Vận dụng kĩ thuật dạy học khăn trải bàn vào giảng dạy một số bài lịch sử ở lớp 11

Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

Bảng qui ước viết tắt.
CNTB

Chủ nghĩa tư bản

CNTD

Chủ nghĩa thực dân

CNXH

Chủ nghĩa xã hội

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

LLSX

Lực lượng sản xuất

QHSX

Quan hệ sản xuất

SGK

Sách giáo khoa

SKKN

Sáng kiến kinh nghiệm

THPT

Trung học phổ thông

1


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

MỤC LỤC
MỤC LỤC................................................................................................................2
1.1. Lý do chọn đề tài:...........................................................................................4
1.2. Mục đích của nghiên cứu................................................................................5
Mục đích nghiên cứu qua nghiên cứu vấn đề này, bản thân mong muốn tìm cách
áp dụng những kĩ thuật dạy học hiện đại nói chung vào thực tiễn dạy học; nghiên
cứu hiệu quả, khả năng ứng dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn trải bàn” nói riêng vào
dạy học Lịch sử, nhằm nâng cao chất lượng bộ môn trong nhà trường. Nghiên cứu
vấn đề này giúp nâng cao nghiệp vụ công tác của bản thân tôi, đồng thời để trao

đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp. Trình bày lại quá trình và kết quả nghiên cứu,
tôi rất mong được quý đồng nghiệp trao đổi, góp ý nhằm tìm ra cách thức xây
dựng và sử dụng kĩ thuật dạy học hiện đại trước hết là kĩ thuật “ Khăn trải bàn”
trong dạy học một số bài Lịch sử lớp 11một cách có hiệu quả nhất.......................5
1.3. Đối tượng nghiên cứu.....................................................................................5
1.4. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................5
Để thực hiện tốt đề tài nghiên cứu bản thân tôi phải thực hiện tốt các nhiệm vụ
sau:.........................................................................................................................5
1.5. Điểm mới của sáng kiến..................................................................................5
2. PHẦN NỘI DUNG...............................................................................................7
2.1 Cơ sở lí luận của sáng kiến..............................................................................7
2.2. Thực trạng của việc vận dụng kĩ thuật dạy học “khăn trải bàn” vào giảng dạy
một số bài Lịch Sử lớp 11......................................................................................8
2.2.1. Thuận lợi:.....................................................................................................8
2.2.2. Khó khăn...................................................................................................8
2.3.2. Vận dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn trải bàn” vào giảng dạy một số bài
Lịch sử ở lớp 11................................................................................................10
2.4. Hiệu quả của sáng kiến đối với hoạt động giáo dục với bản thân, đồng nghiệp
và nhà trường.......................................................................................................18
2.4.1. Hiệu quả của sáng kiến đối với hoạt động giáo dục................................18
2.4.2 . Hiệu quả đối với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường: khả năng nhân
rộng...................................................................................................................20
2


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

3. PHẦN KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ...............................................................20

- Kết luận.............................................................................................................20
- Khuyến nghị...................................................................................................21
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................23

1. PHẦN MỞ ĐẦU

3


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

1.1. Lý do chọn đề tài:
Nhà bác học Albert Einstein từng khẳng định rằng: “Hãy dạy làm sao để học
sinh cảm thấy những điều được học như một phần thưởng quý giá chứ không như
một nhiệm vụ ngán ngẩm”. Là một giáo viên đang trực tiếp giảng dạy, tôi luôn tự
hỏi: dạy như thế nào để tạo hứng thú và hấp dẫn học sinh trong mỗi tiết học?. Hiện
nay giáo dục đang đổi mới một cách toàn diện, trong đó có phương pháp dạy học.
Để phát huy tính tích cực, chủ động học tập của học sinh, đòi hỏi giáo viên không
ngừng cải tiến phương pháp dạy học. Giáo viên cần phải xác định đúng đắn dạy học
lịch sử để làm gì? (mục đích), dạy học cái gì? (nội dung), dạy như thế nào? (phương
pháp).
Trong dạy học Lịch sử ở trường THPT, ngoài việc giúp cho học sinh nắm
được kiến thức cơ bản, giáo dục tư tưởng chính trị, phẩm chất đạo đức, giáo viên
còn phải giúp cho học sinh phát triển năng lực nhận thức và tự nhận thức.
Theo yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử hiện nay, thì việc học
sinh chủ động nhận thức là điều kiện cần thiết để phát triển tư duy của các em trong
học tập Lịch sử và nâng cao chất lượng học tập môn Lịch sử. Tuy nhiên, theo nhận
định của một số giáo viên thì việc áp dụng những kĩ thuật dạy học hiện đại còn mới

mẻ đối với việc dạy và học Lịch sử ở tỉnh ta. Chúng ta chưa có quan niệm đầy đủ
về sự cần thiết của việc áp dụng những kĩ thuật dạy học hiện đại trong dạy học Lịch
sử, (thậm chí có người cho rằng áp dụng những kĩ thuật dạy học mới không phù
hợp, không hiệu quả trong điều kiện cơ sở vật chất và trình độ của học sinh hiện
nay).
Vậy áp dụng hay không áp dụng những kĩ thuật mới trong dạy học Lịch sử?
Chúng ta sẽ không trả lời có hoặc không mà là phải thông hiểu nó sử dụng nó như
thế nào cho phù hợp với từng phần, từng bài học; phù hợp với điều kiện cơ sở vật
chất và trình độ của học sing từng trường, từng khu vực. Đây chính là lý do thôi
thúc tôi quyết định lựa chọn đề tài “Vận dụng kĩ thuật dạy học khăn trải bàn vào
giảng dạy một số bài Lịch sử ở lớp 11”.
4


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

1.2. Mục đích của nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu qua nghiên cứu vấn đề này, bản thân mong muốn tìm
cách áp dụng những kĩ thuật dạy học hiện đại nói chung vào thực tiễn dạy học;
nghiên cứu hiệu quả, khả năng ứng dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn trải bàn”
nói riêng vào dạy học Lịch sử, nhằm nâng cao chất lượng bộ môn trong nhà
trường.

