Tổ chức dạy học địa lí địa phương tỉnh tây ninh theo định hướng phát triển năng lực (tt)

1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
- Mục tiêu của giáo dục phổ thông trong giai đoạn hiện nay đòi hỏi nhà trường
cần phải đào tạo ra những học sinh không chỉ nắm bắt được kiến thức khoa học, mà
phải có năng lực sáng tạo, giải quyết những vấn đề mới mẻ của bản thân, của xã hội
và đất nước.
- Địa lí địa phương (ĐLĐP) tàng trữ một khối lượng lớn kiến thức, là nguồn
minh chứng cụ thể địa lí phổ thông. Do đó, việc dạy học ĐLĐP cần phải bắt đầu từ
những hiện tượng sự kiện có thực trong không gian nơi mà học sinh có thể quan sát
được. Tuy nhiên, việc giảng dạy ĐLĐP của nhiều giáo viên còn hoa loa mang tính hình
thức, miễn sao hoàn thành phân phối chương trình do Bộ GD&ĐT quy định.
- Trong dạy học ĐLĐP đang diễn ra xu hướng đẩy mạnh đổi mới phương pháp
dạy học theo hướng tổ chức cho học sinh hoạt động tích cực, tự lực, tìm tòi, xây dựng
kiến thức, hình thành và phát triển năng lực. Hiện nay, đã có nhiều công trình nghiên
cứu về biên soạn tài liệu dạy học ĐLĐP được triển khai và áp dụng ở các trường phổ
thông bước đầu đem lại những kết quả nhất định. Tuy nhiên, các tài liệu dạy học
ĐLĐP hiện nay chủ yếu nghiên cứu biên soạn tài liệu cung cấp nội dung kiến thức
khái quát về đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của địa phương, hình thành các kỹ
năng địa lí chủ yếu như: Biểu đồ, bản đồ... Phương pháp chủ yếu là các phương pháp
truyền thống, đặc biệt lấy phương pháp thuyết trình làm chủ đạo. Do đó, việc dạy học
ĐLĐP ở trường phổ thông còn rất thụ động, khả năng tự tìm tòi nghiên cứu để hình
thành tri thức của học sinh còn rất hạn chế, học chưa đi đôi với hành, học mà chưa
sáng tạo…
- Việc giảng dạy ĐLĐP ở trường THPT trên địa bàn tỉnh Tây Ninh hiện nay
còn nhiều bất cập; chỉ chú trọng truyền đạt kiến thức, chưa đáp ứng yêu cầu hình
thành phát triển phẩm chất năng lực. Giáo viên khi thiết kế nội dung và phương pháp
dạy học ĐLĐP chủ yếu truyền thụ kiến thức, chưa đảm bảo tính hiện đại cơ bản, còn
nhiều kiến thức hàn lâm, còn nặng nề với học sinh. Ngoài ra, có một số trường hợp
giáo viên dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh yêu cầu học sinh tự học, nhưng không cung cấp

tài liệu cho các em, không kiểm tra đánh giá xem mức độ hiểu biết của các em như
thế nào. Nhìn chung, cho thấy việc giảng dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh còn nhiều vấn đề
bất cập, chưa đạt được hiệu quả, chưa phù hợp hợp với xu thế đổi mới giáo dục hiện
nay. Thông qua việc tiếp cận thực tế trong quá trình giảng dạy và phân tích thực tiễn,
với mong muốngóp phần nâng cao chất lượng dạy học ĐLĐP nói chung, dạy học
ĐLĐP tỉnh Tây Ninh nói riêng. Chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu “Tổ chức dạy học
Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực”.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu: Biên soạn nội dung và cách thức tổ chức dạy học
ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực nhằm phát huy tính tích cực
chủ động, sáng tạo và phát triển năng lực học sinh góp phần nâng cao chất lượng dạy
học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh ở trường phổ thông.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Xác định cơ sở lí luận việc tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh tỉnh Tây
Ninh theo định hướng phát triển năng lực.


2

- Tổ chức biên soạn nội dung và phương pháp dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
theo định hướng phát triển năng lực.
- Thiết kế và tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển
năng lực.
- Tổ chức thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá tính khả thi, hiệu quả, tính đổi mới
của việc tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
theo định hướng phát triển năng lực học sinh lớp 12 THPT.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Nội dung và phương pháp dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng

phát triển năng lực.
- Dựa trên chương trình ĐLĐP Địa lí lớp 12 xác định nội dung chương trình và
biên soạn tài liệu dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực.
- Nghiên cứu tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển
năng lực học sinh lớp 12 THPT qua 3 bài học.
- Đề tài tiến hành khảo sát, đánh giá việc tổ chức dạy học ĐLĐP ở trường THPT
theo định hướng phát triển năng lực trên địa bàn tỉnh Tây Ninh.
- Đề tài tiến hành thực nghiệm ở các trường THPT trên địa bàn tỉnh Tây Ninh.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu việc tổ chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng
phát triển năng lực được thiết kế với tài liệu mới được xây dựng, phương pháp, qui
trình thích hợp thì sẽ phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác, sáng tạo và phát triển
năng lực học sinh và thông qua đó góp phần đổi mới phương pháp và nâng cao chất
lượng, hiệu quả của giáo dục và dạy học ĐLĐP ở trường THPT tỉnh Tây Ninh.
5. Tổng quan nghiên cứu
5.1. Tình hình dạy học ĐLĐP ở một số nước trên thế giới
Việc dạy học ĐLĐP trong chương trình phổ thông của một số nước phát triển
như Nga, Pháp, Hoa Kỳ… có sự khác nhau về nội dung và phương pháp tổ chức dạy
học. Tuy nhiên, thực tế cho thấy họ đều đồng nhất với nhau ở chổ dạy học ĐLĐP ngày
càng đóng vai trò quan trọng trong dạy học Địa lí ở trường phổ thông. Định hướng
phát triển năng lực trong dạy học ĐLĐP được hình thành rất sớm ở các nước như
Pháp, Liên Xô trước đây, nhưng xu hướng này chỉ diễn ra trong từng nội dung nhỏ của
ĐLĐP chưa được nâng lên thành lí luận cho cả hệ thống nội dung ĐLĐP trong chương
trình phổ thông.
5.2. Tình hình nghiên cứu và giáo dục ĐLĐP Ở Việt Nam
+ Nghiên cứu về Địa lí địa phương
Nghiên cứu địa phương được hình thành và phát triển ở nước ta rất sớm, tiêu
biểu cho hướng nghiên cứu này trong thời kì phong kiến là những công trình nghiên
cứu ghi chép lịch sử khai thác lãnh thổ; mô tả núi, sông theo các đơn vị hành chính
thời bây giờ các huyện, phủ, tổng, xã; các tập tục, cách ăn mặc, tín ngưỡng, lễ tết, và

những phong tục đặc sắc của mỗi trấn. Đồng thời các nghiên cứu đã giới thiệu về vị
trí địa lí, giới hạn, quy mô các thành, trấn và huyện lỵ; còn cho biết tình hình sản xuất
nông nghiệp, tình hình ruộng đất, giống lúa, hoa màu, lâm sản, thủy sản…Tuy nhiên,


3

những công trình nghiên cứu trên chỉ ở mức độ sơ khai, chủ yếu quan sát và ghi chép
chưa có những luận chứng khoa học cụ thể để đánh giá các thành phần tự nhiên cũng
như kinh tế - xã hội của địa phương.
+ Nghiên cứu về biên soạn tài liệu Địa lí địa phương
Từ sau năm 1975, rất nhiều tác giả đã tham gia biên soạn tài liệu ĐLĐP đáp ứng
với chương trình Địa lí phổ thông của Bộ GD&ĐT ban hành. Các công trình nghiên
cứu biên soạn tài liệu giảng dạy ĐLĐP của các tỉnh đều có cấu trức tương ứng với
cấu trúc trong chương trình Địa lí 12 mà Bộ GD&ĐT qui định. Về nội dung đã phản
ánh được các đặc điểm địa lí tự nhiên, kinh tế - xã hội cơ bản của từng tỉnh cụ thể. Về
phương pháp dạy học các tài liệu áp dụng các phương pháp dạy học mới.
+ Nghiên cứu về tổ chức dạy học Địa lí địa phương theo định hướng phát triển
năng lực
Việc nghiên cứu phương pháp dạy học ĐLĐP phát triển rất sớm và qua nhiều
giai đoạn thăng trầm khác nhau. Nhưng nhìn chung về xu thế hiện đại thì việc nghiên
cứu phương pháp dạy học ĐLĐP càng được quan tâm nhiều hơn. Các nghiên cứu về
dạy học ĐLĐP gần đây công phu hơn, nghiên cứu sâu và cụ thể hơn các vấn dạy học
ĐLĐP. Nghiên cứu về dạy học ĐLĐP theo định hướng phát triển năng lực đúng đắn
phù hợp xu thế đổi mới chất lượng giáo dục nói chung và chất lượng dạy học ĐLĐP
nói riêng. Tuy nhiên, hiện nay rất ít công trình nghiên cứu về dạy học ĐLĐP theo định
hướng phát triển năng lực, đã tạo nên những hạn chế nhất định trong đổi mới dạy học
ĐLĐP theo định hướng phát triển năng lực.
+ Nghiên cứu về tổ chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng
phát triển năng lực

Các nghiên cứu dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng
lực còn rất mới chưa có công trình nào nghiên cứu cụ thể. Nghiên cứu dạy học ĐLĐP
tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát phát triển năng lực là hướng nghiên cứu phù hợp
với chủ trương đổi mới chất lượng dạy học ở trường phổ thông của Bộ GD&ĐT. Tuy
nghiên, hướng nghiên cứu này vẫn chưa được sự quan tâm đúng mực của các nhà
nghiên cứu, cán bộ quản lí, thầy cô giáo nhằm vận dụng triển khai hiệu quả hơn trong
dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo tinh thần đổi mới.
6. Quan điểm nghiên cứu và phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Quan điểm nghiên cứu
Luận án vận dụng các quan điểm nghiên cứu: Quan điểm tiếp cận hệ
thống;Quan điểm công nghệ dạy học; Quan điểm dạy học tích cực; Quan điểm phát
triển năng lực.
6.2. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện luận án tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp phân tích và tổng hợp; Phương pháp điều tra xã hội học; Phương pháp quan
sát; Phương pháp chuyên gia; Phương pháp thực nghiệm; Phương pháp toán học.
7. Đóng góp của luận án
7.1. Về lí luận
- Phát triển cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tổ chức dạy học ĐLĐP theo định
hướng phát triển năng lực, lấy học sinh làm trung tâm và dạy học tích cực.
- Xác định các nguyên tắc, yêu cầu cơ bản, quy trình tổ chức dạy học ĐLĐP


4

tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực.
- Xây dựng được quy trình và phương pháp biên soạn tài liệu giảng dạy ĐLĐP
theo định hướng phát triển năng lực.
- Xác định được quy trình và phương pháp tổ chức dạy học ĐLĐP theo định hướng
phát triển năng lực.

