Bồi dưỡng học sinh yếu, kém môn Hóa sử dụng hệ thống bài tập phần phi lớp 10 THPT

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa...............................................................................................................i 
Lời cam đoan..............................................................................................................ii 
Lời cảm ơn.................................................................................................................iii 
Mục lục ........................................................................................................................ 1 
Danh mục ký hiệu, chữ viết tắt ................................................................................... 5 
Danh mục bảng, hình vẽ .............................................................................................. 6 
PHẦN I: MỞ ĐẦU .................................................................................................... 7 
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 7 
2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 8 
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................... 8 
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ..................................................................... 9 
5. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 9 
6. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 9 
6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận .................................................................... 9 
6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn ......................................................... 9 
6.3. Phương pháp xử lí thống kê .......................................................................... 9 
7. Giả thuyết khoa học ........................................................................................... 10 
8. Đóng góp mới của đề tài .................................................................................... 10 
9. Cấu trúc của đề tài ............................................................................................. 10 
PHẦN II. NỘI DUNG ............................................................................................. 11 
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........................... 11 
1.1. Vấn đề phát triển nhận thức ............................................................................ 11 
1.1.1. Vấn đề cơ bản của nhận thức ................................................................... 11 
1.1.1.1. Con đường biện chứng của nhận thức ............................................... 11 
1.1.1.2. Diễn biến của quá trình nhận thức ..................................................... 11 
1.1.2. Năng lực nhận thức và những nhiệm vụ phát triển năng lực nhận thức .. 12 
của học sinh qua môn Hóa học ........................................................................... 12 

1.1.2.1. Năng lực nhận thức ............................................................................ 12 
1.1.2.2. Những nhiệm vụ phát triển năng lực nhận thức của học sinh ........... 13 

1


1.2. Bài tập hóa học theo hướng bồi dưỡng HS yếu, kém ..................................... 14 
1.2.1. Khái niệm bài tập hóa học ........................................................................ 14 
1.2.2. Ý nghĩa, tác dụng của bài tập hóa học ...................................................... 15 
1.2.3. Phân loại bài tập hóa học .......................................................................... 16 
1.2.4. Sử dụng bài tập theo hướng bồi dưỡng HS yếu, kém .............................. 17 
1.3. Điều tra thực trạng sử dụng bài tập trong giảng dạy hóa học ở trường .......... 21 
THPT ( Mẫu phiếu đánh giá được trình bày trong mục lục) ................................. 21 
1.3.1. Mục đích điều tra ...................................................................................... 21 
1.3.2. Nội dung – Phương pháp – Đối tượng – Địa bàn điều tra ....................... 21 
1.3.3. Kết quả điều tra ........................................................................................ 22 
1.3.3.1. Ý kiến giáo viên ................................................................................. 22 
1.3.3.2. Ý kiến của học sinh ............................................................................ 23 
1.3.3.3. Biểu hiện của HS yếu, kém ................................................................ 24 
1.3.3.4. Nguyên nhân dẫn đến HS yếu, kém ................................................... 25 
CHƯƠNG 2: BỒI DƯỠNG HỌC SINH YẾU, KÉM MÔN HÓA HỌC
THÔNG QUA SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP PHẦN PHI KIM HÓA HỌC
LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .................................................................. 26 
2.1. Nội dung cấu trúc chương trình hóa học lớp 10 THPT phần phi kim ............ 26 
2.2. Nguyên tắc xây dựng hệ thống bài tập hóa học củng cố và phát triển ........... 26 
kiến thức cho học sinh yếu, kém............................................................................ 26 
2.2.1. Hệ thống bài tập phải góp phần thực hiện mục tiêu môn học .................. 26 
2.2.2. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính chính xác, khoa học ........................ 26 
2.2.3. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính hệ thống, tính đa dạng ..................... 27 
2.2.4. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính vừa sức ............................................ 27 

2.2.5. Hệ thống bài tập phải củng cố kiến thức cho học sinh ............................. 28 
2.2.6. Hệ thống bài tập phải phát huy tính tích cực nhận thức, năng lực ........... 28 
sáng tạo củahọc sinh ........................................................................................... 28 
2.3. Quy trình thiết kế hệ thống bài tập hóa học bồi dưỡng học sinh yếu, kém .... 28 
2.3.1.  Xác định mục đích của hệ thống bài tập ................................................. 28 
2.3.2.  Xác định nội dung hệ thống bài tập ......................................................... 28 

2


2.3.3. Xác định loại bài tập, các kiểu bài tập ...................................................... 29 
2.3.4. Thu thập thông tin để soạn hệ thống bài tập bồi dưỡng học sinh yếu, ..... 29 
kém phần phi kim hóa học lớp 10 THPT ........................................................... 29 
2.3.5. Tiến hành soạn thảo bài tập ...................................................................... 30 
2.3.6. Tham khảo, trao đổi ý kiến với đồng nghiệp ........................................... 30 
2.4. Hệ thống bài tập hóa học chương nhóm Halogen .......................................... 30 
2.4.1. Kiến thức trọng tâm chương nhóm Halogen ............................................ 30 
2.4.2.  Hệ thống bài tập vận dụng ....................................................................... 32 
2.4.2.1. Bài tập tự luận .................................................................................... 32 
2.4.2.2. Bài tập trắc nghiệm khách quan ......................................................... 46 
2.5. Hệ thống bài tập hóa học chương nhóm Oxi – Lưu huỳnh ............................ 51 
2.5.1. Kiến thức trọng tâm chương nhóm Oxi – Lưu huỳnh .............................. 51 
2.5.1.1. Oxi ...................................................................................................... 51 
2.5.1.2. Lưu huỳnh .......................................................................................... 51 
2.5.2. Hệ thống bài tập vận dụng ........................................................................ 52 
2.5.2.1. Bài tập tự luận .................................................................................... 52 
2.5.2.2.  Bài tập trắc nghiệm khách quan ........................................................ 66 
2.6. Phương pháp sử dụng hệ thống bài tập phần hóa phi kim lớp 10 trong ......... 71 
dạy học theo hướng dạy bồi dưỡng học sinh yếu, kém ......................................... 71 
2.6.1. Sử dụng bài tập trong bài dạy truyền thụ kiến thức mới .......................... 72 

2.6.2. Sử dụng bài tập giúp HS yếu kém rèn luyện một số kĩ năng cơ bản ....... 73 
2.6.3. Sử dụng bài tập hóa học giúp học sinh rèn luyện kĩ năng thực hành ....... 75 
2.6.4. Sử dụng BTHH nhằm phát triển năng lực tư duy sáng tạo cho HS ......... 80 
2.6.5. Sử dụng bài tập trong kiểm tra đánh giá .................................................. 83 
2.7. Một số giáo án sử dụng bài tập hóa học theo hướng dạy học bồi dưỡng ....... 84 
học sinh yếu kém ................................................................................................... 84 
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .............................................................. 85 
3.1. Mục đích thực nghiệm .................................................................................... 85 
3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm ................................................................................... 85 
3.3. Địa bàn và thời gian thực nghiệm sư phạm .................................................... 85 

