Tổ chức bộ máy kế toán của Trường ĐH Kinh tế & QTKD ......... 52
Sơ đồ 3.3: Quy trình dự trù và mua sắm tài sản, vật tư .................................. 86
2. Biểu đồ
Biểu đồ 3.1: So sánh nguồn thu giai đoạn 2014- 2016 ................................... 58
Biểu đồ 3.2: So sánh nguồn kinh phí NSNN giai đoạn 2014 - 2016 .............. 61
Biểu đồ 3.3: Mức độ tham gia các nguồn tự có trong nguồn thu sự
nghiệp giai đoạn 2014- 2016 ...................................................... 64


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong nhiều thập kỷ qua, lĩnh vực giáo dục, đào tạo luôn đóng vai trò
đặc biệt quan trọng trong sự phát triển của nền kinh tế của mỗi quốc gia. Ở
nước ta, sự nghiệp giáo dục và đào tạo là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân.
Đảng và Nhà nước ta luôn coi giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu.
Giáo dục học thế giới đang có những chuyển biến mạnh mẽ đặc biệt là giáo
dục đại học, Việt Nam cũng không nằm ngoài quy luật đó. Giáo dục học đại
học là một khâu trọng yếu, đảm nhận sứ mệnh đào tạo nguồn nhân lực có
trình độ cao, là động lực cho tăng trưởng và phát triển kinh tế của đất nước,
nhất là trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Giáo dục đại học còn là
một chiến lược cụ thể để nâng cao tính cạnh tranh chất lượng lao động có
trình độ của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới.
Việt Nam với mục tiêu đến năm 2020 cơ bản sẽ trở thành một nước
công nghiệp, động lực chính sẽ là nguồn nhân lực có chất lượng cao, là đội
ngũ trí thức cho sự phát triển kinh tế- xã hội bền vững. Phát triển giáo dục và
đào tạo phải đi trước một bước so với phát triển kinh tế. Đầu tư cho giáo dục
là đầu tư quan trọng có hiệu quả và tác động nhiều mặt và dài hạn. Để nâng
cao chất lượng giáo dục và đào tạo nói chung và đào tạo đại học nói riêng,
bên cạnh sự đổi mới về các mặt tổ chức, cán bộ, phương pháp đào tạo, việc
bảo đảm nguồn lực tài chính và xác lập cơ chế quản lý tài chính cho các
trường đại học có vai trò cực kỳ quan trọng. Tài chính là mạch máu thúc đẩy,
mở đường cho sự phát triển và bền vững của ngành giáo dục đào tạo nói
chung và các trường đại học nói riêng. Phát triển tài chính Đại học là một
trong những vấn đề chủ yếu của bất kỳ hệ thống giáo dục Đại học nào trên thế
giới. Trong các cuộc thảo luận về giáo dục Đại học, những vấn đề về tài chính
thường nổi bật do những quan điểm khác nhau của nhiều bên liên quan. Các
nhà hoạch định chính sách đang đặt ra câu hỏi liệu ngân quỹ Nhà nước có thể

2
tiếp tục chi bao nhiêu cho phát triển giáo dục Đại học giữa những đòi hỏi cấp
bách và cạnh tranh của rất nhiều mục tiêu khác (giáo dục phổ thông, chăm sóc
sức khoẻ cộng đồng, phát triển giao thông công cộng,...). Nhu cầu về tri thức
và đổi mới công nghệ, khoa học kỹ thuật ngày càng tăng buộc các trường Đại
học phải tìm kiếm những nguồn thu ngoài ngân sách Nhà nước để có thể nắm
bắt kịp thời các cơ hội và vượt qua những thử thách trong xu hướng hội nhập
hiện nay. Đổi mới công tác quản lý tài chính đối với các trường đại học là một
tất yếu và góp phần rất lớn vào công cuộc đổi mới giáo dục đại học Việt Nam.
Trong xu thế cạnh tranh và hội nhập, Trường ĐH Kinh tế và Quản trị
Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên ngày càng gặp nhiều khó khăn về
nguồn kinh phí để đảm bảo cho nhu cầu chi tiêu thường xuyên trong điều kiện
Ngân sách Nhà nước cấp chi thường xuyên cho giáo dục đại học có xu hướng
giảm, học phí bị khống chế bởi mức trần thu học phí quy định thấp, số lượng
tuyển sinh các hệ của Nhà trường bị sụt giảm,... Trước bối cảnh đó, Trường
ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh nhận thức được tầm quan trọng của công
tác quản lý và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính để đảm bảo nhu cầu
chi tiêu và phát triển bền vững của Nhà trường.
Xuất phát từ lý luận và thực tiễn trên đây, việc nghiên cứu và lựa chọn
đề tài: “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế
và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên” mong muốn tìm hiểu
thực trạng công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị
Kinh doanh và đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn công tác quản lý tài chính
tại đơn vị, đồng thời hướng tới mục tiêu tự chủ tài chính phù hợp với xu
hướng phát triển của đất nước và của Nhà trường.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Từ cơ sở lý luận về quản lý tài chính đối với các trường Đại học công
lập (ĐHCL), đề tài đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp phù hợp, khả

