Giáo án tổng hợp lịch sử 7 tuần 15

Ngày soạn: 16/11/2016

Tuần 15
Tiết 29
Bài 15

SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ VĂN HOÁ THỜI TRẦN
I. Mục tiêu
1. Kiến thức
- Đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ta dưới thời Trần rất phong phú đa dạng.
- Một nền văn hóa phong phú mang đậm bản sắc dân tộc, làm rạng rỡ nền văn hóa Đại
Việt.
- GD-KH-KT, thời Trần đạt tới trình độ cao, nhiều công trình nghệ thuật tiêu biểu.
2. Tư tưởng
- Bồi dưỡng ý thức đân tộc.
- GD niềm tự hòa về một thời lịch sử có nền văn hóa riêng mang đậm bản sắc dân tộc.
3. Kĩ năng
- Nhìn nhận sự phát triển về xã hội và văn hóa qua phương pháp so sánh với các
thời kì trước.
- Phân tích đánh giá nhận xét các thành tựu văn hóa đặc sắc.
II. Chuẩn bị
GV: Tranh ảnh các thành tựu văn hóa thời Trần.
HS: Sưu tầm những tranh ảnh liên quan đến các thành tựu văn hóa thời Trần.
III. Tiến trình lên lớp
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ
? Nêu các đặc điểm kinh tế thời Trần sau chiến tranh.
? Giải thích “Điền trang” là gì.
3. Bài mới:
GTB : Ở tiết học trước chúng ta đã tìm hiểu tình hình kinh tế thời Trần, mặc dù trãi qua
3 cuộc chiến tranh tàn khóc nhưng kinh tế thời Trần nhanh chống được phục hồi và phát

triển. Còn đối với mặt văn hóa, giáo dục, khoa học kĩ thuật, công nghệ thì như thế nào? .
Để hiểu được thì trong tiết học này chúng ta sẽ được tìm hiểu thông qua bài 15: II. “ Sự
phát triển về văn hóa”.
Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Hoạt động 1:
- Thời Trần, các tín ngưỡng - Lắng nghe
cổ truyền vẫn phổ biến trong
dân gian.
? Kể tên một vài tín ngưỡng - Thờ cúng tổ tiên, thờ các
trong dân gian.
anh hùng dân tộc có công
với đất nước ...
- Đạo phật thời Trần có phát
triển song không
mạnh
bằng thời Lý.
-1-

Nội dung
II. Sự phát triển văn hóa
1. Đời sống văn hoá
- Các tín ngưỡng cổ
truyền phổ biến trong dân
gian


? Nêu một vài dẫn chứng - Nhiều người đi tu kể cả

chứng tỏ đạo Phật phát triển những người thuộc giai cấp
thống trị, chùa chiền mọc
lên khắp nơi.
- Đọc phần chữ nhỏ / 71
- Nhấn mạnh: Đạo phật
không trở thành quốc giáo
và không ảnh hưởng tới
chính trị. Chùa chiền không
là nơi dạy học mà trở thành
trung tâm sinh hoạt văn hóa
Thời kỳ này Nho giáo được
sử dụng phổ biến.
? So với đạo phật nho giáo - Nho giáo ngày càng được
phát triển như thế nào.
nâng cao và được chú ý hơn
do nhu cầu xây dựng bộ
máy nhà nước của giai cấp
thống trị.
- Các nho giáo giữ vị trí cao
trong bộ máy nhà nước,
nhiều nhà Nho được triều
đình trọng dụng như Trương
Hán Siêu, Chu Văn An ...
- Giới thiệu vài nét về Chu - Nghe
Văn An (SGV / 102)
- Từ vua đến người dân lao
động đều yêu thích các hoạt
động văn nghệ, thể thao ...
? Nêu những dẫn chứng về - Đi chân đất, quần áo đơn
tập quán giản dị của nhân giản, áo đen hoặc áo tứ

