Tổ chức hoạt động dạy học theo phương pháp thiết kế tình huống bài các tư thế, động tác cơ bản vận động trên chiến trường cho học sinh lớp 12 trung học phổ thông ngọc tảo

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG HÀ NỘI 2


ĐỖ THỊ HOA

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC THEO
PHƢƠNG PHÁP THIẾT KẾ TÌNH HUỐNG BÀI
“CÁC TƢ THẾ, ĐỘNG TÁC CƠ BẢN VẬN ĐỘNG
TRÊN CHIẾN TRƢỜNG” CHO HỌC SINH LỚP 12
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGỌC TẢO

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục quốc phòng và an ninh

HÀ NỘI - 2017


TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG HÀ NỘI 2


ĐỖ THỊ HOA

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC THEO
PHƢƠNG PHÁP THIẾT KẾ TÌNH HUỐNG BÀI
“CÁC TƢ THẾ, ĐỘNG TÁC CƠ BẢN VẬN ĐỘNG
TRÊN CHIẾN TRƢỜNG” CHO HỌC SINH LỚP 12
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGỌC TẢO
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục quốc phòng và an ninh

Ngƣời hƣớng dẫn khoá luận

Trung tá: Trần Đức Cƣờng

HÀ NỘI - 2017


LỜI CẢM ƠN
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy Trung tá: Trần Đức Cường –
Phó trưởng khoa kỹ thuật - chiến thuật người đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ hướng
dẫn em hoàn thành khóa luận này.
Em xin chân thành cảm ơn Ban giám đốc và các thầy giáo trong Trung
tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 , các
bạn sinh viên khóa 39 đã động viên tạo điều kiện giúp đỡ để khóa luận của em
được hoàn thành.
Em cũng bày tỏ lời cảm ơn tới gia đình, cũng như bạn bè đã tạo mọi điều
kiện giúp đỡ em hoàn thành khóa luận.
Do điều kiện thời gian nghiên cứu có hạn, bài nghiên cứu không tránh
khỏi những thiếu sót. Em rất mong sự góp ý, phê bình của quý thầy cô để đề tài
hoàn thiện hơn.
Với lòng biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quý báu
đó.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 28 tháng 04 năm 2017
Sinh viên
Đỗ Thị Hoa


LỜI CAM ĐOAN
Em xin cam đoan những nội dung trình bày trong khóa luận là kết quả

nghiên cứu và do sự cố gắng nỗ lực của bản thân.
Nội dung khóa luận tốt nghiệp này không trùng với các kết quả nghiên
cứu của tác giả khác. Nếu sai em xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Hà Nội, ngày 28 tháng 04 năm 2017
Sinh viên
Đỗ Thị Hoa


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu.................................................................. 3
4.1. Đối tượng nghiên cứu. .................................................................................. 3
4.2. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................... 3
5. Phƣơng pháp nghiên cứu 3
5.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận ................................................................. 3
5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn ............................................................. 4
5.3. Phương pháp đối chiếu kết quả và so sánh ................................................. 5
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ........................................................................ 5
6.1.Ý nghĩa khoa học............................................................................................. 5
6.2.Ý nghĩa thực tiễn ............................................................................................ 5
7. Kết cấu khóa luận ............................................................................................ 5
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO PHƢƠNG PHÁP
THIẾT KẾ TÌNH HUỐNG ............................................................................... 6
1.1. Một số khái niệm liên quan ......................................................................... 6
1.1.1. Hoạt động dạy học ...................................................................................... 6
1.1.2. Hoạt động dạy học cho học sinh trung học phổ thông ............................ 6

1.1.3. Tổ chức hoạt động dạy học cho học sinh trung học phổ thông .............. 6
1.1.4. Phương pháp thiết kế tình huống .............................................................. 7
1. 2. Nội dung cơ bản của phƣơng pháp thiết kế tình huống .......................... 8


1.2.1. Ưu điểm....................................................................................................... 8
1.2.2. Nhược điểm ................................................................................................ 9
1.2.3. Nguyên tắc thiết kế tình huống ............................................................... 10
1.2.4. Quy trình thiết kế tình huống .................................................................. 12
Tiểu kết chƣơng 1............................................................................................. . 15
Chƣơng 2. THỰC TIỄN GIẢNG DẠY BÀI “CÁC TƢ THẾ, ĐỘNG TÁC
CƠ BẢN VẬN ĐỘNG TRÊN CHIẾN TRƢỜNG” CHO HỌC SINH LỚP
12 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGỌC TẢO .............................................. 16
2.1. Thực tiễn giảng dạy bài “Các tƣ thế, động tác cơ bản vận động trên
chiến trƣờng” trong các nhà trƣờng trung học phổ thông hiện nay ............ 16
2.1.1. Đối với nhà trường ................................................................................... 16
2.1.2. Đối với giáo viên ....................................................................................... 18
2.1.3. Đối với học sinh ........................................................................................ 19
2.2. Thực tiễn giảng dạy bài “Các tƣ thế, động tác cơ bản vận động trên
chiến trƣờng” cho học sinh lớp 12 Trung học phổ thông Ngọc Tảo ............. 20
2.2.1. Đối với nhà trường ................................................................................... 20
2.2.2. Đối với giáo viên ....................................................................................... 22
2.3. Ƣu, nhƣợc điểm của phƣơng pháp giảng dạy truyền thống trong
bài học.................................................................................................................. 23
2.3.1. Ưu điểm ..................................................................................................... 23
2.3.2. Nhược điểm .............................................................................................. 23
2.4. Hình thức tổ chức học tập và luyện tập ................................................... 24
Tiểu kết chƣơng 2.............................................................................................. 25
Chƣơng 3. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC THEO PHƢƠNG PHÁP
THIẾT KẾ TÌNH HUỐNG BÀI “CÁC TƢ THẾ, ĐỘNG TÁC CƠ BẢN