7.2. Về thực tiễn
- Đánh giá được thực trạng giảng dạy và khả năng vận dụng các phương pháp
dạy học tích cực trong dạy học ĐLĐP ở tỉnh Tây Ninh .
- Biên soạn tài liệu dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng
lực. Sử dụng tài liệu để thiết kế các bài học và hoạt động dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
theo định hướng phát triển năng lực.
- Kiểm chứng tính khả thi, tính hiệu quả và tính đổi mới của việc tổ chức dạy
học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực.
8. Cấu trúc của luận án
Nội dung của luận được trình bày trên 150 trang in. Ngoài phần mở đầu, phần
kết luận, phần nội dung chính gồm ba chương.
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc tổ chức dạy học Địa lí địa
phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực.
Chương 2: Tổ chức biên soạn nội dung và dạy học Địa lí địa phương tỉnh Tây
Ninh theo định hướng phát triển năng lực.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC
TỔ CHỨC DẠY HỌC ĐỊA LÍ ĐỊA PHƢƠNG TỈNH
TÂY NINH THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
1.1. Đổi mới giáo dục phổ thông trung học theo định hƣớng phát triển năng lực
1.1. Quan điểm chỉ đạo đổi mới giáo dục phổ thông
Những quan điểm và đường lối chỉ đạo của nhà nước về đổi mới giáo dục nói
chung và giáo dục trung học nói riêng được thể hiện trong nhiều văn bản, đặc biệt trong
các văn bản sau đây: … Định hướng đổi mới giáo dục phổ thông theo hướng tập trung
phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi
dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Cần từng bước đào tạo theo
các tiêu chí tiên tiến được xã hội và cộng đồng giáo dục thế giới tin cậy và công nhận.
1.1.2. Định hƣớng phát triển năng lực trong chƣơng trình giáo dục phổ thông
Đổi mới chương trình, mục tiêu dạy học phổ thông theo định hướng phát triển

năng lực. Giáo dục phổ thông theo định hướng phát triển năng lực phải hoàn thành
các mục tiêu phát triển toàn diện về nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri thức,
khuyến khích các hoạt động khám phá, trải nghiệm sáng tạo thông qua các phương
pháp dạy học tích cực.
1.2. Định hƣớng phát triển năng lực trong dạy học Địa lí ở trƣờng phổ thông
1.2.1. Quan niệm về năng lực và cấu trúc năng lực
- Khái niệm năng lực: Năng lực là khả năng thực hiện có trách nhiệm và hiệu
quả các hành động giải quyết các nhiệm vụ, vấn đề trong những tình huống khác
nhau thuộc các lĩnh vực nghề nghiệp, xã hội hay cá nhân trên cơ sở hiểu biết, kỹ


5

năng, kỹxảo, kinh nghiệm cùng với sự sẵn sàng hành động có trách nhiệm.
- Cấu trúc năng lực: Năng lực được chia thành hai nhóm đó là năng lực chung
(general compentence) và các năng lực cụ thể, chuyên biệt (specific compentence),
còn gọi là năng lực chuyên môn.
1.2.2. Năng lực chung và năng lực chuyên biệt Địa lí
- Khái niệm về năng lực học sinh: Khái niệm năng lực của học sinh đã được định
nghĩa theo nhiều cách khác nhau (theo dấu hiệu về tố chất tâm lí, theo dấu hiệu về các
yếu tố tạo thành khả năng hành động...), nhưng tựu trung lại có thể phát biểu như sau: "
năng lực học sinh là khả năng làm chủ và vận dụng được một cách đồng bộ, hợp lí hệ
thống các kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng, thái độ vào việc giải quyết có hiệu quả một
nhiệm vụ, một vấn đề đặt ra của cuộc sống trong các tình huống đa dạng của nó”.
- Phân loại năng lực của học sinh: Theo Dự thảo chương trình giáo dục phổ
thông của Việt Nam sau 2015, chương trình giáo dục phổ thông cần hình thành và
phát triển cho học sinh được các nhà giáo dục phân ra làm hai nhóm cơ bản: năng lực
chung và năng lực chuyên biệt.
+ Năng lực chung: Năng lực chung là năng lực cơ bản, thiết yếu để con người
có thể sống và làm việc bình thường trong xã hội. Năng lực chung được phân thành 3

nhóm: Nhóm năng lực làm chủ và phát triển bản thân (năng lực tự học; năng lực giải
quyết vấn đề; năng lực sáng tạo; năng lực tự quản lí); Nhóm năng lực về quan hệ xã
hội (năng lực giao tiếp; năng lực hợp tác); Nhóm năng lực công cụ (năng lực sử dụng
công nghệ thông tin và truyền thông; năng lực sử dụng ngôn ngữ; năng lực tính toán).
+ Một số năng lực chuyên biệt Địa lí: Năng lực tư duy tổng hợp theo tư duy
lãnh thổ; Năng lực sử dụng bản đồ, biểu đồ; Năng lực sử dụng bảng số liệu thống kê;
Năng lực sử dụng tranh, ảnh, video địa lí…; Năng lực học tập tại thực địa.
1.2.3. Một số con đƣờng hình thành năng lực trong dạy học Địa lí
- Việc hình thành và phát triển năng lực cho học sinh có rất nhiều con đường hình
thành năng lực khác nhau. Tuy nhiên ở đây đề tài chủ yếu nghiên cứu ba con đường
hình thành năng lực sau: Hình thành năng lực theo con đường thẳng; Hình thành năng
lực theo vòng tròn xoắn ốc; Hình thành năng lực theo tam giác phát triển.
- Lựa chọn con đường phù hợp nhất: Tùy theo điều kiện hoàn cảnh vận dụng của
từng giáo viên ở các thời điểm khác nhau, giáo viên có thể lựa chọn các con đường
hình thành năng lựcphù hợp nhất. Dưới gốc độ quan điểm của đề dựa trên phân tích
tích tổng hợp các yêu tố từ quá trình nghiên cứu. Đề tài lựa chọn tính phù hợp cho con
đường hình thành thành năng lựctrong dạy học Địa lí với mức độ ưu tiên như sau: Một
là hình thành năng lực theo con đường thẳng; Hai là hình thành năng lực theo đường
con đường xoắn ốc; Ba là hình thành năng lực theo con đường tam giác phát triển.
1.3. Tổ chức dạy học Địa lí địa phƣơng theo định hƣớng phát triển năng lực
1.3.1. Quan niệm về tổ chức dạy học Địa lí địa phƣơng theo định hƣớng phát
triển năng lực
a) Quan niệm Địa lí địa phương
- Địa phương học: Là tổng hợp các ngành khoa học có nội dung và phương
pháp nghiên cứu khác nhau, cùng tiến hành nghiên cứu một cách khoa học và toàn
diện nhằm xây dựng xã hội tốt đẹp.
- Địa lí địa phương: là các yếu tố và thành phần tự nhiên, dân cư, xã hội, kinh


6

tế của địa phương có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, thống nhất hữu cơ với nhau tạo
nên những đặc điểm đặc thù của mỗi địa phương về mặt địa lí. Như vậy, nói đến
ĐLĐP là nói đến tự nhiên, dân cư, xã hội, kinh tế trong thể thống nhất hữu cơ của
một bộ phận lãnh thổ nhất định của đất nước.
- Địa lí địa phương trong nhà trường: là một bộ phận của địa phương học, tài
liệu thuộc loại này gọi là ĐLĐP. ĐLĐP không bao gồm nhiều nội dung như địa
phương học, mà chỉ gồm địa lí tự nhiên, địa lí dân cư và địa lí kinh tế.
- Địa lí địa phương trong chương trình địa lí phổ thông: ĐLĐP trong nhà trường
gọi là ĐLĐP. Địa lí phổ thông chia ĐLĐP ra: ĐLĐP trong chương trình, tức là ĐLĐP mà
nội dung và đặc điểm của nó được quy định rõ ràng trong các bài học địa lí của chương
trình và ĐLĐP ngoài chương trình, tức là ĐLĐP mà nhiệm vụ và nội dung của nó được
xây dựng cho phù hợp với kế hoạch hoạt động giáo dục của nhà trường.
b) Quan điểm về tổ chức dạy học Địa lí địa phương
- Dạy học ĐLĐP đóng vai trò nòng cốt trong dạy học Địa lí: Giai đoạn những
năm đầu thập niên 60 đến những năm đầu thập niên 70 việc dạy học ĐLĐP được xem là
một nhiệm vụ giáo dục quan trọng trong dạy học Địa lí. Việc biên soạn và giảng dạy
ĐLĐP trở nên rất sôi động, hình thức hoạt động rất phong phú, thời lượng dành cho
ĐLĐP rất nhiều…
- Dạy học ĐLĐP chỉ mang tính bổ trợ, minh họa đơn thuần kiến thức Địa lí:
Giai đoạn từ những năm cuối của thập niên 70 đến giai đoạn đầu của thế kỉ XXI dạy
học ĐLĐP không còn đóng vai trò nồng cốt trong dạy học Địa lí. Việc dạy ĐLĐP
nhằm cung cấp khái quát cho học sinh về điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên
cũng như kinh tế - xã hội của địa phương. ĐLĐP trong thời gian này đã bị thu hẹp
trong các hoạt động trong chương trình, các hoạt động ngoài chương trình như ngoại
khóa ĐLĐP không còn nữa, thời lượng dành cho ĐLĐP cũng bị giới hạn…
- Dạy học ĐLĐP theo định hướng phát triển năng lực: Trong xu thế đổi mới toàn
diện nâng cao chất lượng giáo dục. Dạy học ĐLĐP được hiểu là hệ thống các tác động
có mục đích được tổ chức một cách khoa học trên cơ sở phối hợp đồng bộ các điều kiện
(kế hoạch, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức) nhằm đem lại hiệu quả cao... Đổi

mới tổ chức dạy học ĐLĐP theo định hướng phát triển năng lực là sự cụ thể hóa của
định hướng “Đổi mới tổ chức và quản lí hoạt động giáo dục ở trường trung học phổ
thông theo định hướng phát triển năng lực của học sinh, giai đoạn sau năm 2015”.
- Quan điểm về tổ chức dạy học ĐLĐP theo định hướng phát triển năng lực: Tổ
chức dạy học ĐLĐP theo định hướng phát triển năng lực được quan niệm là một hệ
thống quy trình tổng hợp về biên soạn nội dung, lựa chọn hình thức dạy học, xác định
phương pháp dạy học trên cơ sở tối ưu hóa các điều kiện tiến hành tổ chức dạy học
ĐLĐP một cách có hiệu quả, phù hợp với định hướng phát triển giáo dục phổ thông.
Như vậy tổ chức dạy học ĐLĐP theo định hướng phát triển năng lực bao gồm: Dạy học
ĐLĐP trong chương trình; Dạy học ĐLĐP ngoài chương trình; Dạy học ĐLĐP chính
khóa; Dạy học ĐLĐP ngoại khóa…
c. Vai trò của dạy học Địa lí địa phương
- Dạy học ĐLĐP là cơ sở để hình thành lâu lài kiến thức địa lí phổ thông: Dạy
học ĐLĐP giúp học sinh hiểu rõ tình hình sản xuất của địa phương, đánh giá về mặt
kinh tế và điều kiện tự nhiên của địa phương, tìm hiểu các điều kiện tổ chức sản xuất,