Nghiên cứu vấn đề này giúp nâng cao nghiệp vụ công tác của

bản thân tôi, đồng thời để trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp. Trình bày lại
quá trình và kết quả nghiên cứu, tôi rất mong được quý đồng nghiệp trao đổi,
góp ý nhằm tìm ra cách thức xây dựng và sử dụng kĩ thuật dạy học hiện đại

trước hết là kĩ thuật “ Khăn trải bàn” trong dạy học một số bài Lịch sử lớp
11một cách có hiệu quả nhất.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài được áp dụng trong phạm vi của học sinh trường THPT đồng thời
giáo viên bộ môn khác cũng có thể tham khảo và vận dụng một số giải pháp của
đề tài này về giảng dạy tốt hơn cho bộ môn mình.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện tốt đề tài nghiên cứu bản thân tôi phải thực hiện tốt các nhiệm vụ
sau:
- Nghiên cứu các tài liệu “phương pháp dạy học lịch sử”
- Chuẩn kiến thức, sách giáo khoa lịch sử
- Tiếp thu những góp ý của đồng nghiệp, rút kinh nghiệm từng tiết dạy
- Nghiên cứu tài liệu gây hứng thứ về dạy học lịch sử
- Kiểm tra, đánh giá kết quả học sinh và làm bài để từ đó có những điều
chỉnh và bổ sung hợp lí
1.5. Điểm mới của sáng kiến
- Sáng kiến “ Vận dụng kĩ thuật dạy học Khăn trải bàn” vào giảng dạy một
số bài Lịch sử ở lớp 11là sự tích lũy kinh nghiệm thực tiễn dạy học và nghiên cứu
lí luận dạy học hiện đại của bản thân trong quá trình giảng dạy bộ môn Lịch sử lớp
5


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

11, được đúc rút và trình bày một cách hệ thống và khoa học. Giải pháp mà sáng
kiến trình bày được xây dựng trên cơ sở những kiểm chứng cụ thể, thực tế tại
trường THPT Bỉm Sơn, từ đó khái quát thành lí luận.
- Sáng kiến được áp dụng lần đầu tại lớp 11b2, 11b1 trường THPT Bỉm

Sơn năm học 2015-2016. Với giải pháp cụ thể, dễ áp dụng với bất cứ loại hình lớp
học nào sẽ là một công cụ đắc lực giúp giáo viên giảng dạy môn Lịch sử lớp 11
hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình.

6


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

2. PHẦN NỘI DUNG
2.1 Cơ sở lí luận của sáng kiến
Xuất phát từ việc so sánh kiểu dạy học truyền thống và phương pháp dạy
học phát huy tính tích cực của học sinh chúng ta đã thấy rõ những điều khác biệt
cơ bản. Xin trích dẫn một vài ví dụ so sánh

Như vậy, qua hai so sánh kiểu dạy học trên thì phương pháp phát huy tính
tích cực của học sinh sẽ đem lại hiệu quả cao hơn . Tuy nhiên lại đòi hỏi giáo viên
và học sinh phải được “tích cực hóa” trong quá trình giảng dạy - học sinh phải chủ
động và sáng tạo . Cần phải tiếp thu những điểm cơ bản có tính nguyên tắc của cách
dạy truyền thống, song phải luôn luôn đổi mới , làm một cuộc cách mạng trong
người dạy và người học để khắc phục sự thụ động và bảo thủ như: giáo viên chuẩn
7


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

bị giảng những điều học sinh dễ nhớ, học sinh chỉ chú trọng ghi lời giảng của giáo
viên và kiến thức trong sách để trình bày lại khi kiểm tra.
2.2. Thực trạng của việc vận dụng kĩ thuật dạy học “khăn trải bàn” vào
giảng dạy một số bài Lịch Sử lớp 11
2.2.1. Thuận lợi:

- Việc xây dựng và sử dụng kĩ thuật dạy học hiện đại vào giảng dạy ở trường
THPT là khá mới đối với giáo dục nước ta, nhưng là tất yếu đáp ứng được một phần
nhu cầu đối mới phương pháp dạy - học trong nhà trường THPT, phù hợp với
nguyện vọng của người học và yêu cầu của xã hội.
- Các giáo viên dạy môn lịch sử đã được trang bị tài liệu và tập huấn về kĩ
thuật dạy học hiện đại. Các nhà trường THPT trong tỉnh đều quan tâm ủng hộ, tạo
điều kiện để giáo viên nghiên cứu và sử dụng kĩ thuật hiện đại trong dạy học bộ
môn.
- Học sinh hào hứng tiếp cận cách thức học tập mới.
2.2.2. Khó khăn
Kĩ thuật dạy học Khăn trải bàn là một trong những kĩ thuật dạy học hiện đại
còn khá mới mẻ đối với giáo dục nước ta, đa số giáo viên còn dè dặt trong việc
nghiên cứu và sử dụng những kĩ thuật này vì nhiều lí do khác nhau về khách quan
hoặc chủ quan:
- Điều kiện cơ sở vật chất phần lớn trong các nhà trường chưa phù hợp để triển khai
kĩ thuật.
- Số lượng học sinh quá đông trong một lớp học (38 -> 48), nhóm học ( 5 ->8 học
sinh) gây khó khăn về khâu tổ chức, thời gian triển khai hoạt động và hiệu quả giờ
dạy.
- Học sinh phần lớn chưa được làm quen hoặc có thì rất ít với kĩ thuật mới. Ý thức
học tập của các em chưa thực sự tự giác, có tránh nhiệm với bản thân và với nhóm,
còn ỷ lại, dựa dẫm.

