Thiết kế kế hoạch dạy học chủ đề tích hợp phần lịch sử việt nam(1858 1918) cho học sinh lớp 11, trường THPT hiếu tử, tỉnh trà vinh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI

TRƢƠNG VĂN MINH

THIẾT KẾ KẾ HOẠCH DẠY HỌC CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP
PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM (1858-1918) CHO HỌC SINH
LỚP 11 TRƢỜNG THPT HIẾU TỬ, TỈNH TRÀ VINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC ỨNG DỤNG

Hà Nội – 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI

TRƢƠNG VĂN MINH

THIẾT KẾ KẾ HOẠCH DẠY HỌC CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP
PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM (1858-1918) CHO HỌC SINH
LỚP 11 TRƢỜNG THPT HIẾU TỬ, TỈNH TRÀ VINH
Chuyên ngành :Lí luận và PPDH Bộ Môn Lịch Sử
Mã số : 60.14.0111
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC ỨNG DỤNG

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Mạnh Hƣởng

Hà Nội – 2017

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai
công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Hà Nội, tháng 6 năm 2017
Người cam đoan

Trương Văn Minh


LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô trong khoa Sử - Trường Đại học
Sư phạm Hà Nội, những người đã cho tôi niềm đam mê khoa học và đã trang
bị đầy đủ kiến thức nền tảng để tôi hoàn thành luận văn.
Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn Thầy giáo PGS.TS. Nguyễn Mạnh
Hưởng, người đã hướng dẫn tận tình để tôi hoàn thành luận văn này, người
đã cho tôi những định hướng và nhận xét quý báu trong quá trình xây dựng
đề cương cũng như quá trình hoàn thành luận văn.
Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình và bạn bè đã tin tưởng, động viên và
ủng hộ về mặt tinh thần cả vật chất để tôi thuận lợi hoàn thành khóa học.
Hà Nội, tháng 6 năm 2017

Trương Văn Minh


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 3
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................. 3

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................. 6
3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu ....................................................... 14
4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................... 15
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu............................ 16
6. Giả thuyết khoa học của đề tài ........................................................ 16
8. Ý nghĩa khoa học của đề tài ............................................................. 17
9. Cấu trúc của đề tài ............................................................................ 17
CHƢƠNG 1.................................................................................................... 18
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ..................................... 18
THIẾT KẾ KẾ HOẠCH DẠY HỌC CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP .................... 18
TRONG MÔN LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THỒNG ... 18
1.1.Cơ sở lí luận và xuất phát của đề tài ............................................ 18
1.1.1. Một số khái niệm, thuật ngữ cơ bản sử dụng trong đề tài
18
1.1.2. Xu hƣớng đổi mới giáo dục trên thế giới và khả năng vận
dụng vào Việt Nam ...................................................................... 27
1.1.3 Các mức độ tích hợp trong dạy học lịch sử ở trƣờng
THPT ............................................................................................ 30
1.1.4 Quy trình thiết kế kế hoạch dạy học chủ đề tích hợp
trong môn lịch sử ở trƣờng THPT............................................. 31
1.1.5. Ý nghĩa của việc thiết kế kế hoạch dạy học chủ đề tích
hợp trong môn lịch sử ở trƣờng THPT .................................... 39
1.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................. 43
1.2.1.Tình hình dạy học lịch sử ở trƣờng THPT, tỉnh Trà Vinh
43
1.2.2. Tình hình thiết kế kế hoạch và dạy học chủ đề tích hợp
trong môn lịch sử ở trƣờng THPT Hiếu Tử, tỉnh Trà Vinh ... 45
1.2.3. Một số kết luận rút ra từ cơ sở thực tiễn ........................ 51
CHƢƠNG 2.................................................................................................... 54
QUY TRÌNH THIẾT KẾ KẾ HOẠCH DẠY HOC CHỦ ĐỀ .................. 54

TÍCH HỢP PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM (1858-1918) LỚP 11 .............. 54
CHO HỌC SINH TRƢỜNG THPT HIẾU TỬ, TỈNH TRÀ VINH ........ 54
1


2.1. Nội dung cơ bản của phần lịch sử Việt Nam(1858-1918) ở lớp 11
54
2.2. Một số yêu cầu cơ bản khi thiết kế và tổ chức dạy học chủ đề
tích hợp................................................................................................... 56
2.2.1. Yêu cầu về nội dung, tƣ tƣởng ......................................... 56
2.2.2. Yêu cầu về phƣơng pháp, quy trình khi thiết kế và tổ
chức dạy học................................................................................. 61
2.2.3. Yêu cầu tính khả thi, phổ biến dễ thực hiện .................. 63
2.2.4. Yêu cầu về tính trách nhiệm tâm huyết của giáo viên ... 64
2.3. Các chủ đề dạy học tích hợp phần lịch sử Việt Nam(1858-1918)
66
2.4. Thiết kế kế hoạch dạy học chủ đề tích hợp phần lịch sử Việt
Nam (1858-1918) ................................................................................... 67
2.4.1. Lí do xây dựng chủ đề ....................................................... 67
2.4.2. Mục tiêu dạy học chủ đề ................................................... 68
2.4.3. Đối tƣợng dạy học của chủ đề .......................................... 71
2.4.4. Ý nghĩa thực tiễn của chủ đề ............................................ 71
2.4.5. Thiết bị dạy học, học liệu .................................................. 72
2.4.6. Lựa chọn phương pháp, kĩ thuật dạy học khi thực hiện
chủ đề ............................................................................................ 72
2.4.7. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy- học chủ đề ......... 73
2.5.Thực nghiệm sƣ phạm .................................................................... 94
2.5.1.Mục đích, đối tƣợng, địa bàn thực nghiệm ...................... 94
2.5.2.Nội dung, tiến trình và phƣơng pháp thực nghiệm ........ 94
2.5.3.Đánh giá kết quả thực nghiệm .......................................... 95

KẾT LUẬN .................................................................................................... 99
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 101