7

giải quyết những mâu thuẫn giữa quan hệ sản xuất với lực lượng sản xuất của địa
phương. Dạy học ĐLĐP giúp cho học sinh biết rõ ràng về điều kiện tự nhiên cũng như
kinh tế - xã hội của địa phương, học sinh chủ động hơn trong việc ý thức đóng góp xây
dựng quê hương trong quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa. Khi học địa lí, học
sinh cần đối chiếu với thực tiễn để nắm thật chắc nội dung bài học. Ngoài ra khi học
tập ĐLĐP, học sinh luôn chủ động tìm hiểu mối liên hệ giữa các hiện tượng địa lí.
Như vậy sẽ tạo cho học sinh chủ động lĩnh hội kiến thức địa lí một cách tự nhiên, ghi
nhớ kiến thức lâu dài theo thời gian.
- Dạy học ĐLĐP là cơ sở của phương pháp dạy học trực quan: Cho đến nay,
nhiều học sinh vẫn còn quan niệm rằng giữa học và thực tế vẫn còn khoảng cách quá
xa. Muốn cho học sinh không còn nhận thức sai lầm này, cần phải kích thích cho học

sinh tự giác nắm tài liệu, lĩnh hội tri thức theo một trình tự lôgic chặt chẽ. Thông qua
dạy học ĐLĐP, học sinh sẽ nắm thao tác tư duy khi vận dụng kiến thức để giải thích,
phân tích các vấn đề địa lí. Dạy học ĐLĐP giúp học sinh hệ thống lại kiến thức Địa lí
một cách có cơ sở, hình thành cho học sinh khả năng ghi nhớ có lôgic thông qua các
hoạt động trực quan. Đồng thời qua đó học sinh sẽ phát triển năng lực chủ động lĩnh
hội tri thức địa lí một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn.
- Dạy học ĐLĐP là cơ sở thuận lợi cho việc đổi mới phương pháp dạy học
theo hướng phát triển năng lực: Trong những năm gần đây có khuynh hướng chuyển
đổi dạy học từ truyền thống sang hiện đại. Tuy nhiên vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu
bồi dưỡng và đào tạo thế hệ trẻ trong giai đoạn mới. Dạy học ĐLĐP là cơ sở cho việc
vận dụng trí nhớ, phát huy đầy đủ khả năng sáng tạo và tạo điều kiện phát triển tư
duy cho học sinh. học sinh tự lĩnh hội tri thức, phát huy năng lực tự giáo dục, mở
rộng đào sâu tri thức, đây là một yêu cầu không thể thiếu với bất cứ người dân sống
và làm việc trong thời điểm hiện nay.
- Dạy học ĐLĐP là cơ sở hình thành và phát triển năng lực tự học của học
sinh: Với những nguồn kiến thức phong phú và đa dạng của ĐLĐP như hiện nay, là cơ
sở để hình thành năng lực tự học, năng lực nghiên cứu, năng lực tự rèn luyện để nắm
chắc và hoàn thiện kiến thức cho năng lực. năng lực tiến hành nhiên cứu ĐLĐP để mở
rộng tầm hiểu biết của mình, giúp cho mỗi năng lực có khả năng tiếp xúc với nhiều loại
kiến thức khác nhau, tạo điều kiện thuận lợi cho các em định hướng nghề nghiệp trước
thực trạng xã hội luôn biến động. Thực tế cho thấy, trong môi trường phổ thông lại khó
có thể phát triển theo nhịp độ nhanh như vũ bão của khoa học công nghệ. Do vậy, không
chỉ có các em học sinh mà ngay cả chúng ta cũng rất dễ rơi vào tình trạng lạc hậu nếu
không được hình thành năng lực tự học, năng lực nghiên cứu, năng lực tự trau dồi kiến
thức chuyên môn lẫn kiến thức phổ thông.
- Dạy học ĐLĐP là cơ sở hình thành và phát triển các năng lực xã hội: Sự
phát triển của cá nhân và sự trưởng thành về mặt xã hội, trước hết phải gắn liền với sự
hoạt động xã hội và lao động tích cực. Bởi vậy, dạy học ĐLĐP sẽ làm cho học sinh hiểu
vị trí của mình trong xã hội, ý thức được các em nỗ lực học tập để hoàn thành trách nhiệm
với bản thân, gia đình, tập thể và xã hội. Việc giáo dục gắn liền với con người trong suốt

cuộc đời nhưng cơ sở hình thành nhân cách, phương thức làm việc định hướng nghề
nghiệp phải xây dựng một cách vững chắc từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường phổ thông.
1.3.2. Mục tiêu dạy học Địa lí địa phƣơng theo định hƣớng phát triển năng lực


8

Ngoài việc thực hiện được những mục tiêu theo quy định của chuẩn chương trình
Địa lí lớp 12, dạy học ĐLĐP theo định hướng đến phát triển các năng lực hành động của
học sinh.
- Những năng lực chung học sinh cần đạt qua việc dạy học ĐLĐP trong chương
trình phổ thông là:Năng lực sáng tạo; Năng lực phương pháp; Năng lực xã hội; Năng
lực cá thể.
- Năng lực chuyên môn:
+ Kiến thức ĐLĐP: Biết được vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ và phân chia hành
chính; đặc điểm tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên; đặc điểm dân cư và lao động; đặc
điểm kinh tế - xã hội; địa lí một số ngành kinh tế, đặc điểm nổi bật về kinh tế của
huyện, thành phố trực thuộc.
+ Học sinh thu thập và xử lí thông tin ĐLĐP: Các báo cáo về tự nhiên, dân cư,
kinh tế và phương hướng phát triển kinh tế của các cơ quan có thẩm quyền. Đối chiếu
so sánh, xử lí các tài liệu ĐLĐP thu thập được từ các nguồn để chọn ra điểm chung
mang tính thông nhất về đối tượng nghiên cứu. Tính toán các số liệu thống kê, lập sơ
đồ, bảng biểu…
+ Đánh giá chuyên môn (đánh giá được chất lượng sản phẩm, chất lượng thông tin,
chất lượng làm việc nhóm,…); soạn thảo văn bản; tư duy lôgic, phân tích, tổng hợp, phê
phán, khái quát hóa, trừu tượng hóa.
1.3.3. Nội dung dạy học Địa lí địa phƣơng theo định hƣớng phát triển năng lực
Tổ chức dạy học ĐLĐP nhằm bồi dưỡng cho học sinh khả năng vận dụng các
phương pháp nghiên cứu địa lí phù hợp với trình độ của các em (phương pháp khảo
sát địa phương, điều tra thực tế, quan sát, phân tích tranh ảnh, mô hình bản đồ, biểu

đồ, bảng số liệu…). Tổ chức dạy học ĐLĐP giúp học sinh nắm được ĐLĐP (xã,
huyện, tỉnh) thông qua các hoạt động thực tế địa phương. Nguyên lý quan trọng nhất
trong dạy học ĐLĐP, tìm hiểu địa phương, liên hệ thực tế địa phương được xem như
nguyên tắc giảng dạy và học tập địa lí, bắt đầu từ tiểu học đến trung học phổ thông.
Việc tìm hiểu, nghiên cứu tự nhiên, kinh tế, xã hội xung quanh làm cho học sinh hiểu
được sâu sắc hơn những tài liệu học tập trên lớp gắn liền việc học tập địa lí với cuộc
sống địa phương và với việc giáo dục hướng nghiệp. Nội dung dạy học ĐLĐP rất
phong phú và đa dạng bao gồm các chủ đề sau:
- Vị trí địa lí, phạm vị lãnh thổ và sự phân chia hành chính.
- Đặc điểm tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên.
- Đặc điểm dân cư và lao động của tỉnh thành phố.
- Đặc điểm kinh tế - xã hội của tỉnh hoặc thành phố.
- Địa lí các ngành kinh tế chính.
- Đặc điểm kinh tế - xã hội nổi bật của huyện, thành phố thuộc tỉnh.
1.3.4. Xác định phƣơng pháp dạy học Địa lí địa phƣơng theo định hƣớng phát triển
năng lực
- Đặc điểm chung phương pháp dạy học ĐLĐP theo định hướng phát triển
năng lực: Dạy học ĐLĐP thông qua tổ chức các hoạt động học tập của học sinh; Dạy
học ĐLĐP cần chú trọng rèn luyện phương pháp tự học; Dạy học ĐLĐP cần tăng
cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác; Dạy học ĐLĐP cần kết hợp đánh giá
của thầy với tự đánh giá của trò.


9

- Lựa chọn một số phương pháp dạy học ĐLĐP theo định hướng phát triển
năng lực: Có rất nhiều phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực.
Mỗi phương pháp dạy học đều có những ưu nhược điểm khác nhau, không có một
phương pháp nào hoàn toàn đáp ứng đầy đủ mục tiêu giáo dục ĐLĐP đề ra. Tuy
nhiên, với góc độ nghiên cứu của tác giả định hướng một số phương pháp như:

Phương pháp vấn đáp; phương pháp theo nhóm nhỏ; Giải quyết vấn đề; khảo sát, điều
tra; Dạy học dự án…Trong quá trình nghiên cứu tác giả đã ưu tiên lựa chọn các
phương pháp dạy học đề cao chủ thể hoạt động của học sinh, hình thành và phát triển
năng lực cho học sinh như: Phương pháp giải quyết vấn đề; Phương pháp khảo sát,
điều tra; Phương pháp dạy học dự án.
1.4. Khả năng tổ chức dạy học Địa lí địa phƣơng theo định hƣớng phát triển năng
lực ở Tây Ninh
1.4.1. Đặc điểm tâm sinh lí của học sinh
Học sinh lớp 12 là lứa tuổi hoàn toàn có được năng lực tự học. Học sinh ở lứa
tuổi này có động cơ và mục đích học tập đúng đắn và có hoài bão khoa học, có tầm
nhìn xa hơn so với mục tiêu trước mắt: Dám rút ra khỏi quỹ đạo một thói quen học
tập đã được tồn tại trong thời gian dài; tự tin vào bản thân mình để có thể tự học; tự
nghiên cứu khám phá trên cơ sở phù hợp với nhu cầu bản thân. Các đặc điểm về tâm
sinh lí của học sinh lớp 12 cho thấy rất thuận lợi để tiến hành tổ chức giáo dục ĐLĐP
theo định hướng phát triển năng lực.
1.4.2. Thực trạng giảng dạy và học tập Địa lí địa phƣơng tỉnh Tây Ninh
Qua kết quả điều tra cho thấy giáo viên đã biết thực hiện nhiều phương pháp
dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh, đây là điều kiện cần
thiết để tổ chức dạy học ĐLĐP theo định hướng phát triển năng lực Tuy nhiên, việc
tổ chức dạy học ĐLĐP hiện nay còn khá đơn điệu chủ yếu là thuyết trình. Sở dĩ có
hiện trạng trên, có nhiều ý kiến giáo viên cho rằng phương pháp và tiến trình hình
thành kiến thức trong tài liệu giảng dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh hiện tại chưa thuận lợi
cho việc tổ chức các phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực.
Phân tích kết quả điều tra về tiềm năng của việc tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh
Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực ở trường THPT rất khả thi, đồng thời
đáp ứng nhu cầu được vận dụng kiến thức vào đời sống thực tiễn của học sinh.
Chƣơng 2
TỔ CHỨC NỘI DUNG VÀ CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC ĐỊA LÍ ĐỊA
PHƢƠNGTỈNH TÂY NINH THEO ĐỊNH HƢỚNGPHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
2.1. Xây dựng chƣơng trình Địa lí địa phƣơng tỉnh Tây Ninh theo định hƣớng phát

triển năng lực
- Đánh giá ưu nhược điểm chương trình ĐLĐP tỉnh Tây Ninh hiện hành:
Chương trình và tài liệu ĐLĐP tỉnh Tây Ninh hiện hành nội dung rất đa dạng cung cấp
đầy đủ kiến thức về điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, dân cư, các ngành kinh
tế… Tuy nhiên chương trình dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh hiện hành chưa đảm bảo
sự cân đối giữa “dạy chữ” và “dạy người”, còn nặng về kiến thức, chưa coi trọng việc
hình thành nhân cách cho học sinh. Chưa chỉ rõ nội dung và cách thức đánh giá sự
trưởng thành về nhân cách của học sinh sau mỗi lớp học. Một số chủ đề trong tài liệu