8

Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

- Đặc trưng bộ môn lịch sử nhiều kiến thức, sự kiện, nhân vật… giáo viên cần
tường thuật, thuyết trình, miêu tả cho sinh động tốn khá nhiều thời gian trong giờ
dạy.
- Nhiều giáo viên chưa thực sự thông hiểu và nghiệp vụ triển khai kĩ thuật còn lúng
túng (các bước triển khai, câu hỏi, thời gian…) hoặc do dự sợ không hoàn thành giờ
dạy, cháy giáo án. Có giáo viên còn chậm đổi mới phương pháp, chưa tâm huyết với
nghề nghiệp.
- Cách nhận xét, đánh giá giờ dạy của các đồng nghiệp còn hay nặng về hình thức,
cầu tòan …
2.3. Giải pháp vận dụng kĩ thuật dạy học “khăn trải bàn” vào giảng dạy một số
bài lịch sử lớp 11
2.3.1. Giáo viên hướng dẫn học sinh thông hiểu kĩ thuật “ Khăn trải bàn”
- Kĩ thuật “Khăn trải bàn là gì” ? Là kĩ thuật tổ chức hoạt động học tập mang
tính hợp tác kết hợp giữa hoạt động cá nhân và nhóm nhằm: Kích thích, thúc đẩy sự
tham gia tích cực. Tăng cường tính độc lập, trách nhiệm của cá nhân HS. Phát triển
mô hình có sự tương tác giữa HS với HS.
- Cách tiến hành kĩ thuật “Khăn trải bàn”
+ Hoạt động theo nhóm (4 người /nhóm) Mỗi người ngồi vào vị trí như hình vẽ
minh họa. Tập trung vào câu hỏi (chủ đề…).

9


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

+ Viết vào ô mang số của bạn câu trả lời hoặc ý kiến của bạn (về một câu hỏi, chủ
đề…). Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong khoảng vài phút. Khi mọi người đều đã
xong, chia sẻ và thảo luận các câu trả lời. Viết những ý kiến chung của cả nhóm vào
ô giữa tấm khăn trải bàn.
- Một số lưu ý khi tổ chức dạy học theo kỹ thuật “Khăn trải bàn”
+ Câu thảo luận là câu hỏi mở.
+ Trong trường hợp số học sinh trong nhóm quá đông , không đủ chỗ trên “khăn trải
bàn”, có thể phát cho HS những mảnh giấy nhỏ để HS ghi ý kiến cá nhân, sau đó
dính vào phần xung quanh “ Khăn trải bàn”
+ Trong quá trình thảo luận thống nhất ý kiến, đính ý kiến thống nhất vào giữa “
Khăn trải bàn”. Những ý kiến trùng nhau có thể đính chồng lên nhau.
2.3.2. Vận dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn trải bàn” vào giảng dạy một số bài
Lịch sử ở lớp 11.
* Chọn bài phù hợp để sử dụng kĩ thuật.
Chọn các bài ôn tập :
Bài 8. Ôn tập lịch sử thế giới cận đại.
10


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

Bài 18: Ôn tập lịch sử thế giới hiện đại (1917-1945).
Bài 24: Sơ kết lịch sử Việt Nam.
Lấy ví dụ: sử dụng kĩ thuật “Khăn trải bàn” ở Bài 8. Ôn tập lịch sử thế giới cận đại.
- Giáo viên giao việc cho học sinh về nhà chuẩn bị trước theo yêu cầu của giáo

viên: lập bảng hệ thống những cuộc CMTS đã học ( nêu rõ: nguyên nhân bùng nổ,
động lực, lãnh đạo, hình thức, diễn biến chính, kết quả, ý nghĩa và hạn chế)…
Mục 1. Những kiến thức cơ bản G/V:
- Chia nhóm 4 H/S ( 2 bàn quay vào nhau), ổn định nhóm, cử nhóm trưởng
- Yêu cầu học sinh sử dụng SGK, bài tập đã chuẩn bị ở nhà
- Nêu chủ đề: Lựa chọn một cuộc CMTS tiêu biểu nhất, trình bầy sự phát triển đi
lên của cuộc cách mạng đó, ý nghĩa lịch sử.
H/S: nghiên cứu, viết ý kiến riêng (vào vị trí qui định) sau đó thảo luận thống
nhất viết ý kiến nhóm ( vào giữa tờ Ao hoặc A1).
G/V: mời đại diện các nhóm lên bảng trình bày sau đó sửa chữa, bổ sung,
chốt ý. CMTS Pháp 1789, phát triển qua 3 giai đoạn:
+ Quân chủ lập hiến…
+ Cộng hòa…
+ Chuyên chính Gia cô banh…
=>Hoàn thành nhiệm vụ của CMTS, mở ra thời đại mới…
- (Thời gian cho mục 1 là 15 phút: H/S hoạt động 10 phút, G/V hoạt động 5 phút).
Mục 2. Nhận thức đúng những vấn đề chủ yếu, G/V:
- Chia lớp thành 10 nhóm
- Giao việc cho H/S, 2 nhóm một vấn đề ( gồm 4 vấn đề)
- Nêu vấn đề:
+ Nhóm 1,2: tìm ra những điểm giống và khác nhau giữa các cuộc CMTS, từ đó rút
ra bản chất của CMTS.
+Nhóm 3,4: đặc điểm cơ bản sự phát triển của CNTB khi chuyển sang ĐQCN, xác
định bản chất của CNĐQ.
11