2


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Vấn đề đổi mới phương pháp dạy học đã được nhiều nước trên thế
giới quan tâm nghiên cứu và áp dung vào nhà trường.
Ở nước ta Đảng và nhà nước luôn coi giáo dục là quốc sách hàng
đầu. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, Trong “Chiến lược phát triển
kinh tế xã hội năm 2011 -2012” khẳng định tiếp tục phấn đấu đến năm 2020
cơ bản nước ta phát triển thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại, chính
trị, xã hội ổn định, dân chủ, kỷ cương,….Để làm được điều đó chiến lược
nhấn mạnh “phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng
cao, tập trung đổi mới cơ bản, toàn diện nền giáo dục quốc dân gắn kết chặt
chẽ phát triển nguồn nhân lực và ứng dụng khoa học và công nghệ”. Đào tạo
ra những con người mới năng động, sáng tạo, có năng lực tự giải quyết các
vấn đề trong cuộc sống. Con người đó dược trang bị kiến thức trong các lĩnh
vực, có kĩ năng và khả năng học tập suốt đời.
Nghị quyết hội nghị Trung ương 8 kháo XI về đổi mới căn bản toàn
diện giáo dục và đào tạo đã nêu rõ “ Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp
dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và
vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt
một chiều, ghi nhớ máy móc. tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích
tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát
triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập
đa dạng, chú ý các họat động xã hội, ngoại khoá, nghiên cứu khoa học. Đẩy
mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học” ; “Đổi

3


mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã
hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế” và “ phát triển nhanh nguồn nhân
lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi mới căn
bảm và toàn diện nền giáo dục quốc dân”.
Đổi mới giáo dục là phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư
duy sáng tạo của người học, bồi dưỡng năng lực tự học, say mê học tập, ý chí
vươn lên của người học việc đổi mới phương pháp dạy học không phải diễn ra
một ngày một buổi mà cần phải có thời gian lâu dài, cần phải được sự quan
tâm và cố gắng của các thầy cô, của toàn xã hội với sự tham gia nhiệt tình
của các em học sinh.
Ở trường phổ thông, mỗi môn học đều góp phần thực hiện mục tiêu và
nhiệm vụ giáo dục mà Đảng đề ra. Lịch sử là môn học với đặc trưng riêng đó
là giáo dục thế hệ trẻ, có tác dụng lớn trong việc phát triển tư duy của học
sinh, đặc biệt là tư duy độc lập, sáng tạo trong quá trình lĩnh hội tri thức. giáo
dục cho học sinh về phẩm chất đạo đức, tư tưởng, tình cảm. Do vậy, bộ môn
Lịch sử có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc giáo dục truyền thống dân
tộc. Môn Lịch sử có tầm quan trọng như vậy nhưng việc dạy và học lịch sử ở
trường phổ thông hiện nay vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của công cuộc xây
dựng đất nước và đào tạo thế hệ trẻ.
Thực trạng của việc dạy và học lịch sử trong nhà trường phổ thông hiện
nay còn những tồn tại là nội dung của nhiều bài giảng lịch sử rất khô khan,
nhiều sự kiện nên chưa tạo được hứng thú học lịch sử đối với học sinh. Học
sinh hiểu một cách rời rạc, nông cạn về kiến thức lịch sử, không nắm được
mối liên hệ hữu cơ giữa các tri thức thuộc lĩnh vực đời sống xã hội.
Trong giờ dạy học lịch sử thì giáo viên giảng, học sinh nghe, giáo viên
ghi, học sinh chép, giáo viên phát vấn, học sinh nhìn vào sách giáo khoa trả

4


lời. Học sinh xem đây là môn phụ nên học một cách qua loa, học sinh học chỉ
là để đối phó, để có điểm.
Trong thời đại công nghệ thông tin hiện nay đã giúp cho con người mở
rộng tầm nhìn về tri thức, nhà nước luôn ưu tiên phát triển giáo dục, đầu tư cơ
sở vật chất phục vụ cho giảng dạy
Vậy thì nhiệm vụ của người giáo viên lịch sử phải làm gì để nâng cao
để nâng cao chất lượng dạy và học lịch sử, kích thích sự hứng thú học sử cho
học sinh. Để hoàn thành nhiệm vụ này đòi hỏi giáo viên dạy sử không chỉ có
kiến thức vững vàng về lịch sử mà còn phải có phương pháp dạy học tích cực,
sử dụng tốt kiến thức các môn học khác để phục vụ cho bài giảng của mình.
Tích hợp là một xu thế trong những xu thế hiện đại đang được được bộ
giáo dục và đào tạo quan tâm nghiên cứu thử nghiệm và áp dụng ở tiểu học,
THCS và gần đây có đợt tập huấn cho giáo viên THPT.
Tổ chức quá trình dạy học theo tinh thần của dạy học tích hợp là định
hướng thích hợp với chương trình, nội dung và cách thức tổ chức quá trình
dạy học hiện nay, góp phần tạo ra môi trường học tập tốt, thuận lợi giúp học
sinh tham gia tích cực vào bài học, làm cho lớp học năng động, học sinh dễ
dàng ghi nhận kiến thức một cách có hệ thống , không nhồi nhét, quá tải. Hơn
thế dạy học theo chủ đề tích hợp đã được bộ, sở chỉ đạo tích hợp vào trong
giáo án và thực hiện trong phân phối chương trình.
Ở các trường THPT trong địa bàn tỉnh Trà Vinh, tôi nhận thấy việc
thiết kế dạy học chủ đề tích hợp rất ít, nếu có thì chỉ sơ sài, chỉ đưa vào giáo
án một vài câu thơ là xong. Chưa khai thác triệt để các nguồn tư liệu văn thơ,
lược đồ...vào trong dạy học.
Sau thời gian nghiên cứu thực tiễn trong nhà trường THPT Hiếu Tử,
tôi thấy thiết kế kế hoạch dạy học chủ đề tích hợp sẽ gặp những khó khăn ban
đầu đối với giáo viên do từ trước đến nay đã quen với thiết kế cũ.