10

giảng dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh còn mang nặng tính hàn lâm, ít thực hành và rèn
luyện các kỹ năng địa lí. Một số nội dung ở chương trình ĐLĐP hiện hành chưa thực
sự cơ bản, làm cho khối lượng kiến thức gia tăng quá mức. Tài liệu giảng dạy ĐLĐP
tỉnh Tây Ninh có những thuật ngữ khoa học trình bày trừu tượng hoặc chưa chuẩn
xác, chưa nhất quán với sách giáo khoa. Tài liệu chưa chú trọng đến các hoạt động
trải nghiệm thực tế cho học sinh. Một số phần trong tài liệu thiếu sự cân đối cần thiết
giữa lý thuyết và thực hành, chưa chú ý đúng mức đến yêu cầu vận dụng kiến thức
vào giải quyết các vấn đề thực tiễn.
2.2. Xác định một số nguyên tắc xây dựng chƣơng trình Địa lí địa phƣơng tỉnh
Tây Ninh theo định hƣớng phát triển năng lực
- Chương trình ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực cần
phải bổ sung nhiều hoạt động để học sinh trải nghiệm qua các hoạt động thực tế, từng
bước hình thành các kỹ năng cần thiết.
- Chương trình ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lưc phải
phù hợp với nội dung chương trình Địa lí 12. Để đảm bảo phù hợp nội dung của môn
học đồng thời thực hiện dạy học ĐLĐP một cách hiệu quả, khi xây dựng chương
trình cần lựa chọn các nội dung phù hợp với nội dung chương trình Địa lí 12.
- Xây dựng chương trình ĐLĐP theo định hướng phát triển năng lưc phải phù

hợp với nhu cầu và điều kiện của tỉnh Tây Ninh.
2.1.3. Xây dựng chƣơng trình Địa lí địa phƣơng tỉnh Tây Ninh theo định hƣớng
phát triển năng lực
Chương trình ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng tác giả xác
định mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây
Ninh như sau:
- Mục tiêu: Cung cấp cho học sinh kiến thức khái quát về ĐLĐP góp phần thực
hiện mục tiêu của môn học gắn lý luận và thực tiễn; Đồng thời tăng cường hoạt động
độc lập cá nhân kết hợp với hoạt động tương tác và dạy học trải nghiệm.
- Về nội dung tài liệu giảng dạy ĐLĐP: Tài liệu ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định
hướng phát triển năng lực thiết kế theo các chủ đề và định hướng các hoạt động dạy
học gồm 11 chủ đề. - Về tổ chức dạy học: Hướng dẫn giáo viên căn cứ tài liệu đã được
duyệt để soạn giáo án và tiến hành giảng dạy.
- Về phương pháp giảng dạy: Kết hợp dạy học trên lớp với tổ chức tham quan
thực tế, trải nghiệm thực tiễn, sưu tầm tư liệu, ngoại khóa nhằm tạo hứng thú học tập,
nâng cao hiểu biết về văn hóa, lịch sử, kinh tế - xã hội địa phương.
- Về phân phối tiết dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh: Lớp 6 (2 tiết), lớp 7 (2 tiết), lớp 8
(3 tiết), lớp 9 (2tiết), lớp 10 (2 tiết), lớp 11 (2 tiết), lớp 12 (6 tiết).
2.2. Biên soạn tài liệu hỗ trợ dạy học Địa lí địa phƣơng tỉnh Tây Ninh theo định
hƣớng phát triển năng lực
2.2.1. Mục tiêu tài liệu giảng dạy Địa lí địa phƣơng tỉnh Tây Ninh theo định hƣớng
phát triển năng lực
- Kiến thức: Học sinh hiểu, biết được vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên, tài nguyên
thiên nhiên của Tây Ninh; biết được dân cư, tình hình phát triển kinh tế, xã hội của
Tỉnh Tây Ninh; Biết được những thế mạnh nổi bật của tỉnh, phân tích được những
thuận lợi và khó khăn đến tình hình phát triển kinh tế, xã hội của tỉnh Tây Ninh.


11

- Kỹ năng: Học sinh sẽ cũng cố và phát triển các kỹ năng sử dụng: Bản đồ, biểu đồ,
bảng số liệu thống kê, hình ảnh, sơ đồ…; Phát triển năng lực phân tích các mối liên hệ
giữa các đối tượng địa trong ĐLĐP; Giải thích được những các hiện tượng tự nhiên, kinh
tế, xã hội của tỉnh Tây Ninh.
- Thái độ, hành vi: Học sinh có khả năng tham gia giải quyết những vấn đề cụ
thể địa phương mà các em tiếp xúc hàng ngày; phân tích được nhu cầu lao động của
địa phương và định hướng nghề nghiệp cho bản thân.
2.2.2. Nguyên tắc biên soạn tài liệu giảng dạy Địa lí địa phƣơng tỉnh Tây Ninh
theo định hƣớng phát triển năng lực
- Tài liệu giảng dạyĐLĐP tỉnh Tây Ninh phải đảm bảo tính sư phạm. Cấu trúc
nội dung và cách trình bày của tài liệu giảng dạy ĐLĐP cần tạo điều kiện khuyến
khích, hỗ trợ GV tổ chức hoạt động dạy học tích cực, hợp tác và tương tác, đồng thời
tạo điều kiện để học sinh học phương pháp học, cách tự học và tự đánh giá kết quả
học tập của mình. Việc thiết kế nội dung và hình thức của tài liệu giảng dạy ĐLĐP,
đặc biệt là các bài học trong tài liệu phải phù hợp với nhu cầu, hứng thú và trình độ
của học sinh. Các bài học trong tài liệu dạy học ĐLĐP phải có khả năng tạo ra và
kích thích động cơ và đem lại niềm vui và lợi ích cho học sinh trong học tập.
- Tính hiện đại trong tài liệu giảng dạyĐLĐP tỉnh Tây Ninh: Các kiến thức, kỹ
năng, phương pháp và giá trị của cuộc sống được trình bày trong tài liệu giảng dạy
ĐLĐP tỉnh Tây Ninh mà học sinh cần tiếp thu phải cơ bản, chuẩn hóa. Tài liệu giảng
dạy ĐLĐP tinh Tây Ninh không nên hạn chế ở kiến thức, kỹ năng của các vấn đề
riêng biệt của bộ môn. Tài liệu giáo dục ĐLĐP tỉnh Tây Ninh phải hướng đến tính
hiện đại của kiến thức, thể hiện các vấn đề theo hướng tích hợp nội dung trong từng
môn học, tích hợp liên môn, xuyên môn.
- Tài liệu giảng dạyĐLĐP tỉnh Tây Ninh phải đảm bảo tính thực tiễn và tính
bền vững: Nội dung, cấu trúc và hình thức thể hiện tài liệu giảng dạy ĐLĐP tỉnh Tây
Ninh cần phải tạo điều kiện hình thành phát triển kiến thức, kỹ năng; đồng thời đào
tạo phẩm chất, năng lực, thái độ, hành vi cho học sinh.
2.2.3. Cấu trúc và nội dung tài liệu giảng dạyĐLĐP tỉnh Tây Ninh
Cấu trúc tài liệu giảng dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh chia làm hai phần: phần một

ĐLĐP tỉnh Tây Ninh, phần hai ĐLĐP các huyện và thành phố.
a) Phần một gồm hai chủ đề: Chủ đề một những thế mạnh tiêu biểu của tỉnh
Tây Ninh, chủ đề hai một số hình ảnh tiêu biểu.
- Chủ đề 1: Những thế mạnh tiêu biểu của Tây Ninh.
+ Hoạt động 1: Vị trí địa lí tỉnh Tây Ninh.
+ Hoạt động 2: Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên tỉnh Tây Ninh.
+ Hoạt động 3: Dân cư và sự phân bố dân cư tỉnh Tây Ninh.
+ Hoạt động 4: Các ngành kinh tế của Tây Ninh.
- Chủ đề 2: Những hình ảnh tiêu biểu của tỉnh Tây Ninh.
b) Phần hai: ĐLĐP các huyện thành phố gồm 9 chủ đề, mỗi chủ đề là một
huyện thành phố có 2 hoạt động.
- Chủ đề 1: Địa lí thành phố Tây Ninh.
+ Hoạt động 1: Vị trí địa lí thành phố Tây Ninh.
+ Hoạt động 2: Tình hình phát triển kinh tế - xã hội và những thế mạnh của


