BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ MÔN CHÍNH TRỊ HỆ ĐÀO TẠO CAO ĐẲNG NGHỀ BÀI 4: CHỦ NGHĨA TƯ BẢN

BÀI 4
BẢN CHẤT VÀ CÁC GIAI ĐOẠN
PHÁT TRIỂN CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

1


1.

GIAI ĐOẠN TỰ DO

CẠNH TRANH CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

2

2


1.1. SỰ HÌNH THÀNH
CHỦ NGHĨA TƯ BẢN

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

3

3


a. Sản xuất hàng hóa và sự ra đời của CNTB
Những đặc trưng

Kinh tế tự nhiên

Kinh tế hàng hóa

Mục đích sản xuất

Thỏa mãn nhu cầu của chính người

KINH TẾ TỰ NHIÊN
Để trao đổi mua bán, thỏa mãn nhu

sản xuất

cầu của
(SẢN XUẤT TỰ TÚC,
TỰxã hội

CẤP)
NỀN SẢN XUẤT

Tính chất, môi trường sản xuất

Không có cạnh tranh, sản xuất mang

XÃ HỘI LOÀI

tính khép kín

Cạnh tranh, sản xuất mang tính chất
“mở”

NGƯỜI
Trình độ kỹ thuật

KINH TẾ HÀNGKỹHÓA
Kỹ thuật thủ công lạc hậu
thuật(SẢN
cơ khí, hiện đại
XUẤT HÀNG HÓA)

Tính chất của sản phẩm

8/31/17

Mang tính hiện vật

Mang tính hàng hóa

LỊCH SỬ XÃ HỘI LOÀI NGƯỜI CÓ MẤY
TỔ CHỨC KINH TẾ CƠ

BẢN NÀO?
ThS. Lê KIỂU
Đức Thọ
4


- Điều kiện ra đời và tồn tại của sản xuất hàng hóa

Sản xuất hàng hoá
Là sản xuất ra sản phẩm

CÓ SỰ PHÂN CÔNG LAO ĐỘNG

để bán

XÃ HỘI

HAI ĐIỀU KIỆN RA ĐỜI
VÀ TỒN TẠI CỦA
SẢN XUẤT HÀNG HOÁ

CÓ SỰ TÁCH BIỆT TƯƠNG ĐỐI
VỀ KINH TẾ GIỮA NHỮNG NGƯỜI
SẢN XUẤT HÀNG HOÁ

Tại sao phân công lao động xã hội và sự tách biệt tương đối
về kinh tế giữa những người sản xuất hàng hoá là
điều kiện cần và đủ cho nền sản xuất hàng hoá phát triển?
8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

5

5


Sự chuyên môn hoá sx,

PHÂN CÔNG LAO

phân chia LĐXH vào các

ĐỘNG XÃ HỘI

ngành, các lĩnh vực
sx khác nhau

Vì sao PC LĐXH là cơ sở, tiền đề của sản xuất hàng hoá?

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

6

6


Ví dụ: Phân công LĐXH trong một XH thu nhỏ gồm 4 thành viên.

PHÂN CÔNG LAO ĐỘNG XH

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

7

7


Là những người sx
Có tư cách pháp nhân để

Có sự tách biệt tương đối về

quyết định sx cái gì?

kinh tế giữa những người sản

Sx như thế nào?

xuất hàng hoá

Sx cho ai?

Tại sao sản xuất hàng hoá là một phạm trù lịch sử?

Qúa trình dệt vải

Sản xuất gốm xây dựng
8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

8

8


- Đặc trưng của sản xuất hàng hóa
Đặc trưng của SXHH

SXHH là

Lao động của người SXHH

SX để trao

vừa mang tính tư nhân,

đổi, mua bán

vừa mang tính xã hội

Lắp ráp ô tô
8/31/17

Mua bán trong siêu thị

ThS. Lê Đức Thọ

9

9


- Ưu thế của sản xuất hàng hóa

Tuy nhiên, gắn liền với quá trình phát triển kinh tế hàng hoá là vô số
những tiêu cực cả trong sản xuất và trong đời sống xã hội. Các hiện
tượng như: khủng hoảng, lạm phát, thất nghiệp, phá hoại môi trường
sống, hiện tượng phân hoá thu nhập, lối sống thực dụng, sùng bái tiền
tệ, những mặt trái trong quan hệ con người ...

