Giáo án Ngữ văn10

Giáo án Giảng văn 10
tiếT 1 - 2
Nhìn chung nền văn học việt
nam qua các thời kỳ lịch sử
Ngày soạn : 04/09/2005
Ngày giảng : .............
I - Mục đích yêu cầu: Giúp học sinh hiẻu đợc
- Khái quát nền văn học Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử từ thế
kỷ X 1975 ( Cung cấp các kiến thức cơ bản )
- Những nhận định tổng quát về toàn bộ nền văn học Việt Nam
trong hơn 10 thế kỷ
II - Kiểm tra bài cũ. Không
III - Bài mới.
Phơng pháp Nội dung
Nền văn học Việt Nam
gồm có mấy bộ phận ,
dố là những bộ phận
nào ?
Em hãy nhớ lại và kể
tên các tác phẩm đã
học ở THCS ?
Hãy phân loại VHDG
và VHViết P.triển từ cổ
chí kim ?
VHDG ra đời từ khi nào ?
Gồm những thể loại nào ?
VHDG do ai sáng tác ?
Em hãy nêu tên các tác
phẩm dã học , gồm cả
Hán và Nôm ?
I - Các thành phần cấu tạo của

nền văn học Việt Nam
Nền văn học Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử
gồm 2 bộ phận lớn phát triển song song đó là :
+ Văn học D.gian ( Còn gọi là văn học truyền khẩu )
+ Văn học Viết ( Còn gọi là văn học thành văn )
1 Văn học dân gian (nằm trong thể loại
văn hoá dân gian )
- Ra đời từ thời viễn cổ và tiếp tục phát triển về sau này
- Thần thoại , sử thi , cổ tích , truyện thơ , truyện cời ,
truyện ngụ ngôn , câu đố , tục ngữ , ca dao , dân ca ,
vè , tuồng , chèo
- Do ngời bình dân sáng tác theo lối truyền miệng ( Sau
này đợc chép lại )
2 Văn học viết
a - Thời kỳ từ TK X đến hết Thế Kỷ XIX
* Gồm cả hai thành phần : Hán và Nôm
- Thành phần chữ Hán : Có thơ và văn xuôi
- Thành phần chữ Nôm : Hầu nh chỉ có thơ
- Do những tri thức tài hoa sáng tạo nên , nó đóng
Giảng văn 10 Phạm Bá Trung
1
Văn học Viết do ai sáng
tác ?
Viết bằng loại chữ nào ?
Đối tợng nghiên cứu của
lịch sử xã hội là gì ?
Đối tợng nghiên cứu
của LSVH là gì ?
Theo quan niệm nói
trên, LSVH từ TK X

1975 đợc chia làm 3
thời kỳ lớn :
Gồm các bộ phận nào ?
do ai sáng tác ?
Dùng chữ gì ?
vai trò chủ đạo và thể hiện những nội dung chính
của diện mạo văn học
B Văn học viết từ đầu thế kỷ XX về sau :
- Chỉ có một thành phần là chữ quốc ngữ ( tuy nhiên
vẫn có một số tác phẩm viết bằng tiếng Hán và tiềng
Pháp , nhng không nhiều )
+ Chữ quốc ngữ đợc ghi âm bằng chữ cái la tinh
3 - Mối quan hệ giữa văn học dân gian và
văn học viết
- Hai bộ phận này luôn có tác động qua lại
- Khi những tinh hoa của hai bộ phận này kết tinh lại ở
những cá tính nào đó , trong những điều kiện lich sử
nhất định thì đất nớc lại chứng kiến sự xuất hiện những
thiên tài văn học với những áng văn bất hủ
Ii - Các thời kỳ phát triển
1 Phân biệt lịch sử văn học với các môn
lịch sử khác
- Đối tợng nghiên cứu của lich sử xã hội , lịch sử chính
trị là những sự kiện xã hội , chính trị
VD :
- Đối tợng nghiên cứu của lịch sử văn học là
những sự kiện văn học
VD : Sự kiện văn học trớc và sau cách mạng tháng
8/1945 , 1954 , 1975
+ Sự kiện xã hội chính trị ccó tác động to lớn và sâu sắc