dân.
thân, cạo trọc đầu.
- Bên ngoài rất giản dị,
nhưng ẩn chứa bên trong
con người họ là tinh thần
thượng võ, lòng yêu quê
hương đất nước.
? Sinh hoạt văn hóa thời - Các hoạt động văn hoá
Trần được thể hiện như thế phong phú, đa dạng, nhiều
nào
vẻ mang đậm tính dân tộc.
? Nguyên nhân của sự phát - Trao đổi, trình bày: do
triển đó.
thời Trần giáo dục thi cử
thịnh hành, phát triển, đã
đào tạo được nhiều nho sĩ
trí thức giỏi. Hơn nữa sau
cuộc kháng chiến chống
quân Mông – Nguyên đầy
gian lao nhưng đã thắng lợi
vẻ vang, lòng tự hào, yêu
quê hương, đất nước và ý
thức tự cường dân tộc đã
khơi dậy ở các nho sĩ, trí
-2-

- Cả đạo phật và Nho giáo
đều phát triển.

- Các hình thức sinh hoạt

văn hoá: ca hát, nhảy múa
... được phổ biến


thức, các nhà thơ, nhà văn,
…
Hoạt động 2:
? Văn học thời Trần có đặc - Phong phú, mang đậm bản
điểm gì.
sắc dân tộc, chứa đựng lòng
yêu nước, tự hào của nhân
dân.
? Kể tên một số tác phẩm mà - Hịch tướng sĩ
em biết.
- Phò giá về kinh
- Phú sông Bạch Đằng
- Văn học thời kỳ này rất
phát triển bao gồm cả văn
học chữ Hán và chữ Nôm.
Các tác phẩm phản ánh
niềm tự hào dân tộc về một
thời hào hùng lịch sử.
? Tại sao văn học thời Trần - Trao đổi, trình bày;
phát triển mạnh và mang + Vì được viết trong thời kì
đậm lòng yêu nước, niềm kháng chiến chống quân
tự hào dân tộc.
xâm lược Nguyên.
+ Vì được viết trong thời
kì kháng chiến
Hoạt động 3

? Trình bày vài nét về tình - Quốc Tử Giám được mở
hình giáo dục thời Trần
rộng cho con em quan lại,
thi cử đều đặn hơn, trường
công, tư nhiều hơn, các kì
thi tổ chức thường xuyên
hơn.
- Đọc đoạn chữ nhỏ / 72
? Nhận xét về tình hình đó
- Nhận xét
- Nhấn mạnh: do yêu cầu
ngày càng cao của nhân dân
và nhu cầu tăng cường đội
ngũ trí thức cho đất nước,
giáo dục thời Trần rất được
quan tâm

2. Văn học

- Văn học chữ Hán và văn
học chữ Nôm.
- Chứa đựng nhiều nội
dung phong phú và làm
rạng rỡ văn hoá Đại Việt.

3. Giáo dục và khoa học
kỹ thuật
- Giáo dục:
+ Trường học mở ra
ngày càng nhiều, các kỳ

thi chọn người giỏi được
tổ chức thường xuyên.

+ Lập ra Quốc sử viện.
? Quốc sử viện có nhiệm vụ
gì, do ai đứng đầu và điều
hành
- Năm 1272 bộ "Đại Việt sử
ký" ra đời.
? Trong cuộc kháng chiến - Trần Quốc Tuấn.
- Quân sự, y học, khoa
lần 2, 3 chống giặc Nguyên - Ông là một nhà quân sự học kỹ thuật cũng đạt
ai chỉ huy.
tài ba, viết "Binh thư yếu nhiều thành tựu.
lược".

-3-


- Y học, thiên văn học, khoa
học ... đều phát triển (thế kỷ
14 Hồ Nguyên Trừng chế
tạo súng thần cơ, đóng được
thuyền lớn).
? Nhận xét về tình hình - Nhận xét
giáo dục, khoa học, kĩ thuật
thời Trần
Hoạt động 4
? Nghệ thuật kiến trúc và
điêu khắc có gì đáng chú ý.

- Dựa vào SGK trình bày.
- Giới thiệu các tranh ảnh
* GDHS.
? Nếu như có dịp tham quan
những nơi này thì thái độ - HS: Tự do trả lời.
chúng ta như thế nào.

4. Nghệ thuật, kiến trúc,
điêu khắc
- Nhiều công trình kiến
trúc có giá trị ra đời: tháp
Phổ Minh, Thành Tây
Đô ...
- Nghệ thuật chạm khắc
tinh tế ...

