Tiết 1: con đường trở thành kẻ sĩ hiện đại

Ngày soạn: 20/10 Ngày giảng: 22/10/2008
Tiết 33 - Đọc văn
Con đường trở thành "kẻ sĩ hiện đại"
(trích Bàn về đạo Nho)
Nguyễn Khắc Viện
A. Phần chuẩn bị
I. Mục tiêu cần đạt
1. Kiến thức, kĩ năng tư duy
* Giúp học sinh HS:
Hiểu được những yếu tố cơ bản góp phần tạo nên đặc điểm nhân cách của một kẻ sĩ
hiện đại.
- Thấy rõ sự cần thiết của việc tự mỗi người phải xây dựng được một nguyên tắc ứng
xử thích hợp để tu dưỡng, hoàn thiện mình và để đógn góp nhiêềunhất cho đất nước,
cho xã hội.
- Cảm nhận được cái hay của một bài văn được viết với chủ kiến rõ ràng, cách lập luận
khúc chiết, vừa có lí vừa có tình, kết tinh những trải nghiệm cuộc đời sâu sắc.
- Rèn kĩ năng tìm hiểu một bài văn nghị luận
- Tư duy lô gíc
2. Tư tưởng- tình cảm
Nhận thấy nét đẹp đáng trân trọng của "kẻ sĩ hiện đai", có ý thức sửa mình để noi
theo…
II. Phương tiện thực hiện
- SGK, SGV, tài liệu tham khảo
- SGK, tài liệu tham khảo
III. Cách thức tiến hành
Đọc sáng tạo, gợi tìm, trả lời câu hỏi, chia nhóm thảo luận..
B. Tiến trình dạy học
* ổn định tổ chức (1 phút)
I. Kiểm tra bài cũ: ( Kiểm tra viết: 10 phút)
* Câu hỏi: Cảm nhận của em vể hình tượng Lor-ca trong bài thơ "Đàn ghi ta của Lor-
ca?

* Yêu cầu:
- Đọc chính xác, diễn cảm
- Cảm nhận về h/t Lor-ca:
+ Người nghệ sĩ tự do, tài hoa, sống giữa thời đại bạo tàn của chế độ độc tài Frăng-cô
và nền nghệ thuật già nua, vẫn ôm ấp khát vọng cách tân sáng tạo nghệ thuật và đấu
tranh vì một nền dân chủ, nhưng lại rất cô đơn trên hành trình lý tưởng ấy.
+ Cảnh Lor-ca bị hành hình đột ngột, bất ngờ, khiến cả TBN kinh hoàng và dường như
Lor-ca cũng không tin nổi.
+ Sự giã từ của Lor-ca: thanh thản, đậm chất nghệ sĩ .
 Số phận bi thảm, bi kịch của người nghệ sĩ cách tân trong thời đại rối ren, bạo tàn
 Tấm lòng Thanh Thảo: đau xót, tiếc thương, trân trọng, ngưỡng mộ mãnh liệt một
tài năng, một nhân cách nghệ sĩ lớn – Lor-ca trong giờ khắc bi thương nhất.
II. Bài mới:
1
* Giới thiệu bài mới:
Biết bao người VN yêu nước đã hoạt động hết mình trong nhiều lĩnh vực để làm
cho thế giới hiểu đúng về đất nước và con người VN, xd một xã hội VN văn minh,
dân chủ…Một trong những con ngừời như thế là nhà văn hoá nổi tiếng NKV. Để hiểu
hơn về ông chúng ta tìm hiểu: Con đường trở thành "kẻ sĩ hiện đại" (trích Bàn về đạo
Nho)
Hoạt động của GV & HS Yêu cầu cần đạt
- HS đọc "Tiểu dẫn" (SGK)
- Căn cứ vào đâu mà ta có thể
gọi NKV là một nhà văn hoá nổi
tiếng?
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả (5 phút)
Ông đã hoạt động hết mình trong việc làm
cho thế giới hiểu đúng về đất nước và con người
VN, xd một xã hội VN văn minh, dân chủ. Ông

đã viết hàng trăm bài báo, chủ biên nhiều sách
tiếng Pháp và tiếng Việt được đánh giá cao trong
và ngoài nước về các lĩnh vực: chính trị, văn
hoá, văn học, lịch sử, y học, tâm lí học trẻ em,…
Ông là một hình mẫu kết hợp Đông-Tây của văn
hoá VN trên đường hội nhập với thế giới.
- Việc phần "Tiểu dẫn" nêu khá
chi tiết những hoạt động xã hội
của NKV có dụng ý gì?
Chúng ta hiểu thêm về con người và sự đóng
góp của NKV, có thêm cơ sở để khẳng định ông
là một nhà văn hoá nổi tiếng, những yếu tố góp
phần hình thành con người văn hóa - NKV.
- GV nhấn mạnh: NKV là người có quyền để luận về con
đường trở thành "kẻ sĩ hiện đại".
- HS đọc toàn bộ tác phẩm.
- GV giải thích cho HS hiểu về
đặc điểm thể loại.
2. Đoạn trích (10 phút)
a. Vị trí
- Được trích trong tp "Bàn về đạo nho".
b. Thể loại
Một áng văn nghị luận có kèm theo những
mẩu hồi ức chứ không phải là hồi kí văn học; nó
được viết ra với mục đích chính luận khá rõ
ràng.
- HS xác định chủ đề đoan trích. c. Chủ đề
Đoạn trích tập trung thể hiện quá trình tu
dưỡng, rèn luyện cũng như con đường phấn đấu
để trở hành một kẻ sĩ hiện đại thấm nhuần tư