3


3.4. Tiến hành thực nghiệm ................................................................................... 85 
3.5. Kết quả thực nghiệm sư phạm ........................................................................ 86 
3.5.1. Tính các tham số thống kê ........................................................................ 87 
3.5.2. Xử lý kết quả thực nghiệm ....................................................................... 88 
3.5.3. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm ................................................... 92 
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................. 94 
I. Kết luận .............................................................................................................. 95 
II. Kiến nghị ........................................................................................................... 94 
1. Đối với sở giáo dục và đào tạo ....................................................................... 94 
2. Đối với trường THPT ..................................................................................... 95 
3. Đối với giáo viên ............................................................................................ 95 
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 96 
PHỤ LỤC (có đĩa đính kèm)
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

4


DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
STT 

Viết tắt 

Viết đầy đủ 

1 

BTHH 

Bài tập hóa học 

2 

GV 

Giáo viên 

3 

Đktc 

Điều kiện tiêu chuẩn 

4 

HS 

Học sinh 

5 

PA 

Phương án 

6 

PPDH 

Phương pháp dạy học 

7 

PP 

Phương pháp 

8 

PTHH 

Phương trình hóa học 

9 

TL 

Tự luận 

10 

THCS 

Trung học cơ sở 

11 

THPT 

Trung học phổ thông 

12 

TN 

Trắc nghiệm 

13 

TNSP 

Thực nghiệm sư phạm 

14 

TT 

Thứ tự 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 

5


DANH MỤC BẢNG VẼ HÌNH VẼ
 BẢNG
Bảng 1.1. Nguyên nhân học sinh yếu kém. ......................................................................... 22 
Bảng 1.2. Biểu hiện của học sinh yếu, kém..............................................................23 
Bảng 1.3.Tỉ lệ % ý kiến của HS về môn Hóa học .............................................................. 23 
Bảng 1.4. Tỉ lệ % phản ánh mức độ hoạt động học tập của học sinh ........................... 24 
Bảng 3.1. Bảng phân phối tần số ............................................................................................ 86 
Bảng 3.2. Bảng tổng hợp kết quả kiểm tra ........................................................................... 86 
Bảng 3.3. Bảng phân phối tần suất ......................................................................................... 88 
Bảng 3.4. Bảng phân phối tần suất lũy tích ......................................................................... 89 
Bảng 3.5. Tần số, tần suất theo loại ....................................................................................... 90 
Bảng 3.6. Bảng tổng hợp tham số đặc trưng ....................................................................... 92 
 HÌNH
Hình 3.1. Đường lũy tích bài kiểm tra số 1 .......................................................................... 89 
Hình 3.2. Đường lũy tích bài kiểm tra số 2 .......................................................................... 89 
Hình 3.3. Đường lũy tích bài kiểm tra số 1+2..................................................................... 90 
Hình 3.4. Biểu đồ vẽ tần suất bài kiểm tra số 1 .................................................................. 91 
Hình 3.5. Biểu đồ vẽ tần suất bài kiểm tra số 2 .................................................................. 91 
Hình 3.6. Biểu đồ vẽ tần suất bài kiểm tra số 1+2...................................................91
 

6

PHẦN I: MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Từ  ngàn  xưa  ông  cha  ta  đã  biết  đề  cao  tinh  thần  tự  học.  Một  trong  những  tấm 
gương sáng về tinh thần ấy là Bác Hồ, vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam. 
Trong giai đoạn hiện nay, để hội nhập với xu thế phát triển chung của thế giới, 
của thời đại, một yêu cầu hết sức cấp bách đang đặt ra với nền giáo dục nước ta là 
phải liên tục đổi mới, hiện đại hóa nội dung phương pháp dạy học. Giáo dục phải 
tạo ra những con người có năng lực tự học, tự đánh giá, có khả năng hòa nhập và 
thích nghi với cuộc sống luôn biến đổi. Luật Giáo dục năm 2005 với các quy định 
cụ  thể  hơn  về  mục  tiêu,  nội  dung,  phương  pháp,  chương  trình  giáo  dục  cấp  trung 
học phổ thông, trong đó yêu cầu “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy
tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh; Phù hợp với đặc điểm của
từng lớp học, từng môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc
theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình
cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. 
Trước những yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học cùng tấm gương sáng là Bác 
Hồ, người giáo viên luôn phải sáng tạo trong cách triển khai và xây dựng hoạt động 
học tập cho HS, vận dụng một cách linh hoạt các phương pháp dạy học sao cho phù 
hợp với từng kiểu bài lên lớp và phù hợp với từng đối tượng HS. 
Thực tế giáo dục trong nhiều năm cho thấy hóa học cũng như các môn học khác 
đang góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lượng toàn diện trường phổ thông. 
Tuy nhiên, thực tế chất lượng nắm vững kiến thức của HS vẫn chưa tốt. Hiệu quả 
dạy và học vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của giáo dục. Đặc biệt là phát huy tính 
tích cực, tự học của HS, việc rèn luyện và bồi dưỡng năng lực nhận thức, năng lực 
giải quyết vấn đề, năng lực tư duy và năng lực tự học của HS chưa được chú ý đúng 
mức.  Do đó, tình trạng HS  yếu, kém  vẫn còn tồn tại  trong từng lớp học, cấp học. 
Làm thế nào để khắc phục được tình trạng HS yếu kém. Đó luôn là vấn đề quan tâm 
của toàn ngành giáo dục, là vấn đề trăn trở lớn trong mỗi giáo viên đặc biệt là trong 

giai đoạn đổi mới giáo dục hiện nay nhằm nâng cao chất lượng dạy và học, mà bài 

7


tập hóa học được coi là phương tiện cơ bản để dạy học và vận dụng kiến thức hóa 
học để giải quyết các nhiệm vụ học tập.  
Trong  dạy  học  hóa  học,  bài  tập  vừa  là  mục  đích,  vừa  là  nội  dung  và  cũng  là 
phương pháp dạy học có hiệu quả cao. BTHH không những cung cấp cho HS kiến 
thức, phương tiện rèn luyện kỹ năng, vận dụng, sáng tạo của HS. Sự phát hiện và 
tìm ra lời giải và tìm ra đáp số mang lại niềm vui sướng, gây hứng thú học tập.  
Như vậy, BTHH có vai trò hết sức quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu đào 
tạo và việc sử dụng BTHH theo hướng tích cực góp phần đáng kể trong việc hình 
thành phương pháp dạy học tích cực, năng lực tự học, tính sáng tạo, năng lực tự giải 
quyết vấn đề và năng lực tự học tập suốt đời của HS. 
Các HS trong cùng một lớp được hưởng một môi trường học tập như nhau: GV 
giảng dạy, tài liệu, điều kiện học tập giống nhau. Vậy tại sao lại có sự khác biệt về 
năng lực học tập giữa các HS trong lớp học. Nguyên nhân nào? Từ phía GV giảng 
dạy, điều kiện học tập nhà trường, sự tác động của gia đình, bạn bè, xã hội hay từ 
phía  bản  thân  HS.  Là  một  giáo  viên  hóa  học  THPT,  tôi  nhận  thấy  đây  là  hướng 
nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn và thiết thực góp phần tích cực  vào việc đổi  mới 
phương pháp dạy học ở trường THPT. Vì vậy tôi đã chọn đề tài: 
“Bồi dưỡng học sinh yếu, kém môn Hóa học thông qua sử dụng hệ thống bài
tập phần phi kim hóa học lớp 10 Trung học phổ thông”
2. Mục đích nghiên cứu
Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hóa học phần phi kim lớp 10 theo hướng 
Bồi dưỡng HS yếu, kém môn Hóa học thông qua việc sử dụng hệ thống bài tập phần 
phi  kim  hóa  học  10  nhằm  góp  phần  nâng  cao  chất  lượng  dạy  học  môn  Hóa  học 
trường THPT.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động nhận thức học tập, bài tập hóa học và 
dạy học theo hướng tích cực trong trường THPT. 
- Nghiên cứu  và sử  dụng các  dạng BTHH phần phi kim lớp 10  THPT đã được 
xây dựng theo hướng bồi dưỡng HS yếu, kém môn Hóa học. 
- TNSP để đánh giá kết quả của đề tài. 