VẬN ĐỘNG TRÊN CHIẾN TRƢỜNG” CHO HỌC SINH LỚP 12 TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG NGỌC TẢO .................................................................. 26
3.1. Hoạt động dạy - học trong bài “Các tƣ thế, động tác cơ bản vận động
trên chiến trƣờng” chƣơng trình lớp 12 trung học phổ thông Ngọc Tảo ..... 26
3.1.1. Hoạt động dạy ........................................................................................... 26
3.1.2. Hoạt động học .......................................................................................... 26
3.2. Xây dựng tình huống tổ chức hoạt động dạy – học cho học sinh bài “Các
tƣ thế, động tác cơ bản vận động trên chiến trƣờng” chƣơng trình lớp 12
Trung học phổ thông ......................................................................................... 27
3.2.1. Lý luận dạy học chung đối với bài “Các tư thế, động các cơ bản vận
động trên chiến trường” chương trình lớp 12 Trung học phổ thông ............. 27
3.2.2. Xây dựng tình huống trong giảng dạy “Các tƣ thế, động tác cơ bản
vận động trên chiến trƣờng” cho học sinh lớp 12 Trung học phổ thông
Ngọc Tảo ............................................................................................................. 38
3.3.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm ........................................................ 49
3.3.2. Nội dung thực nghiệm ............................................................................. 49
Tiểu kết chƣơng 3............................................................................................. . 54
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................... 55
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 57


DANH MỤC BẢNG BIỂU

Trang
Bảng 1: Kết quả kiểm tra của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng sau

51

khi thực nghiệm tại trường Trung học phổ thông Ngọc Tảo.
Phụ lục 1: Tiêu chí đánh giá kết quả học tập nội dung các tư thế động

58

tác cơ bản vận động trên chiến trường.
Phụ lục 2: Bảng câu hỏi phỏng vấn giáo viên giảng dạy bộ môn giáo 59-60
dục quốc phòng và an ninh trường trung học phổ thông Ngọc Tảo
Phụ lục 3: Bảng phân tích kết quả khảo sát học sinh khối 12 trường 61-62
trung học phổ thông Ngọc Tảo trước và sau khi giáo viên tổ chức hoạt
động dạy – học theo phương pháp thiết kế tình huống bài “các tư thế,
động tác cơ bản vận động trên chiến trường”


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục quốc phòng và an ninh là một bộ phận của nền giáo dục quốc
dân, thống nhất nhận thức về nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc, xây dựng con người mới
xã hội chủ nghĩa có sự phát triển toàn diện cả về thể chất và tinh thần. Việc nâng
cao chất lượng giảng dạy bộ môn Giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh
là nhiệm vụ hết sức quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân, góp phần bồi
dưỡng cho thế hệ trẻ những kiến thức cơ bản về đường lối quân sự, quốc phòng
của Đảng, Nhà nước ta và kỹ năng quân sự để sẵn sàng tham gia lực lượng vũ
trang khi cần thiết, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình
mới.
Giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh trung học phổ thông là
nhiệm vụ rất quan trọng, cấp bách trong chiến lược đào tạo con người mới xã hội
chủ nghĩa, nhằm giáo dục cho thế hệ trẻ nói chung, học sinh nói riêng và lòng
yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, ý thức tổ chức kỉ luật, tinh thần tập thể, tư duy
và kiến thức quân sự, chuẩn bị nhân lực và đào tạo nhân tài cho nhiệm vụ bảo vệ

tổ quốc là một trong những nội dung giáo dục toàn diện trong nhà trường, góp
phần hình thành nhân cách con người mới xã hội chủ nghĩa. Mặt khác, đối với
giáo viên tham gia giảng dạy bộ môn Giáo dục quốc phòng và an ninh, công việc
giảng dạy phải gắn liền với nghiên cứu khoa học. Đây là con đường ngắn nhất để
không ngừng tích lũy kiến thức, nâng cao trình độ, gọt sắc tư duy, góp phần tìm
ra hình thức, biện pháp thích hợp để truyền đạt tri thức tới người học.
Sau nhiều năm học tập bộ môn Giáo dục quốc phòng và an ninh theo
phương pháp truyền thống, bản thân em nhận thấy trong một tiết dạy giáo viên

