BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ NGUYÊN LÝ MÁC LÊNIN CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ

CHƯƠNG III

CHỦ NGHĨA
DUY VẬT
LỊCH SỬ

18/12/2015

ThS. Lê Đức Thọ

1


I. VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT
VÀ QUY LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP
VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT

Thạc sĩ Lê Đức Thọ


1.

SẢN XUẤT VẬT CHẤT

1. Sản xuất vật chất và vai trò của nó

Lĩnh vực tinh thần – sản xuất tinh thần

Vi SXV
C la ha
nh v i l

i ch
sư đâu
tiên, c
ơ ban
c ua
loai ng
ươi !!

Khi nghiên cứu xã hội, trước hết
Mác nghiên cứu lĩnh vực
sản xuất vật chất.

Vì sao vậy??


a. Khái niệm Sản xuất và
Phương thức sản xuất

Là hoạt động đặc trưng riêng có của con người và xã hội
loài người. Bao gồm: sản xuất vật chất, sản xuất tinh thần
và sản xuất ra con người. Trong đó, sản xuất ra của cải vật
chất là cơ sở của sự tồn tại và phát triển của xã hội

Là

quá trình con người sử dụng công cụ lao động tác

động vào tự nhiên, cải biến các dạng vật chất của tự nhiên
tạo ra của cải vật chất phục vụ nhu cầu của con người

8/31/17

4


- Các yếu tố sản xuất vật chất

CON NGƯỜI

Tác động

TỰ NHIÊN
(biến đổi)

SẢN PHẨM
PHÙ HỢP


Click to edit Master text styles
Second level
Third level
Fourth level
Fifth level

SỨC LAO ĐỘNG

Click to edit Master text styles
Second level
Third level
Fourth level

Fifth level

LAO ĐỘNG


Công cụ lao động
Click to edit Master text styles
Second level
Third level
Fourth level
Fifth level

Click to edit Master text styles
Second level
Third level
Fourth level
Fifth level


Hệ thống bình chứa

Thùng chứa

Nhà xưởng


Kết cấu hạ tầng


Công cụ lao động qua các thời kì

Click to edit Master text styles
Second level
Third level
Fourth level
Fifth level

Click to edit Master text styles
Second level
Third level
Fourth level
Fifth level

Click to edit Master text styles
Second level
Third level
Fourth level
Fifth level

Click to edit Master text styles
Second level
Third level
Fourth level
Fifth level


- Phương thức sản xuất

Sản xuất vật chất

PTSX la cách thức san xuất

Lich sư loai ngươi la

(cách sư dụng PTLĐ, cách

lich sư cua Phương

tổ chức quan lý san xuất,

thức san xuất !!

cách phân phối san phẩm
lao ôộng !
`


Ví dụ: Công đoạn làm ra lúa gạo
Làm đất

Gieo trồng

Chăm sóc

Thu hoạch

Chế biến

1

Lao động thủ công CSNT, CHNL, PK

8/31/17

Cơ khí hoá TBCN, TKQĐ lên CNXH

18


Cấu trúc phương thức sản xuất

PT

 Phương tiện lao động
 Người lao động

sức mạnh
chinh phục tự

sản xuất

sản xuất

nhiên

SX

= cách

Lực lượng

 Tổ chức lao động
 Quản lý sản xuất
 Phân phối sản phẩm

quan hệ sở hữu
quan hệ quản lý
quan hệ phân phối

Quan hệ
sản xuất

quy luật QHSX phải phù hợp với trình độ phát triển của LLSX


- Lực lượng sản xuất
TRÍ LỰC

NGƯỜI

QUYẾT ĐỊNH NHẤT

LAO ĐỘNG
THỂ LỰC
CÓ SẲN

CẠN KIỆT

QUA CHẾ

LLSX

ĐTLĐ

TƯ LIỆU

TĂNG LÊN

BIẾN

CÔNG CỤ

XƯƠNG CỐT

SẢN XUẤT

BẮP THỊT

KẾT CẤU

SẢN XUẤT

ĐỘNG,

HẠ TẦNG

CÁCH

TLLĐ

MẠCH

HỆ THỐNG

MÁU

BÌNH CHỨA

8/31/17

20

MẠNG
NHẤT


- Lực lượng sản xuất
Là thể thống nhất hữu cơ giữa tư liệu sản xuất (trước hết là công cụ lao động) và con
người với kinh nghiệm, kỹ năng, tri thức lao động của họ.