3
thi nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế và
Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên, góp phần nâng cao uy tín,
chất lượng đào tạo và thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ của Nhà trường.
2.2. Mục tiêu cụ thể
Luận văn hướng đến những mục đích cụ thể sau:
+ Góp phầ n hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý
tài chính tại các trường đại học công lập;
+ Phân tích và đánh giá thực trạng của công tác quản lý tài chính tại
Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên
nhằm xác định những kết quả đạt được và những điểm còn hạn chế;
+ Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính
tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Các vấn đề trong công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và
Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên.
3.2 Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu trong phạm vi Trường
ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên.
- Về thời gian nghiên cứu: Các tài liệu, số liệu phục vụ cho nghiên cứu
đề tài được thu thập trong 3 năm từ năm 2014 đến năm 2016, các giải pháp đề
ra cho giai đoạn 2017 - 2020.
- Nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng công tác
quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại
học Thái Nguyên để đề ra được các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản
lý tài chính tại trường.
4. Ý nghĩa khoa học của luận văn
- Hệ thống hóa và làm rõ thêm những vấn đề lý luận cơ bản về công tác

quản lý tài chính đối với các trường ĐHCL.


4
- Luận văn phân tích và đánh giá được thực trạng công tác quản lý tài
chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái
Nguyên từ năm 2014 đến năm 2016 nhằm rút ra những kết quả đạt được,
những hạn chế và nguyên nhân dẫn tới công tác quản lý tài chính của trường
chưa được hoàn thiện.
- Luận văn đưa ra một số kiến nghị, đề xuất với các cơ quan quản lý
cấp trên, Đại học Thái Nguyên và Trường ĐH Kinh tế & Quản trị Kinh doanh
nhằm góp phần hoàn thiện và nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính tại
Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh đến năm 2020.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài lời mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu
gồm 4 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý tài chính tại
các trường Đại học công lập
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Thực trạng công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh
tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên
Chương 4: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Trường
ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên.


5
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ
TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP
1.1. Cơ sở lý luận về công tác quản lý tài chính tại các trường Đại học

công lập
1.1.1. Khái quát về trường Đại học công lập Việt Nam
1.1.1.1 Khái niệm và phân loại trường Đại học Việt Nam
* Khái niệm trường Đại học:
Đại học là một bậc học cơ bản cao nhất trong hệ thống giáo dục, có thể
hiểu đại học theo nhiều cách khác nhau, tuy nhiên tác giả xin tiếp cận theo
cách hiểu sau:
Trường đại học (tiếng Anh: University) là một cơ sở giáo dục bậc cao
tiếp theo bậc trung học dành cho những học sinh có khả năng và nguyện vọng
học tập tiếp lên trên. Trường đại học cung cấp cho sinh viên học vấn cao và
cấp các bằng cấp khoa học trong nhiều các lĩnh vực ngành nghề. Các trường
đại học có thể cung cấp các chương trình bậc đại học và sau đại học.
* Phân loại trường Đại học:
 Căn cứ vào tính chất sở hữu: Các trường Đại học phân loại thành:
Đại học công lập, đại học dân lập, đại học bán công, đại học tư thục, phân
hiệu đại học quốc tế hay hỗn hợp.
 Căn cứ theo loại hình đào tạo, các trường đại học được phân loại
thành: Đại học truyền thống và Đại học mở.
 Căn cứ vào vùng, lãnh thổ, các trường Đại học được phân loại
thành: Viện đại học, Đại học Quốc gia, Đại học khu vực, Đại học công cộng
và Đại học Bộ ngành.
 Căn cứ vào lĩnh vực đào tạo, các trường Đại học được phân loại
thành: Đại học đa ngành và Đại học đơn ngành.