5


Tuy nhiên việc “ thiết kế kế hoạch dạy học chủ đề tích hợp” là một
khâu rất quan trọng trong việc dạy học hiện nay vì xu thế dạy học ngày nay là
“dạy học tích hợp”. Người Giáo viên có giỏi đến đâu đi nữa thì khi lên lớp
phải cần có giáo án. Hơn thế nữa để góp phần nâng cao năng lực của người
học, đào tạo những người có đầy đủ phẩm chất, năng lực vận dụng sáng tạo
kiến thức, kĩ năng và phương pháp của khối lượng kiến thức toàn diện, hài
hoà và hợp lí để giải quyết các tình huống khác nhau trong cuộc sống hiện tại
và làm cho việc học tập của học sinh trở nên có ý nghĩa.
Xuất phát tử cơ sở lí luận và thực tiễn trên, tôi chọn vấn đề “Thiết kế
kế hoạch dạy học chủ đề tích hợp phần lịch sử Việt Nam(1858-1918) cho
học sinh lớp 11, trƣờng THPT Hiếu Tử, tỉnh Trà Vinh” làm đề tài luận
văn thạc sĩ, chuyên nghành lí luận và phương pháp dạy học môn Lịch sử.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Trên thế giới, từ những năm 60 của thế kỉ XX, tư tưởng dạy học theo
nội dung mới đã được triển khai và đưa vào áp dụng ở một số nơi , thể hiện
một mặt quan trọng trong việc xây dựng chương trình dạy học với những nội
dung và mục tiêu khác nhau.
Vấn đề đổi mới phương pháp dạy hoc nói chung, đổi mới phương pháp
dạy học môn lịch sử nói riêng, nhằm phát triển năng lực của học sinh đã được
nhiều nhà giáo dục học, nhà khoa học, các học giả quan tâm nghiên cứu trong
đó có dạy học chủ đề tích hợp. Tác giả xin khái quát lịch sử nghiên cứu vấn
đề như sau:
2.1. Tài liệu nƣớc ngoài

Tác giả I.F.Kharlamốp trong tác phẩm “Phát huy tính tích cực của học
sinh như thế nào”, (NXB Giáo dục, Hà Nội, 1978) đã khẳng định dạy học là
quá trình lĩnh hội một cách vững chắc kiến thức của học sinh, việc nhận thức

6


của học sinh không phải là do giáo viên mà học sinh chỉ “thực sự nắm vững
cái mà chính bản thân giành được bằng lao động của chính mình” [23; 17].
Ông đã đưa ra những yêu cầu về quá trình lĩnh hội kiến thức của học sinh:
“Học tập là một quá trình nhận thức tích cực của học sinh, học sinh muốn
nắm vững kiến thức một cách sâu sắc thì phải thực hiện đầy đủ một chu trình
trí tuệ, bao gồm những hoạt động tri giác tài liệu nghiên cứu (trực tiếp và gián
tiếp); thông hiểu; ghi nhớ (ghi nhận ban đầu, ghi nhớ, củng cố thường xuyên
và ôn tập tiếp theo); luyện kĩ năng kĩ xảo bằng những bài luyện tập và cuối
cùng là những hoạt động khái quát hóa và hệ thống hóa kiến thức nhằm xác
lập mối quan hệ trong từng đề tài, giữa các đề tài và các môn học”[23; 29].
B.P.Êxipôp trong cuốn “Những cơ sở của lý luận dạy học” (tập 2, NXB
Giáo dục, 1977) đã nêu ra các nguyên tắc dạy học, trong đó nhấn mạnh đến
tính hệ thống và tính vững chắc của việc lĩnh hội kiến thức Ông cho rằng “sự
lĩnh hội kiến thức là quá trình liên tục đào sâu, chính xác hóa và củng cố kiến
thức”. “Ở giai đoạn dạy học đầu tiên giáo viên sẽ đưa ra không phải là toàn bộ
khối lượng tri thức mà chỉ nội dung cơ bản của khối lượng đó; trong công việc
tiếp sau đó nhằm đào sâu và củng cố tri thức, khối lượng đó dần được mở rộng
thêm, nêu ra những ví dụ mới, nhằm chính xác hóa hay minh họa sâu hơn cho
điều khái quát” [22; 75]. Việc dạy học theo chủ đề có tác dụng lớn trong việc
ôn tập, củng cố, hệ thống hóa kiến thức và làm sâu sắc thêm nhận thức của học
sinh vì “đặt các tri thức đã nghiên cứu từ trước trong mối liên hệ với những tri
thức mới ngày càng phức tạp hơn, học sinh sẽ thấy được trong các tri thức cũ
một nội dung, những sắc thái mà trước đây học chưa nắm được”.
Tác giả cũng cho rằng để phát huy tính tự giác, tích cực của học sinh,
cần thay đổi phương pháp cũ, thay vì “nắm tay học sinh dẫn từng bước trên
một con đường phẳng phiu của những chân lý đã dọn sẵn thì bây giờ cần phải
ít ra là ở những đề tài mấu chốt quan trọng nhất của giáo trình, sử dụng một

7


phương thức dạy học khác. Tri thức chỉ được lĩnh hội một cách tích cực và
tính độc lập suy nghĩ của học sinh chỉ được phát triển khi nào trong quá trình
dạy học xuất hiện một vấn đề, mà suy nghĩ kỹ về vấn đề đó học sinh sẽ nảy ra
hoài nghi về những quan niệm và những điều khái quát hóa quen thuộc và
hăng hái muốn tìm những cách giải quyết mới, tức là sẽ thúc đẩy hoạt động
sáng tạo của tư duy” [22; 68].
Tác giả N.G.Đairi (Nhà giáo dục lịch sử Liên Xô trước đây) trong tác
phẩm “Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào” (NXB Giáo dục, Hà Nội, 1973)
đã nhấn mạnh công tác chuẩn bị của người thầy giáo mà trước hết là chuẩn bị
về mặt nội dung. Người thầy cần xác định những đề tài nào học sinh chỉ học
trong một khóa trình cụ thể, những đề tài nào học sinh sẽ học lại trong các
khóa trình khác. Với những bài học cùng đề cập đến những vấn đề lịch sử
giống nhau nhưng khác nhau về không gian và thời gian thì cần chú ý đến
mối liên hệ giữa các bài học này và cần có một đề cương chung để hệ thống
kiến thức và tìm ra bản chất của vấn đề. Tác giả cũng cho rằng hình thức lên
lớp chuyên đề là một trong những điều kiện quan trọng để hình thành tư duy
độc lập của học sinh.
2.2. Tài liệu trong nƣớc.

