Giáo án Ngữ văn 9 bài 24: Nghĩa tường minh và hàm ý

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
I. Mục tiêu bài dạy.
1. Kiến thức.
- Nắm được khái niệm nghĩa tường minh và hàm ý.
2. Kỹ năng:
- Rèn kỹ năng sử dụng hàm ý trong giao tiếp hàng ngày và viết văn.
3. Thái độ:
- Giáo dục ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng việt.
II. Phương tiện thực hiện.
- Thầy: Giáo án, sách giáo khoa, bảng phụ.
- Trò: Vở bài tập, sách giáo khoa, vở ghi.
III. Cách thức tiến hành.
- Nêu vấn đề, thảo luận.
- Phân tích, quy nạp.
IV. Tiến trình bài dạy:
1. Tổ chức:
2. Kiểm tra 15 phút:
A. Đề bài: Cho đoạn thơ sau:
Người đồng mình thương lắm con ơi
……………………….. phong tục.
(Trích trong bài “Nói với con” của Y Phương.)
a. Em hiểu từ “đồng mình” trong đoạn thơ như thế nào?
b. Đoạn thơ trên nói lên những đức tính gì của người đồng mình? Qua đó người cha mong muốn
con điều gì?
B. Đáp án- thang điểm
Những đức tính của người đồng mình và mơ ước của cha.
* Hình ảnh:
- Người đồng mình sống nghèo đói, cực nhọc, lam lũ nhưng mạnh mẽ, khoáng đạt với chí cao,
luôn yêu quý tự hào và gắn bó với quê hương.

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

“Người đồng mình thương lắm con ơi
...................................xuống ghềnh.”
→ Người cha muốn giáo dục con sống phải có nghĩa tình, thuỷ chung với quê hương của mình.
Không phản bội quê hương cho dù quê hương còn nghèo đói vất vả.
- Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
.................................phong tục.
→ Người đồng mình sống mạnh mẽ, giàu chí khí, giàu niềm tin. Tuy thô sơ da thịt,ăn mặc giản dị
áo chàm, khăn piêu nhưng không hề nhỏ bé về tâm hồn, ý chí, nghị lực và khát vọng xây dựng quê
hương. Họ xây dựng quê hương bằng chính sức lực và sự bền bỉ của mình chống bão lụt, núi đổ...
Họ sáng tạo và lưu truyền phong tục, tập quán tốt đẹp riêng của mình.
→ Từ đó người cha mong muốn con biết tự hào với truyền thống quê hương dặn dò con cần tự tin,
vững bước trên đường đời.
3. Bài mới

Hoạt động của thầy/trò

Nội dung
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý.

- Học sinh đọc đoạn văn ở bài tập 1 phần I

1. Bài tập

? Câu “Trời ơi, chỉ còn 5 phút” em hiểu - Trời ơi, chỉ còn có 5 phút!
anh thanh niên muốn nói điều gì? Vì sao + Chỉ còn 5 phút là phải chia tay.

anh không nói thẳng câu đó với cô gái?
+ Tiếc quá không còn đủ thời gian để trò
+ Tế nhị.
chuyện tâm tình.
? Trong cách nói trên, cách nào mang tính + Giá còn thời gian thì tốt biết mấy.
phổ biến (có cùng cách hiểu) cách nói nào
chỉ có ông hoạ sĩ và cô gái hiểu?
- Cách 1: Ai cũng hiểu vì nó diễn đạt trực
tiếp bằng từ ngữ trong câu.
- Cách 2, 3: Chỉ có những người trong
cuộc mới hiểu vì nó là ẩn ý.
? Câu “Ô cô còn quên chiếc khăn mùi soa
đây này” có ẩn ý không?
- Không có ẩn ý.


VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

- Ô cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây
? Vậy em hiểu thế nào về nghĩa tường này!
minh và hàm ý?
→ Không có ẩn ý.
- Học sinh đọc ghi nhớ sách giáo khoa 2. Kết luận
trang 75.
- Nghĩa tường minh là phần thông báo
được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong
câu.
- Học sinh đọc lại đoạn trích ở mục 1.

- Hàm ý là phần thông báo tuy không được

diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu
nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.

? Câu nào cho thấy hoạ sĩ chưa muốn chia II. Luyện tập
tay với anh thanh niên?
1. Bài tập 1
- Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.
a. Câu “Nhà hoạ sĩ...dạy” cụm từ “tặc lưỡi”
? Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ cô gái? cho ta hiểu được rằng.
Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên
quan đến chiếc khăn mùi soa?
b. “Mặt đỏ ửng” ngượng ngùng khó nói.
- Mặt đỏ ửng....
- Nhận lại chiếc khăn.
- Học sinh đọc đoạn trích bài tập 2.

→ Một hành động thay cho lời nói cảm ơn.

? Cho biết hàm ý trong câu in đậm?

- Vội quay đi: Lúng túng bối rối.

- Nhà hoạ sĩ già chưa kịp uống nước trà đã 2. Bài 2
phải đi.
-Nhà hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè đã
phải đi.
? Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích.
- Cơm chín rồi.

3. Bài 3

- Học sinh đọc bài tập 4.

- Cơm chín rồi: Ông vô ăn cơm đi.

? Những câu in đậm có phải là câu chứa 4. Bài 4
hàm ý không?
- “Hà nắng gớm về nào” → không có hàm
ý mà chỉ là câu đánh trống lảng.
- Tôi thấy người ta đồn → không có hàm ý
mà chỉ là câu nói bỏ lửng.

4. Củng cố:


VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

- Thế nào là nghĩa tường minh, hàm ý?
- Tác dụng của nó?
- Làm thế nào để biết câu văn chứa hàm ý
- Học sinh thuộc lòng phần ghi nhớ.
5. Hướng dẫn học bài
- Hoàn thiện các bài tập trong sách giáo khoa.
- Làm bài tập trắc nghiệm.
- Viết một đoạn văn diễn dịch ( có nội dung tự chọn) trong đó có chứa hàm ý.