6
1.1.1.2. Khái niệm, đặc điểm, cơ chế hoạt động và vai trò của các trường Đại
học công lập trong hệ thống giáo dục Đại học
* Khái niệm trường Đại học công lập:
Khái niệm, mô hình và địa vị pháp lý của trường đại học công có sự

khác nhau trong hệ thống giáo dục đại học ở mỗi quốc gia. Tuy nhiên khái
niệm về trường đại học công lập có thể được hiểu như sau:
Trường đại học công lập là trường do chính quyền thành lập và quản lý.
Nguồn kinh phí đảm bảo cho các trường đại học công lập hoạt động phụ
thuộc vào chính sách đầu tư tài chính và mức độ xã hội hóa nguồn lực dành
cho giáo dục đại học của mỗi quốc gia.
Luật Giáo dục Đại học năm 2012 quy định “cơ sở giáo dục đại học
công lập do Nhà nước thành lập, đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và bảo đảm
chi thường xuyên”.
* Đặc điểm hoạt động của các trường Đại học công lập
 Các trường Đại học công lập là các đơn vị sự nghiệp có thu
Đơn vị sự nghiệp có thu là đơn vị sự nghiệp hoạt động do cơ quan có
thẩm quyền của Nhà nước quyết định. Có hai loại đơn vị sự nghiệp có thu:
đơn vị sự nghiệp có thu tự bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động thường xuyên
(gọi tắt là đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm chi phí) và đơn vị sự nghiệp có thu tự
bảo đảm một phần chi phí hoạt động thường xuyên (gọi tắt là đơn vị sự
nghiệp tự bảo đảm một phần chi phí). Đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm một phần
chi phí là đơn vị có nguồn thu chưa trang trải toàn bộ chi phí hoạt động
thường xuyên.
Trường Đại học công lập do Nhà nước đầu tư xây dựng, cung cấp trang
thiết bị dạy học, bố trí cán bộ, công chức quản lý và đội ngũ nhà giáo giảng
dạy... và thống nhất quản lý hệ thống giáo dục quốc dân về mục tiêu, chương
trình, nội dung, kế hoạch giáo dục, tiêu chuẩn nhà giáo, quy chế thi cử và hệ
thống văn bằng. Nhà nước quản lý nguồn đầu tư cho giáo dục, kinh phí cho


7
các hoạt động thường xuyên của trường Đại học công lập chủ yếu do Ngân
sách nhà nước cấp, bên cạnh đó, trường có thêm kinh phí từ nguồn thu học
phí, lệ phí và thu khác được giữ lại theo quy định của Nhà nước. Các trường

Đại học công lập là các đơn vị sự nghiệp có thu tự bảo đảm một phần kinh phí
hoạt động thường xuyên.
 Hoạt động của các trường Đại học công lập nhằm đào tạo con người
Đặc điểm hoạt động của các trường đại học công lập không nhằm vào
lợi nhuận mà hướng về phục vụ lợi ích cộng đồng và xã hội. Hoạt động giáo
dục- đào tạo nhằm mục đích đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện,
có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý
tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành và bồi dưỡng nhân
cách, phẩm chất và năng lực, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Nhà trường của các cơ quan hành chính Nhà nước, của tổ chức chính
trị, tổ chức chính trị- xã hội có nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công
chức cho đất nước. Nhà trường của lực lượng vũ trang nhân dân có nhiệm vụ
đào tạo, bồi dưỡng sĩ quan, hạ sĩ quan, quân dân chuyên nghiệp và công nhân
quốc phòng; bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, cán bộ quản lý Nhà nước về nhiệm
vụ và kiến thức quốc phòng, an ninh.
 Giáo dục- đào tạo theo nguyên tắc lý luận gắn với thực tiễn
Hoạt động giáo dục- đào tạo được thực hiện theo nguyên tắc học đi đôi
với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn liền với thực
tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội.
* Cơ chế hoạt động của các trường Đại học công lập
Các trường Đại học công lập trong hệ thống giáo dục quốc dân được
thành lập theo quy hoạch, kế hoạch của Nhà nước nhằm phát triển sự nghiệp
giáo dục. Chịu sự quản lý nhà nước của cơ quan quản lý giáo dục theo sự
phân công, phân cấp của Chính phủ. Nhà nước tạo điều kiện để trường công
lập giữ vai trò nòng cốt trong hệ thống giáo dục quốc dân.