Tài liệu giáo dục học và tâm lý học: Cuốn “ Lí luận dạy học hiện đại”
Bernd Meier- Nguyễn Văn Cường”, NXB Đại học sư phạm- 2014) đã trình
bày lí thuyết học tập và chiến lược học tập, các lí thuyết giáo dục, các mô
hình lí luận dạy học, nội dung dạy học, phương pháp dạy học, phương tiện
dạy học.
Trong cuốn “Giáo dục học” tập 1 của Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt
(Nxb GD, Hà Nội, 1987) và giáo trình “Giáo dục học” tập 1 của Trần Tuyết
Oanh chủ biên (2009) Nxb ĐHSP Hà Nội, đã đi sâu nghiên cứu về tư duy và

quy trình dạy học để phát triển tư duy, trong đó dạy học nêu vấn đề (học tập
8


phát hiện và giải quyết vấn đề) là một trong những phương pháp hữu hiệu
nhằm kích thích quá trình tư duy độc lập, sáng tạo của học sinh. Ngoài ra, các
tác giả khẳng định quá trình nhận thức độc lập của học sinh phụ thuộc vào
nhiều yếu tố khác nhau của quá trình dạy học.
Giáo trình “Tâm lí học đại cương”, do tác giả Nguyễn Quang Uẩn (chủ
biên), đã đi sâu vào phân tích sự chuyển hóa bên trong quá trình nhận thức
của học sinh và so sánh sự khác biệt trong quá trình nhận thức, giải quyết vấn
đề của HS THPT với các nhà khoa học. Trong đó, tác giả khẳng định muốn
phát triển tư duy của HS trong dạy học cần phải đặt HS vào các tình huống có
vấn đề (dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề). Với cách thức này quá trình
nhận thức của HS không đơn giản diễn ra thụ động một chiều, mà biến thành
quá trình tự chiếm lĩnh tri thức thông qua việc giải quyết vấn đề HS sẽ lĩnh hội
được tri thức mới.
Tài liệu giáo dục lịch sử: Liên quan tới vấn đề thiết kế và tổ chức dạy
học chủ đề có một số tác phẩm, bài viết, công trình tiếp cận trên những khía
cạnh khác nhau có thể kể đến các công trình như sau:
Trước hết, trong cuốn giáo trình “Phương pháp dạy học lịch sử”, tập
II, Phan Ngọc Liên (cb) Nxb ĐHSP Hà Nội tái bản qua các năm 1996, 2010,
2012, đã đề cập đến vấn đề các hình thức tổ chức dạy học LS ở trường PT .
Cuốn sách đã khẳng định vai trò quan trọng của quá trình tổ chức và thiết kế
nội dung dạy học nhằm phát triển năng lực học sinh.
Cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử tập II” do Phan Ngọc Liên (chủ
biên) Nguyễn Thị Côi - Trịnh Đình Tùng ( 2009, NXB Đại học Sư phạm) đã
đưa ra khái niệm về sử liệu, phân loại các phương pháp dạy học lịch sử,
những biện pháp nâng cao hiệu quả bài học lịch sử, các tác giả nêu lên vị trí, ý
nghĩa của hoạt động ngoại khoá. Đồng thời các tác giả cũng đưa ra yêu cầu

9


và nhiện vụ đối với người giáo viên lịch sử.
Trong cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử” NXB Giáo dục (Phan Ngọc
Liên, Trần Văn Trị chủ biên), đề cập đến việc hình thành tri thức cho học
sinh, chức năng giáo dục của bộ môn lịch sử, phát triển năng lực nhận thức
của học sinh, hệ thống các phương pháp dạy học lịch sử, kiển tra đánh giá
kết quả học tập của học sinh, hướng dẫn học sinh làm bài tập
Cuốn “phát triển năng lực tự học lịch sử cho học sinh ” của các tác giả
Nguyễn Thị Thế Bình (2014, NXB Đại học Sư Phạm ) có đề cập đến vấn đề
vì sao phải hình thành và phát triển kĩ năng tự học lịch sử cho học sinh, mục
tiêu của môn lịch sử, đổi mới phương pháp dạy học lịch sử, những yêu cầu
đối với giáo viên khi hình thành và phát triển kĩ năng tự học lịch sử cho học
sinh
Thái Duy Tuyên trong cuốn “Phương pháp dạy học truyền thống và
hiện đại” (NXB Giáo dục, 2008) cũng trình bày một số tư tưởng dạy học tích
cực như dạy học lấy học sinh làm trung tâm, dạy học nêu vấn đề, dạy học theo
lý thuyết kiến tạo, dạy học tương tác... Các tư tưởng dạy học này đều đề cao
vai trò trung tâm của người học cũng như vai trò tổ chức, điều khiển quá trình
dạy học của người thầy. Khi tổ chức cho học sinh tiếp nhận kiến thức mới,
người thầy cần chú ý đến việc đồng hóa kiến thức mới với kiến thức cũ và
“trong nhiều trường hợp phải sắp xếp lại cấu trúc của hệ thống tri thức để
hoàn thiện dễ nhớ, dễ vận dụng” [68; 114]. Tác giả cũng nhấn mạnh đến các
phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh trong đó có phương
pháp thảo luận thường được sử dụng rộng rãi trong các môn khoa học xã hội,
nó rất phù hợp với các chủ đề có sự tham gia ý kiến của nhiều người hoặc
những vấn đề cơ thể có một số cách giải quyết khác nhau. Người thầy phải
biết lựa chọn các chủ đề hấp dẫn, thiết thực và phù hợp với trình độ học sinh,
10

