chăm sóc người bệnh sau mổ có hậu môn nhân tạo (ĐIỀU DƯỠNG)

HẬU MÔN NHÂN TẠO
1. Qui trình chăm sóc người bệnh sau mổ có hậu môn nhân tạo:
7.1. Nhận định: Những điều cần quan sát trong những ngày đầu sau mổ:
 Miệng lỗ mở:

- Tuần hoàn máu: màu, nơi khâu chỉ, tụt hậu môn nhân tạo vào trong, dịch tiết, niêm mạc nên ẩm, hồng
- Sự phù nề: màng nhày phù nhẹ, trong suốt là bình thường, nếu tăng hơn là bất thường.
 Đối với vùng da xung quanh lỗ mở:
- Da có bị rơm lơ, đỏ, xì dò phân
Lưu ý: Tránh dùng các chất sát trùng vì có thể gây dị ứng. Dùng túi thích hợp, thay túi đều, lỗ cắt phải vừa tránh quá
rộng hay quá hẹp, cạo sạch lông nơi vùng dán túi
- Thường có 2 quan điểm khi đưa hậu môn nhân tạo ra ngoài:
º Rửa sạch ruột trước và trong mổ  sau đó đưa hậu môn nhân tạo ra ngoài và đặt túi hậu môn ngay sau mổ
º Phẫu thuật viên xẻ hậu môn nhân tạo nhưng sau đó khâu mũi chỉ chờ, băng kín lại bằng gạc Vaseline
7.2. Chẩn đoán và can thiệp điều dưỡng:
7.2.1. Sự tổn thương da do vết mổ và lỗ hậu môn nhân tạo:
- Người bệnh có hậu môn nhân tạo chưa xẻ miệng: hậu môn nhân tạo được bao phủ bằng gạc thấm vaselin.
Nếu thấm máu ướt băng chỉ thay lớp băng ngoài, luôn luôn giữ cho niêm mạc hậu môn nhân tạo luôn ẩm
không bị khô. Theo dõi tình trạng bụng, cơn đau, màu sắc niêm mạc hậu môn nhân tạo, theo dõi chảy máu
quanh chân hậu môn nhân tạo.
- Người bệnh có hậu môn nhân tạo đã xẻ miệng rồi: thường sau 48 giờ sẽ xẻ miệng hậu môn nhân tạo. Điều
dưỡng cần rửa sạch phân trào ra. Quấn gạc thấm vaselin quanh dứơi chân ruột (ngừa phân đổ vào ổ bụng).
Trong vài ngày đầu nên bôi pommade oxyt kẽm lên da quanh hậu môn nhân tạo ngừa rơm lở da.
- Nếu hậu môn nhân tạo bên phải, hay đưa ruột non ra da điều dưỡng cần theo dõi sự mất nước và càng chú ý
hơn việc phòng lở loét da cho người bệnh vì đây là loại dịch lỏng mang tính chất kiềm.


- Sau khi xẻ miệng hậu môn nhân tạo ruột có thể phù nề hay chướng, điều dưỡng cần theo dõi màu sắc niêm
mạc. Nếu phân quá cứng không ra được, điều dưỡng có thể mang găng có tẩm chất trơn nong nhẹ nhàng
vào miệng hậu môn nhân tạo và lấy phân ra hoặc dùng ống thông hậu môn bơm 100-200ml nước muối sinh
lý để kích thích nhu động ruột và làm mềm phân.