8


4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
+  Đối  tượng  nghiên  cứu:  Bồi  dưỡng  HS  yếu,  kém  môn  Hóa  học  thông  qua 
việc sử dụng hệ thống bài tập phần phi kim hóa học 10 THPT.  
+ Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học hóa học ở trường THPT. 
5. Phạm vi nghiên cứu
- Nội dung: Hệ thống câu hỏi lý thuyết và các dạng bài tập hóa học phần phi kim 
lớp 10 THPT. 
- Địa bàn: Một số trường THPT Thị xã Long Khánh tỉnh Đồng Nai. 
- Thời gian: 5/2016 đến 4/2017. 
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
- Đọc và nghiên cứu các nguồn tài liệu để xây dựng cơ sở lí luận của đề tài. 
- Nghiên cứu nội dung chương trình hóa học phổ thông để từ đó đi sâu vào phần 
phi kim hóa học lớp 10 THPT. 
-  Lựa  chọn,  xây  dựng  các  dạng  bài  tập  phần  hóa  học  phi  kim  theo  hướng  phát 
triển của bài tập hóa phổ thông sao cho phù hợp với từng đối tượng HS. 
- Phân tích, tổng hợp hệ thống hóa lý thuyết, phân dạng và phương pháp giải bài 
tập hóa học theo hướng từ cơ bản đến nâng cao. 
6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Tìm  hiểu,  điều tra về tình hình học tập bộ  môn  Hóa học phổ thông cũng như 
hướng ra đề thi  môn  Hóa học của bộ để đưa ra các dạng BTHH,  phương pháp sử 

dụng BTHH trong dạy học THPT. 
-  Trao  đổi  kinh  nghiệm  với  GV  hóa  học  về  hệ  thống  bài  tập  đã  lựa  chọn  và 
phương pháp sử dụng trong dạy học hóa học. 
- TNSP,  kiểm nghiệm  tính phù  hợp tùy  theo  điều kiện  hệ thống bài tập và tính 
hiệu quả của các đề xuất về phương pháp sử dụng chúng trong dạy học.  
6.3. Phương pháp xử lí thống kê
Dùng phương pháp toán học thống kê để xử lí kết quả TNSP.

9


7. Giả thuyết khoa học
Nếu  nghiên  cứu  phát  hiện  nguyên  nhân  HS  yếu,  kém  và  sử  dụng  các  phương 
pháp  dạy  học  nhằm  bồi  dưỡng  HS  yếu,  kém  môn  Hóa  học  thông  qua  dạy  học  sử 
dụng hệ thống bài tập phần phi kim hóa học lớp 10 THPT thì sẽ góp phần nâng cao 
hiệu quả việc dạy và học môn Hóa học lớp 10 THPT cho HS yếu, kém. 
8. Đóng góp mới của đề tài
- Xây dựng và lựa chọn các dạng bài tập hóa học phần hóa phi kim lớp 10 theo 
hướng phát triển của BTHH hiện nay kết hợp dạy học tích cực nhằm tích cực hóa 
hoạt động học tập của HS. 
- Phân tích những nội dung mới và khó trong phần hoá phi kim lớp 10 làm cơ sở 
cho việc xây dựng  lựa chọn bài tập hóa học và đề xuất phương pháp sử dụng bài 
tập trong dạy học, sao cho HS nắm được bản chất hóa học, nhằm cải thiện và nâng 
cao kiến thức hóa học của HS giúp HS hình thành được khả năng tư duy trừu tượng 
cái mà các em thường hay gặp phải khi giải BTHH. 
9. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo, luận văn được trình 
bày trong 3 chương: 
- Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài. 
- Chương 2. Bồi dưỡng học sinh yếu, kém môn Hóa học thông qua sử dụng hệ 

thống bài tập phi kim hóa học lớp 10 THPT. 
- Chương 3. Thực nghiệm sư phạm. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

10


PHẦN II: NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI

1.1. VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN NHẬN THỨC
1.1.1. Vấn đề cơ bản của nhận thức [3], [22], [19]
1.1.1.1. Con đường biện chứng của nhận thức
Theo triết học, chủ nghĩa duy vật biện chứng đã khẳng định rằng: Nhận thức là 
sự phản ánh hiện thực khách quan và các quy luật của nó vào đầu óc con người. Sự 
phản  ánh  đó  là  một  quá  trình  vận  động  và  phát  triển  không  ngừng.  Quá  trình  vận 
động này tuân theo quy tắc riêng nổi tiếng của Lênin: “Từ trực quan sinh động để tư 
duy trừu tượng và tư duy trừu tượng đến thực tiễn. Đó là con đường biện chứng của 
sự nhận thức chân lý, nhận thức hiện thực khách quan”. Khi bàn về con đường biện 
chứng  của  quá  trình  nhận  thức,  Lênin  đã  khẳng  định  rằng.  Con  đường  nhận  thức 
không phải là con đường thẳng, vì rằng con đường nhận thức rất phức tạp và quanh 

co. Trong  quá trình phát triển vô tận của nhận thức, thông qua việc nảy sinh  mâu 
thuẫn và giải quyết mâu thuẫn, là cho con người càng gần với tự nhiên nhưng không 
bao giờ có thể thâu tóm trọn vẹn, hoàn toàn về nó. 
1.1.1.2. Diễn biến của quá trình nhận thức
Cũng theo Lênin: “Trực quan sinh động, tư duy trừu tượng và thực tiễn là 3 yếu 
tố của một quá trình thống nhất”. Do đó quá trình nhận thức có thể được xem như 2 
giai đoạn: 
-  Giai  đoạn  nhận  thức  cảm  tính  (trực  quan  sinh  động):  Là  giai  đoạn  nhận  thức 
trực tiếp các sự vật hiện tượng ở mức độ thấp, chưa đi vào bản chất. Giai đoạn này 
có mức độ cảm giác và biểu tượng. 
- Giai đoạn tư duy trừu tượng: Là giai đoạn cao của quá trình nhận thức (lý tính). 
Dựa vào những tài liệu cảm tính ý phong phú đã có ở giai đoạn đầu trên cơ sở của 
thực tiễn được lặp đi lặp lại nhiều lần, nhận thức chuyển lên một giai đoạn cao. Khi 
đó  trong  đầu  óc  con  người  này  sinh  ra  các  hoạt  động  tư  duy  như:  phân  tích,  tổng 