8
Các trường Đại học công lập do Nhà nước thành lập, bổ nhiệm cán bộ
quản lý và giao chỉ tiêu biên chế; Nhà nước quản lý, đầu tư về cơ sở vật chất,

cấp kinh phí cho các nhiệm vụ chi thường xuyên.
Quy chế tổ chức và hoạt động của trường đại học công lập gồm các quy
định bổ sung và cụ thể hóa “Điều lệ trường Đại học” để áp dụng cho một hoặc
một số loại hình trường hoặc một trường. Điều lệ trường đại học là văn bản
quy phạm pháp luật quy định nhiệm vụ và quyền hạn của các trường; tổ chức
các hoạt động giáo dục trong nhà trường; nhiệm vụ quyền hạn của nhà giáo;
nhiệm vụ và quyền hạn của người học; tổ chức và quản lý nhà trường; cơ sở
vật chất và trang thiết bị nhà trường. Điều lệ trường Đại học do Thủ tướng
Chính phủ quyết định ban hành.
Nhà nước dành ưu tiên hàng đầu cho việc bố trí ngân sách giáo dục,
bảo đảm tỷ lệ ngân sách nhà nước chi cho giáo dục tăng dần theo yêu cầu phát
triển của sự nghiệp giáo dục. Trên có sở dự toán ngân sách nhà nước cho năm
tài chính được Quốc hội phê duyệt, Bộ Tài chính phân bổ ngân sách nhà nước
chi cho giáo dục theo nguyên tắc công khai, tập trung dân chủ, căn cứ vào quy
mô giáo dục, điều kiện phát triển kinh tế- xã hội của từng vùng, thể hiện chính
sách ưu đãi của Nhà nước đối với các vùng có điều kiện kinh tế- xã hội đặc
biệt khó khăn. Cơ quan tài chính cấp phát kinh phí cho các trường đầy đủ, kịp
thời, phù hợp với tiến độ của năm học. Cơ quan quản lý giáo dục sẽ quản lý,
sử dụng có hiệu quả phần ngân sách Nhà nước được giao và các nguồn thu
khác theo quy định của pháp luật.
Các trường ĐHCL được quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm trong các
công tác: xây dựng chương trình, giáo trình, kế hoạch giảng dạy, học tập đối
với các ngành nghề được phép đào tạo, tổ chức tuyển sinh theo chỉ tiêu của
Bộ Giáo dục và Đào tạo, tổ chức quá trình đào tạo, công nhận tốt nghiệp và
cấp văn bằng theo thẩm quyền, tổ chức bộ máy nhà trường, huy động, quản
lý, sử dụng các nguồn lực nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục, hợp tác với các


9
tổ chức kinh tế, giáo dục, văn hóa, nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước

theo quy định của Chính phủ.
* Vai trò của trường Đại học công lập trong hệ thống giáo dục Đại học
Các trường Đại học công đóng vai trò then chốt trong sự phát triển kinh
tế, văn hóa, dân cư của vùng và nhiều trường, nhiều quốc gia.
Hệ thống các trường Đại học công lập được thành lập từ nguồn NSNN,
vì mục tiêu tạo ra cơ cấu nguồn nhân lực có trình độ cao phục vụ cho sự
nghiệp phát triển kinh tế của mỗi quốc gia.
Hệ thống các trường Đại học công lập đóng vai trò quan trọng, đem lại
những lợi ích nằm ngoài phạm trù kinh tế (theo nghĩa là có thể định lượng
bằng các thước đo chi phí- lợi ích thuần túy).
Hệ thống các trường Đại học và Cao đẳng công lập được thành lập ở
các tỉnh thành đảm bảo quyền được tham gia học tập và nâng cao trình độ với
nguồn NSNN tài trợ. Đồng thời, thông qua hệ thống giáo dục đào tạo công
lập, Nhà nước sẽ giám sát được chất lượng đào tạo, điều chỉnh cơ cấu ngành
nghề phù hợp với định hướng phát triển của nền kinh tế quốc dân.
1.1.2. Quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập
1.1.2.1. Khái niệm và đặc điểm quản lý tài chính tại các trường Đại học
công lập
* Khái niệm về tài chính
Tài chính thể hiện ra là sự vận động của vốn tiền tệ, diễn ra ở mọi chủ
thể trong xã hội. Nó phản ánh tổng hợp các mối quan hệ kinh tế nảy sinh
trong phân phối các nguồn tài chính thông qua việc tạo lập hoặc sử dụng các
quỹ tiền tệ nhằm đáp ứng các nhu cầu khác nhau của các chủ thể trong xã hội
(Sử Đình Thành, 2009).
Tài chính trong các trường Đại học phản ánh các khoản thu, chi bằng
tiền của các quỹ tiền tệ trong các trường Đại học. Xét về hình thức nó phản
ánh sự vận động và chuyển hóa các nguồn lực tài chính trong quá trình sử


