TRAO ĐỔI MUỐI NƯỚC

Trao ®æi Muèi - níc
ThS. Lª Thanh Hµ


1. vai trò, Phân bố của nớc & muối
1.1. Vai trò và phân bố của nớc
Nước:ư55ư-ư65%ưtrọngưlượngưcơưthể


Vai trò:
- Làưdungưmôiưhoàưtan:ư+ưChấtưdinhưdưỡngư->ưtổưchức

ưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưư+ưSPCHư->ưngoàiư(mồưhôi,ưNT,ư
Phân) ư
-ưThamưgiaưcấuưtạoưtrongưcơưthểư(CTB 2,ư3ưcủaưprotein,)
-ưChuyểnưhoá:ưthoáiưhoá,ưtổngưhợpưcácưchấtưtrongưcơưthể.
-ưTgưcácưPƯHH:ưthuỷưphân,ưhợpưnước,ưloạiưnước.
-ưĐiềuưhoàưthânưnhiệt:ưgiữư370Cư(bốcưhơiưNưquaưda,ưphổi).
-ưThamưgiaưbảoưvệưcơưthể:ưdịchưởưcácưtổưchức
ưưưưưưưưưưư


1. Ph©n bè, vai trß cña níc, muèi
1.1. Vai trß vµ ph©n bè cña níc


Ph©n bè:

N­íc­ph©n­bè­ë­néi­bµo­vµ­ngo¹i­bµo­(­55-65%­TL­c¬­thÓ).
-­Ngo¹i­bµo­(45­%­):
+­HuyÕt­t­¬ng­&­b¹ch­huyÕt­(7,5%)­

+­DÞch­gian­bµo­(20%):­
+­M«­liªn­kÕt,­x­¬ng­sôn…(17,5%)
­­­­­-­Néi­bµo:­(55%)


1. Phân bố, vai trò của nớc, muối
1.1. Vai trò và phân bố của nớc
* Đặc điểm sự phân bố:
+ưKoưđồngưđềuưởưcácưtổưchức,ưcơưquan
.ưNướcưbọt,ưmồưhôiư99%,ưhuyếtưtươngư92%,ưmỡư
25-ư30%.
+ưưlứaưtuổi,ưgiới:ư
.ưTuổi:ưtuổiưư->ưH2O/ưcơưthểưcàngư.
Tuổi
.ưGiới:ưđànưông>ưđànưbà

Nớc

2 tháng

97%

4 tháng

94%

Trẻ sơ sinh

66-74%

Ngời trởng thành

55-65%


1. Ph©n bè, vai trß cña níc, muèi
1.1. Vai trß vµ ph©n bè cña níc


Nhu cÇu:

­­­­­­­­+­Ng­êi­lín:­35g­n­íc/­1kg­thÓ­träng/24h
­­­­­­­­+­Trέem:­gÊp­3­lÇn­>­ng­êi­lín
­­­­­­­­+­Trέs¬­sinh:­4­lÇn­=>­mÊt níc/trÎ nhá rÊt nguy hiÓm


1. Phân bố, vai trò của nớc, muối
1.1. Vai trò và phân bố của nớc
Bilan nớc:ưsựưcânưbằngưcủaưnướcưnhậpưvàưxuất;ư:ưbilanư
=ư0
Nớc nhập

Nớc xuất

Uống-1,2 L

Ntiểu-1,4L

ăn-1L

Mồ hôi-1L
Hơi thở-0,5L

Nội sinh-0,3L

Phân-0,1L

= 2,5 lit

= 2,5 lit

Bệnh lý:
ưưưưư

-ưNhậpư>ưưxuất:ưBilanưNư(+)/ư(phù,ưđóiưkéoưdài)ư

ưưưư

-ưNhậpư<ưưxuất:ưBilanưNư(-)ư/đáiưnhạt.