11


hợp, so sánh, trừu tượng hóa và khái quát hóa, tạo ra khái niệm rồi vận dụng khái 
niệm để phán đoán và suy lý thành hệ thống lý luận. 
- Thực tiễn, theo Lênin: “Thực tiễn là cơ sở nhận thức. Vì nó không những có ưu 
điểm là phổ biến mà còn có ưu điểm thể hiện trực tiếp”. Mặt khác thực tiễn còn là 
một  tiêu  chuẩn  để  xác  định  chân  lý.  Tất  cả  những  biểu  hiện  của  con  người  được 
kiểm nghiệm trở lại trong thực tiễn mới trở nên sâu sắc và vững chắc được. Thông 
qua hoạt động thực tiễn thì trình độ nhận thức của con người càng ngày càng phong 
phú và trở thành hệ thống lý luận. 
1.1.2. Năng lực nhận thức và những nhiệm vụ phát triển năng lực nhận thức
của học sinh qua môn Hóa học [2], [4], [5], [9], [13], [22]
1.1.2.1. Năng lực nhận thức
Năng lực nhận thức được đánh giá qua việc thực hiện các thao tác tư duy: Phân 

tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa, được chia thành bốn trình độ nắm vững kiến 
thức, kỹ năng và bốn cấp độ năng lực tư duy. 
- Bốn trình độ nắm vững kiến thức kĩ năng: 
+  Bậc  một  là  trình  độ  tìm  hiểu  hay  ghi  nhớ  sự  kiện,  học  sinh  nhận  biết  xác 
định, phân biệt những kiến thức cần tìm. 
+ Bậc hai là trình độ tái hiện tức là tái hiện lại thông báo theo trí nhớ. 
+ Bậc ba là trình độ vận dụng tức là vận dụng kiến thức vào thực tiễn trong 
các tình huống quen thuộc. 
+  Bậc  bốn  là  trình  độ  biến  hóa  tức  là  biết  vận  dụng  kiến  thức  vào  thực  tiễn 
trong những đối tượng quen thuộc đã bị biến đổi hoặc chưa quen biết. 
- Bốn cấp độ của năng lực tư duy: 
+ Tư duy cụ thể là suy luận từ thực thể cụ thể này đến thực thể cụ thể khác. 
+ Tư duy logic là suy luận theo một chuỗi có logic khoa học có phê phán có 
nhận xét có sự diễn đạt các quá trình giải quyết vấn đề theo một logic chặt chẽ. 
+ Tư duy hệ thống là suy luận một cách có hệ thống có cách nhìn bao quát hơn 
khái quát hơn về một vấn đề. 
+ Tư duy  trừu tượng là biết suy luận vấn đề  một cách sáng tạo ngoài khuôn 
khổ định sẵn. 

12


Với  bộ  môn  Hóa  học  thì  nét  đặc  thù  là  bộ  môn  khoa  học  tự  nhiên,  lại  là  môn 
khoa học lí thuyết gắn liền với thực nghiệm. Quá trình nhận thức của học sinh trong 
bộ môn Hóa học được thể hiện qua việc quan sát, mô tả, giải thích các hiện tượng 
hóa học, phân tích một hiện tượng phức tạp thành những bộ phận thành phần, xác 
lập mối quan hệ định tính và định lượng của các hiện tượng, đoán trước hệ quả lí 
thuyết và áp dụng kiến thức của mình. 
1.1.2.2. Những nhiệm vụ phát triển năng lực nhận thức của học sinh
Dạy học và phát triển nhận thức cho học sinh là hai quá trình liên quan mật thiết 

với nhau. Thực hiện  mục tiêu phát triển đòi hỏi phải xác định được các nhiệm vụ 
tương ứng của nó. Nhiệm vụ phát triển năng lực nhận thức của HS được giải quyết 
cùng với nhiệm vụ trí dục và đức dục. Trong dạy học hóa học nhiệm vụ phát triển 
năng lực nhận thức cho HS được thực hiện thông qua các nhiệm vụ cụ thể như sau: 
+ Phát triển trí nhớ và tư duy: Như ta đã biết, dạy học tiến hành hiệu quả hơn 
khi có sự định hướng trước của HS. Đặc biệt quan trọng là sự phát triển trí nhớ và 
tư duy của HS vì thiếu nó thì không nắm được cơ sở lí thuyết hiện đại của hóa học. 
Sự phát triển trí nhớ và tư duy được thực hiện một cách có hiệu quả nhất thông qua 
quá trình hoạt động nhận thức tích cực  của việc học ở từng khâu, từng hoạt  động 
của quá trình dạy học hóa học. 
+ Rèn luyện toàn diện trong từng giai đoạn phát triển các kĩ năng khái quát trí 
tuệ và thực nghiệm hóa học: Hoạt động nhận thức hóa học bao gồm nhiều hoạt động 
học tập để nắm vững kiến thức hóa học. Ví dụ như tiến hành thí nghiệm hóa học, 
phân tích tổng các chất, mô tả bằng kí hiệu và biểu đồ,... 
Kĩ  năng  là  kết  quả  của  sự  nắm  vững  kiến  thức.  Thực  nghiệm  hóa  học  là  biện 
pháp quan trọng để tiếp thu hóa học một cách có hiệu quả cùng với các kĩ năng trí 
tuệ như: Các thao tác so sánh, phân tích, tổng hợp, suy diễn, qui nạp, loại suy,…Các 
kĩ  năng  này  được  hình  thành  trong  quá  trình  dạy  học  hóa  học,  được  phát  triển  và 
khái quát ở dạng chung nhất và dễ dàng được chuyển thành năng lực học tập. Sự rèn 
luyện toàn diện từng giai đoạn các kĩ năng khái quát trí tuệ và thực nghiệm hóa học 
là nhiệm vụ quan trọng của việc phát triển học sinh.  

13


Tích cực hóa tất cả các hoạt động nhận thức của học sinh: Trong quá trình dạy 
học  hóa  học  HS  cần  phải  phát  triển  cả  hoạt  động  nhận  thức  tái  hiện,  sao  chép  và 
hoạt  động  tích  cực,  chủ  động  bằng  sự  kết  hợp  một  cách  hợp  lí  phương  tiện  và 
phương pháp dạy học. Sự kết hợp hai phương pháp này giúp giáo viên tích cực hóa 
được  các  dạng  nhận  thức  cho  HS  từ  đơn  giản  đến  phức  tạp.  Thực  tế  đã  xác  nhận 