1


phải chuyển tải nhiều kiến thức đồng thời phân chia thời gian học lý thuyết cũng
như thực hành phải hợp lý khoa học mới giải quyết được hết trọng tâm nội dung
bài dạy. Mặt khác, không để học sinh học phần lí thuyết cũng như thực hành một
cách thờ ơ, xem thường và cũng tránh sự nhàm chán trong tập luyện đó là yếu tố
chủ quan, đòi hỏi giáo viên vận dụng phát huy tốt việc đổi mới phương pháp
giảng dạy. Cần lưu ý rằng, để phục vụ đắc lực cho việc nâng cao chất lượng
giảng dạy, hướng nghiên cứu của giáo viên Giáo dục quốc phòng và an ninh nên
tập trung trực tiếp vào nội dung kiến thức môn học hay những yếu tố tham gia
vào quá trình dạy và học như: Đổi mới phương pháp giảng dạy, đổi mới cách
thức tổ chức các hoạt động trong nội dung chương trình học tập... Đổi mới mạnh
mẽ sâu rộng phương pháp dạy và học, phương pháp kiểm tra đánh giá: Giáo viên
cần đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực hóa hơn nữa trong quá
trình học tập của học sinh, phải tạo ra cho học sinh có hứng thú trong quá trình
học tập và tự giác, tích cực tham khảo tài liệu, chủ động nắm bắt nội dung môn
học, nhằm hiểu sâu hơn nữa kiến thức. Đồng thời, cần cải tiến phương pháp học
tập của học sinh, bởi hoạt động của giáo viên trên lớp đã bao hàm hoạt động của
học sinh cũng như hoạt động học của học sinh luôn chứa đựng vai trò giảng dạy
của giáo viên. Để dự báo năng lực học tập, tự giáo dục của học sinh, năng lực

giảng dạy của giáo viên, từ đó điều chỉnh, cải tiến cách thức học tập của học
sinh, phương pháp giảng dạy của giáo viên. Có như vậy, chúng ta mới thực sự
biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo.
Tuy nhiên, trong thực tế để thực hiện tốt các bài tập thực hành trên chiến
trường, thì đầu tiên ta phải thực hiện tốt các bài tập cơ bản, các tư thế, động tác
cơ bản vận động trên chiến trường. Vì vậy, để học sinh tiếp cận với các tư thế
động tác được thực tế hơn, hứng thú hơn và hiểu sâu hơn em đã nghiên cứu đề

2


tài “Tổ chức hoạt động dạy – học theo phƣơng pháp thiết kế tình huống bài
“Các tƣ thế, động tác cơ bản vận động trên chiến trƣờng” cho học sinh lớp
12 Trung học phổ thông Ngọc Tảo.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài em nghiên cứu với mục đích chỉ ra các mặt còn hạn chế trong
phương pháp dạy - học trong bài “Các tƣ thế, động tác cơ bản vận động trên
chiến trƣờng” và tổ chức hoạt động dạy – học theo phương pháp thiết kế tình
huống vào trong bài giảng nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học, làm cho bài
giảng sinh động thu hút học sinh và đạt kết quả cao.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Chỉ ra các mặt hạn chế trong cách thức giảng dạy truyền thống của các
giáo viên trong giảng dạy bộ môn Giáo dục quốc phòng và an ninh trong bài
“Các tƣ thế, động tác cơ bản vận động trên chiến trƣờng” và xây dựng tình
huống trong dạy học nhằm nâng cao chất lượng của việc dạy và học.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu.
Tổ chức hoạt động dạy - học theo phương pháp thiết kế tình huống, cụ thể
là trong bài “Các tƣ thế, động tác cơ bản vận động trên chiến trƣờng” đối với
học sinh lớp 12 Trung học phổ thông Ngọc Tảo.

4.2. Phạm vi nghiên cứu
Học sinh khối lớp 12 trường Trung học phổ thông Ngọc Tảo.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu tài liệu giáo trình dạy học, phương pháp dạy học Giáo dục
quốc phòng và an ninh có liên quan đến hình thức tổ chức và phương pháp luyện

3


tập các nội dung thực hành bài “Các tƣ thế, động tác có bản vận động trên
chiến trƣờng” đối với chương trình Giáo dục quốc phòng và an ninh cấp Trung
học phổ thông, từ đó xác định cơ sở lý luận để tổ chức quá trình dạy học nhằm
nâng cao chất lượng môn học.
5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
* Phương pháp điều tra, quan sát, đánh giá
Tiến hành điều tra thực trạng công tác giảng dạy nội dung “Các tƣ thế,
động tác cơ bản vận động trên chiến trƣờng” đối với học sinh lớp 12, ở
trường Trung học phổ thông Ngọc Tảo, bằng các hình thức như dự giờ, phát
phiếu điều tra nhằm thu thập các thông tin nghiên cứu.
* Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Phương pháp thực nghiệm sư phạm tiến hành kiểm chứng, đối chứng
nhằm khẳng định tính khả thi của việc sử dụng tình huống trong bài dạy, các vấn
đề nghiên cứu chỉ có thể thông qua thực tiễn kiểm chứng bằng thực nghiệm sư
phạm mới đủ tin cậy, để giải quyết việc xác định vấn đề cơ sở khoa học hay
không, để hình thức tổ chức và phương pháp dạy học tích cực với nhóm thực
nghiệm.
* Phương pháp sử dụng phiếu hỏi
Phương pháp sử dụng phiếu hỏi để điều tra, lấy ý kiến phản hồi về việc sử
dụng tình huống trong học bài “Các tƣ thế, động tác cơ bản vận động trên

chiến trƣờng”, từ đó thông qua thực tiễn để kiếm chứng, để giải quyết việc xác
định vấn đề có cơ sở khoa học không.