1. Phân bố, vai trò của nớc, muối
1.1. Vai trò và phân bố của muối


Vai trò:

ưư -ưCấuưtạoưtếưbàoưvàưmôư(Fe++/ưHem,ưCa,P/ưxương,ưrăng,ư
ưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưI2ư/ưT3,ưT4-ưHorưTG,ưNa+,ưK+ư->ưh.hưNa+,K+-ATPaseư).
ưưưư-ưTh.giaưhoạtưđộngưxúcưtácưcủaưenzymư(Cl -ưh.hoá,ưCu+2ư-ưư/cư

amylase)
ưưưư-ưTạoưưASTT:ưưNa+,ưK+,ưCl-,ưHCO3-ư=>ưduyưtrìưhìnhưdạngưtếưbào,ư
TĐNM/ưcơưthể
ưưưư-ưCácưhệưđệm:ưBicarbonat,ưPhosphatư->ưduyưtrìưCBAB
ưưưư-ưổnưđịnhưtrạngưtháiưlý,ưhoáư(keo)ưcủaưproteinưtrongưTBưvàưmô.
-ưĐảmưbảoư1ưsốưchứcưnăngưriêngưbiệt:ưvậnưchuyển,ưđôngưmáu,


1. Phân bố, vai trò của nớc, muối
1.2. Vai trò và phân bố của muối


ưưư
ưư

Phân bố:
Cácưcơưquanưcóưsựưphânưbốưkhácưnhauư
Cácưcơưquanưcóưsựưphânưbốưkhácưnhauư
Bảngưphânưbốưmuốiưởưhuyếtưtương,ưdịchưgianưbào,ưnộiưbào

ưưưưưưưưưưư
ưưưưưư

ưưưưưưưưưư

Muối VC (ĐG)
Na+ (mmol/l)
K+
Ca++
Cl-

H.tơng- Dịch GB

>/<

Nội bào

135ưư150
ư3,5ưư5,5
ưưư1,0ư-ư1,30
ưư90ư-ư110ư

>>
<<
>ư
>ưưư

ưưư37
ưưưư100ưư
150
ưưưưưưưư<ư1
ưưưưưưưưưư53


1. Phân bố, vai trò của nớc, muối
1.2. Vai trò và phân bố của muối
Đặc điểm một số chất vô cơ:ư
ưCationư(+)ư=ưưAnionư(-)ưgiữaưtrongư&ưngoàiưTB
-ưNa+:ưư
.ưIonưchínhưcủaưdịchưngoạiưbàoư(142ưmmol/lư)ư

.ưVậnưchuyểnưquaưmàngưnhờưNa+,K+-ATPase
.ưQuyếtưđịnhưASTTư->ưTĐưNước,ưmuốiưquaưmàngưTB.
.ư/ưlàưnguyênưnhânưcủaưkhátưvàưphù.
-ưK+:ư
.ưIonưchínhưcủaưdịchưnộiưbào
.ưLiênưquanưtớiưhoạtưđộngưcủaưthầnưkinhư&ưưcơưtim.
-ưCa2+:ư
.ưCóưchủưyếuưởưxương,ưrăng,
.ưNhuưcầuưởưtrẻưemưvàưphụưnữưmangưthaiưtăng
.ưThamưgiaưvàoưdẫnưtruyềnưXĐTKưvàưhoạtưđộngưcủaư


1. Phân bố, vai trò của nớc, muối
1.2. Vai trò và phân bố của muối
Đặc điểm một số chất vô cơ:ư
-ưFe2+:ư
.ưThamưgiaưcấuưtạoưHem,ưmyoglobin,ưcytocrom,ư
enzym,...
.ưDựưtrữưởưganư(ferritin),ưvậnưchuyểnưtrongưmáuư
(transferin)
.ưLiênưquanưđếnưbệnhưlýưthiếuưmáu
-ưZn2+:
.ưCóưởưtuyếnưyên,ưtuyếnưtụy,ưtuyếnưsinhưdục
.ưThamưgiaưcấuưtạoưenzym
.ưLiênưquanưđếnưquáưtrìnhưphátưtriểnưvàưtạoưmáu