khích lệ cho các em suy nghĩ trao đổi để tự tìm ra kiến thức.
Cuốn “Đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông” của
Hội giáo dục Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội (Phan Ngọc Liên chủ biên), Nxb
Đại học Sư phạm Hà Nội, 2005 có các bài viết về việc đổi mới phương pháp
dạy học trong môn lịch sử ở trường THPT .Trong đó, khẳng định vai trò và
sự cần thiết phải đổi mới linh hoạt và đa dạng hình thức tổ chức tiến trình bày
giảng góp phần tạo hứng thú và phát triển năng lực học tập bộ môn.
Đặc biệt là “Dạy học tích hợp phát triển năng lực học sinh” (Quyển 1
và quyển 2) của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội (Trần Thị Thanh Thủy chủ
biên), Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội, 2016 đã cung cấp một số cơ sở lí luận
cần thiết về dạy học tích hợp theo hướng phát triển năng lực đồng thời giới
thiệu các chủ đề tích hợp với các mức độ tích hợp khác nhau, từ tích hợp ở
mức độ lồng ghép/ liên hệ đến tích hợp ở mức độ chương trình. Đây là một
trong những cuốn sách đầu tiên cụ thể hóa nội dung dạy học theo chủ đề theo
định hướng đổi mới giáo dục hiện nay, trở thành tài liệu hữu ích giúp tác giả
thực hiện đề tài.
Trên các tạp chí nghiên cứu, tạp chí chuyên ngành đã có một số bài viết
đề cập đến vấn đề thiết kế chủ đề dạy học tích hợp như:
Tạp chí Nghiên cứu giáo dục viết "Thiết kế kế hoạch bài học lịch sử ở
trường phổ thông theo tinh thần đổi mới" của Nguyễn Thị Côi trên Tạp chí
Giáo dục số 221 (kì 1-9/2009), “Phát huy tính tích cực trong học tập thông
qua việc tổ chức học sinh làm việc độc lập với sách giáo khoa”
Tác giả Trần Trung Dũng trong bài viết “Tổ chức hoạt động dạy học
ở trường THPT theo định hướng phát triển năng lực học sinh”, Tạp chí
giáo dục số 106, 2012 (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam – Bộ Giáo dục
và Đào tạo) đã đề cập đến các năng lực chung cần hình thành và phát triển
11

cho học sinh THPT bao gồm 3 nhóm năng lực: Nhóm năng lực làm chủ và
phát triển bản thân, nhóm năng lực quan hệ xã hội, nhóm năng lực công cụ
trong đó, tác giả đưa ra khái niệm và biểu hiện của năng lực giải quyết vấn
đề trong dạy học nói chung.
Tạp chí Giáo dục viết “Tích hợp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh
dân tộc miền núi tỉnh Nghệ An trong dạy học môn Ngữ văn trung học cơ sở”
của thạc sĩ La Thị Thanh Huyền, Tạp chí Giáo dục số 364 kì 2- 8/2015 giáo
dục kĩ năng sống cho học sinh dân tộc miền núi thông qua môn ngữ văn.
Tạp chí giáo dục viết “Phát triển năng lực dạy học cho sinh viên ngành
sư phạm lịch sử trước yêu cầu đổi mới” của Nguyễn Thị Thế Bình- Nguyễn
Ngọc Phương Thanh tạp chí giáo dục số 386 kì 2- 7/ 2016, nói về năng lực vă
năng lực dạy học của giáo viên lịch sử, thực tiễn hoạt đông đào tạo năng lực
dạy học cho sinh viên khoa lí luận trường đại học sư phạm Hà Nội
Tạp chí gíao dục viết “Dạy học theo chủ đề trong môn Lịch sử ở trường
trung học phổ thông” Của Nguyễn Thị Thế Bình- Lê Thị Thu, tạp chí giáo
dục số 388 kì 2- 8/2016, nói đến vai trò, ý nghĩa của việc dạy học theo chủ đề,
cách thiết kế chủ đề trong môn lịch sử, cách tổ chức dạy học theo chủ đề.
Các luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ, khóa luận tốt nghiệp của sinh viên
cũng đề cập tới vấn đề thiết kế và tổ chức dạy học chủ đề như:
Luận văn Thạc sĩ : “Phương pháp dạy học các chủ đề liên môn trong
chương trình lịch sử THPT” của Lê Thị Minh Tâm (năm 2013, trường Đại
học Sư phạm Hà Nội) cũng đã đề cập đến những quan niệm cơ bản về dạy
học theo chủ đề nhưng với cách tiếp cận xây dựng dạy học chủ đề liên môn.
Tác phẩm đã phần nào đề xuất một số phương pháp dạy học theo định hướng
xây dựng bài học với hình thức chủ đề liên môn từ đó giúp đổi mới PPDH
môn lịch sử theo hướng tích cực.
12

Luận văn Thạc sĩ: “Xây dựng và tổ chức dạy học các chủ đề lịch sử
Việt Nam từ 1919-1954 ở trường THPT Chuyên” của Bùi Thị Hương Mơ”
(năm 2013, trường Đại học Sư phạm Hà Nội), dã đề cập đến những vấn đề
chung về dạy học theo chủ đề, từ đó đề xuất một số chủ đề theo chiều hướng
dạy học chuyên môn tại các trường THPT Chuyên. Đây là một công trình đã
cung cấp và giúp ích rất nhiều cho tác giả trong quá trình khai thác nội dung
dạy học theo chủ đề từ đó thiết kế một nội dung dạy học theo hướng phát huy
tính chủ động và tích cực của học sinh.
Gần đây, tại Hội thảo quốc gia về dạy học Lịch sử ở trường phổ thông,
các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu và các giáo viên đều tập trung đóng góp
ý kiến xây dựng một chương trình và bộ SGK lịch sử phù hợp với yêu cầu đổi
mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông sau 2015. Tiêu biểu, phải kể đến
các bài viết và tham luận:
Tác giả Nguyễn Xuân Trường trong bài viết: “Nhìn nhận lại chương
trình, SGK Lịch sử hiện hành và một số vấn đề trao đổi, định hướng xây dựng
chương trình, SGK sau 2015” đã đề xuất ở cấp THPT, nội dung kiến thức
Lịch sử không lặp lại tiến trình như THCS, mà được thiết kế thành các chủ đề.
Tuy nhiên, phải đảm bảo tính toàn diện giữa các chủ đề về chiến tranh với chủ
đề về kinh tế, văn hóa. Như vậy, có thể thấy dạy học theo chủ đề là một trong
những định hướng được nhiều nhà nghiên cứu, nhà quản lý giáo dục đưa ra tại
hội thảo và đây là một trong những hướng đi đúng đắn, phù hợp với thực
trạng dạy và học môn Lịch sử hiện nay góp phần xây dựng chương trình SGK
mới sau 2015.
Bài báo khoa học“Xây dựng hệ thống kĩ năng cần hình thành và phát
triển cho học sinh trong môn lịch sử ở trường phổ thông” của tác giả
Nguyễn Mạnh Hưởng và Nguyễn Văn Ninh, khoa Lịch sử trường Đại học
Sư phạm Hà Nội đăng trên tạp chí Dạy và học ngày nay (số tháng 2 năm
13