4


5.3. Phương pháp đối chiếu kết quả và so sánh
Phương pháp đối chiếu kết quả và so sánh tiến hành thực nghiệm lấy kết
quả và so sánh khi sử dụng phương pháp cũ và sử dụng cách dạy và học tích cực
hơn để rút ra kết luận.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
6.1.Ý nghĩa khoa học
Thấy được tầm quan trọng của việc tạo tình huống trong tổ chức hoạt động
học tập của học sinh trong bài “Các tƣ thế, động tác cơ bản vận động trên
chiến trƣờng” chương trình lớp 12 Trung học phổ thông.
6.2.Ý nghĩa thực tiễn
Giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách tối ưu, tránh nhàm chán. Sử
dụng tình huống trong giảng dạy giúp kích thích học sinh tập trung vào bài giảng
để học sinh tiếp thu nhanh nhất, giáo viên truyền thụ được nhiều kiến thức nhất,
hiệu quả nhất.
7. Kết cấu khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo khóa luận gồm
3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về tổ chức hoạt động dạy – học cho học sinh
trung học phổ thông theo phương pháp thiết kế tình huống.
Chương 2: Thực tiễn giảng dạy bài “các tư thế, động tác cơ bản vận động
trên chiến trường” cho học sinh lớp 12 Trung học phổ thông Ngọc Tảo.
Chương 3: Tổ chức hoạt động dạy – học theo phương pháp thiết kế tình
huống bài “các tư thế, động tác cơ bản vận động trên chiến trường” cho học sinh
lớp 12 Trung học phổ thông Ngọc Tảo.

5


Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO
PHƢƠNG PHÁP THIẾT KẾ TÌNH HUỐNG
1.1. Một số khái niệm liên quan
1.1.1. Hoạt động dạy học
Hoạt động dạy học là quá trình gồm hai hoạt động thống nhất biện chứng
đó là hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh. Trong đó dưới
sự lãnh đạo, tổ chức, điều khiển của giáo viên, người học tự giác, tích cực tự tổ
chức, tự điều khiển hoạt động học tập của mình nhằm thực hiện những nhiệm vụ
dạy học. Trong quá trình dạy học, hoạt động dạy của giáo viên có vai trò chủ
đạo, hoạt động học của học sinh có vai trò tự giác, chủ động, tích cực. Nếu thiếu
một trong hai hoạt động trên, quá trình dạy học không diễn ra.
1.1.2. Hoạt động dạy học cho học sinh trung học phổ thông
Hoạt động dạy ở trường phổ thông gồm 3 bước:
∙ Bước 1: Thực hiện chương trình dạy học (việc nắm vững chương trình dạy học
là một tiền đề đảm bảo hiệu quả quản lí dạy và học).
∙ Bước 2: Soạn bài, chuẩn bị lên lớp (yêu cầu giáo viên phải nắm vững nội dung
và phương pháp giảng dạy cho học sinh).
∙ Bước 3: Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh (để biết được mức độ
lĩnh hội tri thức của học sinh).
1.1.3. Tổ chức hoạt động dạy học cho học sinh trung học phổ thông
Chính vì bản chất của hoạt động dạy học cần phải dựa vào hai hoạt động
thống nhất biện chứng với hai chủ thể cũng thống nhất biện chứng đó là giáo

6

viên và học sinh, nên tất yếu yêu cầu hoạt động dạy học cần phải có sự logic,
theo một trình tự nhất định, và quan trọng hơn cả đó là phải tổ chức các hoạt
động dạy học khoa học để đạt hiệu quả cao nhất, tránh nhàm chán trong việc tiếp
thu kiến thức cho học sinh.
Tổ chức hoạt động dạy học, giáo viên có thể vận dụng kỹ năng sư phạm
cũng như khả năng truyền đạt vào bài giảng của mình. Trong đó có thể vận dụng
các phương pháp dạy học tích cực nhằm chuyển chủ thể từ giáo viên sang học
sinh, lấy học sinh làm trung tâm - giáo viên là người định hướng. Ví dụ: phương
pháp dạy học nhóm, phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình, phương
pháp giải quyết vấn đề, phương pháp thiết kế tình huống...
1.1.4. Phương pháp thiết kế tình huống
Bản chất của phương pháp thiết kế tình huống là phương pháp tổ chức cho
học sinh thực hành, “làm thử” một số cách ứng xử nào đó trong một tình huống
giả định. Đây là phương pháp nhằm giúp học sinh suy nghĩ sâu sắc về một vấn
đề bằng cách tập trung vào một sự việc cụ thể mà các em vừa thực hiện hoặc
quan sát được. Việc “diễn” không phải là phần chính của phương pháp này mà
điều quan trọng là sự thảo luận sau phần diễn ấy.
Một tình huống trong dạy học tình huống thường có ba phần:
(1) Phần mở đầu: Nêu vắn tắt bối cảnh của các sự kiện trong tình huống.
(2) Phần nội dung: Mô tả diễn biến của các sự kiện trong tình huống (các dữ
kiện).
(3) Các vấn đề, các yêu cầu, các đề nghị cần giải quyết.