tới các sự kiện văn học
VD : Thơ Tú Xơng ; tắt đèn của Ngô Tất Tố ; Bớc
đờng cùng của Nguyễn Công Hoan ; tho Tố Hữu ,
văn chơng chống Pháp , chống Mĩ
- Tuy nhiên không thể đồng nhất lịch sử xã hội
chính trị với lịch sử văn học
-
2 - Lịch sử văn học Việt Nam từ thế kỷ
X đến 1975 đ ợc chia làm 3 thời kỳ lớn
a - Từ thế kỷ X đến hết thế kỷ XIX
Văn học VN phát triển dới các triều đại phong kiến
gồm 02 bộ phận là : Văn học dân gian và văn học viết
của tri thức :
( Gồm nhà s , vua , quan , tớng lĩnh ,nhà nho s.tác )
- Đợc dùng 02 loại chữ là Hán và Nôm
Về sau phần Nôm chiếm u thế hơn
Giảng văn 10 Phạm Bá Trung
2
Em hãy nêu tên một vài
tác phẩm trớc và sau
1858 ?
Thời kỳ này , VH có
những đặc điểm gì ?
T.Kỳ này có những đặc
điểm gì ?
VH T.kỳ này do ai lãnh
đạo ?
- Trớc và sau mốc 1858 văn học chỉ khác nhau về
nội dung , đề tài chứ không khác nhau về quan
điểm thẩm mĩ .

VD :
Thơ tả cảnh của bà Huyện Thanh Quan( Trớc 1858)
Thơ tả cảnh của Nguyễn Khuyến ( Sau 1858)
B Thời kỳ từ đầu thế kỷ XX đến cách
mạng T8/1945
Có nhiều thay đổi lớn vì ảnh hởng của nền văn hoá ph-
ơng tây :
- T tởng văn hoá phơng tây ngày càng ảnh hởng
sâu sắc qua tầng lớp tri thức Tây học
- Nghề in đợc phát triển
- Chữ quốc ngữ đợc phổ cập rộng rãi
- Nhiều cuộc cách tân sâu sắc về các hình thức ,
thể loại với tốc độ phát triển nhanh
- Hình thành nhiều trờng phái với nhiều xu hớng
khác khau
Tình hình văn học thời kỳ này rất phức tạp
C Thời kỳ sau cách mạng tháng 8 / 1945
đến nay (1975)
Vừa chống Pháp vừa chống Mĩ
- Do Đảng lãnh đạo và theo sát đờng lối của Đảng
- Văn học thời kỳ này thống nhất về hệ t tởng và
hớng vào nhân dân lao động
Nêu dẫn chứng và phân tích một số tác phẩm
- Ra đời thời kỳ kháng chiến chống Pháp
VD Đồng chí( Chính Hữu) Hoan hô chiến sĩ Điện
Biên (Tố Hữu)
- Thời kỳ khôi phục kinh tế ở miền bắc
VD : Đoàn thuyền đánh cá (Huy Cận)
- Thời kỳ kháng chiến chống mĩ :
VD : Tiểu đội xe không kính (Phạm Tiến Duật)

III Mấy nét đặc sắc truyền
thống của nền văn học Việt Nam
- Lịch sử văn học của một dân tộc là lịch sử tâm
hồn của dân tộc ấy
- Dân tộc ta có một lòng nồng nàn yêu nớc , trớc
nạn ngoại xâm tinh thần ấy đợc biểu hiện qua
những áng văn sôi nổi , tinh thần quyết chiến và
những hiện tợng anh hùng cứu nớc
- Bên cạnh đó VHVN đợc gắn bó từ quá trình lao
động sản xuất
+ Phần VHDG : ( Thánh Gióng ; Mị Châu Trọng
Giảng văn 10 Phạm Bá Trung
3
GV :Chọn , thuyết trình
,phân tích một số tác
phẩm để minh hoạ cho
các yếu tố trên .
Thuỷ ; Tấm cám)
+Phần văn học viết: ( Bình Ngô đại cáo ; Truyện Kiều
)
+ Thời kỳ đầu thế kỷ XX CM T8 1945 và sau cách
mạng ( NKTT- Hồ Chí Minh ; Tố Hữu ; Nguyễn
Thi ; Xuân Quỳnh ; Anh Đức )
Sống trong khó khăn , vất vả , hoàn cảnh thực tế
khắc nghiệt , nên một số tác phẩm lớn , tiêu biểu
của dân tộc trong quá khứ , chủ yếu viết về cái buồn
, nỗi đau của những kiếp ngời chịu nhiều bất hạnh
IV - Củng cố
Trong quá trình giảng , nên đa ra những dẫn chứng phù hợp .
V Tổng kết dặn dò Rút kinh nghiệm .