rằng sự dạy học hóa học theo phương pháp dạy học nêu vấn đề sẽ là tăng tính tích 
cực nhận thức của HS vì trong các bước đi  của dạy học nêu  vấn đề - Orixtic, HS 
tích cực bắt tay vào hoạt động độc lập tìm kiếm kiến thức một cách sáng tạo. 
Thường xuyên phát triển hứng thú nhận thức của HS: Trong  lí  luận  dạy 
học  chỉ  ra  rằng  hứng  thú,  nhận  thức  là  nguyên  nhân  –  động  cơ  đầu  tiên  của  hoạt 
động  nhận  thức  trong  HS.  Lý  thuyết  về  giáo  dục  học  và  cả  các  nghiên  cứu  về 
phương pháp dạy học chỉ ra rằng nếu không phát triển hứng thú của HS với hóa học 
thì năng lực nhận thức của HS sẽ giảm đột ngột. GV phải làm cho HS hiểu rõ mục 
đích, ý nghĩa các hoạt động của mình từ đó mới hình thành động cơ học tập. Việc 
kích  thích  hứng  thú  nhận  thức  của  HS  được  thực  hiện  bằng  cách  nghiên  cứu  các 
kiến thức lý thuyết xen kẽ với thí nghiệm, tăng cường mối quan hệ giữa lý thuyết 
với thực tế, sử dụng tích cực các thí nghiệm với tư liệu lịch sử hóa học, tính hấp dẫn 
của các tình huống và tính chất của nguyên tố, tăng cường mối quan hệ liên môn… 
Tăng cường mức độ phức tạp của hoạt động nhận thức học tập: Quy luật 
tâm lý học về sự thống nhất hoạt động và nhận thức đã tạo ra các điều kiện để nâng 
cao tính tích cực và tự giác của HS trong quá trình giảng dạy. Trước hết là thường 
xuyên đưa ra các ý nghĩa và khả năng hoạt động, đặt ra mục đích học tập rõ ràng và 
đưa HS vào hoạt động nhận thức hóa học và dần dần nâng cao tính độc lập của HS 
trong học tập. 
1.2. BÀI TẬP HÓA HỌC THEO HƯỚNG BỒI DƯỠNG HS YẾU, KÉM
[10], [11], [12], [14], [18], [23]
1.2.1. Khái niệm bài tập hóa học
Bài tập hóa học, đó là các vấn đề về lý thuyết, thực tiễn về ngành khoa học hóa 
học được mô hình hóa trong các dữ kiện của các dạng BTHH đặt ra cho HS dưới 

14


dạng câu hỏi, bài toán và trong khi tìm lời giải đáp, HS sẽ tiếp thu được những kiến 
thức hóa học.   

Như vậy, BTHH bao  gồm cả câu hỏi và bài toán hóa học được sử dụng như là 
các vấn đề hoặc các tình huống học tập để HS vận dụng kiến thức đã có cùng với 
hoạt động tư duy để giải quyết, tìm ra những kiến thức mới và cả PP nhận thức, giải 
quyết vấn đề, là những bài tập được lựa chọn cần phù hợp với nội dung học tập. Để 
giải được những bài tập này, người HS phải biết suy luận logic dựa vào những kiến 
thức đã học, phải sử dụng những hiện tượng hóa học, những khái niệm, định luật, 
học thuyết, phép toán, cách tư duy  sáng  tạo  và phương pháp nhận  thức khoa học. 
Bài tập và lời giải là nguồn tri thức mới cho HS trong hoạt động nhận thức.  
1.2.2. Ý nghĩa, tác dụng của bài tập hóa học  
- Trong thực tiễn dạy học ở trường phổ thông, BTHH giữ vai trò rất quan trọng 
trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo, nó vừa là mục đích, vừa là nội dung, lại vừa 
là phương pháp dạy học hiệu nghiệm. Hơn nữa, BTHH góp phần to lớn trong việc 
dạy học hóa học tích cực khi:   
+ BTHH là nguồn kiến thức để HS tìm tòi phát hiện kiến thức, kĩ năng.   
+ Mô phỏng một số tình huống thực của đời sống thực tế.   
+ BTHH được nêu như là tình huống có vấn đề để đưa HS vào quá trình nhận 
thức học tập tích cực.   
+ BTHH là một nhiệm vụ học tập cần giải quyết để rèn luyện cho HS năng lực 
giải quyết vấn đề.   
Như  vậy,  BTHH  được  coi  là  phương  tiện  hiệu  nghiệm  cơ  bản  nhất  để  HS  vận 
dụng kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống, sản xuất, biến kiến thức đã tiếp thu 
được thành kiến  thức  của  mình. Giúp HS đào sâu,  mở rộng kiến thức đã học  một 
cách  sinh  động,  phong  phú  và  hấp  dẫn.  Đồng  thời  còn  là  phương  tiện  để  ôn  tập, 
củng cố, hệ thống hóa kiến thức một cách tốt nhất. BTHH giúp HS sáng tạo, năng 
động  trong  học  tập  phát  huy  khả  năng  suy  luận  tích  cực  của  HS  và  hình  thành 
phương pháp tự học hợp lí. BTHH là phương tiện để kiểm tra đánh giá kiến thức kĩ 
năng của HS một cách chính xác. Đồng thời còn rèn luyện cho HS tính kiên nhẫn, 
trung thực trong lao động, học tập, tính sáng tạo khi xử lí các vấn đề đặt ra.   

15

Như  vậy,  viêc  nghiên  cứu  sử  dụng  bài  tập  theo  hướng  tích  cực  nhằm  nâng  cao 
chất lượng dạy-học hóa học ở trường phổ thông là cần thiết và rất thiết thực. 
1.2.3. Phân loại bài tập hóa học [16], [21], [23], [25]
Có nhiều cách phân loại BTHH nhưng phổ biến hơn cả là dựa vào nội dung bài 
tập mà phân chia thành 4 dạng BT:   
+ Bài tập định tính.  
+ Bài tập định lượng.   
+ Bài tập thực nghiệm.   
+ Bài tập tổng hợp.  
*  Trong  mỗi  dạng  BT  trên  phân  thành  các  mức  độ:  Nhận  biết,  thông  hiểu,  vận 
dụng thấp, vận dụng cao. 
a) Bài tập định tính:  Là các dạng BT nhận  thức có sự liên hệ với sự quan sát 
giải thích các hiện tượng hóa học, sự điều chế các chất cụ thể, xác định thành phần 
hóa học các chất và phân biệt chúng, tách hỗn hợp, trắc nghịêm. 
b) Bài tập định lượng: Là dạng bài tập hóa học có tính chất toán học (cần dùng 
các kĩ năng toán học để giải) và tính chất hóa học (cần đúng kiến thức hóa học).  
- Các dạng bài tập định lượng:  
+ Tính theo công thức, phương trình hóa học.  
+ Tính toán với các chất khí: Tỉ trọng, thể tích, phương trình trạng thái...  
- Bài toán hóa học có liên quan đến dung dịch.  
c) Bài tập thực nghiệm
+ Quan sát thí nghiệm, mô tả hiện tượng giải thích.  
+ Điều chế chất.  
+ Làm thí nghiệm thể hiện tính chất đặc biệt của một chất và thể hiện quy luật 
hóa học. 
+ Nhận biết tách các chất.  
d) Bài tập tổng hợp:  Là những dạng BT có cả  yếu tố định tính và định lượng 
trong quá trình giải như: Tính theo phương trình, tính hiệu suất, xác định chất, bài 

tập biện luận phát triển tư duy cho học sinh.  
 