- Ống cao su hoặc que thủy tinh giữ cố định quai ruột ở thành bụng sẽ được rút sau 5-7 ngày.
7.2.2. Người bệnh lo lắng về hậu môn nhân tạo đang mang:
- Tâm lý: khi chăm sóc điều dưỡng nên tế nhị, giải thích để tránh người bệnh bị mặc cảm và hướng dẫn
người bệnh cách hoà nhập vào cuộc sống, giúp người bệnh lấy lại niềm tin trong cuộc sống.
- Hướng dẫn cách rửa thay túi đựng phân: Ngay tại bệnh viện nên hướng dẫn người bệnh tự chăm sóc túi
đựng phân với tất cả túi: cách thay, cách lắp túi phân, cách pha dung dịch, cách làm túi đựng phân tự tạo,
cách rửa và chăm sóc hậu môn nhân tạo.
- Giúp người bệnh ngăn ngừa loét da chung quanh chân hậu môn nhân tạo.
- Cung cấp những thông tin sách báo về cách chăm sóc hậu môn nhân tạo.
- Tập điều chỉnh chức năng hậu môn nhân tạo: tuỳ theo sinh hoạt của người bệnh, điều dưỡng có thể tập cho
người bệnh đi cầu đúng giờ thích hợp bằng cách thụt tháo mỗi ngày và tập tối thiếu 1 tuần.
- Dinh dưỡng: Khuyên người bệnh ăn những thức ăn ít chất xơ, tránh thức ăn có nhiều gia vị (khi người bệnh
cần tham gia sinh hoạt ngoài cộng đồng), không nên dùng các chất kích thích nhu động ruột như thuốc xổ.
Chú ý hai vấn đề: đủ dinh dưỡng và thức ăn có ảnh hưởng đến chức năng của hậu môn nhân tạo: khuyên người bệnh
uống nhiều nước, nhai kỷ thức ăn, ăn chậm, ăn những thức ăn giàu dinh dưỡng.
- Đối với lỗ mở hồi tràng ra da: chú ý mất nước và rối loạn điện giải.
- Vận động: Tránh làm việc nặng khi đang mang hậu môn nhân tạo hay mới đóng hậu môn nhân tạo.
- Vệ sinh thân thể: vẫn tắm rửa bình thường nhưng tránh chà sát savon lên hậu môn nhân tạo.
- Hướng dẫn người bệnh khám lại.
- Trong trường hơp hậu môn nhân tạo tạm thời thường người bệnh sẽ được hẹn tái khám đóng lại hậu môn
nhân tạo sau 2 tháng (hoặc thời gian ngắn hơn nếu là ruột non). Ngoài ra nên dặn dò người bệnh đến bệnh
viện ngay nếu thấy chảy máu, không ra phân, chướng bụng, đau bụng …
7.2.3. Người bệnh đau sau phẫu thuật:


- Thực hiện thuốc giảm đau theo y lệnh
- Tạo môi trường thư giản, thăm viếng và điện thoại
- Giúp người bệnh có tư thế thoải mái: thay đổi tư thế, kỹ thuật thư giản…
7.2.4. Người bệnh được chỉ định đóng hậu môn nhân tạo:
- Điều kiện đóng hậu môn nhân tạo:

º Thường sau 2-3 tháng (Tuỳ tình trạng người bệnh)
º Đoạn dưới phải thông
º Chung quanh miệng hậu môn nhân tạo không nhiễm trùng
- Chuẩn bị đóng hậu môn nhân tạo. Chuẩn bị trước 3 ngày: Phải đãm bảo đại tràng sạch và không nhiễm
trùng.
º Chế độ ăn: chuyển dần từ chế độ ăn đặc sang lõng: cơm (ngày đầu), cháo (ngày thứ hai), sữa hoặc trà đường
(ngày thứ ba). Chiều tối hôm trước nhịn ăn uống hòan toàn để sáng hôm sau mổ.
º Thụt tháo ở hậu môn nhân tạo xuống hậu môn thật ngày một lần (2 ngày trước mổ), ngày 2 lần (ngay trước ngày
mổ).
º Rửa sạch đại tràng: Uống dung dịch Fortrans trước 1 ngày với 3 gói, mỗi gói pha một lít nước điều dưỡng cần bảo
đãm sạch phân trong lòng ruột.
º Thực hiện kháng sinh đường ruột, kháng sinh dự phòng trước mổ.
7.2.5. Nguy cơ có các biến chứng sau mổ đóng hậu môn nhân tạo:
- Bục xì miệng nối hậu môn nhân tạo gây viêm phúc mạc hay rò tiêu hóa khu trú: theo dõi dấu hiệu xì dò
phân qua vết mổ, hay lỗ đóng hậu môn nhân tạo, nhiệt độ, đau bụng
- Chảy máu miệng nối hay ở thành bụng.
- Hẹp miệng nối hậu môn nhân tạo: theo dõi bón, rặn khi đi cầu, số lần đi cầu.
- Tắc ruột.
- Nhiễm trùng vết mổ thành bụng chỗ đóng hậu môn nhân tạo: thay băng khi thấm dịch.
7.3. Tiêu chuẩn lượng giá:
- Người bệnh tham gia sinh hoạt trong gia đình, xã hội, công việc 1 cách tự tin.


- Người bệnh tự chăm sóc hậu môn nhân tạo thành thạo.