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

+ Nhóm 5,6: xác định mâu thuẫn cơ bản trong xã hội TBCN và cuộc đấu tranh để
giải quyết mâu thuẫn đó diễn ra như thế nào? Nhân tố chính để thúc đẩy quá trình
đó.
+ Nhóm 7,8: xác định nguyên nhân chủ yếu bùng nổ chiến tranh thế giới thứ nhất.
Nêu các mốc thời gian chính và tính chất của chiến tranh.
+ Nhóm 9,10: xác định nguyên nhân bùng nổ phong trào đấu tranh chống CNTD,
đế quốc, phong kiến tay sai ở các nước Á, Phi, Mĩ Latinh. Nêu các cuộc đấu tranh
tiêu biểu, nhận xét khái quát về hình thức đấu tranh.
=> H/S: - Nghiên cứu SGK, bài tập đã chuẩn bị, viết ý kiến vào ô qui định sau đó
thảo luận thống nhất ý kiến, ghi ý kiến thống nhất vào ô qui định.
- Cử đại diện lên trình bầy, các nhóm khác có thể bổ sung ngắn gọn.
=> G/V: nhận xét, sửa chữa, bổ sung, chốt ý:
1) Hình thức, diễn biến, kết quả đạt được khác nhau, song giống nhau về mục tiêu
và ý nghĩa (giải quyết mâu thuẫn giưa QHSX phong kiến lỗi thời vời LLSX mới –
TBCN; Tạo điều kiện cho CNTB phát triển)
2) Sự phát triển không đều; đạt được những thành tựu kinh tế, KH-KT, văn học…;
hình thành các công ti độc quyền; xâm lược thuộc địa…Bản chất bóc lột không thay
đổi.
3) Mâu thuẫn giữa vô sản và tư sản. Phong trào đấu tranh của công nhân từ tự phát
đến tự giác. Chủ nghĩa Mác là nhân tố thúc đẩy sự phát triển của phong trào công
nhân từng bước đi đến thằng lợi…
4) Mâu thuẫn giữa các nước tư bản thực dân, đế quốc về thị trường thộc địa là
nguyên nhân chủ yếu dẫn đến chiến tranh. Các mốc 7/1914; 1916; 4/1917;
11/1918…Tính chất: là chiến tranh đế quốc, xâm lược phi nghĩa.
5) Sự xâm lược và đô hộ của các nước đế quốc thực dân gây nên những chuyển
biến lớn trong xã hội đưa đến bùng nổ phong trào đấu tranh. Tiêu biểu: Bom Bay
(Ấn Độ), Cách mạng Tân Hợi (TQ), Hai xu hướng cách mạng (philippin)…Hình
thức đấu tranh phong phú: bạo động, cải cách…
12

Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

=>( Thời gian 22 phút: H/S hoạt động 14 phút, G/V hoạt động 8 phút).
Mục 3: G/V hướng dẫn H/S hoạt động ở nhà.
* Chọn phần của bài học hoặc sự kiện, đơn vị kiến thức
Chọn phần sơ kết bài học hoặc những kiến thức trọng tâm, những sự
kiện cần phát huy trí tuệ của nhiều học sinh như:
+ Bài 1. Nhật Bản: ĐVĐ. Em hãy tìm hiểu, khi chuyển sang giai đoạn ĐQCN vào
cuối thế kỉ XIX, ở Nhật Bản có những đặc điểm nào giống với đế quốc Anh, Pháp
(ở thời điểm này).
+ Bài 3. Trung Quốc: ĐVĐ. Em hãy tìm ra những điểm khác nhau cơ bản của
những phong trào đấu tranh ở Trung Quốc cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX.(khởi
nghĩa Thái bình Thiên quốc, phong trào Duy tân, khởi nghĩa Nghĩa Hòa Đoàn, Cách
mạng Tân Hợi).
+ Bài 6. chiếùn tranh thế giới thứ nhất (1914 -1918): ĐVĐ. Chiến tranh thế giới thứ
nhất được coi là cuộc chiến tranh đế quốc phi nghĩa, em hãy giải thích ngắn gọn vì
sao?
+ Bài 7. Những thành tựu văn hố thời cận đại: ĐVĐ. Về văn học, từ đầu thế kỉ XIX
đến đầu thế kỉ XX thế giới đã sản sinh ra nhiều nhà văn nổi tiếng với những tác
phẩm bất hủ. Em hãy nêu ra những nhà văn và những tác phẩm lớn ở Việt Nam
cùng thời đại.
+ Bài 9. Cách mạng tháng Mười Nga…: ĐVĐ. Từ năm 1917 đến 1920, nhân dân
Nga dưới sự lãnh đạo của Đảng Bônsêvich đã hoàn thành những nhiệm vụ cơ bản
nào?
+ Bài 10. Liên Xô xây dựng CNXH ( 1921 -1941 ): ĐVĐ. Những thành tựu nổi bật
mà Liên Xô đạt được trên các lĩnh vực: chính trị, kinh tế, đối ngoại.