4. Củng cố
? Đời sống văn hóa thời Trần được thể hiện như thế nào.
? Nêu một số dẫn chứng về sự phát triểnVH, GD, KH- KT thời Trần.
5. Hướng dẫn
- HS học thuộc bài, trả lời các câu hỏi trong SGK.
- HS xem trước bài 16: “I. Tình hình kinh tế - xã hội”.
.IV Rút kinh nghiệm:
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
Tiết 30
Bài 16
SỰ SUY SỤP CỦA NHÀ TRẦN CUỐI THẾ KỈ XIV
I. Mục tiêu
1. Kiến thức:

- Tình hình kinh tế xã hội cuối thời Trần. Vua quan ăn chơi xa đọa không quan tâm
đến sản xuất làm cho đời sống của người dân ngày càng cực khổ.
- Các cuộc đấu tranh của nông nô, nô tì diễn ra ngày càng rầm rộ.
2. Tư tưởng:
- Bồi dưỡng tình cảm yêu thương người dân lao động.
- Thấy được vai trò của quần chúng nhân dân trong lịch sử.
3. Kĩ năng:
Phân tích, đánh giá các sự kiện lịch sử.
II. Chuẩn bị:
GV: Lược đồ. Tư liệu liên quan đến các cuộc khởi nghĩa của nông dân ở thế kỉ XIV.
HS: Sưu tầm những tư liệu liên quan đến các cuộc khởi nghĩa ở thế kỉ XIV.
III. Tiến trình lên lớp:
1. Ổn định lớp
-4-


2. Kiểm tra bài cũ
? Đời sống văn hóa của thời Trần được thể hiện như thế nào.
? Tại sao văn học thời Trần phát triển mạnh và mang đậm lòng yêu nước, niềm tự
hào dân tộc.
? Trình bày sự phát triển về văn học, giáo dục, khoa học, kĩ thuật thời trần.
3. Bài mới:
GTB : Sau các cuộc kháng chiến tình hình kinh tế, xã hội nhà Trần đã đạt được nhiều
thành tựu rực rỡ đóng góp cho sự phát triển của đất nước. Nhưng đến thế kỉ XIV nhà Trần
sa súc nghiêm trọng tạo tiền đề cho một triều đại mới lên thay.? Vậy nguyên nhân nào dẫn
đến sự sa súc đó. Để biết được trong tiết học này chúng ta sẽ được tìm hiểu thông qua bài
số 16: Sự suy sụp của nhà Trần cuối TK XIV. I. “ Tình hình kinh tế xã hội”.
Hoạt động của GV
Hoạt động 1

Hoạt động của HS

Nội dung
I. Tình hình kinh tế - xã
hội
1. Tình hình kinh tế
Nhà nước không quan
? Nữa sau TK XIV tình hình - Lần lượt trả lời
tâm đến sản xuất nông
kinh tế nhà Trần như thế nào.
nghiệp, đê điều;
- Các công trình thủy lợi
không được chăm lo, tu
sửa.
? Điều đó đã để lại hậu quả - Đọc đoạn in nghiêng / 74  mất mùa, đói kém
gì.
* Liên hệ:
? Hiện nay nhà nước ta có - Trả lời
quan tâm đến việc sản xuất
nông nghiệp, đấp điều; các
công trình thủy lợi không.
GV: Thực tế đã chứng minh
Việt Nam hiện nay là nước
xuất khẩu lúa gạo đứng thứ
thế giới.
? Trong khi đó đời sống của - Trong tay nắm rất nhiều - Quý tộc, địa chủ ra sức
vương hầu, quý tộc thì như ruộng đất, đi xâm lấn ruộng cướp ruộng đất công của
thế nào.
đất công, làm cho khẩu làng xã.
phần ruộng đất của nhân

dân ngày càng bị thu hẹp
dẫn đến đời sống ngày càng
? Thái độ của triều đỉnh như bấp bênh cực khổ.
- Triều đình không hề chăm
thế nào.
lo mà còn bắt dân nghèo
mỗi năm phải nộp 3 quan - Triều đình bắt dân nghèo
mỗi năm phải nộp 3 quan
tiền thuế đinh.
? “Thuế đinh”
- Nam từ 18-55 tuổi có gia tiền thuế đinh.
đình đều phải ghi tên vào sổ
đinh và được gọi là dân
đinh. Ngoài việc nộp tô
ruộng còn phải đóng thêm
-5-