12

thành phố Tây Ninh.
- Chủ đề 2: Địa lí huyện Tân Biên.
+ Hoạt động 1: Vị trí địa lí huyện Tân Biên.
+ Hoạt động 2: Tình hình phát triển kinh tế - xã hội và những thế mạnh của
huyện Tân Biên.
- Chủ đề 3: Địa lí huyện Hòa Thành.
+ Hoạt động 1: Vị trí địa lí huyện Hòa Thành.
+ Hoạt động 2: Tình hình phát triển kinh tế - xã hội huyện Hòa Thành và
những thế mạnh của huyện Hòa Thành.
- Chủ đề 4: Địa lí huyện Tân Châu.
+ Hoạt động 1: Vị trí địa lí huyện Tân Châu.
+ Hoạt động 2: Tình hình phát triển kinh tế - xã hội và những thế mạnh của

huyện Tân Châu.
- Chủ đề 5: Địa lí huyện Châu Thành.
+ Hoạt động 1: Vị trí địa lí huyện Châu Thành.
+ Hoạt động 2: Tình hình phát triển kinh tế - xã hội và những thế mạnh của
huyện Châu Thành.
- Chủ đề 6: Địa lí huyện Bến Cầu.
+ Hoạt động 1: Vị trí địa lí huyện Bến Cầu.
+ Hoạt động 2: Tình hình phát triển kinh tế - xã hội và những thế mạnh của
huyện Bến Cầu.
- Chủ đề 7: Địa lí huyện Gò Dầu.
+ Hoạt động 1: Vị trí địa lí huyện Gò Dầu
+ Hoạt động 2: Tình hình phát triển kinh tế - xã hội và những thế mạnh của
huyện Gò dầu.
- Chủ đề 8: Địa lí huyện Trảng Bàng.
+ Hoạt động 1: Vị trí địa lí huyện Trảng Bàng
+ Hoạt động 2: Tình hình phát triển kinh tế - xã hội và những thế mạnh của
huyện Trảng Bàng.
- Chủ đề 9: Địa lí huyện Dương Minh Châu.
+ Hoạt động 1: Vị trí địa lí huyện Dương Minh Châu
+ Hoạt động 2: Tình hình phát triển kinh tế - xã hội và những thế mạnh của
huyện Dương Minh Châu.
2.2.4. Các tiêu đề trong tài liệu giảng dạyĐLĐP tỉnh Tây Ninh
- Cùng khám phá: là những thông tin mở rộng nhằm giúp học sinh hiểu biết
sâu hơn về ĐLĐP. Học sinh có thể khám phá trên cơ sở tài liệu giảng dạy ĐLĐP
hoặc có thể mở rộng khám phá nhiều hình thức khác nhau.
- Ghi nhớ: là lượng kiến thức cơ bản học sinh cần phải hiểu rõ về ĐLĐP, đây
là nội dung cốt lõi học sinh cần phải ghi nhớ.
- Các vấn đề cần giải quyết: có thể xem như bài tập về nhà hoặc có thể xem như
bài tập tham khảo nâng cao. Giáo viên có thể yêu cầu học sinh thực hiện như bài tập về
nhà, nhưng cũng có thể chỉ để tham khảo để mở rộng tư duy, vì ĐLĐP chiếm thời lượng

không nhiều trong chương trình Địa lí phổ thông.
- Em sẽ được học: là cho học sinh biết trước kiến thức trọng tâm của những


13

chuyên đề, nhằm giúp học sinh định hướng đúng khi học tập ĐLĐP tỉnh Tây Ninh.
- Mục tiêu: là phần nêu lên những định hướng cụ thể của từng chuyên đề trong
tài liệu dạy học ĐLĐP. Đồng thời từ đó khi học sinh phát triển và hình thành năng
lực tự học, định hướng nghề nghiệp, ý thức xây dựng cộng đồng, năng lực tham gia
giải quyết các vấn đề của địa phương…
2.2.5. Cấu trúc các môđun chủ yếu trong tài liệu giảng dạy ĐLĐP Tây Ninh
a) Môđun đọc hiểu trong tài liệu giảng dạyĐLĐP
Ở loại bài học về kiến thức mới có 2 tuyến:
- Tuyến chính, gồm:
+ Mục tiêu: Nêu tên các vấn đề trọng tâm của bài học mà học sinh cần hiểu
được và vận dụng được sau khi học.
+ Nội dung các đơn vị kiến thức của từng phần: Mỗi đơn vị kiến thức được gợi
mở ban đầu cho học sinh thông qua các hình ảnh thực tế quen thuộc, hoặc thông qua
các thực hành đơn giản (đọc sơ đồ, vẽ biểu đồ, nhận xét biểu đồ, đọc bản đồ giúp học
sinh hình thành được nội dung).
- Tuyến phụ gồm:
+ Kênh hình: các hình ảnh nội dung kiến thức sẽ học (được đặt ở đầu đơn vị
kiến thức sẽ học). Những hình ảnh có nội dung dễ hiểu hơn thuật ngữ hoặc kiến thức
trình bày ở tuyến chính (được bố trí ở bên cạnh hoặc gần thuật ngữ, kiến thức). Các
hình ảnh mô tả vận dụng kiến thức ở tuyến chính vào đời sống và sản xuất.
+ Các sơ đồ, biểu đồ, bảng số liệu thống kê, đồ thị được thiết kế tương ứng đối
xứng minh họa kiến thức ở tuyến chính.
+ Các câu hỏi: yêu cầu học sinh dựa vào hình ảnh để trình bày sự hiểu biết
của mình về nội dung kiến thức đang học; yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức vừa

học vào thực tiễn đời sống và sản xuất.
b) Môđun bài tập trong tài liệu giảng dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
Mô đun giải bài tập gồm các loại:
- Bài tập có nội dung đơn giản (chỉ yêu cầu vận dụng kiến thức vừa học, tóm
tắt kiến thức).
- Bài tập nâng cao đòi hỏi học sinh vận dụng linh hoạt và sáng tạo kiến thức đã
học, giúp học sinh hiểu đầy đủ hơn kiến thức đã học.
- Bài tập tự học là những bài tập yêu cầu học sinh phải đầu tư suy nghĩ, khảo
sát điều tra, sưu tầm tư liệu liên quan để giải đáp vấn đề.
c )Môđun thực hành trong tài liệu giảng dạyĐLĐP tỉnh Tây Ninh
Gồm các môđun thực hành trong tài liệu giảng dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh yêu cầu
học sinh sử dụng các bản đồ, bảng biểu, bảng số liệu, biểu đồ để hình thành kiến thức
qua quá trình làm thực hành. Chẳng hạn như vẽ biểu đồ và nhận xét, phân tích bảng số
liệu, so sánh đối chiếu phân tích các bảng biểu...
d) Môđun kiến thức mở rộng trong tài liệu giảng dạyĐLĐP
Bao gồm các loại:
+ Kênh hình (đặt ở gần kiến thức cơ bản)
+ Thông tin kiến thức mở rông (đặt song song với kiến thức cao bản)
Nhằm kích thích học sinh tìm hiểu thực hiện để củng cố, nâng cao kiến thức đã
học áp dụng vào đời sống và sản xuất hàng ngày.


14

2.2.6. Phƣơng pháp và quy trình biên soạn tài liệu giảng dạyĐịa lí địa phƣơng
tỉnh Tây Ninh theo định hƣớng phát triển năng lực
- Giai đoạn 1: Xác định mục tiêu tài liệu giảng dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
- Giai đoạn 2:Xác định nội dung kiến thức trong tài liệu giảng dạy ĐLĐP tỉnh
Tây Ninh
- Giai đoạn 3: Xác định các kỹ năng trong tài liệu giảng dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh

- Giai đoạn 4: Xác định phương pháp sử dụng trong giảng dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
- Giai đoạn 5: Xác định các bản đồ, hình ảnh, bảng số liệu, sơ đồ, biểu đồ
trong tài liệu giảng dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh.
- Giai đoạn 6:Xây dựng cấu trúc tài liệu giảng dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh (phác
thảo đề cương chi tiết)
- Giai đoạn 7:Tiến hành biên soạn và chỉnh sửa hoàn thiện bản thảo tài liệu
giảng dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
2.3. Tổ chức các hoạt động dạy học địa lí địa phƣơng tỉnh Tây Ninh theo định
hƣớng phát triển năng lực
2.3.1. Nguyên tắc tổ chức các hoạt động dạy học Địa lí địa phƣơng tỉnh Tây Ninh
theo định hƣớng phát triển năng lực
- Nguyên tắc bảo đảm tính vừa sức:Tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh cần
chú ý đến tính vừa sức đối với học sinh nhưng vẫn đảm bảo được sự cố gắng cần thiết
trong quá trình học tập. ..
- Nguyên tắc đảm bảo tính tự lực và sự phát triển tư duy của học sinh: Nhiệm
vụ dạy học ĐLĐP là cung cấp đầy đủ kiến thức và phát huy tối đa tính sáng tạo của
học sinh. Vì vậy, khi tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh không nên buộc chặt các
em vào một khuôn khổ nhất định, cần phát huy tối đa tính tích cực và tính chủ của học
sinh trong quá trình thực của các em…
- Nguyên tắc đảm bảo tính giáo dục phát triển bền vững: Quá trình dạy học ĐLĐP
tỉnh Tây Ninh phải đảm bảo được bồi dưỡng cho học sinh phẩm chất, đạo đức của người
công dân tốt, người lao động trong thời kì hội nhập. Khi tổ chức các phương pháp và hình
dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh phải tạo điều kiện cho học sinh khai thác sâu những khía
cạnh mà các em tâm đắc, hoặc cảm thấy bức xúc của địa phương nhằm cho các em có cơ
hội làm sáng tỏa vấn đề, như vậy các mới cảm thấy yêu quê hương, yêu tổ quốc hơn.
2.3.2. Quy trình tổ chức các hoạt động dạy học Địa lí địa phƣơng tỉnh Tây Ninh
theo định hƣớng phát triển năng lực


15

THIẾT KẾ NỘI
DUNG DẠY HỌC
ĐỊA LÍ ĐỊA
PHƢƠNG

- Xác định mục tiêu giáo dục ĐLĐP: Kiến thức, kĩ năng, thái độ,
năng lực.
- Lựa chọn nội dụng giáo dục ĐLĐP.
- Xác định phương tiện dạy học.

XÁC ĐỊNH
PHƢƠNG PHÁP
VÀ HÌNH THỨC
TỔ DẠY HỌC DỤC
ĐỊA LÍ ĐỊA
PHƢƠNG

- Bám sát mục tiêu lựa chọn phương pháp và hình thức tổ
chức dạy học ĐLĐP.
- Thiết kế bài dạy học ĐLĐP theo định hướng phát triển năng
lực.

TIẾN HÀNH TỔ
CHỨC DẠY HỌC
ĐỊA LÍ ĐỊA
PHƢƠNG

- Xây dựng kế hoạch tiến hành dạy học ĐLĐP trên cơ sở thiết
kế bài dạy học ĐLĐP.

- Tiến hành dạy học ĐLĐP theo quy trình cụ thể của thiết kế.
- Đánh giá kết quả.
- Tổng kết rút kinh nghiệm .