+ Bài 11. Bài tình hình các nước TBCN giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918
-1939): ĐVĐ. Em hãy giải thích ngắn gọn, tại sao xuất hiện hai nhóm nước lựa
chọn hai con đường khác nhau để thoát khỏi cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới
(1929-1933).
13


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

+ Bài 13. Nước Mĩ giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918-1939): ĐVĐ. Em hãy
tìm ra những điểm tích cực và hạn chế trong Chính sách mới của tổng thống Mĩ
Rudơven.
+ Bài 15. Phong trào cách mạng ở trung Quốc và Ấn Độ (1918-1939): ĐVĐ. Em
hãy nêu ra đặc điểm con đường đấu tranh ở Trung Quốc và Ấn Độ. Giải thích ngắn
gọn vì sao mỗi nước có con đường đấu tranh khác nhau.
+ Bài 17. Chiến tranh thế giới thứ hai (1939-1945): ĐVĐ. Em hãy nêu lên nguyên
nhân, vì sao trong giai đoạn từ tháng 9/1939 đến tháng 6/1941, phe phát xít thắng
lớn và ít tổn thất? ( tiết 1). ĐVĐ. Nêu những sự kiện đánh dấu sự xoay chuyển cục
diện chiến tranh thế giới. Nêu suy nghĩ của em về việc Mĩ ném 2 quả bom nguyên
tử xuống Nhật Bản ngày 6&9/8/1945 (tiết 2).
+ Bài 19. Nhân dân Việt Nam kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (từ 1858
đến trước1873): ĐVĐ. Nêu những hoạt động quân sự chính của thực dân Pháp từ
tháng 9/1858 đến tháng 6/1862. ĐVĐ. Giải thích ngắn gọn, vì sao lúc đầu triều đình
Nguyễn có tổ chức cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, song đến
tháng 6/1862 lại kí với Pháp Hiệp ước Nhâm Tuất nhượng bộ thực dân Pháp.
+ Bài 20. Chiến sự lan rộng ra cả nước. Cuộc kháng chiến của nhân dân ta từ năm
1873 đến 1884. Nhà Nguyễn đầu hàng: ĐVĐ. Vì sao nói việc triều đình Nguyến kí
với Pháp Hiệp ước Giáp Tuất (1874) đã bỏ qua cơ hội đánh bại quân Pháp ở Bắc kì

khi chúng tiến hành cuộc xâm lược lần một. ĐVĐ. Hành động của Pháp sau thất bại
ở Cầu Giấy lần một và lần hai, khác nhau như thế nào?. Thủ đoạn xâm lược Việt
Nam của thực dân Pháp từ 1858 đến 1884. ĐVĐ. Cuộc kháng chiến do nhà Nguyễn
tổ chức thất bại, nhà Nguyễn kí kết các hiệp ước đầu hàng thực dân Pháp, nước ta
rơi vào tay Pháp. Hãy giải thích nguyên nhân vì sao?.
+ Bài 21. Phong trào yêu nước của nhân dân Việt Nam trong những năm cuối thế kỉ
XIX: ĐVĐ. Vì sao nói cuộc khởi nghĩa Hương Khê là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu
nhất trong phong trào Cần vương chống Pháp?. Em hãy nêu lên tính chất của phong
trào khởi nghĩa Cần Vương và rút ra những điểm hạn chế của phong trào.
14


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

+ Bài 22. Xã hội Việt Nam trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân
Pháp: ĐVĐ. Em hãy xác định tầng lớp xã hội có khả năng nhất, lãnh đạo phong trào
yêu nước và cách mạng Việt Nam trong những năm đầu thế kỉ XX.
+ Bài 23. ĐVĐ. Phong trào yêu nước và cách mạng Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến
1914: Em hãy tìm ra điểm khác nhau trong chủ trương, phương pháp hoạt động cứu
nước của Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh. ĐVĐ. Điểm khác nhau căn bản nhất
giữa Phong trào yêu nước và cách mạng đầu thế kỉ XX với Phong trào yêu nước
Cần Vương cuối thế kỉ XIX.
+ Bài 24. ĐVĐ. Việt Nam trong những năm chiến tranh thế giới thứ nhất (19141918): Điểm mới trong phong trào đấu tranh trong những năm trong chiến tranh
(1914-1918) so với phong trào đấu tranh trong những năm trước chiến tranh (18971914)
Ví dụ 1 chọn phần sơ kết bài: sau khi dạy xong bài 1 Nhật Bản. Để củng cố
kiến thức bài học, để phát huy tính tích cực của HS, GV cho tiến hành thảo luận
nhóm bằng kĩ thuật “ Khăn trải bàn”
- Chia nhóm 4 H/S ( 2 bàn quay vào nhau), ổn định nhóm, cử nhóm trưởng

- Yêu cầu học sinh sử dụng SGK, huy động kiến thức đã học, đã biết
- Nêu câu hỏi: Vì sao trong bối cảnh chung của châu Á cuối thế kỉ XIX,Nhật Bản
lại thoát khỏ số phận một nước thuộc địa và trở thành nước đế quốc duy nhất.
- Thời gian cho hoạt động là 10 phút: H/S hoạt động 7 phút, G/V hoạt động 3 phút).
H/S: nghiên cứu, viết ý kiến riêng (vào vị trí qui định) sau đó thảo luận thống
nhất viết ý kiến nhóm ( vào giữa tờ A1).
G/V: mời đại diện các nhóm lên bảng trình bày, nhận xét so sánh giữa kết quả
giữa các nhóm, sau đó sửa chữa, bổ sung, chốt ý.
+ Giữa thế kỉ XIX, các nước thực dân phương tây đẩy mạnh xâm lược thuộc địa;
các nước châu Á dưới chế độ phong kiến khủng hoảng trầm trọng và trở thành đối
tượng xâm lươc.
+ Nhật Bản dưới chế độ Mạc Phủ khủng hoảng, suy yếu=> bị đe dọa xâm lược
15


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

+ Thiên hoàng Minh Trị được sự hậu thuẩn của tầng lớp quí tộc tư sản hóa tiến hành
cuộc cải cách toàn diện theo khuôn mẫu các nước phương Tây => Cuộc Duy Tân
mang tính chất một cuộc cách mạng tư sản, mở đường cho CNTB phát triển.
+ Sau cuộc cải cách, CNTB phát triển mạnh mẽ chuyển sang giai đoạn ĐQCN…
Nhật đẩy mạnh xâm lược thuộc địa.
 Nhật Bản thoát khỏi số phận thuộc địa và trở thành nước đế quốc duy nhất ở
châu Á.
Ví dụ 2 chọn sự kiện: sau khi dạy xong sự kiện Chiến sự ở Đà Nẵng năm
1858 ( bài 19. Nhân dân Việt Nam kháng chiến chống Pháp xâm lược, từ năm 1858
đến trước năm 1873). Để khắc sâu nhận thức của HS, rèn kĩ năng phân tích, so sánh
và đánh giá các vấn đề Lịch sử, GV cho tiến hành thảo luận nhóm bằng kĩ thuật “