10

dụng các quỹ bằng tiền. Xét về bản chất nó là những mối quan hệ tài chính
biểu hiện dưới hình thức giá trị phát sinh trong quá trình hình thành và sử
dụng các quỹ bằng tiền nhằm phục vụ cho sự nghiệp đào tạo nguồn nhân lực
cho đất nước. Các quan hệ tài chính trong trường đại học như sau:
 Quan hệ tài chính giữa Trường đại học với NSNN
Ngân sách Nhà nước cấp kinh phí bao gồm: Chi thường xuyên, chi sự
nghiệp khoa học công nghệ, chi chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục
đào tạo, chi đầu tư phát triển, chi nhiệm vụ đột xuất do Nhà nước giao cho các
trường. Các trường phải thực hiện nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước như:
Nộp thuế theo quy định của Nhà nước.
 Quan hệ tài chính giữa Nhà trường với xã hội
Quan hệ tài chính giữa Nhà trường với xã hội, mà cụ thể là người học
được thể hiện thông qua các khoản thu sau: Học phí, lệ phí và một số các loại
phí khác để góp phần đảm bảo cho các hoạt động giáo dục. Chính phủ quy
định khung học phí, cơ chế thu và sử dụng học phí đối với các loại hình
trường. Tuy nhiên, các đối tượng thuộc diện chính sách xã hội và người nghèo
thì được miễn, giảm, học sinh giỏi, xuất sắc thì được học bổng, khen thưởng...
 Quan hệ tài chính trong nội bộ Nhà trường
Quan hệ tài chính trong nội bộ Nhà trường gồm các quan hệ tài chính
giữa các phòng, khoa, trung tâm và giữa các cán bộ viên chức trong trường
thông qua quan hệ tạm ứng, thanh toán, phân phối thu nhập: thù lao giảng
dạy, nghiên cứu khoa học, tiền lương, thưởng, thu nhập tăng thêm...
 Quan hệ tài chính giữa Nhà trường với nước ngoài
Quan hệ tài chính giữa Nhà trường với nước ngoài gồm các quan hệ tài
chính với các trường, các tổ chức nước ngoài về các hoạt động như: liên kết
đào tạo, nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế nhằm phát triển các nguồn
lực tài chính, tìm kiếm các nguồn tài trợ... Nhìn chung, các quan hệ tài chính
phản ánh các trường đại học hoạt động gắn liền với hệ thống kinh tế- chính