8/31/17

21


TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA CÔNG CỤ LAO ĐỘNG LÀ MỘT TIÊU CHÍ ĐỂ PHÂN BIỆT CÁC THỜI ĐẠI
KINH TẾ KHÁC NHAU TRONG LỊCH SỬ

THỜI ĐỒ ĐÁ

8/31/17

THỜI ĐỒ ĐỒNG

22


- Quan h san xuõt
L nhng quan h c ban gia ngi vi ngi trong quỏ trỡnh san xuõt

Quan hệ sản xuất

Quan hệ sở hữu

Quan hệ

Quan hệ

về t liệu

tổ chức, quản lý

phân phối

sản xuất

sản xuất

sản phẩm

Quyt nh

Trong lịch sử phát triển của nhân loại đã chứng kiến có 2 loại hỡnh s hu cơ bản về t liệu sản xuất: S hu t nhõn
v s hu cụng cng
8/31/17

23


8/31/17

GV: LÊ ĐỨC THỌ - 0949 218 637

24


Các kiểu và các hình thức của quan hệ sản xuất

Cộng sản chủ nghĩa
Hợp tác và

Tư bản chủ nghĩa

tương trợ

Chế độ
người bóc
lột người

lẫn nhau

Phong kiến

Chiếm hữu nô lệ

Công xã nguyên thuỷ

Các quan hệ sản xuất

8/31/17

25


b. Vai trò của sản xuất vật chất và phương thức sản xuất

Khái niệm sản xuất của cải vật

SX của cải vật chất là sự tác động của con người vào tự

chất

nhiên, biến đổi các yếu tố của tự nhiên để tạo ra các sản phẩm phù
hợp với nhu cầu của mình.

Nếu không có sản xuất của cải vật chất thì xã hội loài
người sẽ như thế nào? Sản xuất của cải vật chất có vai trò
gì?


- Vai trò của sản xuất của cải vật chất

 SX của cải vật chất là cơ sở tồn tại và phát triển của xã hội loài người

 Là cơ sở đề hình thành các quan hệ xã hội về nhà nước, pháp quyền, đạo đức,
nghệ thuật, tôn giáo

 Là điều kiện quyết định cho con người cải biến tự nhiên, xã hội và chính bản thân
con người


- Vai trò của phương thức sản xuất

 Sự phát triển của sản xuất vật chất quyết định sự biến đổi, phát triển của toàn bộ đời sống xã hội.
Sự vận động, phát triển của xã hội suy cho cùng có nguyên nhân từ sự phát triển của nền sản xuất
xã hội. Do đó, để giải thích và giải quyết các vấn đề của đời sống xã hội thì phải xuất phát từ thực
trạng sản xuất vật chất của xã hội

 Quan điểm về vai trò quyết định của phương thức sản xuất đối với trình độ phát triển của sản
xuất và xã hội là cơ sở để giải thích sự phát triển của lịch sử nhân loại, đó chính là lịch sử phát triển
thay thế của phương thức sản xuất.


- Sự biến đổi của phương thức sản xuất
TRÌNH ĐỘ

Á TRÌNH LỊCH SỬ-TỰ NHIÊN

Sở hữu công cộng

PTSX CSCN

về tư liệu sản xuất

SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HTKT-XH
PTSX TBCN

(Theo lý luận của C.Mác)

Quy luật
giá trị thặng dư

PTSX PK

Bóc lột người nông nô dưới hình thức địa tô, chủ
yếu là địa tô hiện vật

PTSX CHNL

Bóc lột trực tiếp và tàn nhẫn những người nô lệ thuộc quyền sở
hữu hoàn toàn của chủ nô

PTSX CSNT

Trên cơ sở lao động tập thể, dùng những công cụ sản xuất thô sơ sản xuất ra tư liệu sinh
hoạt cần thiết nhất cho công xã.

THỜI GIAN
8/31/17

GV: LÊ ĐỨC THỌ - 0949 218 637

29

2. Quy luật về sự phù hợp của QHSX với tính chất và trình độ của LLSX
Khi sản xuất đạt đến trình độ cơ khí hiện đại, phân công lao động xã hội phát triển

Trình độ phát triển của công cụ lao động

1

XÃ HỘI HOÁ
Tư liệu

Trình độ, kinh nghiệm, kỹ năng lao động của

sản xuất

con người

Trình
của

độ
Tính chất

Lực

lượng sản

Trình độ tổ chức và phân công lao động xã

xuất

hội, trình độ ứng dụng của khoa học vào quá
trình sản xuất

Sức
lao động

TƯ NHÂN

Khi sản xuất dựa trên công cụ thủ công, phân công lao động kém phát triển

8/31/17

30


Trong một PTSX, bộ phận thường xuyên có sự biến đổi và phát triển là LLSX hay QHSX?

LLSX luôn biến đổi và phát triển không ngừng.
1

- Công cụ lao động: không ngừng được cải tiến, ngày càng tinh vi, hiện đại.
- Đối tượng lao động ngày càng được mở rộng, đa dạng và phong phú hơn.
- Sức khỏe, trí tuệ, trình độ tay nghê của người lao động ngày càng được nâng cao.

8/31/17

31