1. Phân bố, vai trò của nớc, muối
1.2. Vai trò và phân bố của muối

Nhu cầu:ư
-ư~ư15ưg/24h
-ư:ưNa+:ư6,ưCl+:ư4,ưK+:ư4,ưCa+:0,8,ưP:1,5,ưMg2+:0,3,ưFe2+:ư0,02g/24h

ưưưư-ưSinhưlýưđặcưbiệt:ư
.ưPhụưnữưcóưthaiư-ưnhuưcầuư>>ưsoưbt
.ưTrẻưem:ưcalci,ưphospho=>ưphátưtriểnưcơưthể


1. Phân bố, vai trò của nớc, muối
1.3. Các yếu tố ảnh hởng đến phân bố nớc
muối
áp suất thẩm thấu:
- Các yếu tố tạo thành ASTT
.ưCácưchấtưđiệnưgiải
.ưCácưchấtưhữuưcơưcóưKLPTưnhỏ
.ưProtein
-ưCóưxuưhướngưkéoưnướcưtừưnơiưcóưASTTưthấpưvềưnơiưcóưASTTư
cao
áp lực thủy tĩnh:


2. Trao đổi muối, nớc qua thành mạch
(Huyết tơng & dịch gian bào)
2.1. Các yếu tố ảnh hởng
Thành mạch:
-ưLàưmàngưbánưthấm,ưcóưtínhưthấmưriêngư (T.thấmưTM)
-ưChoưquaưtựưdoưcácưmuốiưvôưcơ,ưchấtưhữuưcơư(Glucose,ưa.a,ư
ure).

-ưKoưchoưqua:ưchấtưcóưKLPTưlớnư(protein)
-ưTínhưthấmưTMưthayưđổi,ưưnhiềuưyếuưtố:ưN ,ưNĐ,ưthiếuư
vitaưC,ưXVĐM->ưtínhưthấmưTMư->ưProưHtưưvàưDGBư->a/hưtraoư
đổiưMN.
Huyết áp:
-ưápưsuấtưmáuưépưlêmưthànhưmạch
-ưVaiưtrò:ưđẩyưnướcưtừưhuyếtưtươngư->ưdịchưgianưbào
-ưPhụưthuộcưnhiềuưyếuưtố:ưsứcưbópưcơưtim,ưkhốiưlượngưmáuưưư
ưưưưưưưưưưtuầnưhoàn,ưđộưnhớt,ưlưuưlượngưmáuưvềưtim,ưsứcưcảnưcủaưTM



2. Trao đổi muối, nớc qua thành mạch
(Huyết tơng & dịch gian bào)
2.1. Các yếu tố ảnh hởng
CB Donnan:
ưưưưư-ưLàưhiệnưtượngưsinhưhọc,ưngănưcáchư=ưmàngưbánưthấm.ư ởư
2ưphíaưcủaưmàngưcóưsựưchênhưlệchưvềưnồngưđộưprotein.ư
ưưưư-ưVaiưtrò:ưduyưtrìưsựưphânưbốưkoưđồngưđềuưcủaưcácưion.
áp lực keo:
ưưưư-ưNồngưđộưproteinưhuyếtưtươngư>ưdịchưgianưbào,ưthànhư
mạchưnhưư1ưmàngưbánưthấmư->ưưưtạoưnênưCBưDonnanưgiữaư
huyếtưtươngưvàưDGB.
ưưưư-ưápưlựcưkeoưlàư1ưtrongưcácưyếuưtốưquyếtưđịnhưTĐMNư
quaưthànhưmạch
ưưưư-ưCóưxuưhướngưhút nớcưvàoưlòngưmạchưvàưgiữưlạiưởưđó.