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

10

10


- Hàng hóa và hai thuộc tính của hàng hóa

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

11


- Hàng hóa và hai thuộc tính của nó
Hàng hóa là sản phẩm của lao động, thoả mãn được nhu cầu nào đó của con người thông qua trao đổi, mua
bán.

- SẢN PHẨM DO LAO ĐỘNG TẠO RA
ĐIỀU KIỆN ĐỂ SẢN
PHẨM TRỞ THÀNH

- CÓ CÔNG DỤNG NHẤT ĐỊNH

HÀNG HÓA

- THÔNG QUA TRAO ĐỔI, MUA BÁN

HÃY NÊU VÍ DỤ CHỨNG MINH: THIẾU 1 TRONG 3 ĐIỀU KIỆN THÌ SẢN PHẨM KHÔNG THỂ TRỞ THÀNH
HÀNG HÓA?
8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

12


Phân loại hàng hóa

- HỮU HÌNH – VÔ HÌNH

HÀNG HÓA

- THÔNG THƯỜNG – ĐẶC BIỆT

- TƯ NHÂN – CÔNG CỘNG

HÃY SO SÁNH NHỮNG ĐIỂM GIỐNG VÀ KHÁC NHAU GIỮA HÀNG HÓA HỮU
HÌNH VÀ HÀNG HÓA VÔ HÌNH?

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

13


Đặc điểm hàng hóa vô hình:

- Qúa trình sản xuất cũng đồng thời là quá trình tiêu dùng, hai quá trình thống nhất làm một.

- Gía trị và giá trị sử dụng của hàng hoá dịch vụ không thể để dành hoặc đem cất trữ.

- Vai trò của hàng hoá dịch vụ đối với sự phát triển sản xuất và đời sống: Hàng hoá dịch vụ làm tăng quy mô
và cơ cấu của tổng sản phẩm xã hội

TẠI SAO NÓI HÀNG HÓA LÀ 1 PHẠM TRÙ LỊCH SỬ?
8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

14


- Hàng hóa và hai thuộc tính của nó
Hàng hóa có hai thuộc tính:

 GIÁ TRỊ SỬ DỤNG
HÀNG
HÓA

 GIÁ TRỊ

TẠI SAO NÓI GIÁ TRỊ SỬ DỤNG LÀ MỘT PHẠM TRÙ VĨNH VIỄN, CÒN GIÁ TRỊ LÀ MỘT PHẠM
TRÙ LỊCH SỬ?

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

15


 Giá trị sử dụng của hàng hóa
Giá trị sử dụng của hàng hóa là công dụng của hàng hóa thoả mãn nhu cầu nào đó của con người.

- Nhu cầu sản xuất: Sử dụng nó để sản xuất ra
hàng hóa khác: cày, bừa ͢ xới đất ͢ trồng lúa
NHU
CẦU

- Nhu cầu tiêu dùng cá nhân: vật chất và tinh
thần

HÃY LẤY VÍ DỤ VỀ MỘT SỐ SẢN PHẨM THỎA MÃN TỪNG MẶT NHU CẦU NÓI
TRÊN?
8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

16


 Giá trị sử dụng của hàng hóa
- Giá trị sử dụng là một phạm trù vĩnh viễn, do thuộc tính tự nhiên của
hàng hóa quyết định

GIÁ TRỊ SỬ
DỤNG

- Giá trị sử dụng của hàng hoá được thể hiện khi tiêu dùng

- Hàng hoá có thể có một hay nhiều công dụng, GTSD được phát hiện dần cùng với sự phát triển của
KH - KT

- Hàng hoá ngày càng phong phú, đa dạng, hiện đại và thuận tiện là do nhu cầu đòi hỏi và khoa học
công nghệ ngày càng phát triển.

- Giá trị sử dụng của hàng hóa tạo thành nội dung của cải vật chất và là vật mang giá trị trao đổi.
8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

17


 Giá trị của hàng hóa
- Giá trị của hàng hóa được biểu hiện thông qua giá trị trao đổi

- Giá trị trao đổi trước hết là một quan hệ về số lượng, là tỷ lệ theo đó một giá trị sử dụng loại
này được trao đổi với những giá trị sử dụng loại khác.