Dặn : Soạn và chuẩn bị bài Đại cơng vê văn học dân gian
_________________
tiếT 5 6

Đại cơng về văn học dân gian
Ngày soạn : 04/09/2005
Ngày giảng : .............
I - Mục đích yêu cầu: Giúp học sinh hiểu đợc
Cung cấp cho học sinh hiểu biết có hệ thống về những đặc điểm
cơ bản của văn học dân gian , những đặc điểm về lịch sử phát sinh và
phát triển , về sáng tác , về cách thức sáng tác và lu truyền về nội dung
và nghệ thuật của văn học dân gian .
II - Kiểm tra bài cũ.
- Bằng kiến thức đã học , em hãy cho biết VHGD là gì ?
- Hãy kể tên một số tác phẩm thuộc phần VHDG ?
- Hãy đọc thuộc lòng một số câu ca dao , tục ngữ hoặc
kể một câu chuyện thuộc phần VHDG ?
III - Bài mới.
Phơng pháp Nội dung
Giảng văn 10 Phạm Bá Trung
4
GV :Nên giải thích một
số thuật ngữ
( Nếu thời gian cho
phép )
Vănhọc dân gian ra đời
từ khi nào ? Quá trình
phát triển ra sao ?
GV : VHDG truyền
miệng ra đời từ thời cổ

xa và vẫn tiếp tục phát
triển trong các tầng lớp
bình dân thời kỳ xã hội
có gia cấp , khi đã có
chữ viết và văn học viết
.
Vì sao lại VHDG lại
mang tính vô danh và
dị bản ?
Thuật ngữ : Phônclo ( Folklore )
Là : Văn học nghệ thuật và những truyền thống dân
gian của một dân tộc ( tơng đơng với thuật ngữ văn
hoá dân gian )
Thuật ngữ : Vhọc DG , VH Bình dân , VH Truyền
miệng : Có nội dung tơng đơng , vì chúng đợc dùng
để chỉ nhũng tác phẩm tác phẩm VHDG nh thần
tjhoại , truyền thuyết , cổ tích
Thuật ngữ : văn nghệ dân gian : Có nội dung rộng
hơn
Thuật ngữ văn hoá dân gian : Còn có nội dung rộng
hơn nữa .

I Văn học dân gian là sáng tác
văn học của quần chúng nhân dân
( Sự phát sinh , phát triển của VHDG và ngời
sáng tác )
1 - Sự phát sinh và phát triển của VHDG
- Dòng văn học này ra đơì từ thời kỳ công xã nguyên
thuỷ ( Là thời kỳ mà trình độ phát triẻn kinh tế , xã hội
t duy của con ngời còn thấp ) cách cảm , cánh nghĩ của

con ngời thời kỳ này khác với chúng ta hiện nay .
Chẳng hạn : Ngày nay những câu chuyện thần thoại
chỉ là hoang đờng , thì họ lại cho là có thực
Quá trình truyền miệng từ đời này sang đời khác vẫn
tồn tại và phát triển trong các tầng lớp dới của xã hội
. Gọi là văn học bình dân .
2 Ng ời sáng tác
- Ngời bình dân không có điều kiện đợc hởng thụ
những thành tựu của dòng văn học viết của dân tộc ,
họ cần tiếp tục tự cung , tự cấp những sáng tác của
mình cho nhu cầu nghệ thuật của mình .
- VHDG do truyền miệng nên có khả năng truyền bá
đợc những nội dung phản kháng , chống đối giai cấp
thống trị
II VHDG là những sáng tác vô
danh , truyền miệng ( Cách thức sáng tác
và lu truyền của VHDG )
1 Tính vô danh và tính dị bản
Thay cách gọi tính tập thể bằng tính vô danh , vì vô
danh là không có ngời sáng tác , không thể hiện các
tính của ngời sáng tác, không thể hiện cá tính của ngời
Giảng văn 10 Phạm Bá Trung
5
GV giải thích cụm từ
Dị bản
VD: Khi ca dao nói về
thân phận ngời phụ nữ
thờng bắt đầu bằng:
Thân em
3 phần này kiến thức đã