2.3.3. Xác định một số phƣơng pháp dạy học Địa lí địa phƣơng tỉnh Tây Ninh
theo định hƣớng phát triển năng lực
Khi tiến hành dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh chúng ta không nên máy móc áp đặt
lựa chọn một hoặc hai phương pháp cụ thể. Tùy theo mục tiêu, nội dung, trình độ học
sinh mà lựa chọn phương pháp dạy học cho phù hợp. Tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây
Ninh tùy theo tình huống thực tế, có thể sử dụng các phương pháp dạy học dạy học
truyền thống như: thuyết trình (giảng thuật, giảng giải, diễn giải), đàm thoại, so sánh,
bản đồ, sử dụng bảng thống kê,..trên quan điểm phát huy các yếu tố tích và hoạt động
hóa các phương pháp dạy học truyền thống.Đồng thời khai thác có hiệu quả các
phương pháp dạy theo định hướng phát triển năng lực, đề cao vai trò chủ thể nhận thức
của học sinh như: nghiên cứu, thảo luận, dạy học nhóm, Giải quyết vấn đề, đóng vai,
viết báo cáo, dạy học trải nghiệm, dạy học dự án, khảo sát, điều tra…
2.3.3.1. Phương pháp học tập hợp tác nhóm
a) Cách thành lập nhóm
GV có thể tham khảo nhiều cách để thành lập nhóm khác nhau, không nên áp
dụng một tiêu chí duy nhất trong cả quá trình tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh.
Giáo viên có thể sắp xếp nhóm theo sổ điểm danh, theo màu sắc, theo biểu tượng, theo
giới tính, theo vị trí ngồi, hoặc có cùng sự lựa chọn,... Quy mô nhóm có thể lớn hoặc
nhỏ, tùy theo nhiệm vụ. Tuy nhiên, nhóm thường từ 4-6 học sinh là phù hợp.
b) Quy trình phương pháp học tập hợp tác nhóm
Quy trình thực hiện phương pháp làm việc nhóm trong dạy học ĐLĐP tỉnh Tây
Ninh, được khái quát như sau:
- Bước 1. Làm việc chung cả lớp:Giáo viên giới thiệu chủ đề ĐLĐP tỉnh Tây
Ninh cần thảo luận nêu vấn đề, xác định nhiệm vụ nhận thức; Tổ chức các nhóm, giao

16

nhiệm vụ cho các nhóm, quy định thời gian và phân công vị trí làm việc cho các nhóm;
Hướng dẫn cách làm việc theo nhóm (nếu cần).
- Bước 2. Làm việc theo nhóm: Lập kế hoạch làm việc; Thỏa thuận quy tắc
làm việc; Phân công trong nhóm, từng cá nhân làm việc độc lập; Trao đổi ý kiến,
thảo luận trong nhóm; Cử đại diện trình bày kết quả làm việc của nhóm.
- Bước 3. Thảo luận, tổng kết trước toàn lớp: Đại diện từng nhóm trình bày kết
quả thảo luận của nhóm; Các nhóm khác quan sát, lắng nghe, chất vấn, bình luận và
bổ sung ý kiến; giáo viên tổng kết và nhận xét, đặt vấn đề cho bài tiếp theo hoặc vấn
đề tiếp theo.
2.3.3.2. Phương pháp giải quyết vấn đề
a) Lựa chọn nội dung sử dụng phương pháp giải quyết vấn đề
Trong những nội dung trên về ĐLĐP tỉnh Tây Ninh chúng tôi chọn chuyên đề địa
lí dân cư và nguồn lao động tỉnh Tây Ninh để tiến hành thực nghiệm thiết kế bài học
theo phương pháp giải quyết vấn đề. Có thể nói trong các nội dung ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
đều có thể thiết kế bài học theo phương pháp giải quyết vấn đề tuy nhiên theo chúng tôi
thuận lợi nhất là nội dung về dân cư và nguồn lao động của tỉnh Tây Ninh.
b) Quy trình phương pháp giải quyết vấn đề
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC
SINH
Bƣớc 1: Đặt vấn đề Địa lí địa phƣơng tỉnh Tây Ninh
Hoạt động 1: Tạo tình huống có vấn đề ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
- Giáo viên đặt câu hỏi tạo tình huống
- Học sinh trả lời câu hỏi.
có vấn đề.
Hoạt động 2: Phát hiện vấn đề ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
- Giáo viên gợi ý vấn đề cho học sinh.
- Học sinh phát hiện vấn đề.

Hoạt động 3: Phát biểu vấn đề ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
- Giáo viên nêu tình huống có vấn đề
- Học sinh dựa vào tài liệu trả
cho học sinh trả lời.
lời.
Bƣớc 2: Giải quyết vấn đề Địa lí địa phƣơng tỉnh Tây Ninh
Hoạt động 1: Đề xuất các giả thuyết ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
- Giáo viên đề xuất một số vấn đề, các
- Học sinh xác định vấn đề.
vấn đề có thể đối nghịch nhau nhằm giúp học
sinh xác định tình huống có vấn đề.
Hoạt động 2: Lập kế hoạch giải quyết vấn đề ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
- Giáo viên đặt câu hỏi xung quanh vấn
- Học sinh phân công thảo
đề hoặc bài tập bằng phiếu học tập và yêu cầu luận.
học sinh hoàn thành.
Hoạt động 3: . Thực hiện kế hoạch giải quyết vấn đề ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
- Giáo viên quan sát kiểm tra điều chỉnh
- Học sinh tham khảo tài liệu
kịp thời định hướng học sinh tham gia thảo luận. tiến hành thảo luận để trả lời câu hỏi
- Giáo viênyêu cầu từng nhóm trình bày của giáo viên hoặc hoàn thành phiếu
kết quả.
học tập.
- Học sinh chọn một học sinh đại
diện trình bày.


17

- Học sinh các nhóm khác

theo dõi báo cáo của nhóm trình bày.
Bƣớc 3: Kết luận vấn đề Địa lí địa phƣơng tỉnh Tây Ninh
- Giáo viên sau khi mỗi nhóm báo cáo
- Học sinh đưa ra ý kiến về
kết quả, giáo viên cho các nhóm nhận xét bổ nhận xét của các nhóm khác, trả lời
sung và đặt câu hỏi cho nhóm vừa trình bày. các câu hỏi của nhóm khác.
- Giáo viên kết luận (kiến thức của nội
dung). Trình bày kiến thức hoặc phát đáp án
cho học sinh.
2.3.3.3. Phương pháp pháp khảo sát, điều tra
a) Nội dung khảo sát, điều tra
- Nội dung tiến hành phương pháp khảo sát, điều tra ĐLĐP theo các chủ đề gợi
ý của tài liệu giảng dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh. Giáo viên có thể gợi ý một số vấn đề
cụ thể của địa phương để học sinh tiến hành khảo sát, điều tra.
- Chủ đề 1: Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ, phân chia hành chính tỉnh Tây Ninh.
- Chủ đề 2: Đặc điểm tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên tỉnh Tây Ninh.
- Chủ đề 3: Đặc điểm dân cư và lao động tỉnh Tây Ninh.
- Chủ đề 4: Đặc điểm kinh tế - xã hội tỉnh Tây Ninh
- Chủ đề 5: Địa lí một số ngành kinh tế chính của tỉnh Tây Ninh
- Chủ đề 6: Địa lí huyện, thành phố thuộc tỉnh Tây Ninh
b) Qui trình dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo phương pháp khảo sát điều tra
Quá trình tiến hành phương pháp khảo sát, điều tra trong dạy học ĐLĐP tỉnh
Tây Ninh đươc khái quát như sau:
- Bước 1: Hướng dẫn học sinh khảo sát, điều tra. (thời gian 1tiết).
+ Hoạt động 1:Giải thích mục tiêu ý nghĩa của phương pháp khảo sát, điều tra.
+ Hoạt động 2: Bao gồm các hoạt động hướng dẫn học sinh chuẩn bị tiến hành
khảo sát, điều tra.
- Bước 2: Tổ chức khảo sát, điều tra và viết báo cáo (3 tuần).
+ Hoạt động 1: Giám sát học sinh khảo sát, điều tra
Học sinh: Tiến hành khảo sát, điều tra và viết báo cáo.

Giáo viên: Kiểm tra nhật ký làm việc của nhóm trưởng, quan sát cách làm việc
của học sinh đôn đốc làm việc cho đúng thời hạn.
+ Hoạt động 2: Hoàn thiện bài báo cáo khảo sát điều tra
- Bước 3: Tổng kết đánh giá quá trình khảo sát điều tra và báo cáo (1 tiết).
+ Hoạt động 1: Tổ chức cho học sinh trình bày báo cáo khảo sát, điều .
+ Hoạt động 2: Đánh giá nhận xét báo cáo khảo sát, điều tra.
2.3.3.4. Phương pháp dạy học dự án
a) Phân loại dự án
Có nhiều cách phân loại dự án như: phân loại theo chuyên môn/nội dung, phân
loại theo sự tham gia của giáo viên, phân loại theo quỹ thời gian, phân loại theo nhiệm
vụ. Thực tế khi thực hiện dự án cho thấy các sự phân loại trên chỉ có tính tương đối vì
chúng hoàn toàn tách biệt nhau. Do đó tùy theo trường hợp cụ thể, có thể chọn một hoặc
một vài dạng nhóm kể trên để làm chuẩn phân loại cho phù hợp.
+ Dự án vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ và sự phân chia hành chính tỉnh Tây Ninh.


18

+ Dự án Địa lí tự nhiên tỉnh Tây Ninh
+ Dự án Địa lí dân cư tỉnh Tây Ninh
+ Dự án kinh tế - xã hội tỉnh Tây Ninh
+ Dự án các ngành kinh tế tỉnh Tây Ninh
+ Dự án Địa lí huyện thành phố trực thuộc tỉnh Tây Ninh
b) Quy trình dạy học dự án
- Hoạt động 1: Xác định chủ đề dự án ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
Giáo viên và học sinh thảo luận để xây dựng các chủ đề. Sau khi xác định các
chủ đề, học sinh cùng sở thích có thể tìm hiểu một chủ đề. Tuy nhiên, cần tránh tình
trạng có chủ đề nhiều học sinh, chủ đề ít học sinh. Hoặc giáo viên có thể phân nhóm
một cách ngẫu nhiên…
- Hoạt động 2: Các nhóm xây dựng kế hoạch thực hiện dự án

+Giáo viên và học sinh các nhóm cùng xác định các nguồn tài liệu cần khai
thác và nơi có thể tìm kiếm các nguồn tài liệu để thực hiện dự án: tài liệu giáo dục
ĐLĐP tỉnh Tây Ninh, thư viện (sách, báo, tạp chí), Internet, thực tế....
+ Giáo viên nên hướng dẫn học sinh cách khai thác các nguồn tài liệu, cách ghi
chép và trích dẫn tài liệu tham khảo, sử dụng các nguồn tài liệu... Với tài liệu sách,
báo in cần ghi rõ: Tên, tác giả, nơi xuất bản và năm xuất bản của tài liệu. Lưu ý với
tài liệu khai thác trên Internet cần ghi rõ ngày của bài báo...
+ Phân công công việc cho các thành viên trong nhóm. Có thể phân công theo
hai cách: phân công nhiệm vụ nghiên cứu và tập hợp tư liệu theo từng loại (bản văn,
bản đồ, lược đồ, biểu đồ, số liệu thống kê...) hoặc phân công nhiệm vụ nghiên cứu và
tổng hợp thông tin theo nội dung của đề cương.
- Hoạt động 3:Thực hiện dự án
+ Việc thu thập tài liệu sẽ giúp học sinh trả lời các câu hỏi nghiên cứu. Các
hoạt động thu thập tài liệu: tìm tài liệu, khảo sát thực tế, phỏng vấn... Giáo viên hỗ trợ
để học sinh khai thác tài liệu có hiệu quả. Yêu cầu của việc thu thập tài liệu là phải
giúp làm rõ được nội dung của chủ đề của nhóm.
+ Xử lí thông tin, tổng hợp kết quả nghiên cứu của các thành viên trong nhóm.
Trong quá trình xử lí thông tin, các nhóm sẽ lần lượt trả lời các câu hỏi để làm rõ vấn
đề cần nghiên cứu.
+ Viết báo cáo của nhóm bằng văn bản và chuẩn bị bài trình bày trước lớp.
Viết báo cáo theo cấu trúc đề cương đã thảo luận (có thể chỉnh sửa), bổ sung lược đồ,
bảng biểu, tranh ảnh, ghi âm,... để bản báo cáo phong phú.
-Hoạt động 4: Giới thiệu sản phẩm trước lớp
+ Sản phẩm gồm có: Báo cáo bằng văn bản và bài thuyết trình của nhóm.
+ Mỗi nhóm cử một đại diện lên thuyết trình về chủ đề của nhóm.
- Hoạt động 5: Đánh giá dự án
+ Giáo viên tổ chức cho học sinh các nhóm được tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau về
sản phẩm của dự án.
+ Giáo viên tổng kết, đánh giá về phương pháp tiến hành, thái độ làm việc, nội
dung và kết quả của các vấn đề nghiên cứu đã được đặt ra và trình bày của từng