một thứ thuế về con người,
gọi là thuế đinh.
Hoạt động 2
? Trước sự cực khổ của nhân
dân vua quan nhà Trần đã
làm gì.
? Quan lại, quý tộc, vương
hầu đã làm gì.
? Trong triều đình xuất hiện
những con người nào.
? Lúc bấy giờ Tư Nghiệp
Quốc Tử Giám Chu Văn An

đã làm gì.

2. Tình hình xã hội
- Trả lời
- Đọc đoạn in nghiêng / 74

- Dâng sớ lên vua đòi chém
7 tên nịnh thần.
- Vua không ghe ông đã trao
mũ từ quan.
Là vị quan thanh liêm
? Việc làm của Chu Văn An
không
vụ lợi, biết đặc lợi ích
chứng tỏ điều gì.
của nhân dân lên trên hết.
- Trình bày (sgk)
? Khi lên làm vua Nhật Lễ đã
làm gì.
- Nhận định: Tình hình đất
nước suy yếu trầm trọng, còn
bên ngoài thì giặc ngoại xâm
đang lâm le xâm lược nước
ta.
? Đó là giặc ngoại xâm nào
vậy.
? Em có nhận xét gì về cuộc
sống của vua quan nhà Trần
nửa cuối thế kỉ XIV.
? Quá khốn khổ nhân dân đã

làm gì.
- Kết hợp sử dụng lược đồ
khởi nghĩa nông dân cuối thế
kỉ XIV, trình bày
? Em hãy xác định vị trí diễn
ra các cuộc khởi nghĩa.
? Kết quả của tất cả các cuộc
khởi nghĩa như thế nào.
? Nêu những nguyên nhân
dẫn đến sự thất bại của các
cuộc khởi nghĩa.

- Đọc đoạn chữ nhỏ / 75.

- Vua, quan, quý tộc, địa
chủ : ăn chơi sa đọa

- Nịnh thần đã làm rối loạn
kĩ cương phép nước

- Khi vua Trần Dụ Tông
mất (1369), tình hình càng
trở nên rối loạn.

- Cham-pa và nhà Minh.
- Sa lầy, bẩn thiểu.

- Theo dõi

- Nhân dân nổi dậy khởi

nghĩa khắp nơi.

- Lên bảng xác định vị trí
diễn ra các cuộc khởi nghĩa.
 Tất cả điều thất bại.
- Tất cả điều thất bại.
- Thảo luận 3 phút.
+ Lực lượng triều đình
mạnh hơn.
+ Các cuộc khởi nghĩa điều
là do tự phát.
+ Người lãnh đạo chủ yếu
là nông dân, nhà sư..
+ Vũ khí chỉ là giáo mác,
-6-


gậy gột, tằm vong….
+ Không có chuẩn bị,
không có tổ chức.
+ Không có trãi qua huấn
luyện quân sự.
+ Diễn ra lẽ tẻ không đồng
? Ý nghĩa của các cuộc khởi loạt, không tập trung.
- Góp phần làm sụp đỗ
nghĩa.
* GDHS phải biết đoàn kết, nhanh chống nhà Trần.
có đoàn kết thì mới thành
công.
4. Cũng cố

? Trình bày tình hình kinh tế xã hội nước ta nữa sau TK XIV.
? Nhận xét về nhà Trần nữa cuối TK XIV.
? Xác định vị trí của các cuộc khởi nghĩa của nông dân trên lược đồ.
5. Hướng dẫn
- HS học thuộc bài, trả lời các câu hỏi trong SGk.
- HS xem trước bài 16: “II. Nhà Hồ và cải cách của Hồ Quý Ly”.
IV. Rút kinh nghiệm:
......................................................................................................
.....................................................................................................

Trình ký: 19/11/2016

.....................................................................................................
.....................................................................................................
....................................................................................................
.....................................................................................................

-7-

Huỳnh Thị Thanh Tâm