2. Trao đổi muối, nớc qua thành mạch

(Huyết tơng & dịch gian bào)
2.2. Trao đổi muối nớc qua thành mạch


Bình thờng:
XảyưraưtheoưgiảưthuyếtưStarling,ưtheoưcôngưthức:

ưưưưưưưưưưưưưưưưPLưư=ưPMưư(Pkư+ưPtc)
+ MĐM:ưPLưư=ư45ưư(25ư+ư5)ư=ư+ư15ưmmHgư->ưH 2Oưtừưlòngưmạch
ưưưưưưraưdịchưGB.
+ MMTG:ưPLưư=ư30ưư(25ư+ư5)=ư0ư->ưNướcưraưvàoưtựưdo.
+ưMTM:ưPLư=ư15-ư(25ư+ư5)ư=ư-ư15ưmmHgư->ưNướcưưtừưDGBư->ưMTM.


2. Trao đổi muối, nớc qua thành mạch
(Huyết tơng & dịch gian bào)
Mao ĐM
Mao mạch
TG

PL= +
15mmHg
45
Pm

PL=
-15mmHg

30
Pm

25
Pk

Mao TM

5
Ptc

25
5
Pk
Ptc
H2 O

15
Pm

25
5
Pk
Ptc

DGB
Rối loạn:ư
-ưPhùư(thận,ưgan):ưPk(ưPm,ưPtcưbt)ư=>PLởưMĐMư=>Nước/DGBư

ư
ưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưP LởưMTMư=>ưNướcư

3. Trao đổi nớc, muối qua màng tế bào
(Giữa trong và ngoài tế bào)


Màng TB:
-ưCấuưtạo:ưlớpưlipidưkép,ưlỏng,ưkhảmưproteinư(ưrìaưmàng,ư
xuyênưmàng)
-ưVaiưtrò:ư
.ưChoưkhí,ưnước,ưchấtưcóưKLPTưnhỏư(ure)ưquaưtựưdo.
.ưKoưqua:ưprotein
.ưQuaưchọn lọc:ưĐGư,ưtheoưcơưchếưv/cưtíchưcực.
-ưápưlựcưtrongưvàưngoàiưTB:ưPk/tếưbàoưtươngưđốiưổnưđịnhư
->ưASTTưquyếtưđịnhưTĐNM.(ASTTưchủưyếuưdoưNa +,ưCl-ư
quyếtưđịnh).
-ưSựưv/cưNa+,ưK+ưquaưmàngưTB:ưnhờưhđưưNa+,K+-ATPase.


3.­Trao­®æi­n­íc,­muèi­qua­mµng­tÕ­bµo
(Giữa­trong­vµ­ngoµi­tÕ­bµo)­

S¬ ®å cÊu t¹o mµng tÕ bµo


3. Trao đổi nớc, muối qua màng tế bào
(Giữa trong và ngoài tế bào)
ư*ưVCưthụưđộng:ưkhuếchưtánưdễưdàng,ưtheoưGradienưC,ưkoưcầnưW.ưưư
ưưưưHCO3-ư(vàoưTB)ưvàưCl-ư(raưkhỏiưTB)ưtheoưkiểuưantiport
ư*ưVCưtíchưcực:ưngượcưGradienưC,ưcầnưNL(ưNa +,ưK+-ATPase).
ưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưư+ưEưhoạtưđộngưkhiưcóưmặtưNa+,ưK+

ưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưư+ưDuyưtrìưbởiưMg2+
ưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưư+ưLàưproteinưtetramerư(4):ưKLPTư27000,ưgồm:
ưưưư


Thuỷ phân 1 ATP

(12000 Kalo) V/c đợc:

ưư-ư3ưNa+ưtừưtrongưraưngoàiưTB
ư
Trạngưthaíưư
ư(Na+/ưngoạiư
+ư
bàoưcao,ưK
/ưnộiưbàoư
+ư
ưưưưưư-ư2ưK ưtừưngoàiưvàoưtrongưTB
cao).