7


1. 2. Nội dung cơ bản của phƣơng pháp thiết kế tình huống
1.2.1. Ưu điểm

Phương pháp thiết kế tình huống có những ưu điểm sau:
Thứ nhất: Gắn nội dung dạy học với thực tiễn cuộc sống. Dạy học tình
huống giúp người học có cái nhìn sâu hơn và thực tiễn hơn về vấn đề lí thuyết đã
được học. Thông qua việc xử lí tình huống, người học sẽ có điều kiện để vận
dụng linh hoạt các kiến thức lí thuyết, hiểu rõ và sâu hơn các khái niệm, mở rộng
sự hiểu biết một cách sinh động, hấp dẫn mà không làm nặng nề khối lượng kiến
thức của học sinh.
Thứ hai: Dạy học tình huống giúp cho việc liên kết các lí thuyết rời rạc
của một môn học hoặc nhiều môn học khác nhau. Điều này rất quan trọng, vì
trên thực tế người học được trang bị rất nhiều kiến thức từ nhiều môn học khác
nhau nhưng lại chưa được cung cấp sự liên kết các kiến thức độc lập lại với
nhau. Khi ra thực tiễn cuộc sống, họ cần phải vận dụng tất cả kiến thức liên
ngành để giải quyết.
Thứ ba: Dạy học tình huống góp phần nâng cao tính chủ động sáng tạo
của người học. Khác với việc tiếp thu lí thuyết một cách thụ động, khi được giao
các bài tập tình huống, người học phải chủ động tìm kiếm thông tin, phải chủ
động tư duy, thảo luận - tranh luận trong nhóm hay với giáo viên, tìm hiểu thêm
về lí thuyết, tài liệu tham khảo để đi đến giải pháp.
Thứ tư: Dạy học tình huống góp phần gây hứng thú học tập qua quá trình
tư duy, tranh luận tích cực với các bạn trong nhóm. Đây chính là lúc quá trình
dạy và học tập trung vào học phương pháp học, phương pháp tiếp cận, phân tích
và tìm giải pháp chứ không chỉ giới hạn ở việc học các nội dung cụ thể.

8


Thứ năm: Dạy học tình huống góp phần nâng cao năng lực hợp tác, khả
năng làm việc theo nhóm, kĩ năng phân tích, giải quyết vấn đề, kĩ năng trình bày,
bảo vệ và phản biện ý kiến trước đám đông. Người học biết cách tôn trọng và
lắng nghe ý kiến của người khác để làm cho vốn kiến thức của mình phong phú hơn.

Thứ sáu: Dạy học tình huống giúp cho giáo viên tiếp thu được những kinh
nghiệm và giải pháp mới từ phía học sinh để làm phong phú bài giảng và vốn
sống của bản thân.
1.2.2. Nhược điểm
Bên cạnh nhiều ưu điểm mang lại, nhưng phương pháp này cũng có nhiều
điểm khó khăn.
 Khó khăn về điều kiện dạy học.
Hiện nay, học sinh phải học quá nhiều môn trong một học kì nên không có đủ
thời gian cần thiết cho việc tự nghiên cứu. Khi xây dựng tình huống cần nhiều
vật chất dẫn tới tốn kém tài chính cho khâu chuẩn bị: Mua dụng cụ, hóa chất,
làm phim minh họa...
Cơ sở vật chất và phương tiện học tập chưa được trang bị đầy đủ ở các trường
Trung học phổ thông: Thư viện, sách báo, tạp chí, internet, vũ khí, trang bị,...
nên chưa tạo được điều kiện để mỗi học sinh tự trang bị kiến thức và tìm các
thông tin liên quan trước khi đến lớp. Quá trình dạy học tình huống cần được tổ
chức với số lượng học sinh không quá đông, bàn ghế cơ động để thuận tiện khi
tham gia giải quyết tình huống, làm việc theo nhóm.
 Khó khăn đối với người dạy.
Trên phương diện là chủ thể truyền tải kiến thức, việc áp dụng phương pháp
dạy học tình huống, người dạy gặp những khó khăn nhất định. Cơ bản như:
Phương pháp dạy học tình huống gia tăng khối lượng làm việc của giáo viên. Để