ghi cụ thể trong SGK ,
GV chỉ cần giảng lại ,
có minh hoạ , bổ sung .
sáng tác .
Tác phẩm VHDG không thể hiện cá tính của ngời sáng
tác .
Mới đầu có thể do một ngời sáng tác , qua quá trình lu
truyền đã đợc sửa đổi , thêm bớt bởi nhiều ngời khác .
- Văn học dân gian đợc truyền lại bằng trí nhớ , truyền
miệng do vậy không thể giữ nguyên vẹn qua nhiều thế
hệ , nhiều địa phơng khác nhau đã bị thay đổi ít nhiều
gọi là dị bản ( Những bản khác nhau của cùng một
tác phẩm )
VD : SGV Trang 17 Phân tích
2 Chính vì tính vô danh và tính truyền miệng nên
hai đặc điểm quan trọng :
a ) Đặc điểm 1 : Sự mờ dần đi , xoá bỏ những nét cá
tính của từng cá nhân , chỉ giữ lại những gì là chung
cho cả cộng đồng loài ngời .
Là tiếng nói chung cho cả cộng đồng loài ngời .
b ) Đặc điểm 2 : Sự bắt chớc , rập khuôn lại một nhân
vật , tình tiết , hình ảnh . Trong VHDG là điều tự
nhiên .
VD : SGK Tr 18
VHDG không phải là tiếng nói chung cho cả cộng
đồng , mà là tiếng nói cho cả nhân loại .
III những đặc điểm về ngôn ngữ và ph ơng pháp
nghệ thuật của văn học dân gian
IV Vị trí của văn học dân gian trong đời sống văn
hoá và trong lịch sử văn học dân tộc

V Những thể loại chính của văn học dân gian việt
nam
IV - Củng cố
V - Tổng kết dặn dò Rút kinh nghiệm .
Học bài cũ , và chuẩn bị bài Khái quát về sử thi
tiếT 11
Giảng văn 10 Phạm Bá Trung
6
khái quát về sử thi
Ngày soạn : 15/09/2005
Ngày giảng : .............
I - Mục đích yêu cầu: Giúp học sinh hiểu đợc
- Những nét đực trng cơ bản của thể loại sử thi
- Phân tích một số tác phẩm sử thi của các dân tộc thiểu số
- Nắm đợc một số nét chính của nghệ thuật sử thi
II - Kiểm tra bài cũ.

III - Bài mới.
Phơng pháp Nội dung
Sử thi là gì ?
Có 2 loại sử thi
Phân biệt nh thế nào ?
Có một số nội dung sau
:
Ngoài ra còn ca ngợi
1 - Định nghĩa
Sử thi dân gian là những sáng tác tự sự dài bừng văn
vần hoặc văn xuôi .
Kết hợp với văn vần
Nội dung kể lại những sự kiện quan trọng có ý nghĩa

đối với toàn thể cộng đồng .
- Những thiên sử thi cổ đại thờng đợc nhắc đến trên thế
giới là Iliát và Ôđixê của Hilạp , Mahabharata và
Ramayana của ấn Độ
2 Phân biệt sử thi thần thoại và sử thi anh hùng
- Sử thi thần thoại : Khi chế độ cộng sản nguyên thỷ tan
rã , thần thoại không còn nữa , một loại nghệ thuật mới
ra đời , đó là sử thi thần thoại , sử thi thần thoại hệ
thống hoá các vị thần còn tản mạn thành một pho sử để
giải thích sự hình thành vũ trụ và đời sống con ngời
VD : Đẻ đất đẻ nớc của dân tộc Mờng
- Sử thi anh hùng ( Anh hùng ca ) kể về những chiến
công của những ngời anh hùng , đại biểu cho sức mạnh
và trí tuệ của cả cộng đồng .
VD : Đam San , Xinh Nhã của các dân tộc thiểu số ở
Tây Nguyên
Các dân tộc thiểu số không dùng khái niệm sử thi mà
gọi tác phẩm đó là Mo (Mờng) , Khan ( Ê Đê ) , Hơ
mon ( Ba na) Hơ ri ( Gia Rai )
3 Một số nội dung chính của sử thi
a ) Sử thi là pho lịch sử lớn về sự hình thành xã hội thời
viễn cổ , tiêu biểu là sử thi Đẻ đất đẻ nớc
Công cuộc tìm đất , tìm nớc , tìm lữa , tìm gia súc , tìm
cơm ăn , áo mặc , và xây dựng bản Mờng là cả một quá
trình con ngời vật lộn với thiên nhiên khắc nghiệt để
Giảng văn 10 Phạm Bá Trung
7
những ngời nào trong
xã hội ?
tồn tại và phát triển .