16


1.2.4. Sử dụng bài tập theo hướng bồi dưỡng HS yếu, kém [26]
Theo  phương  hướng  bồi  dưỡng  HS  yếu,  kém  ta  có  thể  sử  dụng  BTHH  như  là 
nguồn  kiến  thức  giúp  học  sinh  tìm  tòi,  nghiên  cứu  để  rút  ra  kiến  thức  mới  hình 
thành khái niệm, thông qua bài tập  dạy học  sinh cách giải quyết vấn đề, ta có thể 
xem xét một vài ví dụ về phương pháp sử dụng BTHH theo hướng này.   
a) Sử dụng bài tập hóa học để hình thành khái niệm
+ Khi hình thành khái niệm liên kết ion ta có thể sử dụng bài tập sau:  
Ví dụ: Cho các chất ion NaCl, KCl, MgCl2 
- Hãy cho biết hợp chất trên được tạo bởi các ion nào?  
- Hãy mô tả phương trình ion tạo ra các hợp chất đó?  
-  Liên  kết  trong  phân  tử  NaCl,  KCl,  MgCl2  là  liên  kết  ion,  vậy  em  có  thể  định 
nghĩa thế nào là liên kết ion? 
b) Sử dụng câu hỏi bài tập giúp HS tích cực vận dụng kiến thức vào thực tế 
Ví dụ 1: Muối ăn NaCl có lẫn tạp chất BaCl2, MgCl2, NaI làm thế nào loại bỏ các 
tạp chất trên? 
Phương hướng chung

Hoạt động cụ thể

-  Phân  tích  đề  bài:  cho  cái  gì?  Yêu  cầu  - Cho muối NaCl có lẫn tạp chất yêu cầu 
gì?  Tìm  mối  liên  hệ  giữa  cái  đã  biết  và  loại bỏ tạp chất.  
cái chưa biết?  

- Các muối có gốc clorua, gốc iotua, các 

- Tìm các chất tối ưu nhất. Xác định chất  kim loại Na, Ba, Mg trong muối.  
và biện pháp cụ thể. 

-  Dùng  muối  Na2CO3  dư  để  loại  bỏ 
BaCl2  và  MgCl2,  dùng  HCl  dư  để  loại 
Na2CO3.  
- Dùng clo dư để loại hết NaI.  
* Cách làm:  
+ Bước 1: Cho Na2CO3 dư vào hỗn hợp 
trên khuấy đều, lọc bỏ kết tủa. Tách các 
ion Ba2+, Mg2+.  
+  Bước  2:  Cho  dung  dịch  HCl  dư  vào 
dung dịch. Tách bỏ Na2CO3 dư.  

17


+ Bước 3: Sục khí clo vào dung dịch thu 
được,  sau  đó  đun  nóng  nhẹ  ta  thu  được 
NaCl. Tách bỏ ion I-, Cl2 dư.  
* Kết luận: Đã loại bỏ được tạp chất. 
Ví dụ 2: Trong khí thải của một nhà máy có các khí độc sau: HCl, Cl2, SO2, CO. 
Hãy nêu biện pháp để xử lí các chất thải đó bằng phương pháp hóa học? 
Phương pháp chung

Hoạt động cụ thể

-  Phân  tích  đề  bài:  cho  cái  gì?  Yêu  cầu  - Cho các khí độc hại, yêu cầu xử lí chất 
gì?  Tìm  mối  liên  hệ  giữa  cái  đã  biết  và  thải.  

cái chưa biết. Phân loại chất và xác định  -  Các  chất  có  tính  axít  khi  tan  trong 
tính chất của chúng.  

nước: HCl, Cl2, SO2 

-  Tìm  phương  pháp  xử  lí:  Tác  dụng  với  - Chất có tính khử : CO.  
chất  khác  tạo  thành  chất  ít  hoặc  không  -  Dùng  chất  khử  có  tính  kiềm  và  chất 
độc hại.  

khử có tính oxi hóa.  

- Xác định các chất và biện pháp cụ thể. 

-  Dùng  nước  vôi  trong  có  tính  kiềm  rẻ 
tiền, dễ kiếm.  
- Dùng CuO làm chất oxi hóa khử CO.  
* Cách làm:   
+ Bước 1: Dẫn hỗn hợp khí thải sục qua 
dd  nước  vôi  trong  dư:  Khí  bỏ  HCl,  Cl2, 
SO2.  
+  Bước  2:  Dẫn  khí  còn  dư  qua  CuO 
nung  nóng  chuyển  CO  →  CO2.  Sục  khí 
sản phẩm qua nước vôi trong: 
Loại bỏ khí CO2.  
* Kết luận: Đã khử toàn bộ khí thải. 

c) Sử dụng bài tập hóa học trong giờ thực hành để tích cực hoạt động nhận
thức của học sinh
Ví  dụ  1:  Nhận  biết  các  dd  mất  nhãn  sau:  NaCl,  BaCl2,  Na2CO3,  Na2SO4  bằng 
phương trình hóa học. 

18


Phương pháp chung

Hoạt động cụ thể

- Giải lý thuyết: Xác định các thuốc thử  - Hóa chất nhận biết: H2SO4 và BaCl2 
cần thiết để nhận biết.    

-  Cho  dd  H2SO4  lần  lượt  vào  4  ống 

Sơ đồ nhận biết: 

nghiệm  đựng  4  dung  dịch  trên,  ống 

       NaCl, BaCl2, Na2CO3, Na2SO4 

nghiệm nào xuất hiện kết tủa trắng đó là 

                           + H2SO4 

BaCl2, ống có sủi bọt khí là Na2CO3. 

 

 BaCl2 +H2SO4→  BaSO4↓+2HCl  

 

Na2CO3+H2SO4→ Na2SO4+CO2↑+ H2O  

Không có       Có kết            Có khí 

- Cho dd BaCl2 vào 2 ống nghiệm đựng 2 

hiện tượng     tủa trắng       CO2 thoát ra 

dung  dịch  còn  lại,  ống  nghiệm  nào  xuất 

gì NaCl,           BaCl2             Na2CO3 

hiện  kết  tủa  trắng  đó  là  Na2SO4.  Ống 

Na2SO4 

không có hiện tượng là NaCl. 

       + BaCl2 

BaCl2 + Na2SO4  → BaSO4↓  +  2NaCl 

 
 

Không có hiện             Có kết tủa trắng 
tượng gì NaCl                  Na2SO4 
- Lựa chọn một sơ đồ phù hợp với điều 
kiện thực tế.  

-  Tiến  hành:  Nhận  biết  bằng  thực 
nghiệm, kiểm nghiệm tính đúng đắn của 
bước giải lí thuyết. 
Việc tích cực hóa hoạt động của học sinh qua giải BTHH tức là: Giáo viên nêu 
nội dung bài tập như là một vấn đề cần giải quyết, hướng dẫn học sinh tìm tòi theo 
một quy trình nhất định hoặc tìm các cách khác nhau để tìm ra kết quả, hoạt động 
của giáo viên và học sinh được thực hiện trong bảng sau: 
Nội dung bài tập

Hoạt động của học sinh

- Tính lượng chất tham  - Nhận nội dung bài tập.  

Hoạt động của giáo viên
- Nêu nội dung bài tập.  

gia  và  tạo  thành  của  - Phân tích đề, tìm hướng giải.   - Hướng dẫn HS thực hiện 
phản ứng hóa học. 

- Thực hiện các bước giải. 

19

để tìm hướng giải.  


-  Quan  sát,  theo  dõi  và  
điều chỉnh kịp thời. 
-  Tính  hiệu  suất  phản  - Nhận biết vấn đề.  