9


có những bài tập tình huống thực tế, giáo viên phải đầu tư thời gian và trí tuệ để
tiếp cận các nguồn thông tin khác nhau và xây dựng tình huống sát với nội dung
của môn học. Đòi hỏi giáo viên phải mất nhiều thời gian chuẩn bị các phương án
giải quyết, tìm ra phương án tối ưu, phải luôn đổi mới luôn cập nhật các thông
tin, kiến thức và kĩ năng mới. Những kĩ năng phức tạp hơn trong giảng dạy, như

cách tổ chức lớp học, bố trí thời lượng, đặt câu hỏi, tổ chức và khuyến khích học
sinh thảo luận, nhận xét, phản biện. Đây thật sự là những thách thức lớn đối với
giáo viên. Như vậy phương pháp này đòi hỏi giáo viên hiểu rõ các đặc điểm của
học sinh và các yếu tố tác động để có sự dẫn dắt điều khiển thích hợp.
 Khó khăn đối với người học.
Khi cách tiếp nhận kiến thức có sự thay đổi, từ bị động sang chủ động, từ
phương pháp truyền thống sang phương pháp tình huống, không chỉ có người
dạy, người học cũng phải đối mặt với những khó khăn đó là phương pháp dạy
học tình huống đòi hỏi người học có tính năng động và khả năng tư duy độc lập
cao, người học phải có sự đam mê, yêu thích kiến thức thật sự chứ không phải
đến lớp chỉ vì nghĩa vụ. Tuy nhiên, do đã quá quen thuộc với cách tiếp thu kiến
thức thụ động (thầy giảng trò ghi chép) nên khi chuyển qua phương pháp mới:
đòi hỏi sự năng động, khả năng tư duy và tính sáng tạo thì một bộ phận học sinh
không thích ứng được. Khi gặp tình huống khó thiếu sự hấp dẫn hay bị lạc
hướng họ dễ nản chí hoặc không nhiệt tình tham gia.
1.2.3. Nguyên tắc thiết kế tình huống
Nguyên tắc là định hướng quan trọng để đạt được mục đích khi thiết kế tình
huống, chính vì vậy, em đề xuất các nguyên tắc xây dựng tình huống như sau:
 Nguyên tắc 1. Tình huống phải gắn với mục đích và nội dung dạy học.

10


Tình huống cần thiết thực, sát với yêu cầu thực tế của mục tiêu bài học, phải
xác định rõ kiến thức trọng tâm của bài để tập trung xây dựng những tình huống
có nội dung thích hợp; chú ý những tính chất điển hình, tiêu biểu, bộc lộ được
bản chất của sự vật, hiện tượng.
 Nguyên tắc 2. Tình huống phải đảm bảo tính chính xác, tính khoa học.
Nội dung và cách thức thực hiện của tình huống phải mang tính đặc trưng của
môn học. Tình huống phải chứa đựng tính mâu thuẫn giữa cái đã biết và cái chưa

biết, có chướng ngại nhận thức buộc học sinh phải cố gắng để vượt qua, làm học
sinh nhận thức sâu hơn, rộng hơn về vấn đề nghiên cứu. Tình huống phải có tính
lôgic, có sự gắn kết giữa lí thuyết và thực tiễn, giữa kiến thức cũ và kiến thức
mới, từ cái quen thuộc đã biết để đến cái bất thường chưa biết.
 Nguyên tắc 3. Tình huống phải mang tính thực tế, khả thi.
Tình huống phải gắn với những sự kiện liên quan đến đời sống hằng ngày,
giúp học sinh có thể liên hệ với bài học một cách dễ dàng, tình huống càng mới
mẻ, hiện đại, có tính thời sự càng thu hút sự quan tâm và tư duy tìm tòi giải
quyết vấn đề của học sinh.Tình huống phải bảo đảm những điều kiện cần và đủ
để đưa đến giải pháp hợp lí, dễ chấp nhận.
 Nguyên tắc 4. Đảm bảo tính sư phạm.
Tình huống phải có tính vừa sức phù hợp trình độ và vốn kiến thức của học
sinh, không nên quá đơn giản hay quá phức tạp. Tình huống đặt ra có nội dung
quá dễ hoặc quá khó đối với trình độ nhận thức của học sinh sẽ tạo nên tâm lí
chán nản, coi thường hoặc bất hợp tác và sẽ không tạo được hiệu quả cao khi
giảng dạy. Khi xây dựng tình huống phải gần gũi, phù hợp với tâm sinh lí, cách
suy nghĩ, nhu cầu, sở thích của học sinh, phải có tính hấp dẫn, lôi cuốn, kích
thích khả năng tư duy, khơi dậy sự hứng thú học tập và yêu thích bộ môn của

11


học sinh. Tình huống cần ngắn gọn, xúc tích để học sinh dễ nhớ, dễ nắm bắt đầy
đủ thông tin và thuận lợi khi tìm cách giải quyết, số lượng tình huống trong một
bài học cần vừa phải để đảm bảo thời gian của tiết học và không ảnh hưởng đến
các nội dung khác.
 Nguyên tắc 5. Đảm bảo tính giáo dục.
Nội dung của môn học nào cũng mang tính giáo dục. Nội dung sách giáo
khoa phổ thông chứa đựng các sự kiện và các quy luật duy vật biện chứng của sự
phát triển của tự nhiên. Trên cơ sở đó, việc thiết kế tình huống cũng phải đảm