4. điều hòa TĐ MN
ưưưSự hằng định về Ptt -> ổn định về thể tích (N) <-> cân bằng
Na+
Cơưchếưthầnưkinh:
ưưưưưưưưTrungưtâmưTK/ưhạưnãoưgiữưcânưbằngưNMư=ưcảmưgiácưkhát;ưcácư
yếuưtốưcụưthểưlà:
ưưưưư+ưThiếuưNư->ưkhôưniêmưmạcưmiệngư->ưTr.tâmưnhậnưcảmưthểưtíchư
ưưưưư+ưSựưPtt/ưDịchưngoạiưbàoư(ưNa+)ư->ưTr.tâmưnhậnưcảmưth.ưthấuư
=>ưư

ưưưưưưưưưkhát:ưuốngưN
Cơưchếưnộiưtiết:ư
ưưưưư+ưVasopressinư(ADH)-ưHormonưkíchưtốưchốngưlợiưniệu/ưtuyếnưyên.ư
ưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưư -ưVaiưtrò:ưtáiưhấpưthuưN/ưÔLưxaư&ưốngưgóp.
ưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưư -ưThiếuưADH:ư->ưđáiưnhạt.
ưưưưưưưCácưyếuưtốưđiềuưhoàưADH:
ưưưưưưưư-ưĐHưthẩmưthấu:ưưASTTưởưmáuưvàưdịchưng.bào->T.Tưnhậnưcảmư
th.thấuưởưhạưnão->ưkíchưthíchưtuyếnưyênưsxưADHư&ưngượcưlại.
ưưưưưưưư-ưĐHưthểưtích:ưưưkhốiưlượngưdịchư(V)ưcơưthểư->ưT.Tưnhậnưcảmưthểư
tích,ưtừưđóưtuyếnưyênưưgiảmưsxưADH
ưưưưưưưưưưMấtưNư->ưVưdịchưcơưthểư->ưgâyưưtiếtưADH/ưtuyếnưyên.ưưư


Điều hoà bài tiết Na+
*ưCácưyếuưtốưhuyếtưđộngưhọc:ưsựưlọcưcủaưcầuưthận.
ưưưưưLọc,ưTHTưNa+ư:ưDòngưmáuưđếnưthậnư&ưhuyếtưápưĐMT.ưđặcư
biệtưchúưý-ư HA, Na+ưđốiưvớiưHTưRenin-ưAngiotensinư
*ưHệưthốngưRenin-ưAngiotensinưư&ưAldosterol.ư2ưC 2ưĐHưcânưbằngư
Na+:
+ưTHT/ưÔLưgầnưnhờưAngiotensinưtácưđộngưtrênưvậnưmạchưcủaưcácư
ĐMưnhỏưđiưraưkhỏiưcầuưthận.ư
+ưTHT/ưÔLưxaưbởiưaldosteronư-ưbàiưtiếtưbởiưlớpưcầuưcủaưvỏưTTưchịuư
tácưđộngưcủaưcácưyếuưtốư(K+,ưNa+ưM,ưNĐưACTH/ưHtưưvàưAngiotensin).
(Aldosteron -HMưvỏưTh.Thận:ưquyếtưđịnhưTHTưvàưbàiưxuấtưNa +,ư
K+/ưTBưốngưthận).
*ưCácưhormonưkhác:
-ưHưtuyếnưgiáp:ư->ưđàoưthảiưNưquaưdaư&ưNTưdoư lọc/ưCT,ư&ưTHT/
ÔT.

-ưCatecholaminư(HorưTuỷưTT):ư->ưưHAưđmư->ưlọcư/ưCTư&ưưbàiưniệu.

-ưCácưsteroid:ưTrướcưhếtưlàưcortisol,ưgĩưưNa +ư(cầnưcđưănưítưmuốiư
choưBNưđiềuưtrịưcorticoidưkéoưdài),ưcácưestrogenưgĩưưNa +ư&ưNưởư
nửaưđầuưcủaưchuưkỳưKN;ưthiếuưprogesteron/ưhộiưchứngưtiềnưMK.