11
trị- xã hội của đất nước. Việc quản lý hiệu quả các hoạt động của các trường,
đặc biệt về mặt tài chính là hết sức quan trọng và cần thiết để sự nghiệp giáo
dục đào tạo của Nhà trường được tiến hành thường xuyên và hiệu quả, đi
đúng định hướng chiến lược phát triển giáo dục đào tạo của đất nước.
* Khái niệm quản lý tài chính
Quản lý tài chính là hoạt động của chủ thể quản lý trong lĩnh vực tài chính
nhằm sử dụng nguồn tài sản dưới hình thái tiền, giấy tờ có giá của một đơn vị, tổ
chức vừa đảm bảo cho đơn vị, tổ chức hoạt động, vừa đảm bảo cho nguồn tài
chính sử dụng tiết kiệm và sinh lời nhiều nhất (Sử Đình Thành, 2009).
Quản lý tài chính là việc sử dụng các công cụ quản lý tài chính nhằm
phản ánh chính xác tình trạng tài chính của một đơn vị, thông qua đó lập kế
hoạch quản lý và sử dụng các nguồn tài chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt
động của đơn vị.
Quản lý tài chính trong các trường đại học hướng vào quản lý thu, chi
các quỹ tài chính trong đơn vị, quản lý thu chi của các chương trình, dự án
đào tạo, NCKH, quản lý thực hiện dự toán ngân sách của trường.
Quản lý tài chính đòi hòi các chủ thể quản lý phải lựa chọn, đưa ra các
quyết định tài chính và tổ chức thực hiện các quyết định đó nhằm đạt được
mục tiêu hoạt động quản lý tài chính của đơn vị. Mục tiêu tài chính có thể
thay đổi theo từng thời kỳ và chính sách chiến lược của từng đơn vị. Tuy
nhiên, khác với quản lý doanh nghiệp chủ yếu nhằm mục tiêu tối ưu hóa lợi
nhuận, mục tiêu của quản lý tài chính trong các trường ĐHCL không vì mục
đích lợi nhuận, phục vụ cộng đồng và xã hội là chính yếu cho nên quản lý tài
chính tại các trường ĐHCL là quản lý sử dụng có hiệu quả, đúng định hướng
phần kinh phí NSNN cấp và các nguồn thu khác theo quy định của Pháp luật.
* Đặc điểm quản lý tài chính tại trường Đại học công lập
Quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập có nhiều điểm khác biệt
với các doanh nghiệp về mục đích, cơ cấu tổ chức, cũng như nguồn tài trợ.

12
- Quản lý tài chính hướng tới phục vụ lợi ích cộng đồng
Mục đích hoạt động của các trường đại học công lập được xác định
khác nhau tùy từng xã hội ở mỗi thời kỳ và lĩnh vực đào tạo... Tuy nhiên, mục
đích chủ yếu nhằm truyền đạt kiến thức, kỹ năng, huấn luyện tư duy và hướng
giải quyết vấn đề, đồng thời bồi dưỡng nhân cách và thể lực... cho sinh viên.
Ngoài ra, còn nhằm mục đích nghiên cứu, gồm việc phát triển những lý luận
và kỹ thuật, ứng dụng khoa học vào thực tiễn, chuyển giao công nghệ. Do đó,
mục đích quản lý tài chính của trường đại học công lập có đặc điểm chính là
không nhằm vào lợi nhuận, mà để phục vụ lợi ích cộng đồng và xã hội, đây là
điểm tạo ra sự khác biệt đáng kể giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp.
- Quản lý tài chính căn cứ vào đặc điểm hoạt động của đơn vị sự nghiệp
có thu.
Sản phẩm của các trường đại học công lập là kiến thức, kỹ năng, khả
năng tư duy và làm việc... mà sinh viên tích lũy được sau khi ra trường. Nói
cách khác, đó là “giá trị tăng thêm do giáo dục” của người học. Đặc điểm sản
phẩm của trường học là không thể định lượng bằng đơn vị tiền tệ một cách
khách quan như là doanh thu của một doanh nghiệp. Bởi vì giá cả (trong mối
tương quan với chất lượng) của hàng hóa được xác định một cách khách quan
trên cơ sở thị trường đầy đủ.
Do mục tiêu hoạt động đào tạo của các trường đại học công lập là phục
vụ xã hội, nên nguồn thu của các trường không chỉ là học phí, mà còn có
nguồn từ NSNN hoặc các nguồn khác từ các tổ chức xã hội, tổ chức nghề
nghiệp... Những nguồn tài trợ này phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau (như
chính sách của Chính phủ, của tổ chức tài trợ, tình hình kinh tế của quốc
gia...) nên không phản ánh xác đáng sản phẩm của trường học trên cơ sở tiền
tệ. Tuy nhiên, có thể xem giáo dục là một dịch vụ bao trùm liên quan đến toàn
xã hội. Các nước trên thế giới đều coi giáo dục là xương sống của phát triển,
cũng có quốc sách cho thứ dịch vụ đặc biệt này.