nhóm.
2.4. Thiết kế và tổ chức dạy học một số bài Địa lí địa phƣơng tỉnh Tây


19

Ninh theo định hƣớng phát triển năng lực
2.4.1. Tổ chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát
triển năng lực với phương pháp giải quyết vấn đề
2.4.2. Tổ chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát
triển năng lực với phương pháp khảo sát điều tra
2.4.3. Tổ chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát
triển năng lực với phương pháp dạy học dự án
Chƣơng 3
THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM
3. Mục đích thực nghiệm và nội dung thực nghiệm
3.1.1. Mục đích thực nghiệm
Nhằm làm sáng tỏ vấn đề lí luận về việc tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh
theo định hướng phát triển năng lực.
3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm
Xác định được đối tượng; lựa chọn nội dung; xây dựng kế hoạch; tiến hành tổ
chức thực nghiệm; xử lí, phân tích, tổng hợp kết quả; đưa ra kết luận sau thực
nghiệm.
3.2. Nguyên tắc thực nghiệm
- Đảm bảo tính khách quan, đúng mục tiêu, cấu trúc chương trình, phân phối chương
trình sách giáo khoa.
- Đảm bảo tính đa dạng các loại trường thực nghiệm.
- Đảm bảo sử dụng đúng kỹ thuật sử dụng các phương pháp, sự linh hoạt các
hình thức tổ chức hoạt động khi tiến hành cho học sinh thực hiện tổ chức dạy học Địa
lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực.

3.3. Nôi dung thực nghiệm
- Thực nghiệm tổ chức dạy học “Đặc điểm dân cư và nguồn lao động tỉnh Tây
Ninh”.
- Thực nghiệm tổ chức dạy học “Tìm hiểu thực trạng ngành chăn nuôi ở huyện
Dương Minh Châu”
- Thực nghiệm tổ chức dạy học “ Tìm hiểu điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên
nhiên tỉnh Tây Ninh”.
3.4. Phƣơng pháp thực nghiệm
3.4.1. Nguyên tắc chọn lớp thực nghiệm và đối chứng:
Lớp thực nghiệm và lớp đối chứng phải cùng có các điều kiện sau: Trình độ học
sinh đương nhau, học sinh có ý thức học tập; Số học sinh tương đương nhau; Không
gian và điều kiện học tập tương đương nhau; Cùng do một giáo viên giảng dạy.
3.4.2. Quy trình thực nghiệm:
- Quy trình thực nghiệm được thực hiện theo các bước sau:
+Bước 1: Xây dựng thiết kế các bài học và hoạt động dạy học Địa lí địa
phương tỉnh Tây Ninh theo quan điểm dạy học tích cực.
+ Bước 2: Hướng dẫn, tập huấn giáo viên các phương pháp dạy học tích cực
trong dạy học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo quan điểm dạy học tích cực.
+ Bước 3: Triển khai dạy học thực nghiệm.
+ Bước 4: Kiểm tra, đánh giá kết quả thực nghiệm.


20

+ Bước 5: Gửi phiếu nhận xét, phiếu hỏi ý kiến cho giáo viên và học sinh.
- Việc kiểm tra, đánh giá kết quả thực nghiệm: Trong quá trình thực nghiệm,
cần phải có những biện pháp kiểm tra, thăm dò mức độ tác động của việc tổ chức dạy
học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh nhằm bổ sung những thông tin liên quan kết quả thực
nghiệm, cụ thể:
+ Sự hứng thú của học sinh trong giờ dạy thực nghiệm và đối chứng.

+ Mức độ tích cực của học sinh khi tham gia các hoạt động nhận thức.
+ Mức độ tập trung học tập và tham gia xây dựng bài của học sinh.
+ Sự cần thiết của tổ chức giáo dục Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng
phát triển năng lực.
3.5. Tổ chức thực nghiệm
- Địa bàn thực nghiệm: Nhằm đảm bảo tính phổ biến, đại diện của địa bàn thực
nghiệm, chúng tôi đã chọn 06 trường trung học phổ thông ở địa bàn khác nhau trong
tỉnh Tây Ninh. Hoạt động thực nghiệm được tiến hành như sau: Trường THPT Tây
Ninh (thành phố Tây Ninh), Trường THPT Lý Thường Kiệt (huyện Hòa Thành),
Trường THPT Lương Thế Vinh (huyện Tân Biên); Trường THPT Lê Duẩn (huyện
Tân Châu), Trường THPT Lộc Hưng (huyện Trảng Bàng), Trường THPT Dương
Minh Châu (huyện Dương Minh Châu).
- Chọn lớp thực nghiệm: Ở mỗi trường, chúng tôi chọn một lớp thực nghiệm và
một lớp đối chứng đối chứng theo yêu cầu sau: Học lực giữa hai lớp không có sự chênh
lệch đáng kể; Sĩ số học sinh của hai lớp tương đương nhau; Điều kiện cơ sở vật chất
phục vụ dạy học của hai lớp tương tự nhau.
- Chọn giáo viên dạy thực nghiệm: Chọn những giáo viên trực tiếp tham gia
giảng dạy chương trình Địa lí 12 THPT hiện hành.
3.6. Triển khai thực nghiệm
3.6.1. Tổ chức thực nghiệm bài học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo
phương pháp giải quyết vấn đề với bài học “Đặc điểm dân cư và nguồn lao động
tỉnh Tây Ninh”
- Kết quả định lượng: Kết quả của bài kiểm tra sau tác động của nhóm thực
nghiệm có điểm trung bình là: 7,5882353. Kết quả bài kiểm tra tương ứng của nhóm
đối chứng điểm trung bình là: 5,813. Độ chênh lệch điểm số giữa hai nhóm là
1,7752353 điểm. Điều đó cho thấy điểm trung bình lớp thực nghiệm cao hơn lớp đối
chứng. Chênh lệch giá trị trung bình chuẩn của hai bài kiểm tra là SMD = 1,01504.
Điều này có nghĩa mức độ ảnh hưởng của tác động là rất lớn, nghĩa là phương pháp
thực nghiệm là rất tốt.
Phép kiểm chứng T- test điểm trung bình sau tác động của hai lớp là

0,0000102. Kết quả này khẳng định sự chênh lệch điểm trung bình của hai nhóm
không phải là do ngẫu nhiên mà là do tác động của tổ chức dạy học Địa lí địa phương
tỉnh Tây Ninh với phương pháp giải quyết vấn để.
- Đánh giá định tính: Qua hoạt động thực nghiệm tổ chức dạy học Địa lí địa
phương tỉnh Tây Ninh với phương pháp giải quyết vấn để cho thấy:
+ Qua phân tích chất lượng các bài kiểm tra kết hợp với việc giải quyết vấn để của
học sinh, chúng tôi nhận định ở lớp thực nghiệm hơn hẳn lớp đối chứng về mức độ hiểu
sâu về kiến thức dân cư và nguồn lao động. Chứng tỏ chất lượng lĩnh hội kiến thức và vận


21

dụng kiến thức ở lớp thực nghiệm cao hơn hẳn lớp đối chứng.
+ Khả năng tự học của học sinh được thể hiện rõ ở các kỹ năng tự đọc sách, tự
nghiên cứu tài liệu để giải quyết vấn để, trả lời câu hỏi, bài tập
+ Năng lực tư duy của học sinh được thể hiện ở khả năng phân tích, so sánh,
tổng hợp, khái quát và vận dụng kiến thức một cách hợp lí.
3.6.2. Tổ chức thực nghiệm bài học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo
phương pháp khảo sát điều tra với bài học “Tìm hiểu thực trạng ngành chăn nuôi
huyện Dương Minh Châu”
- Thiết kế thực nghiệm: Chọn 4 lớp thực nghiệm và đối chứng Lớp 12A2
trường và 12A1 là lớp thực nghiệm, lớp 12A5 và lớp 12A3 là lớp đối chứng (THPT
Dương Minh Châu,THPT Lộc Hưng) .
Như trên đã chứng minh rằng kết quả hai nhóm trước tác động là tương đương.
Sau tác động, kiểm chứng chênh lệch điểm trung bình bằng T-test cho kết quả p=
0,0000027 cho thấy sự chênh lệch giữa điểm trung bình nhóm thực nghiệm và nhóm
đối chứng rất có ý nghĩa, tức là chênh lệch kết quả điểm trung bình nhóm thực
nghiệm cao hơn điểm trung bình nhóm đối chứng là không phải ngẫu nhiên mà do kết
quả của tác động.
Chênh lệch giá trị trung bình chuẩn SMD = (7,5588235-5,719):1,631=

1,12816. Điều đó cho thấy mức độ ảnh hưởng của phương pháp khảo sát, điều tra
ảnh hưởng đến việc học tập của lớp thực nghiệm là lớn đã được kiểm chứng.
Kết quả của bài kiểm tra sau tác động của nhóm thực nghiệm có điểm trung
bình là: 7.56 điểm. Kết quả bài kiểm tra tương ứng của nhóm đối chứng điểm trung
bình là: 5.72 điểm. Độ chênh lệch điểm số giữa hai nhóm là 1.84 điểm. Điều đó cho
thấy điểm trung bình lớp thực nghiệm cao hơn lớp đối chứng. Chênh lệch giá trị trung
bình chuẩn của hai bài kiểm tra là SMD = 1.12816. Điều này có nghĩa mức độ ảnh
hưởng của tác động là rất lớn, nghĩa là phương pháp thực nghiệm rất tốt.
- Đánh giá định tính:
+ Khi vừa phổ biến triển khai cho học sinh, các em thấy bở ngỡ, vướng mắc,
khó khăn trong việc khảo sát điều tra và hoàn thành bài báo cáo. Nhưng sau khi giáo
viên giải thích mục tiêu, ý nghĩa, cách tổ chức, quy trình làm việc khi thực hiện khảo
sát, điều tra, học sinh cảm thấy thích thú, các em tự tin, tranh nhau trau hỏi giáo viên
các vấn đề liên quan đến việc khảo sát, điều tra của các em. Khi tiến hành khảo sát,
điều tra các em rất tích cực, nghiêm túc nghiên cứu, hoàn thành đúng thời hạn và đem
lại kết quả tốt.
+ Có thể nói dạy học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh với phương pháp khảo
sát điều tra, giúp học sinh vận dụng các kỹ năng địa lí một cách linh hoạt, học sinh
nắm các thao tác tư duy vận dụng kiến thức để giải thích, phân tích…
+ Qua quá trình thực nghiệm thực nghiệm giúp học sinh tăng cường tính chủ
động, độc lập tư duy dần dấn phát triển năng lực hành động, năng lực nghiên cứu
khoa học…
3.6.3. Tổ chức thực nghiệm bài học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo
phương pháp dạy học dự án với bài học “Tìm hiểu và điều kiện tự nhiên và tài
nguyên thiên nhiên tỉnh Tây Ninh”
- Thiết kế nghiên cứu: Chọn 4 lớp thực nghiệm và đối chứng: Lớp 12A 2 và