Khăn trải bàn”
- Chia nhóm 4 H/S làm thành 1 nhóm ( 2 bàn quay vào nhau), ổn định nhóm, cử
nhóm trưởng.
- Yêu cầu học sinh sử dụng SGK, huy động kiến thức đã học, đã biết.
- Nêu câu hỏi: Chúng ta đánh giá như thế nào về cuộc kháng chiến chống Pháp
năm 1858?. Đây là một vấn đề khó, GV có thể gợi mở cho HS thảo luận: thời điểm
nổ ra cuộc kháng chiến? Tinh thần ý chí kháng chiến của nhân dân và quân triều
đình? Ý thức trách nhiệm của nhà Nguyễn khi đất nước bị xâm lăng?
- Thời gian cho hoạt động là 10 phút: H/S hoạt động 7 phút, G/V hoạt động 3 phút).
H/S: nghiên cứu, viết ý kiến riêng (vào vị trí qui định) sau đó thảo luận thống
nhất viết ý kiến nhóm ( vào giữa tờ A1).
G/V: mời đại diện các nhóm lên bảng trình bày, nhận xét so sánh giữa kết quả
giữa các nhóm, sau đó sửa chữa, bổ sung, chốt ý.
+ Nổ ran gay khi Pháp xâm lược=> Thể hiện lòng yêu nước, tinh thần dân tộc
+ Tinh thần ý chí kháng chiến anh dũng, quả cảm. Nhân dân chủ động đứng lên
phối hợp cùng quân triều đình….
16


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

+ Kết quả: làm thất bại bước đầu kế hoạch của Pháp. Do quân dân Đà Nẵng đoàn
kết, chiến đấu anh dũng, chiến thuật sáng tạo…
+ Ý thức trách nhiệm của nhà Nguyễn: đánh Pháp ngay từ đầu nhưng chưa làm tròn
trách nhiệm lãnh đạo lãnh đạo đất nước như những triều đại trước đó ( Lý, Trần…)
vì chưa kêu gọi, đoàn kết toàn dân đánh giặc.
Ví dụ 3 chọn đơn vị kiến thức: Sau khi dạy xong sự kiện Mĩ ném 2 quả
bom nguyên tử xuống 2 thành phố đông dân nhất của Nhật ngày 6&9 tháng 8 năm

1945 ở bài 17. Chiến tranh thế giới thứ 2 ( 1939 – 1945). Nhận thức về vấn đề này
có nhiều ý kiến trái chiều nhau nhưng là cơ sở để đánh giá vai trò của Mĩ trong việc
tiêu diệt chủ nghĩa phát xít và kết thúc chiến tranh. Để phát huy sự chủ động nhận
thức, trình bày quan điểm của HS và giáo dục tinh thần chống chiến tranh hạt nhân
hủy diệt bảo vệ hòa bình thế giới; Giáo viên sử dụng kĩ thuật “ Khăn trải bàn” là
phù hợp nhất. tiến hành như sau:
- Chia lớp thành các nhóm 4 H/S làm thành 1 nhóm ( 2 bàn quay vào nhau), ổn
định nhóm, cử nhóm trưởng.
- Yêu cầu học sinh sử dụng SGK, huy động kiến thức đã học, đã biết.
- Nêu câu hỏi: Các em suy nghĩ như thế nào về việc Mĩ ném 2 quả bom nguyên tử
xuống Nhật Bản ngày 6&9 tháng 8 năm 1945?
- Thời gian cho hoạt động là 10 phút: H/S hoạt động 7 phút, G/V hoạt động 3 phút).
H/S: nghiên cứu, viết ý kiến riêng (vào vị trí qui định) sau đó thảo luận thống
nhất viết ý kiến nhóm ( vào giữa tờ A1).
G/V: mời đại diện các nhóm lên bảng trình bày, nhận xét so sánh giữa kết quả
giữa các nhóm, sau đó sửa chữa, bổ sung, chốt ý.
+ Góp phần đánh gục ý chí kháng cự của phát xít Nhật, buộc Nhật nhanh chóng đầu
vô điều kiện => giảm thiểu tổn thất cho phe Đồng minh.
+ Đó là một tội ác vì: Lúc này phát xít Ý – Đức đã đầu hàng, Nhật đã hoàn toàn bị
cô lập, suy yếu; thắng lợi đã thuộc về phía Đồng minh nên Nhật đầu hàng chỉ còn là
vấn đề thời gian.
17


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

+ Mục đích chủ yếu của Mĩ là để phô trương sức mạnh quân sự, rằn mặt các nước
Đồng minh nhằm phục vụ cho tham vọng bá chủ của Mĩ sau này…………….