tưởng đạo lí Nho giáo của tác giả. Qua đó t/g
cũng muốn gửi gắm đến người đọc về chứng
kiến và đạo lí của một kẻ sĩ trong bối cảnh xã
hội có những thay đổi lớn lao.
- HS xác định bố cục đoan trích d.Bố cục
2
- Phần một (từ đầu đến "con người trưởng
thành"): nói về những ưu điểm của nho giáo.
- Phần hai (còn lại): chủ yếu nói về sự tu dưỡng
của bản thân cũng như những bài học có thể rút
ra từ đó.
- Tác giả đã nói những gì về đạo
Nho?
II. TÌM HIỂU TÁC PHẨN
1. Phần một (17 phút)
- 'Cái gốc duy lí của đạo Nho không đối lập với
khoa học, với học thuyết Mác".
- "Cơ sở nhân bản, lấy con người, lấy cuộc sống
xã hội làm gốc".
- "Không có học thuyết chủ nghĩa nào đặt vấn
đề "xử thế" rõ ràng và đầy đủ" như đạo Nho.
- "Đặc biệt là cách ứng xử của nhà Nho với vua
chúa".
- Cách ứng xử nào của nhà Nho
với vua chúa khiến tác giả quan
tâm?
- "Tôi thích câu chuyện của Hứa Do nghe phái
viên của nhà vua lần thức hai đến mời ra làm
quan, liền bỏ đi rửa tai, bảo là rửa sạch những
điều dơ bẩn".

- "Nhưng thích hơn cả là truyên một nhà Nho
được vua gọi lên, bảo: "Nhà vua nên đến thăm
tôi hơn là tôi đến thăm nhà vua". Vua hỏi vì sao-
"Vì nếu tôi đến thì tôi mang tiếng là nịnh vua,
còn vua đến tôi thì vua được tiếng là tôn trọng
người hiền, quý kẻ sĩ".
- Em có nhận xét gì về cách ứng
xử của nhà Nho với vua chúa?
- Cách ứng xử cho ta thấy cái cốt cách của kẻ sĩ,
khảng khái, ngay thẳng, không sợ uy quyền,
không nịnh bợ…
- Vậy đó có phải là điều mà t/g
thích thú nhất của đạo Nho
không?
- Nếu đạo nho dạy chúng ta "yêu
hết thảy mọi người ngang nhau"
thì em thấy thế nào?
* "Tôi thích thú tinh thần có mức độ, ứng xử
vừa phải của đạo Nho":
- Không yêu hết thảy mọi người ngang nhau
- Lấy ân báo ân
- Trọng sự công bằng
 Lấy tình người làm nguyên tắc ứng xử cao
nhất.
- Tuỳ HS
- Những ưu điểm của đạo Nho
được trình bày xung quanh vấn
đề then chốt gì?
- Những ưu điểm này của đạo Nho được t/g trình
bày xoay quanh vấn đề then chốt là mối quan hệ

giữa các thành viên trong gia đình, trong cộng
đồng.
3
- Đạo nho không đặt mối quan hệ giữa các thành
viên trong cộng đồng ngang nhau mà khuyên
con người ta phải yêu những người trong gia
đình mình trước rồi mới đến yêu người khác; tôn
trọng sự công bằng, lấy tình người làm nguyên
tắc ứng xử cao nhất.
- GV: Nguyên tắc ứng xử cao
nhất của đạo Nho là "tình người,
là lòng nhân". T/g đã giải thích
thế nào là Nhân?
- Là tính người, là tình người, là mqh giữa con
người, trong đó cá nhân mỗi người phải rèn
luyện được các phẩm chất: có khả năng tự kiềm
chế, khép mình vào lễ nghĩa; mở rộng tầm nhìn,
vốn văn hoá; mgắn bó với người khác; thấu hiểu
bản thân và biết được mệnh trời.
* Củng cố: Theo em, nếu tất cả mọi người đều có lòng nhân thì cuộc sống sẽ ntn?
Và có cách nào để tất thảy mại người đều có lòng nhân?
III. Hướng dẫn học bài và chuẩn bị bài (2 phút)
- Đọc lại phần nội dung bài học
- Ghi ra những luận điểm cơ bản, nhận xét về cách lập luận…
- Trả lời câu hỏi trong HDHB.
- Điều gì trong phần một của tp khiến em suy nghĩ nhất, vì sao?
- Giờ sau: Tiếp tục tìm hiểu tác phẩm
4