22

12A3 là lớp thực nghiệm, lớp 12A8 và lớp 12A9 là lớp đối chứng.
- Đánh giá định lượng:
Kết quả đã chứng minh rằng kết quả hai nhóm trước tác động là tương đương.
Sau tác động, kiểm chứng chênh lệch điểm trung bình bằng T-test cho kết quả p=
0,0000002 cho thấy sự chênh lệch giữa điểm trung bình nhóm thực nghiệm và nhóm
đối chứng rất có ý nghĩa, tức là chênh lệch kết quả điểm trung bình nhóm thực
nghiệm cao hơn điểm trung bình nhóm đối chứng là không phải ngẫu nhiên mà do kết
quả của tác động.
Chênh lệch giá trị trung bình chuẩn SMD = (8,2352941-6,156): 1,615=
1,2054. Điều đó cho thấy mức độ ảnh hưởng của với phương pháp dạy học dự án ảnh
hưởng đến việc học tập của lớp thực nghiệm là lớn đã được kiểm chứng.
Kết quả của bài kiểm tra sau tác động của nhóm thực nghiệm có điểm trung
bình là: 8,23 điểm. Kết quả bài kiểm tra tương ứng của nhóm đối chứng có điểm
trung bình là: 6,15 điểm. Độ chênh lệch điểm số giữa hai nhóm là 2,08 điểm. Điều đó
cho thấy điểm trung bình lớp thực nghiện cao hơn lớp đối chứng. Chênh lệch giá trị
trung bình chuẩn của hai bài kiểm tra là SMD = 1,2054. Điều này có nghĩa mức độ
ảnh hưởng của tác động là rất lớn, nghĩa là biện pháp của ta là rất tốt.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận cơ bản
Từ kết quả nghiên cứu lí thuyết và thực tế của việc tổ chức giáo dục Địa lí địa
phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát năng lực, chúng tôi nhận thấy:
- Tổ chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển
năng lực, đáp ứng được các yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông
hiện nay. Bởi vì nó vừa thực hiện được mục tiêu dạy học theo quy định của chương
trình, vừa phát triển được năng lực của học sinh, trong đó có năng lực sáng tạo và năng
lực hợp tác. Tạo điều kiện cho học sinh thực hành tự học, tự nghiên cứu, phát triển các
kỹ năng sống cần thiết và năng lực học tập suốt đời. Tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây
Ninh theo định hướng phát triển năng lực là con đường để học sinh sử dụng kiến thức
vào cuộc sống, thực hiện các hoạt động thực tiễn, thực hành. Khắc phục được lối dạy
học truyền thụ một chiều và thực trạng xa rời thực tiễn của nội dung chương trình sách

giáo khoa do thiếu hụt các câu hỏi, bài tập có nội dung thực tiễn và có ý nghĩa xã hội.
- Tổ chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển
năng lực phù hợp với đặc điểm tâm lí lứa tuổi thiếu niên và điều kiện dạy học của các
trường THPT trên cả địa bàn thành thị và nông thôn, đem lại cho học sinh hứng thú
học tập, niềm vui và niềm tự hào của sự thành công. Tổ chức dạy học Địa lí địa
phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực đòi hỏi giáo viên phải đầu
tư về thời gian và ý tưởng trong việc lựa chọn, thiết kế các hoạt động. Cần lựa chọn các
chủ đề hoạt động có tính thời sự, gần gũi với đời sống thực nhằm tạo hứng thú và
động cơ học tập cho học sinh. Tạo môi trường học tập an toàn và thân thiện, luôn
khuyến khích học sinh đặt câu hỏi, tranh luận và đề xuất các ý tưởng .
- Tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực là
chìa khóa giúp học sinh tích cực, chủ động chiếm lĩnh, chia sẻ kiến thức về ĐLĐP
dưới sự tổ chức, điều khiển của giáo viên thông qua các phương pháp dạy học mới.
Trong thực tiễn dạy học ở nhà trường phổ thông hiện nay, ngoài việc tổ chức dạy học


23

ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực trong giờ chính khóa, giáo
viên có thể tổ chức trong các giờ dạy học tự chọn, hoạt động ngoại khóa, hoạt động
ngoài giờ lên lớp, các câu lạc bộ khoa học,…Do đặc trưng mở và định hướng thực
tiễn nên tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực
nên có thể áp dụng cho tất cả các nội dung kiến thức, có nhiều ứng dụng trong thực
tiễn và các nội dung mang tính thực hành.
2. Những kết quả đạt đƣợc của đề tài
Đối chiếu với mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu, luận án đã đạt được kết quả
sau:
- Tìm hiểu được thực trạng dạy học ĐLĐP ở các trường THPT trên địa bàn
tỉnh Tây Ninh. Phân tích nguyên nhân thực trạng để tìm ra những thuận lợi và khó
khăn của việc tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh vận dụng vào thực tiễn dạy học.

Trên cơ sở đó đề xuất được phương pháp tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo
định hướng phát triển năng lực.
- Hệ thống hóa và sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tổ chức dạy học
ĐLĐP theo định hướng phát triển năng lực, lấy học sinhlàm trung tâm và dạy học
tích cực. Chỉ ra được sự phù hợp của việc tổ chức dạy học ĐLĐP theo định hướng
phát triển năng lực với chiến lược đổi mới phương pháp dạy học và thực tiễn dạy học
ĐLĐP ở trường THPT .
- Xác định các nguyên tắc, yêu cầu cơ bản, quy trình tổ chức dạy học tỉnh Tây
Ninh theo định hướng phát triển năng lực.
- Biên soạn được tài liệu giảng dạy ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát
triển năng lực, xây dựng được tiến trình tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh phù hợp
với tình hình thực tiễn dạy học ĐLĐP. Trong đó có phân chia rõ hoạt động của giáo
viên và của học sinh trong mỗi giai đoạn của tiến trình.
- Thiết kế được bài học và hoạt động dạy học tiêu biểu để tổ chức dạy học Địa
lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực.
- Tổ chức một số thực nghiệm sư phạm cơ bản để đánh giá tính khả thi, tính
hiệu quả và tính đổi mới của việc tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh theo định
hướng phát triển năng lực. Phân tích các đặc trưng của hoạt động sáng tạo trong
nghiên cứu khoa học, trong học tập ĐLĐP và đặc điểm của phương pháp dạy học tích
cực từ đó đề xuất các phương pháp phát huy tính năng động, năng lực sáng tạo và
hợp tác của học sinh trong dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh. Thiết kế được bảng tiêu chí
đánh giá theo thang điểm quá trình Rubri để đánh giá kết quả học tập của học sinh
trong tiến trình tổ chức dạy học ĐLĐP tỉnh Tây Ninh. Tiến hành thực nghiệm sư
phạm thành công tại tại 6 trường THPT (3 trường thành thị, 3 trường nông thôn) trên
địa bàn tỉnh Tây Ninh. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm để khẳng định rằng
giả thuyết khoa học của đề tài “Tổ chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh
theo định hướng phát triển năng lực” là đúng đắn.
3. Những hạn chế của đề tài
Bên cạnh những kết quả đạt được ở trên, đề tài vẫn còn tồn tại những hạn chế sau:
- Phạm vi thực nghiệm sư phạm chưa được nhiều trường.

- Chưa có sự phối hợp giữa các lực lượng xã hội vào quá trình tổ chức dạy học
Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh (chưa có chuyên gia, ban ngành, đoàn thể nào tình


24

nguyện hỗ trợ học sinh thực hiện).
Những hạn chế trên đây của đề tài có thể là những gợi ý để các tác giả tiếp theo
nghiên cứu về tổ chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát
triển năng lực cụ thể là:
- Cần mở rộng phạm vi thực nghiệm sư phạm việc về tổ chức dạy học Địa lí
địa phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực ở nhiều trường và
nhiều địa phương hơn nữa.
- Cần thực hiện xã hội hóa giáo dục trên phương diện trợ giúp, tư vấn thông tin
cho học sinh từ phía các chuyên gia uy tín trong xã hội cũng như các cơ quan, ban
ngành trên địa bàn trường học có tổ chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh.
4. Đề xuất – khuyến nghị
Kết quả nghiên cứu cho thấy việc tổ chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Tây
Ninh theo định hướng phát triển năng lực tạo cơ hội rất tốt cho hoc sinh vận dụng
kiến thức để giải quyết các vấn đề gắn với thực tiễn, qua đó đào sâu, mở rộng kiến
thức. Giúp học sinh rèn luyện tính năng động, bồi dưỡng năng lực sáng tạo và hợp
tác, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực quản lí thời gian,…là các nền
tảng cơ bản góp phần vào sự thành công của học sinh khi học tiếp lên bậc Cao đẳng,
Đại học hoặc trong công việc sau này. Mặt khác, tổ chức dạy học Địa lí địa phương
tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực còn giúp học sinh có được hứng
thú trong học tập Địa lí, đem đến cho học sinh sự tự tin và niềm vui từ sự thành công.
Do đó chúng tôi đề xuất những kiến nghị sau:
- Tổ chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển
năng lực đem lại nhiều lợi ích cho học sinh và làm phong phú thêm các phương pháp
dạy học tích cực vì thế cần đẩy mạnh việc triển khai đại trà vào quá trình dạy học ở

các trường phổ thông nói chung và các trường THPT tỉnh Tây Ninh nói riêng.
- Sử dụng các kết quả nghiên cứu về việc tổ chức dạy học Địa lí địa phương
tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực sát với thực tiến địa phương trong
các đợt tập huấn cho giáo viên phổ thông, giúp giáo viên dễ dàng hình dung và vận
dụng vào dạy học.
- Cần có những quy định cụ thể về việc áp dụng tổ chức dạy học Địa lí địa
phương tỉnh Tây Ninh theo định hướng phát triển năng lực ở các trường phổ thông
(như thời lượng, nội dung kiến thức,…) tạo cơ sở pháp lí cho giáo viên và tổ bộ môn
triển khai thực hiện.
- Cần tạo điều kiện để giáo viên tiếp cận thức lí luận và thực tiễn về tổ chức
dạy học Địa lí địa phương theo định hướng phát triển năng lực trực tiếp từ các nhà
nghiên cứu, các chuyên gia về phương pháp dạy học nhằm tăng cường tính hiệu quả.
- Cần có sự liên kết giữa các giáo viên trong nhà trường để tổ chức các hoạt
động dạy học Địa lí địa phương quy mô hơn, trong đó có sự phối hợp giữa giáo viên
và học sinh, giữa học sinh với học sinh nhằm thực hiện tốt dạy học Địa lí địa phương
tỉnh Tây Ninh.