2015), đã đề cập đến phương pháp dạy học định hướng phát triển năng lực
trong bộ môn Lịch sử; hệ thống các năng lực chung và năng lực chuyên
biệt cần hình thành cho HS trong DHLS. Trên cơ sở khung năng lực chung
cần hình thành các tác giả đã đi sâu vào những biểu hiện của các năng lực
trong DHLS thông qua hệ thống các kĩ năng cụ thể trong đó không thể
không kể đến năng lực GQVĐ với các biểu hiện như: Kĩ năng vận dụng
kiến thức làm bài tập lịch sử, kĩ năng xây dựng các phương án trả lời cho
các câu hỏi, kĩ năng lựa chọn cách thức giải quyết tối ưu, kĩ năng vận dụng
kiến thức LS để giải quyết các vấn đề trong xã hội hiện tại…
Ngoài ra, có những luận văn, khóa luận nghiên cứu chuyên sâu về phát
triển năng lực gải quyết vấn đề theo phương pháp dạy học theo chủ đề trong
dạy học ở trường phổ thông qua các môn học khác như: Vật lý, toán học, giáo
dục công dân, tin học… là cơ sở quan trọng để tác giả nghiên cứu, tìm hiểu và
ứng dụng vào trong việc dạy học bộ môn lịch sử ở trường phổ thông.
Như vậy, có thể thấy những công trình, tác phẩm, bài viết trên mới chỉ
đề cập tới một khía cạnh nào đó của vấn đề mà đề tài đề cập. Các tác phẩm,
bài viết liên quan tới nội dung tổ chức dạy học theo chủ đề chưa đưa ra được
các biện pháp, qui trình cụ thể thiết kế nên một bài dạy lịch sử theo chủ đề.
Vì vậy, những tác phẩm, công trình, bài viết trên chính là cơ sở quan
trọng giúp chúng tôi thực hiện đề tài này.
3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài: là quá trình dạy học lịch sử ở trường
trung học phổ thông với việc thiết kế và tổ chức dạy học chủ đề tích hợp theo
hướng phát triển năng lực HS.
3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài:
Dạy học chủ đề tích hợp nói chung, trong môn Lịch sử nói riêng là một
vấn đề lớn. Do hạn chế về trình độ và thời gian, tư liệu ít và đây là vấn đề rất
mới đối với bản thân cho nên đề tài chỉ tập trung đi sâu vào thiết kế và tổ
chức dạy học chủ đề tích hợp phần lịch sử Việt Nam lớp 11 (1858 – 1918).
14

Vấn đề mà tác giả nghiên cứu chỉ áp dụng trong giờ học nội khoá, thực
nghiệm sư phạm chỉ tiến hành trong hai lớp (11/1 và 11/2) tại trường THPT
Hiếu Tử, Tiểu Cần, Trà Vinh.
4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
4.1.Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận dạy học nói chung và thực tiễn việc
DHLS ở trường THPT nói riêng, đề tài khẳng định tầm quan trọng của việc
thiết kế và tổ chức dạy học theo chủ đề trong môn Lịch sử ở trường THPT.
Đồng thời, đề xuất quy trình thiết kế và tổ chức dạy học chủ đề đã nêu theo
hướng phát huy tích cực học sinh.
4.2.Nhiệm vụ nghiên cứu
Để hoàn thành mục đích trên, đề tài có nhiệm vụ:
+ Nghiên cứu lí luận dạy học lịch sử, tâm lí lứa tuổi học sinh trung học
phổ thông.
+ Nghiên cứu nội dung chương trình sách giáo khoa lớp 11 phần lịch sử
Việt Nam, khai thác nội dung đó, tìm ra những nội dung cơ bản để thiết kế kế
hoạch dạy học chủ đề tích hợp.
+ Điều tra cơ bản chất lượng dạy học, tìm hiểu thực trạng của việc thiết
kế dạy học chủ đề tích hợp của giáo viên và học sinh trung học trung học
phổ thông đã học theo chủ đề tích hợp này như thế nào.
+ Tìm hiểu tình hình thiết kế dạy học chủ đề tích hợp của giáo viên
trong tổ bộ môn lịch sử của nhà trường như thế nào.
+ Đề xuất các bước thiết kế dạy học chủ đề tích hợp có thể tiến hành
trong đổi mới biên soạn sách giáo khoa lịch sử trung học phổ thông phần lịch
sử Việt Nam lớp 11.
+ Cụ thể hóa lý luận và thực tiền nêu trên bằng bài thực nghiệm sư
phạm để khẳng định tính đúng đắn, khả thi của đề tài, góp phần nâng cao chất
lượng bộ môn.