13
- Sự phân cấp trong quản lý tài chính của các trường Đại học công lập
Do đặc điểm hoạt động đào tạo đòi hỏi chuyên môn rất cao nên sự phân
quyền trong các trường đại học thường lớn hơn nhiều so với doanh nghiệp và
trong nhiều trường hợp, sự chồng chéo về quyền lực và ảnh hưởng đó làm cho
cơ cấu tổ chức trong trường không hình thành những tuyến rõ ràng. Cơ cấu tổ
chức của các trường đại học không có dạng hình chóp thông thường. Trái lại,
đó là một sự đan xen phức tạp của trách nhiệm và một sự phát triển không
ngừng những trung tâm ra quyết định.
1.1.2.2. Vai trò và sự cần thiết quản lý tài chính tại các trường Đại học
công lập
- Quản lý tài chính hiệu quả làm giảm bớt gánh nặng ngân sách Nhà
nước, giúp quản lý tốt các nguồn thu bù đắp một phần hay toàn bộ các khoản
chi phí hoạt động của đơn vị. Việc cân đối nguồn thu thông qua các khoản phí,
lệ phí và các khoản chi trong các trường là một vấn đề cần phải được xem xét
hàng đầu nhằm thỏa mãn lợi ích của đơn vị cũng như lợi ích của toàn xã hội.
- Quản lý tài chính giúp các trường Đại học công lập thực hiện việc tự
chủ, tự chịu trách nhiệm trong quản lý tài chính. Giúp các trường tự chủ trong
các nguồn thu, nhằm giảm bớt gánh nặng cho NSNN. Đồng thời, tự chủ động
sắp xếp tổ chức bộ máy, lao động theo yêu cầu của công việc, xây dựng quy
chế chi tiêu nội bộ, phân bổ nguồn tài chính của đơn vị, thực hiện kiểm soát,
đánh giá hiệu quả và tuân thủ theo quy định của Nhà nước, giảm bớt sự can
thiệp trực tiếp của cơ quan chủ quản và cơ quan tài chính.
- Hoàn thiện công tác quản lý tài chính khuyến khích các trường Đại
học công lập tạo nguồn thu, tăng thu nhập cho cán bộ viên chức theo năng lực
và hiệu quả công việc, giúp nâng cao chất lượng đào tạo.
1.1.2.3. Mục tiêu và nguyên tắc quản lý tài chính tại các trường Đại học
công lập

* Mục tiêu quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập:
- Giúp các trường tích cực, chủ động tự xác định số lao động biên chế,
hợp đồng cần có, sắp xếp, tổ chức và phân công lao động hợp lý, nâng cao


14
chất lượng công việc, sử dụng có hiệu quả nguồn tài chính cho các nội dung
chi tiền lương, tiền công và các khoản thu nhập khác...
- Giúp các trường tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong đơn vị mình về các
vấn đề liên quan: các khoản thu, chi, sử dụng kết quả hoạt động tài chính. Từ
đó nêu cao ý thức tiết kiệm, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực tài chính để
nâng cao chất lượng đào tạo, nâng cao đời sống cán bộ viên chức..., chống lại
các hiện tượng lãng phí, tham ô.
- Đây là cơ sở để các trường tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong việc sử
dụng các quỹ góp phần đầu tư, xây dựng cơ sở vật chất, mua sắm trang thiết
bị, ổn định thu nhập cho người lao động.
* Nguyên tắc quản lý tài chính:
Các trường Đại học công lập quản lý tài chính dựa trên bốn nguyên tắc
cơ bản sau:
- Nguyên tắc hiệu quả: Là nguyên tắc quan trọng hàng đầu trong quản
lý tài chính nói chung và trong quản lý các trường Đại học nói riêng. Hiệu quả
trong quản lý tài chính thể hiện ở sự so sánh giữa kết quả đạt được trên tất cả
các lĩnh vực chính trị, kinh tế và xã hội so với chi phí bỏ ra.
- Nguyên tắc thống nhất: Là thống nhất quản lý tài chính tại các trường
Đại học công lập bằng những văn bản thống nhất trong cả nước. Thống nhất
quản lý tài chính là việc tuân theo khuôn khổ chung từ việc hình thành, sử
dụng, thanh tra, kiểm tra, quyết toán, xử lý những vướng mắc trong quá trình
triển khai thực hiện quản lý thu, chi tài chính ở các đơn vị sự nghiệp.
- Nguyên tắc phân cấp: Là nguyên tắc quan trọng trong quản lý tài
chính đối với các trường Đại học công lập thụ hưởng NSNN. Nguyên tắc

phân cấp trong quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập đảm bảo cho
các nguồn lực tài chính được quản lý tập trung trên cơ sở phát huy sáng kiến
của các bộ phận.
- Nguyên tắc công khai, minh bạch: Các trường Đại học công lập là tổ
chức công nên việc quản lý tài chính các đơn vị này phải đáp ứng yêu cầu