4. điều hòa TĐ MN
ư+ưTiêuưhoá:ưnhậnưN,Mư->ưcơưthể
ư+ưCácưcơưquanưbàiưtiết:ưdaư(mồưhôi),ưphổiư(hơiư
thở)-ưphươngưtiệnưĐH.
ư+ưThậnư(cơưquanưquanưtrọngưnhất):
ưưưưưưư-ưNơiưnhận,ưphátưhuyưtácưdụngưcủaưhormonư
(Aldosterol,ưADH)ưưđiềuưhoàưTĐNM
ưưưưưư-ưThậnưtổnưthươngư->ưrốiưloạnưcânưbằngưN,ư
Điệnưgiải.


5. Rối loạn TĐ MN

+ưứưưNướcư&ưứưMuối:ưư-ưứưưNướcưđơnưthuầnưtrongưTB.
ưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưư-ưứưưNướcưngoàiưTB.
+ưMấtưNư&ưmấtưM:ư-ưMấtưNưtoànưphầnư&ưmấtưM
ưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưư-ưMấtưNướcưư+ưmấtưMuối/ưngoạiư
bào.
+ưRốiưloạnưhỗnưhợp:ư+ưứ nớc ngoài TB + mất nớc/
ước/ TB
+ Mất nớcngoại TB, ứ nớc/ TB.


5. Rối loạn TĐ MN
5.1. Tình trạng ứ nớc đơn thuần

Tình trạng ứ nớc trong tế bào:
+ưNguyênưnhân:ưưDoưuốngưNưquáưnhiềuư(đuốiưnước),ưtiêmưtruyềnư
quáưnhiềuư(d.dưngọtưđẳngưưtrương)
+ưGặp:ưBNưmấtưcảưN,MưnhưngưchỉưbùưcóưNư(d.dưngọtưđẳngưtrư
ơng)ư
ưưưưưưưưưư->ưthiếuưchấtưđiệnưgiải.
+ưHậuưquả:ưphùưtrongưTB,ưthểưtíchưNưngoạiưbàoư,ưVưmáuư->
chậmưtuầnưhoàn,->ưchứcưnăngưthận,ưBNưmệtưmỏi,ưyếuưdầnư
nhưngưkoưư
ưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưư kêuưkhátư(biếnưchứngưnguyư
hiểm).
+ưXN:ưHb,ưProteinưTPưhuyếtưtươngư.
ưưưưưưưưưưưưưNa+,ưCl-ưh.tưưư(ưdoưNưtừưngoạiưbàoư->ưTBư,ưkéoưNa+,ưCl-)
+ưĐiềuưtrị:ưthườngưđiềuưtrịư=ưtiêmưd.dưmặnưưuưtrương.


5. Rối loạn TĐ MN
Tình trạng ứ nớc ngoài tế bào
*ưưLàưrốiưloạnưthườngưgặpưkhi:
+ưTăngưápưlựcưTMưtrongưsuyưtim.
+ưGiảmưprotidưmáu:ư
ưư ưưưưưư.ưXơưganư(ưtổngưhợpưprotein).
ưưưưưưưưưưư.ưThậnưnhiễmưmỡ,ưviêmưCTCư(ưđàoưthảiưproteinưraưNT).
ưưưưưưưưưưư.ưBệnhưlýưthượngưthận:ưgâyưưbàiưtiếtưAldosteronư->ưbàiưư
ưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưxuấtưNa+ưquaưthậnưgâyưứưđọngưNa+/ưcơưthể.
ưưưưưưưCácưnguyênưnhânưnàyưlàmưnướcưưởưngoạiưbàoư(GB).
*ưXétưnghiệm:ư
ưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưư.ưNa+,ưK+ư(doưnướcư/ưưngoạiưbào)

ưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưưư.ưProteinưTPư.
ưưưưưưưCácưkếtưquảưnóiưlênưtìnhưtrạngưmáuưbịưphaưloãngưdo ưứưnước.