- Nêu nội dung của bài tập 

ứng, xác định chất pha  - Thực hiện giải quyết vấn đề 

như giải quyết một vấn đề 

chế dung dịch. 

của thực tế. 

-  Khí  chất  thải  trong  -  Nhận  thức  tầm  quan  trọng  -  Nêu  tầm  quan  trọng  và 
phòng  thí  nghiệm  và  và nhiệm vụ đặt ra.  
trong công nghiệp. 

sự cần thiết.  

-  Lập  kế  hoạch  giải  quyết:  -  Làm  thế  nào  để  giải 
Chọn  chất  khử  độc?  Tại  sao?  quyết một vấn đề của thực 
Thực hiện như thế nào? 

-  Tìm  phương  pháp  để  - Nhận thức vấn đề.  

tế, giải thích. 
- Nêu vấn đề.  

điều chế, điều chế chất  -  Lập  kế  hoạch  giải  bằng  lý  - Hướng dẫn phương pháp 
có tính chất nhất định. 

thuyết.  

tìm kiếm lời giải. 

-Tiến hành bằng thực nghiệm. 
-  Tinh  chế  chất  có  lẫn  -  Nhận  thức  tầm  quan  trọng  -  Làm  thế  nào  giải  quyết 
tạp chất. 

và nhiệm vụ đặt ra.  

vấn đề, giải thích? 

-  Lập  kế  hoạch  giải  quyết? 
Chọn chất? Tại sao?  
- Thực hiện như thế nào? 
-  Tách  các  chất  (kim  - Nhận biết vấn đề.  
loại, phi kim...) 

- Nêu vấn đề.  

-  Lập  kế  hoạch  giải  quyết,  - Hướng dẫn phương pháp 
chọn  chất  để  tách,  tại  sao?  tìm kiếm lời giải 
Thực hiện như thế nào? 

- Nhận biết các chất 

- Bài tập trắc nghiệm 

- Nhận biết vấn đề.  

- Nêu nội dung bài tập.  

- Lập kế hoạch giải quyết.  

- Hướng dẫn học sinh tìm 

- Thực hiện như thế nào 

lời giải 

- Nhận nội dung bài tập.  

- Nêu nội dung bài tập.  

- Phân tích đề bài, tìm  

- Hướng dẫn học sinh  tìm 

phương án đúng. 

phương án đúng.  
- Phân tích các bẫy. 

20


1.3. Điều tra thực trạng sử dụng bài tập trong giảng dạy hóa học ở trường
THPT(Mẫu phiếu đánh giá được trình bày trong mục lục 4) 
1.3.1. Mục đích điều tra
- Tìm hiểu, đánh giá thực trạng việc học tập môn Hóa học hiện nay các trường 
THPT  thuộc  địa  bàn  tỉnh  Đồng  Nai,  coi  đó  là  căn  cứ  để  xác  định  phương  hướng, 
nhiệm vụ phát triển của để tài.  

- Thông qua quá trình điều tra đi sâu phân tích các dạng bài tập mà hiện tại mà 
giáo viên thường ra cho đối tượng lớp 10, hiệu quả của việc sử dụng bài tập hóa học 
đem lại (ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân). 
- Nắm được mức độ ghi nhớ, hiểu và vận dụng kiến thức của học sinh, xem đây 
là một cơ sở định hướng nghiên cứu cải tiến phương pháp dạy – học hiện nay. 
1.3.2. Nội dung – Phương pháp – Đối tượng – Địa bàn điều tra
 Nội dung điều tra: (Mẫu phiếu điều tra được trình bày ở mục lục 4)
- Điều tra tổng quát về tình hình sử dụng bài tập hóa học trong dạy học ở trường 
THPT hiện nay. 
- Lấy ý kiến của GV, HS, chuyên viên về các phương án sử dụng bài tập trong 
các tiết học bộ môn Hóa học. 
- Điều tra tình trạng cơ sở vật chất ở trường THPT hiện nay: Dụng cụ, hóa chất, 
phòng thí nghiệm và các phương tiện dạy học khác. 
 Phương pháp điều tra:
- Nghiên cứu giáo án, dự giờ trực tiếp các tiết học hóa học ở trường THPT. 
- Gửi và thu phiếu điều tra (trắc nghiệm góp ý kiến). 
- Gặp gỡ trao đổi, tọa đàm và phỏng vấn GV, chuyên viên, cán bộ quản lý. 
- Quan sát tìm hiểu trực tiếp cơ sở vật chất phục vụ dạy học bộ môn. 
 Đối tượng điều tra:
- HS: Tìm hiểu thực trạng học tập môn Hóa Học của HS khối 10 bằng hình thức 
phát phiếu thăm dò ý kiến, phương pháp phỏng vấn trò chuyện trực tiếp với HS. 
Cụ thể chúng tôi đã tiến hành phát phiếu điều tra 278 học sinh ở 3 trường: THPT  
Trương Vĩnh Ký, THPT Hoàng Diệu, Trần Phú. 
 

21


Trường THPT

Lớp

Số HS

Hoàng Diệu 

10C2, 10C3 

93 

Trương Vĩnh Ký 

10C8, 10C7 

92 

Trần Phú 

10A7, 10A9 

93 

 
-  GV:  Tìm  hiểu  phương  pháp  dạy  học  của  giáo  viên  hiện  nay  tại  trường  bằng 
hình thức dự giờ, thông qua trò chuyện với giáo viên. Cụ thể chúng tôi lấy ý kiến 
của 18 GV tại các trường THPT thuộc địa bàn tỉnh Đồng Nai. 
Trường THPT

Số GV lấy ý kiến

Hoàng Diệu 

6 

Trương Vĩnh Ký 

8 

Trần Phú 

4 

 
 Địa bàn điều tra:
Chúng  tôi  đã  tiến  hành  điều  tra  ở  các  trường  THPT  trên  địa  bàn  thị  xã  Long 
Khánh tỉnh Đồng Nai. 
1.3.3. Kết quả điều tra
Trong khoảng thời gian từ đầu tháng 3 cho  đến kết thúc năm học  2016 – 2017 
chúng tôi đã trực tiếp thăm lớp dự giờ 10 tiết môn Hóa học lớp 10 trường THPT của 
các giáo viên trên địa bàn tỉnh Đồng Nai và gửi phiếu điều tra tới 18 GV và 278 HS. 
1.3.3.1. Ý kiến giáo viên
a/ Nguyên nhân học sinh yếu, kém
Bảng 1.1: Nguyên nhân học sinh yếu, kém
Nguyên nhân HS yếu, kém

Số ý kiến

Tỉ lệ %

TT

HS lười học, thái độ thờ ơ trong học tập 

7 

38.98 

1 

Hổng kiến thức cơ bản hóa học từ THCS 

6 

33.89 

2 

Sức khỏe yếu, nhận thức kém 

2 

11.86 

4 

Gia đình khó khăn, không có thời gian dành cho 

3 

15.27 

3 

học tập 

22


Qua  các  ý  kiến  của  GV  ta  thấy  nguyên  nhân  chính  HS  yếu  kém  là  do  HS  lười 
học, thái độ thờ ơ hổng kiến thức trong học tập dẫn đến kết quả học tập yếu, kém. 
b/ Biểu hiện của HS yếu, kém
Bảng 1.2: Biểu hiện của học sinh yếu, kém
Các biểu hiện của HS yếu, kém