15


+ Tiến hành thực nghiệm sư phạm và đánh giá kết quả của những biện
pháp sư phạm đề ra, từ đó rút ra kết luận khoa học liên quan đến đề tài.
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
a. Phƣơng pháp luận của đề tài
Dựa vào lý luận về giáo dục học, tâm lí học phương pháp dạy học của các nhà
khoa học giáo dục, giáo dục lịch sử trong nước và ngoài nước.
b. Phƣơng pháp nghiên cứu
+ Nghiên cứu lí luận :
- Dựa trên lý luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin, đường lối của Đảng cộng
sản Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và giáo dục lịch sử.
- Sưu tầm, đọc tài liệu trên thông tin đại chúng( báo, intenet), nghiên
cứu các tài liệu khoa học về thiết kế dạy học chủ đề tích hợp.
- Đọc, phân tích, tổng hợp tài liệu từ các công trình của các nhà giáo
dục, các nhà giáo dục lịch sử, các nhà nghiên cứu lịch sử, tập chí giáo dục,
các đề tài nghiên cứu viết về vấn đề thiết kế dạy học chủ đề tích hợp.
+Nghiên cứu thực tiễn:
- Nghiên cứu thực tiễn: quan sát, điều tra, khảo sát bằng phiếu hỏi,
đánh giá thực tế, tổng kết kinh nghiệm ở các trường THPT tỉnh Trà Vinh
- Xử lí thông tin: lựa chọn những thông tin phù hợp đưa vào bài học
- Soạn bài và tiến hành dạy thực nghiệm theo những đề xuất dự kiến mà
luận văn đề ra để khẳng định tính đúng đắn của những đề xuất.
6. Giả thuyết khoa học của đề tài
Hiệu quả bài học sẽ được nâng cao nếu áp dụng các đề xuất cụ thể mà
đề tài nêu ra với các bước thiết kế dạy học chủ đề tích hợp sẽ nâng cao kiến
thức bản thân, phát huy sức sáng tạo của giáo viên và năng lực trong học tập
của học sinh. Từ đó nâng cao được chất lượng dạy học lịch sử ở trường trung
học phổ thông.

16


7. Đóng góp của đề tài
Kết quả nghiên cứu luận văn sẽ góp phần khẳng định vai trò, ý nghĩa
của việc thiết kế dạy học chủ đề tích hợp trong dạy học lịch sử.
Luận văn góp phần phản ánh thực tiễn dạy học lịch sử nói chung, thực
tiễn nhận thức về việc thiết kế dạy học chủ đề tích hợp trong dạy học lịch sử
nói riêng, nhằm phát huy sáng tạo cuả giáo viên trong giảng dạy và phát triển
năng lực của học sinh trong học tập, học sinh nhận thức được sự phát triển xã
hội một cách liên tục, thống nhất, thấy được mối quan hệ hữu cơ giữa các lĩnh
vực của đời sống xã hội, nâng cao chất lượng bộ môn.
8. Ý nghĩa khoa học của đề tài
Luận văn sẽ làm phong phú thêm lí luận và phương pháp dạy học lịch
sử nói chung, về cách thiết kế và tổ chwccs dạy học chủ đề tích hợp phần lịch
sử Việt Nam lớp 11 nói riêng.
Kết quả nghiên cứu của luận văn cũng góp phần giúp các giáo viên
giảng dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông có nhận thức mới về cách
thiết kế dạy học chủ đề tích hợp.
Luận văn cũng có thể làm nguồn tư liệu tham khảo cho giáo viên của
trường THPT Hiếu Tử và một số giáo viên khác trong tỉnh trà Vinh.
9. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục, Tài liệu tham khảo, Nội dung
luận văn chia làm hai chương.
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc thiết kế kế hoạch dạy
học chủ đề tích hợp trong môn lịch sử ở trường THPT.
Chương 2: Quy trình thiết kế kế hoạch dạy học chủ đề tích hợp phần
lịch sử Việt Nam (1858-1918) lớp 11 cho học sinh trường THPT Hiếu Tử,
tỉnh Trà Vinh.

17


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC
THIẾT KẾ KẾ HOẠCH DẠY HỌC CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP
TRONG MÔN LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THỒNG

1.1.Cơ sở lí luận và xuất phát của đề tài
1.1.1. Một số khái niệm, thuật ngữ cơ bản sử dụng trong đề tài
* Thiết kế và thiết kế (dạy học) chủ đề
Theo từ điển Tiếng Việt của tác giả Hoàng Phê, thiết kế là lập tài liệu,
kĩ thuật toàn bộ bao gồm các bản tính toán và xây dựng được thực thi trong
quá trình hoàn thiện nội dung. Bởi vậy thiết kế mang nội dung thiết kế ý
tưởng và xây dựng chi tiết đưa ra giúp quá trình thực hiện tiến trình công việc
khoa học.
Trong dạy học, thiết kế chủ đề là một quá trình người giáo viên xây
dựng nội dung bài dạy phù hợp với trọng tâm kiến thức chương trình đồng
thời đưa ra những ý tưởng tổ chức tiến trình bài học mang yếu tố linh hoạt.
Bởi vậy, việc thiết kế chủ đề, xây dựng tiến trình dạy học và tổ chức
thực hiện chủ đề hoàn toàn linh hoạt, giao quyền chủ động cho giáo viên,
không khuôn mẫu, cứng nhắc, luôn mang tính sáng tạo và đổi mới.
*Dạy học theo chủ đề: Nếu thiết kế là một khâu lên ý tưởng cả về nội
dung và hình thức bài dạy thì tổ chức dạy học chính là quá trình cụ thể hóa
nội dung bài dạy theo các kĩ thuật và phương pháp dạy học linh hoạt. Tổ chức
là một hoạt động có tính mục đích của giáo viên trong tiến trình dạy học trên
lớp nhằm điều khiển các hoạt động nhận thức của học sinh. Tiến hành tổ chức
18