+ Bài học: Kiên quyết chống chiến tranh hạt nhân vì đó sẽ là cuộc chiến tranh hủy
diệt không có người thắng kẻ bại
* Một số lưu ý khi sử dụng kĩ thuật “ Khăn trải bàn”
- Đối với từng lớp (trình độ khác nhau) thì đưa ra vấn đề khác nhau, không phải đưa
ra tất cả các yêu cầu đó với một lớp.
- Trong chương trình còn nhiều sự kiện, nội dung có thể sử dụng kĩ thuật “ Khăn
trải bàn”, cần phải biết lựa chọn cho phù hợp với mục tiêu bài học và thời gian của
bài giảng sao cho linh hoạt. Có như vậy việc sử dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn trải
bàn” mới phát huy hết ưu điểm của nó và mang lại hiệu quả cao.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến đối với hoạt động giáo dục với bản thân, đồng
nghiệp và nhà trường.
2.4.1. Hiệu quả của sáng kiến đối với hoạt động giáo dục
Thực nghiệm sử dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn trải bàn” vào giảng dạy một
số bài Lịch sử ở lớp 11. Để đánh giá khả năng, hiệu quả, ý nghĩa của việc sử dụng
kĩ thuật dạy học “ Khăn trải bàn” trong dạy học một số bài Lịch sử ở lớp 11, tôi đã
tiến hành thực nghiệm ở một số lớp 11 do nhà trường phân công giảng dạy trong
năm học 2015 – 2016. Các lớp thực nghiệm là 11b5, 11 b1; các lớp đối chứng là
11b3, 11b2. Đây là những lớp có trình độ nhận thức lịch sử tương đối ngang bằng.
Việc tiến hành thực nghiệm được tiến hành qua ba bước.
Bước 1: Cho học sinh các lớp nắm được kĩ thuật và yêu cầu của kĩ thuật
(trước khi thực sử dụng kĩ thuật).
Bước 2: triển khai việc sử dụng kĩ thuật trong các mục, các bài Lịch sử.
Bước 3: Kiểm tra ý thức, nhận thức của học sinh các lớp thực nghiệm và các
lớp đối chứng để so sánh và đánh giá khả năng, hiệu quả, ý nghĩa của việc sử dụng
kĩ thuật “ Khăn trải bàn”.

18


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

Nhận xét về hiệu quả của việc sử dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn trải bàn” vào
giảng dạy một số bài Lịch sử ở lớp 11: Kết quả kiểm tra nhận thức sau khi sử dụng
kĩ thuật cho thấy, ở các lớp thực nghiệm (11b5, 11b1) học sinh hào hứng học tập
hơn, các em chủ động học tập, phối hợp nhóm khá tốt; khả năng nhớ và vận dụng
kiến thức lịch sử, cách lập luận, trình bày vấn đề của các em tốt hơn các lớp đối
chứng(11b3, 11b2); điểm trung bình môn cuối học kì một ở các lớp thực nghiệm kĩ
thuật cao hơn đáng kể(từ 10 đến 15%). Những mặt tích cực có được như thế chắc
chắn là hệ quả của quá trình chủ động học tập, vận động tư duy, phối hợp nhóm…
trước đó của các em. Để giải được bài tập nhận thức đòi hỏi học sinh phải sử dụng
năng lực nhận thức, lựa chọn các chi tiết cần thiết để trên cơ sở đó, học sinh sử
dụng các hình thức hoạt động tư duy như phân tích, so sánh, khái quát, tổng hợp…;
vận dụng những kiến thức đã biết, soi vào những điều kiện đã cho ở chủ đề, tìm ra
lời giải; phát hiện ra kiến thức mới theo yêu cầu của chủ đề. Việc sử dụng kĩ thuật
dạy học “ Khăn trải bàn” trong dạy học Lịch sử thật sự có tác dụng tích cực trong
việc phát triển năng lực nhận thức cho học sinh. Mang lại hiệu quả rõ ràng nâng cao
chất lượng trong giảng dạy Lịch sử. Tuy nhiên, còn có những cá nhân học sinh chưa
thực sự tích cực thực hiện theo yêu cầu của kĩ thuật mới, nên chưa có sự chuyển
biến trong hoạt động nhận thức và kết quả học tập.
Và quan trọng hơn hết là góp phần đổi mới phương pháp dạy và học theo
hương tích cực, nâng cao được chất lượng bài làm của học sinh, tạo sự chuyển biến
về nhận thức của học sinh trong việc học Lịch sử, tránh được xu hướng học lệch
sang các môn tự nhiên như hiện nay.Cụ thể kết quả như sau:
Lớp đối chứng : 11b3, 11b2

Lớp thực nghiệm : 11b5, 11b1

Tổng số học sinh : 80

Loại
SL

Tỉ lệ

Tổng số học sinh : 86
Loại
SL

Tỉ lệ

Giỏi
Khá
Tb
Yếu
Kém

12,5 %
37,5 %
46,3 %
3,7 %
0%

Giỏi
Khá
Tb
Yếu
Kém

29,1%

47,7 %
23,2%
0%
0%

10
30
37
3
0

19

25
41
20
0
0


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

2.4.2 . Hiệu quả đối với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường: khả năng nhân
rộng
Xây dựng và sử dụng kĩ thuật dạy học hiện đại trong dạy học lịch sử là
công việc không đơn giản. Song đây cũng không phải là công việc quá khó.
Thực tế nghiên cứu xây dựng và thực nghiệm việc sử dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn
trải bàn” vào giảng dạy một số bài Lịch sử ở lớp 11cho phép tôi khẳng định điều