bảo về mặt nội dung và tư tưởng nhằm giáo dục học sinh có tư tưởng chính trị rõ
ràng, đúng đắn.
1.2.4. Quy trình thiết kế tình huống
Bước 1. Xác định mục tiêu và trọng tâm bài học
Xác định mục tiêu và trọng tâm bài học là định hướng căn bản cho việc
tiến hành giảng dạy một bài cụ thể. Từ đó giáo viên căn cứ vào mục tiêu bài học
để lựa chọn tình huống dạy học sao cho phù hợp, chú ý hơn đến các kiến thức
trọng tâm.
Bước 2. Xác định nội dung kiến thức dạy học gắn với tình huống sẽ sử dụng
Từ nội dung bài dạy xác định những kiến thức có khả năng thiết kế tình
huống. Giáo viên phải tự trả lời các câu hỏi như: Sau khi giải quyết xong tình
huống, người học sẽ đạt được điều gì? Có phù hợp với mục tiêu và nội dung dạy
học không? Sau đây là những căn cứ để giáo viên lựa chọn tình huống:
- Tính cần thiết và lợi ích của tình huống đem lại sau khi giải quyết.
- Tính đơn giản hay phức tạp của tình huống; tình huống khó hay dễ.
- Có phù hợp với trình độ và tâm sinh lí của học sinh hay không?
- Tình huống có dễ tìm tài liệu không?

12


Bước 3. Thu thập dữ liệu
Thu thập dữ liệu để thiết kế tình huống bằng cách tìm kiếm từ các nguồn
chính thống, thực tế trong bối cảnh. Ví dụ như những đoạn phim tài liệu, những
câu truyện lịch sử, tư liệu kháng chiến...để chọn ra những ý tình huống sát với
bài học nhất. Có thể nói đến như các thước phim tư liệu về chiến thắng Điện
Biên Phủ, bộ đội ta di chuyển dưới hầm hào như thế nào, bò, lê qua trận địa địch
ra sao để ứng dụng xây dựng tình huống vào bài " Các tư thế vận động tác cơ
bản vận động trên chiến trường", hay cách băng bó vết thương trên chiến
trường...

Bước 4. Lựa chọn hình thức mô tả tình huống
Sau khi lựa chọn được những thông tin cần thiết, giáo viên cần lựa chọn
hình thức mô tả tình huống nhằm khai thác tối đa giá trị của tình huống. Tùy theo
nội dung và điều kiện cụ thể, có thể mô tả tình huống dưới các hình thức sau:
- Mô tả tình huống bằng câu chuyện kể.
- Mô tả tình huống thông qua các mô hình.
- Mô tả tình huống thông qua các câu thơ; ca dao, tục ngữ…
- Sử dụng những đoạn phim ngắn, trích đoạn clip, các đoạn âm thanh ngắn…
- Sử dụng các tranh ảnh, hình vẽ, mẫu vật… làm gia tăng thêm tính chân thực và
thực tiễn của tình huống.
Bước 5. Thiết kế tình huống
Giáo viên thiết kế tình huống trên cơ sở những thông tin thu thập được và
hình thức mô tả tình huống đã lựa chọn. Giáo viên cần phải phân tích và lựa
chọn thông tin, xác lập lôgic các sự kiện, tiến lượng trình độ nhận thức, kĩ năng
hành động và thái độ của học sinh. Tình huống cần được cấu trúc một cách lôgic
để người học dễ suy nghĩ tìm ra hướng giải quyết, cần chú ý đưa ra các dẫn

13


chứng xác thực để giúp người học thuận lợi khi khám phá, cần đảm bảo những
sự kiện trong tình huống gắn với thời gian, không gian, địa điểm, và con người
cụ thể. Trong quá trình thiết kế cần lưu ý:
- Luôn căn cứ vào các nguyên tắc thiết kế tình huống dạy học.
- Nắm chắc vốn kiến thức ban đầu của học sinh, tránh truyền tải những vấn đề
học sinh đã biết rồi hay quá khó.
- Xem xét tính lôgic, cách diễn đạt tình huống sao cho phù hợp với mục tiêu,
yêu cầu đã đặt ra.
- Chuẩn bị tốt hệ thống câu hỏi dẫn dắt giúp học sinh giải quyết tình huống, cần
lựa chọn những câu hỏi phù hợp với trình độ của học sinh, loại bỏ những câu hỏi

quá dễ hoặc quá khó.
Bước 6. Tham khảo ý kiến của đồng nghiệp
Chia sẻ tình huống với đồng nghiệp giúp giáo viên thu nhận được những
đóng góp quý báu về cách dẫn dắt tình huống; nội dung và cách dùng từ; độ
chính xác khoa học của nguồn thông tin; tính hợp lí, khả thi, phù hợp với đối
tượng của tình huống…
Bước 7. Chỉnh sửa và hoàn thiện tình huống
Sau khi tham khảo thêm ý kiến của đồng nghiệp hay những người có
cùng chuyên môn, giáo viên hoàn thiện tình huống về nội dung và cách trình
bày, chỉnh sửa các lỗi chính tả hoặc các chi tiết chưa hợp lí.