b) Ca ngợi những ngời anh hùng có sức mạnh tài năng
và vẻ đẹp phi thờng , lập nên những chién công kỳ
diệu .
c ) Sử thi đề cao sức mạnh của toàn thể cộng đồng
trong buổi đầu xây dựng đại bàn c trú .
- Sử thi xây dựng những nhân vật anh hùng nhng không
nhằm đề cao cá nhân cụ thể nào , mà chính là nhằm đề
cao , kể cả sự phóng đại sức mạnh cộng đồng trong
buổi đầu xây dựng đất nớc , những cảnh đi lại tấp nập
đông vui trong Đam San , Xinh Nhã
Là niềm tự hào chung của cả cộng đồng
4 Một số nét nghệ thuật của sử thi
Dung lợng tác phẩm đồ sộ , kết cấu trùng điệp , chia
thành chơng , khúc , văn xuôi , văn vần xen kẽ ngôn
ngữ trang trọng , giàu hình ảnh so sánh , nghệ thuật
phóng đại , tơng phản , tợng trng , tạo cho các tác phảm
sử thi một giọng điệu vừa hùng tráng , vừa hào hứng ,
lôi cuốn ngời đọc , từ một tiếng chim vỗ cánh , tiếng
ngọn thác đổ , xen tiếng nhạc cồng chiêng tạo nên
nhũng gia điệu vừa hùng tráng , vừa thiết tha .

IV - Củng cố
Nên đa thêm những câu hỏi trong quá trình giảng
V - Tổng kết dặn dò Rút kinh nghiệm .
Soạn và chuẩn bị Đi bắt nữ thần mặt trời
tiếT 12 13
Giảng văn 10 Phạm Bá Trung
8
đi bắt nữ thần mặt trời
( Trích : S thi Đam Sam )

Ngày soạn : /2005
Ngày giảng : .............
I - Mục đích yêu cầu: Giúp học sinh hiểu đợc
- Nội dung khái quát về s tthi và st thi Đam San
- ý nghĩa của đoạn trích Đi bắt nữ thần mặt trời
- Nững nét chung của nghệ thuật sử thiqua đoạn trích Đi bắt nữ
thần mặt trời
II - Kiểm tra bài cũ.
Nêu những hiểu biết về sử thi ?
III - Bài mới.
Phơng pháp Nội dung
H/s đọc phần tiểu dẫn
Nội dung chủ yếu của
tác phẩm là gì ?
Đoạn trích thuộc hồi
mấy của tác phẩm ?
Sức mạnh của Đam San
đợc thể hiện nh thế nào
A- Những nét chung về sử thi đam san
1 Cốt truyện :
Xem phần Tiểu dẫn SGK trang 25
2 Nội dung chủ yếu
a- Nhân vật trong sử thi Đam San là ngời anh hùng
Đam San , ngời kết tinh những tài năng phi thờng của
cả cộng đồng , có hoạt động thần kỳ nh nhân vật thần
thoại đó là tù trởng của các tù trởng .
b - Đam San có những chiến công với những khát
vọng tiêu biẻu cho sức mạnh của cả cộng đồng :
- Đánh bại kẻ thù đến cớp vợ , phá hoại buôn làng , sau
chiến thắng , buôn làng của ngời anh hùng mạnh và

giàu lên .
- Lao động , xây dựng và phát triển buôn làng với sức
mạnh thần kỳ về thể chất
B - Đoạn trích Đi bắt nữ thần mặt
trời
1 Vị trí đoạn trích :
Đoạn trích thuộc hồi 7 của sử thi Đam San , là một
trong những hồi hay nhất của tác phẩm , sau khi Đam
San đánh bại nhiều tù trỏng hung bạo , chặt đổ cây thần
Smuk
Chàng tiếp tục đi bắt nữ thần mặt trời , để mong đạt đợc
những ớc mơ táo bạo : Chinh phục thiên nhiên khắc
nghiệt , mở rộng địa bàn c trú , tạo nên sức mạnh cha
từng có của cộng đồng .
2 Phân tích
a Những đặc điểm anh hùng của nhân vật Đam
San
- Đây là một trong những đặc điểm nổi bật của nhân
Giảng văn 10 Phạm Bá Trung
9