này. Nếu giáo viên quan tâm đúng mức, việc xây dựng và sử dụng kĩ thuật này
trong dạy học Lịch sử lớp 11 nói riêng và cả cấp THPT nói chung là hoàn toàn khả
thi và sẽ mang lại kết quả tốt đẹp.
Để thực hiện được điều này, trước hết giáo viên phải chịu khó tìm và nghiên
cứu tài liệu…; Các kiến thức được vận dụng cần phải chính xác, rõ ràng; Luôn luôn
đảm bảo tính vừa sức của học sinh, không nên ôm đồm, quá tải .Học sinh cũng phải
có vai trò tích cực, chủ động trong việc học tập. Vì ở đây, các em phải chủ động
tìm hiểu kiến thức bài học để hiểu biết sâu sắc, toàn diện một sự kiện, một vấn đề.
Các em được củng cố, ôn tập, tổng hợp các kiến thức ở mức cao hơn và biết vận
dụng một cách thông minh vào học tập.
Nếu thực hiện tốt những điều lưu ý trên, tôi khẳng định rằng mọi giáo viên
dạy sử đều có thể áp dụng những kĩ thuật này vào quá trình giảng dạy và sẽ thu
được kết quả như mong muốn.
3. PHẦN KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ
- Kết luận
- Đổi mới phương pháp dạy học là yêu cầu bắt buộc đối với giáo viên hiện
nay nhằm thực hiện Nghị quyết 29 của Đảng về “ Đổi mới căn bản và toàn diện
giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa hiện đại hóa, hội nhập quốc
tế hiện nay”. Để thực hiện nhiệm vụ đó, mỗi giáo viên phải không ngừng học tập
nghiên cứu và ứng dụng các kĩ thuật dạy học hiện đại vào giảng dạy.
- Sử dụng kĩ thuật dạy học hiện đại “ Khăn trải bàn” trong dạy học lịch sử là
một trong những biện pháp tích cực đối với việc phát triển năng lực nhận thức cho
20


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

học sinh, góp phần quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng bộ môn. Với ý nghĩa

tích cực như vậy, bài tập nhận thức rất cần được đưa vào thực tế dạy học lịch sử ở
trường THPT.
- Muốn sử dụng kĩ thuật dạy học “ Khăn trải bàn” trước hết phải nghiên cứu
cách thức xây dựng kĩ thuật. Khi xây dựng kĩ thuật cần bám sát mục tiêu của bài
học, mục tiêu cụ thể của các đề mục có liên quan.
- Trên cơ sở xác định kiến thức trọng tâm của bài học, đề mục, cần khai thác
những vấn đề, những khía cạnh mà học sinh khó hiểu, cần giáo viên giúp đỡ để học
sinh hiểu sâu, tìm tư liệu thực hiện chủ đề. Câu hỏi đặt ra nhất thiết phải đảm bảo
yêu cầu học sinh phải tư duy, vận dụng kiến thức, biết soi vào tư liệu, SGK, bài tập
mới có thể tìm ra câu trả lời.
- Tùy theo chủ ý của giáo viên khi xây dựng kĩ thuật, chuẩn bị bài giảng, đặc
điểm học sinh. Việc sử dụng kĩ thuật hiệu quả nhất là ở cuối bài hay cuối chương.
Thời gian đầu, giáo viên chỉ nên ra các chủ đề (câu hỏi) đơn giản và cần hướng dẫn
các em các bước tiến hành, cách phân tích giả thiết, cách xây dựng các bước trong
lập luận… Khi học sinh quen dần với kĩ thuật mới, giáo viên có thể cho học sinh
thực hiện những yêu cầu phức tạp hơn.
- Khuyến nghị
- Để tạo thuận lợi cho giáo viên, thiết nghĩ rất cần có những công trình
nghiên cứu đầy đủ, có hệ thống về vấn đề xây dựng và sử dụng kĩ thuật “khăn trải
bàn” làm cơ sở để giáo viên tham khảo. Cần có nhiều diễn đàn để giáo viên trao
đổi, bàn bạc, tìm giải pháp có hiệu quả cho vấn đề này.
- Với Sở giáo dục và đào tạo: cần quan tâm hơn nữa trong việc mời các
chuyên gia đầu ngành giảng dạy phương pháp, mở các lớp tập huấn cho giáo viên
xây dựng và sử dụng kĩ thuật dạy học hiện đại. Phát động các cuộc thi nhằm khích
lệ động viên giáo viên tích cực vận dụng những kĩ thuật dạy học hiện đại vào giảng
dạy.

21

Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

- Với Ban giám hiệu nhà trường: thường xuyên quan tâm giúp đỡ động viên
đi đôi với đôn đốc giáo viên tích cực sử dụng kĩ thuật dạy học hiện đại vào giảng
dạy hàng ngày.
- Với giáo viên: Cần chú trọng đổi mới phương pháp, tích cực tìm tòi nghiên
cứu tài liệu để tìm ra giải pháp tốt nhất, phù hợp nhất trong việc vận dụng kĩ thuật
dạy học hiện đại nói chung và kĩ thuật “ Khăn trải bàn” nói riêng. Thường xuyên
trao đổi rút kinh nghiệm với đồng nghiệp nhằm học hỏi lẫn nhau.
- Với học sinh: Cần tích cực học tập nghiên cứu tài liệu, phối hợp nhóm, hợp
tác với giáo viên trong quá trình thực hiện kĩ thuật “ Khăn trải bàn”
Với đề tài này, tôi mong muốn được chia sẻ đôi điều mà tôi cho là thiết thực
trong việc giảng dạy. Rất mong nhận được những đóng góp chân tình và sự chia sẻ
của quý đồng nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn!

Bỉm Sơn, ngày 25 tháng 4 năm 2017
Người viết sáng kiến

Lại Thị Hải

22


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Phương pháp dạy học lịch sử (Phan Ngọc Liên – Trần Văn Trị-chủ
biên), 1999 NXB Giáo dục, 296 trang.
2. Lịch sử 11,2006, NXB Giáo dục, Phan Ngọc Liên (Tổng chủ biên).
3. Một số vấn đề cơ bản về phương pháp viết sáng kiến kinh nghiệm
(Nhiều tác giả)
23


Lại Thị Hải

THPT Bỉm Sơn

4. Số liệu trong sổ điểm lớp 11b1, 11b5, 11b2, 11b3 năm học 2015 – 2016 trường
THPT Bỉm Sơn – Thanh Hóa
******************************

24