14


Tiểu kết chƣơng 1
Điều kiện thực tế đòi hỏi người giáo viên linh hoạt đổi mới vận dụng các
phương pháp dạy học vào bài giảng của mình để lượng kiến thức truyền đạt đến
học sinh là tối đa và tối ưu nhất. Phương pháp thiết kế tình huống là một gợi ý
tốt cho giáo viên làm phong phú thêm bài giảng cũng như tránh nhàm chán cho
học sinh. Tuy nhiên, cũng cần tận dụng tối đa những ưu điểm và hạn chế tối đa
những nhược điểm của phương pháp này để bài giảng được thành công hơn nữa.
Dựa trên những cơ sở lý luận, lý thuyết của phương pháp làm tiền đề ứng dụng
vào giảng dạy thực tiễn.

15


Chƣơng 2
THỰC TIỄN GIẢNG DẠY BÀI “CÁC TƢ THẾ, ĐỘNG TÁC CƠ BẢN
VẬN ĐỘNG TRÊN CHIẾN TRƢỜNG” CHO HỌC SINH LỚP 12

TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGỌC TẢO
2.1. Thực tiễn giảng dạy bài “Các tƣ thế, động tác cơ bản vận động trên
chiến trƣờng” trong các nhà trƣờng trung học phổ thông hiện nay
2.1.1. Đối với nhà trường
2.1.1.1. Về cơ sở vật chất
Đối với nội dung của bài học, ít nhất phải đảm bảo hệ thống bãi tập đủ diện
tích thực hành cho 6 tư thế, động tác cơ bản: Động tác đi khom, động tác chạy
khom, động tác bò cao, động tác lê, động tác trườn, động tác vọt tiến. Mỗi động tác
cần có đặc điểm bãi tập khác nhau không thể chỉ trên một bãi tập mà thực hành vận
dụng nhiều động tác, sẽ mất thời gian cho cả người dạy và người học.
Về vũ khí trang bị là súng tiểu liên AK, lô cốt, bao xe, lựu đạn, bộc phá,
cờ, còi, bao xe, bia,…trang bị trên người và bãi tập khi thực hành các động tác tư
thế để cho kết quả đạt được cao nhất.
Trang phục cần phải có sự thống nhất, phù hợp, rộng và dễ thao tác như:
Quần áo thể dục, mũ cối, giày ba ta hoặc dép có quai được áp dụng cho cả nam
sinh và nữ sinh.
Tuy nhiên, trên thực tế nhà trường vẫn chưa đảm bảo được bãi tập tiêu
chuẩn cũng như vũ khí trang thiết bị.
- Hệ thống sân trường bãi tập:
Bãi tập tiêu chuẩn phải có chiều dài tối thiểu 80 mét, chiều rộng từ 3 mét –
5 mét mới có thể đáp ứng được yêu cầu của bài học đặt ra. Tuy nhiên trên thực

16


tế, bãi tập được trường bố trí cho học sinh của trường học môn Giáo dục quốc
phòng chỉ có chiều dài khoảng 30 mét đi cùng với chiều rộng 4 mét. Như vậy chỉ
có thể xây dựng địa hình bãi tập cho hai đến ba nội dung động tác vận động và tư
thế cơ bản, còn lại học sinh sẽ phải thay đổi địa hình, chuyển từ địa hình đi khom
sang địa hình của động tác trườn, lê sẽ rất mất thời gian.

Về trang phục của học sinh mặc để thực hiện các động tác còn chưa đồng
nhất theo quy định, người thiếu mũ, người thiếu giầy ngay trong tiết thực hành
ngoài bãi tập còn mặc quần bó dẫn đến động tác thực hiện bị ảnh hưởng.
2.1.1.2. Về cách tổ chức
Tổ chức giảng dạy tại các trường trung học phổ thông hiện nay đều chia ra
thành hai nội dung giảng dạy, đó là giảng dạy trên lớp và giảng dạy thực hành
ngoài thao trường.
Tổ chức giảng dạy trên lớp giáo viên giảng phần nội dung lý thuyết của
bài học, truyền tải cho học sinh ý nghĩa cơ bản của bài học, nội dung và những
điểm cần lưu ý, các lỗi tránh mắc phải...
Tổ chức giảng dạy trên thao trường: Sau những giờ học lý thuyết trên lớp,
học sinh sẽ được thực hành trực tiếp ngoài thao trường để củng cố và hoàn thiện
hơn bài học. Trong buổi thực hành giáo viên sẽ làm mẫu và chỉ ra các lỗi hay
gặp phải rồi cho học sinh thực hiện.
2.1.1.3. Về phương pháp dạy học
Hiện nay, phương pháp dạy học khoa học luôn đề ra 6 bước thực hiện và
theo một thứ tự lôgic nhất định nhằm tạo sự liên kết gồm: Nêu tên vấn đề hoặc
nội dung huấn luyện và thời gian, giảng giải nguyên tắc cơ bản cốt lõi, đặt ra tình
huống giả định sát với bài học, bàn bạc cách xử lí cho tình huống nêu ra, tổ chức
tập luyện theo cách xử lí đưa ra và cuối cùng nhận xét kết quả, rút kinh nghiệm.

17