một giờ học như thế nào, các hoạt động dạy học ra sao…, tất cả đều phụ thuộc
vào sự định hướng, điều khiển của người giáo viên.
Trong một chủ đề có nhiều tiết học thì có thể soạn chung, không phải
tách ra theo từng tiết, không phải lặp lại những phần chung (như: mục tiêu
chủ đề, yêu cầu chuẩn kiến thức, kỹ năng, thái độ... những nội dung này chỉ
ghi một lần nhưng đã phản ánh đầy đủ cho cả chủ đề).
Dạy học theo chủ đề là hình thức tìm tòi những khái niệm, tư tưởng,
đơn vị kiến thức, nội dung bài học, chủ đề,… có sự giao thoa, tương đồng lẫn
nhau, dựa trên cơ sở các mối liên hệ về lí luận và thực tiễn được đề cập đến
trong các môn học hoặc các hợp phần của môn học đó (tức là con đường tích
hợp những nội dung từ một số đơn vị, bài học, môn học có liên hệ với nhau)
làm thành nội dung học trong một chủ đề có ý nghĩa hơn, thực tế hơn, nhờ đó
học sinh có thể tự hoạt động nhiều hơn để tìm ra kiến thức và vận dụng vào
thực tiễn.
Dạy học theo chủ đề là sự kết hợp giữa mô hình dạy học truyền thống
và hiện đại, ở đó giáo viên không dạy học chỉ bằng cách truyền thụ (xây
dựng) kiến thức mà chủ yếu là hướng dẫn học sinh tự lực tìm kiếm thông tin,
sử dụng kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ có ý nghĩa thực tiễn.
Dạy học theo chủ đề là một mô hình mới cho hoạt động lớp học thay
thế cho lớp học truyền thống (với đặc trưng là những bài học ngắn, cô lập,
những hoạt động lớp học mà giáo viên giữ vai trò trung tâm) bằng việc chú
trọng những nội dung học tập có tính tổng quát, liên quan đến nhiều lĩnh vực,
với trung tâm tập trung vào học sinh và nội dung tích hợp với những vấn đề,
những thực hành gắn liền với thực tiễn.
Với mô hình này, học sinh có nhiều cơ hội làm việc theo nhóm để giải
quyết những vấn đề xác thực, có hệ thống và liên quan đến nhiều kiến thức
19


khác nhau. Các em thu thập thông tin từ nhiều nguồn kiến thức.

Việc học của học sinh thực sự có giá trị vì nó kết nối với thực tế và rèn
luyện được nhiêu kĩ năng hoạt động và kĩ năng sống. Học sinh cũng được tạo
điều kiện minh họa kiến thức mình vừa nhận được và đánh giá mình học được
bao nhiêu và giao tiếp tốt như thế nào.Với cách tiếp cận này, vai trò của giáo
viên chỉ là người hướng dẫn, chỉ bảo thay vì quản lý trực tiếp học sinh làm
việc.
*Thiết kế chủ đề lịch sử: Chủ đề lịch sử là những vấn đề nổi bật, quan
trọng rút ra từ các giai đoạn (thời kì) lịch sử hay từ hệ thống các sự kiện, hiện
tượng lịch sử có mối quan hệ mật thiết với nhau. Lịch sử là những gì đã diễn
ra, tồn tại khách quan ngoài ý muốn của con người. Lịch sử xã hội loài người
là lịch sử của tất cả các quốc gia, dân tộc và cộng đồng người. Các sự kiện
lịch sử bản thân nó rất phong phú, đa dạng, nhưng có mối quan hệ mật thiết
với nhau, nổi bật là quan hệ lịch đại và đồng đại. Vì thế khi xem xét các sự
kiện, hiện tượng lịch sử phải vừa nhìn thấy các nét đặc trưng riêng của nó,
vừa đặt nó trong cái chung thống nhất với các sự kiện khác để thấy tính liên
tục, kế thừa và phát triển của lịch sử.
Khi dạy học lịch sử, “người giáo viên phải luôn chú ý đến mối quan hệ
ngang dọc, trước sau của các vấn đề lịch sử cũng như mối quan hệ ngang, nội
tại giữa các mặt chính trị, kinh tế, văn hóa để cung cấp cho học sinh những tri
thức lịch sử khoa học mang tính hệ thống và hoàn chỉnh” [47,141]. Việc sắp
xếp kiến thức lịch sử theo từng chủ đề sẽ làm rõ được mối quan hệ đó giữa
các sự kiện, hiện tượng lịch sử.
Thiết kế chủ đề lịch sử là sự sáng tạo nội dung bài dạy trên cơ sở những
sự kiện, hiện tượng có mối quan hệ mật thiết với nhau.
Trong xu thế đổi mới giáo dục hiện nay người ta thường nhấn mạnh
20


đến những quan điểm dạy học tích cực, nâng cao tính tự lực của học sinh
trong quá trình học tập bằng nhiều biện pháp, hình thức dạy học khác nhau

trong đó có dạy học theo chủ đề. Dạy học theo chủ đề là xây dựng một nội
dung học thành một kết cấu chặt chẽ, logic theo một hệ thống chứ không
thành những bài học rời rạc. Học sinh phải tự tìm tòi các kiến thức thực tế
liên quan đến nội dung và vận dụng kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ
học tập.
Các chủ đề dạy học thường có sự tích hợp liên môn làm cho nội dung
học có ý nghĩa hơn, thực tế hơn và học sinh có thể tự hoạt động nhiều hơn để
tìm ra kiến thức và vận dụng vào thực tiễn. Xu thế phát triển của khoa học
ngày nay là tiếp tục phân hóa sâu, song song với tích hợp liên môn, liên
nghành ngày càng rộng. Việc giảng dạy các môn khoa học trong nhà trường
phải phản ánh sự phát triển hiện đại của khoa học.
Khác với quá trình nhận thức trong nghiên cứu khoa học, quá trình
nhận thức trong học tập không nhằm phát hiện ra những điều loài người chưa
biết mà nhằm phát hiện lại những tri thức loài người đã tích lũy được. Trong
học tập, học sinh cũng phải khám phá những hiểu biết mới đối với bản thân
thì các em mới ghi nhớ, thông hiểu và vận dụng được. Tuy nhiên, hoạt động
học tập không phải là quá trình mò mẫm tự phát mà là quá trình hoạt động có
sự hướng dẫn của giáo viên. Nghệ thuật của người giáo viên chính là làm thế
nào khi trang bị kiến thức cho học sinh, dẫn dắt các em tuần tự đến những
nhiệm vụ ngày càng phức tạp thêm và đồng thời chuẩn bị cho các em hoàn
thành những nhiệm vụ này, nhưng phải tính toán sao cho việc giải quyết mỗi
nhiệm vụ mới đòi hỏi ở học sinh lao động tự lực và suy nghĩ căng thẳng
tương đương với khả năng đặc biệt mà lứa tuổi và cá thể của học sinh cho
phép trong những điều kiện cụ thể của dạy học.
21