QUAN SÁT SƠ ĐỒ
Giá trị trao đổi (tỉ lệ trao

1m vải = 5kg thóc

1m vài = 10kg thóc

2m vải = 5kg thóc

2 giờ = 2 giờ

2 giờ = 2 giờ

2 giờ = 2 giờ

đổi)

Giá trị (hao phí lao động)

8/31/17

TẠI SAO NHỮNG HÀNG HÓA KHÁC NHAU
ThS. Lê Đức Thọ LẠI CÓ THỂ TRAO ĐỔI
18 CHO NHAU?


 Giá trị của hàng hóa
TẠI SAO NHỮNG HÀNG HÓA KHÁC NHAU LẠI CÓ THỂ TRAO ĐỔI CHO NHAU?

- Giữa chúng đều có một cơ sở chung – đều là sản phẩm của lao động

- Trong quá trình sản xuất, người sản xuất phải hao phí lao động của mình, đó là cơ sở so
sánh được với nhau khi trao đổi

- Lao động hao phí để sản xuất ra hàng hóa ẩn giấu trong hàng hóa chính là cơ sở để trao đổi

VẬY GIÁ TRỊ CỦA HÀNG HÓA LÀ GÌ?
8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

19


 Giá trị của hàng hóa
- Giá trị của hàng hóa là lao động xã hội của người sản xuất hàng hóa
GIÁ TRỊ

kết tinh trong hàng hóa đó

CỦA HÀNG
HÓA
- Giá trị là nội dung, là cơ sở của giá trị trao đổi

- Giá trị hàng hóa biểu hiện mối quan hệ sản xuất giữa những người sản xuất hàng hóa

- Giá trị là một phạm trù lịch sử

VẬY PHẢI CHĂNG HAO PHÍ LAO ĐỘNG CỦA CON NGƯỜI KẾT TINH TRONG SẢN PHẨM LÚC NÀO CŨNG
8/31/17

Lê ĐứcTRỊ?
Thọ
LÀThS.
GIÁ

20


THẢO LUẬN

1. Giá trị của hàng hóa có đồng nhất với giá cả của hàng hóa không? Tại sao?

2. Tại sao nói giá cả là “mệnh lệnh” của thị trường đối với người sản xuất và lưu
thông hàng hóa?

3. Giải thích và nêu một số ví dụ về: hàng hóa là sự thống nhất của hai thuộc tính,
thiếu một trong hai thuộc tính sản phẩm không thể trở thành hàng hóa được?

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

21


- Quan hệ giữa hai thuộc tính của hàng hóa

THỐNG
MÔI

Cùng tồn tại trong một hàng hoá

NHẤT

QUAN
HỆ
GIỮA
HAI

Với tư cách là GTSD, các HH không đồng

THUỘC

Nhất về chất, nhưng với tư cách GT, các HH

TÍNH

Đều là sự kết tinh của lao động

CỦA
HÀNG
HOÁ

MÂU
THUẪN

Qúa trình thực hiện GTSD và GT
Tách rời nhau cả về
không gian và thời gian

Nếu GTSD của HH không được thực hiện sẽ
dẫn đến khủng hoảng Sản xuất thừa
8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

22

22


- Tiền tệ

Khi nào tiền tệ xuất hiện ?

Tiền tệ xuất hiện là kết quả của quá
trình phát triển lâu dài của SX,TĐHH và
các hình thái giá trị

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

23

23


Hình thái tiền tệ

Hình thái chung của giá trị

Các hình
thái giá
trị

Hình thái giá trị đầy đủ hay mở rộng

Hình thái giá trị giản đơn hay ngẫu nhiên

Tiền tệ là một hàng hóa đặc biệt, đóng vai trò vật ngang giá chung, là sự thể hiện chung
của giá trị và thể hiện mối quan hệ giữa những người sản xuất hàng hóa

8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

24

24


- Quy luật giá trị

5 mÐt v¶i

Ngêi thø 3

Ngêi thø 1
Ngêi thø 2

S¶n xuÊt
10 h

S¶n xuÊt

S¶n xuÊt

12 h

8h

Ngêi nµo sÏ cã l·i. V× sao ?
8/31/17

ThS. Lê Đức Thọ

25

25