Ý kiến

Tỉ lệ %

TT

Tiếp thu kiến thức, hình thành kĩ năng chậm 

3 

15.11 

5 

Có nhiều lỗ hổng kiến thức hóa học 

4 

20.93 

3 

Lúng túng trong cách diễn giải ngôn ngữ hóa học 

3 

18.60 

4 

Thái  độ  học  tập  không  tích  cực,  không  cố  gắng, 

4 

23.25 

1 

4 

22.09 

2 

thiếu tự tin 
Kết quả học tập thường xuyên dưới trung bình 

Qua kết quả thu được ta nhận thấy biểu hiện chính của học sinh yếu, kém là thái 
độ học tập không tích cực và kết quả học tập thường xuyên dưới trung bình. 
1.3.3.2. Ý kiến của học sinh
a/ Cảm nhận của học sinh về môn Hóa học
Bảng 1.3: Tỉ lệ % ý kiến của HS về môn Hóa học
 
Cảm nhận của HS về môn Hóa học

Số ý kiến

Tỉ lệ %

TT

Môn học quá khó, em không tiếp nhận được 

45 

35.1 

2 

GV  giảng  bài  không  hấp  dẫn,  không  liên  hệ 

20 

15.6 

4 

Mất kiến thức cơ bản về môn Hóa học 

68 

53.1 

1 

Không nằm trong số môn thi đại học của em 

24 

18.7 

3 

 
 
 

được thực tế 

 
 
 

(Đối với câu hỏi này, các em có thể chọn nhiều hơn 1 đáp án để thấy được sự lựa
chọn nào nhiều nhất cũng như lí do quan trọng nhất ảnh hưởng tới thái độ học tập
môn Hóa học của các em)

Phần  lớn  các  em  cho  rằng  mất  kiến  thức  căn  bản  môn  Hóa  học  là  lí  do  chính 
khiến các em không hứng thú học, dẫn tới lơ là, học kém. Ngoài ra, lí do khác là do 
nội  dung  môn  học  quá  khó,  HS  không  hiểu  và  cuối  cùng  là  lí  do  GV  giảng  bài 

23


không hấp dẫn không liên hệ thực tế. Như vậy nguyên nhân chính là do HS bị hổng 
kiến thức từ THCS do đó để HS học tập tốt môn học là điều không dễ. 
b/ Hoạt động học tập của học sinh
Bảng 1.4. Tỉ lệ % phản ánh mức độ hoạt động học tập của học sinh
Hoạt động HS

Mức độ (%)
Không

TX

BT

Trên lớp chú ý nghe giảng, phát biểu ý kiến 

14.3 

54.5 

31.2 

Chuẩn bị bài trước khi lên lớp 

21.5 

62.4 

16.1 

19.4 

55.1 

29.5 

17.6 

40.3 

42.1 

Tích cực làm bài tập, hoàn thành nhiệm vụ 
GV 
Đọc thêm sách tham khảo hóa học 

TX

(TX: Thường Xuyên, BT: Bình thường)
Nhận xét: Qua bảng phân tích số liệu trên ta thấy hoạt động học tập của học sinh 
chưa thật sự tích cực. Cụ thể chỉ có 14.3% HS trả lời là thường xuyên chú ý nghe 
giảng, phát biểu ý kiến trong giờ học và 19.4% HS tích cực làm bài tập, hoàn thành 
nhiệm vụ giáo viên đưa ra. Đa số các em có thái độ học tập bình thường trên lớp, 
còn lại không thường  xuyên tích  cực hoạt động trong  giờ học. Rõ ràng hoạt  động 

học tập ở trên lớp của HS có vai trò quyết định rất lớn tới kết quả học tập, sự lĩnh 
hội kiến thức. HS chỉ thực sự chú ý nghe giảng mới có thể tiếp thu cũng như hiểu 
nội dung bài. 
1.3.3.3. Biểu hiện của HS yếu, kém
Dựa trên cơ sở phân tích thực trạng HS yếu, kém lấy ý kiến của GV, chúng tôi có 
thể tổng kết một số biểu hiện chính của HS yếu kém như sau:  
(1) Thái độ học tập không tích cực, nhát học, thiếu tự tin 
(2) Kết quả học tập thường xuyên dưới trung bình 
(3) Có nhiều lỗ hỗng kiến thức, kỹ năng 
(4) Lúng túng trong cách diễn giải ngôn ngữ hóa học 
(5) Tiếp thu kiến thức, hình thành kĩ năng chậm 

24


1.3.3.4. Nguyên nhân dẫn đến HS yếu, kém
Tổng hợp các ý kiến của giáo viên và học sinh chúng tôi đưa ra những nguyên 
nhân chính của học sinh yếu, kém như sau:  
(1) Lười học, thái độ thờ ơ với việc học tập  
(2) Hổng kiến thức từ THCS 
(3) Sức khỏe yếu, bệnh tật (chiếm số ít) 
(4) Gia đình khó khăn về kinh tế hoặc đời sống tình cảm khiến HS không chú 
tâm vào học sinh 
(5) Do kiến thức quá khó với HS 
(6) Một số ít giáo viên giảng bài chưa thực sự hấp dẫn lôi cuốn HS 
 
                                        TIỂU

KẾT CHƯƠNG 1

Dựa trên cơ sở lí luận, chúng ta đã tìm hiểu về bản chất của dạy học. Đó là: Khái 
niệm dạy học, dạy học là một quá trình tương tác giữa GV và HS, dạy học với tư 
cách là hoạt động giáo dục, dạy học là hệ thống. 
Bên cạnh đó là vấn đề và đổi mới PPDH hiện nay. Quan niệm về đổi mới phương 
pháp  dạy  và  học.  Khái  niệm  và  đặc  trưng  của  phương  pháp  dạy  học  tích  cực,  các 
định hướng của đổi mới PPDH áp dụng vào trong quá trình dạy và học. PPDH tích 
cực đóng vai trò rất quan trọng trong quan niệm đổi mới PPDH hiện nay. Tuy nhiên 
để áp dụng và triển khai PPDH tích cực vào trong nhà trường, lớp học không phải 
dễ dàng đòi hỏi giữa  GV, HS, nhà trường (quản lý, trang bị phương tiện kĩ thuật) 
đều phải có sự phối hợp tương tác với nhau và một trong những yếu tố để góp phần 
áp dụng thành công PPDH tích cực chính là người GV với vai trò là người thiết kế, 
tổ chức, hướng dẫn các hoạt động học tập để HS tự mình lĩnh hội kiến thức. 
Cuối cùng là thực trạng HS yếu kém tại các trường THPT. Qua tìm hiểu thực tế 
ta thấy nguyên nhân dẫn đến HS yếu kém bao gồm cả nguyên nhân khách quan lẫn 
nguyên nhân chủ quan. Phần lớn  là do bản thân các em lười  học,  hổng kiến thức, 
ngoài ra có một tỉ lệ ít là do sức khỏe yếu, hoặc gia đình gặp khó khăn. 
 

25