Bài 20. Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong các thế kỷ X-XV

Hào khí Đông A

là hào khí đời Trần.

Tuy nhiên, nói tới hào khí Đông A không chỉ nói riêng hào khí đời Trần mà
còn chỉ hào khí của cả giai đoạn lịch sử từ thế kỷ X đến thế kỷ XV. 


TIẾT 26 – BÀI 20
XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HOÁ
DÂN TỘC TRONG CÁC THẾ KỈ X - XV

NỘI DUNG BÀI
I. Tư tưởng, tôn giáo
II. Giáo dục, văn học, nghệ thuật, khoa học –kĩ thuật


I.

Nho giáo

TƯ TƯỞNG, TÔN GIÁO

Phật giáo

Đạo giáo


II. GIÁO DỤC, VĂN HỌC, NGHỆ THUẬT,
KHOA HỌC –KĨ THUẬT

II. GIÁO DỤC, VĂN HỌC, NGHỆ THUẬT, KHOA HỌC –KĨ
THUẬT

1. Giáo dục
- Mục đích:
- Thực hiện:
- 1070 lập Văn Miếu.
- 1075 mở khoa thi quốc gia đầu tiên

Năm 1075, khoa thi quốc gia đầu tiên được tổ chức ở kinh thành
VĂN MIẾU


THI HƯƠNG, THI HỘI, THI ĐÌNH

* Thi Hương: Là kì thi ở các trấn, các tỉnh. Tùy theo qui định của các triều đại, các trường thi gồm các kỳ: đệ nhất,
đệ nhị, đệ tam, đệ tứ. Đỗ được tất cả các kỳ thi là đỗ thi Hương. Những người đỗ thi Hương đạt học vị Cử nhân và Tú
tài (xưa gọi là Hương cống, Sinh đồ). Số thí sinh kể có hàng nghìn, nhưng số lấy đỗ chỉ có 72 tú tài và 32 Cử nhân.
* Thi Hội: Là kỳ thi ở cấp nhà nước. Số lượng thi Hội cũng rất đông, tất cả những người đã đỗ Cử nhân đều được dự
thi.
* Thi Đình: Gọi là thi Đình, có nghĩa là thi ở sân đình nhà vua. Vua trực tiếp ra đầu đề, và sau khi hội đồng giám
khảo hoàn thành việc chấm bài, cân nhắc điểm số, chính nhà vua tự tay phê lấy đỗ.
* Nước ta có tổng cộng 56 trạng nguyên. Riêng từ thế kỉ X - XV nước ta có 29 trạng nguyên. Lê Văn Thịnh là vị trạng
nguyên đầu tiên. Vị trạng nguyên cuối cùng là Trịnh Duệ.


Thầy đồ dạy nho sinh ở Quốc tử giám

Các tân khoa được ban mũ, áo, hia


82 bia Tiến sĩ ở Văn Miếu
Di sản tư liệu thế giới - UNESCO


Cách đây 533 năm (1484-2010), trên tấm bia Tiến sĩ
đầu tiên dựng tại Văn Miếu Quốc Tử Giám ghi lại lịch
sử khoa thi năm 1442 có khắc ghi những dòng chữ:
“Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế
nước mạnh mà hưng thịnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu
mà thấp hèn. Vì thế các bậc đế vương thánh minh không đời
nào không coi việc giáo dục nhân tài, kén chọn kẻ sĩ, vun
trồng nguyên khí quốc gia làm công việc cần thiết...”

 Bia Tiến sĩ khắc ghi những lời soạn nổi tiếng của
Thân Nhân Trung
(Tiến sĩ triều Lê)

Thân Nhân Trung


Học sinh xoa đầu cụ Rùa để lấy may mắn trong học hành, thi cử


II. GIÁO DỤC, VĂN HỌC, NGHỆ THUẬT,
KHOA HỌC – KĨ THUẬT

1. Giáo dục

- Mục đích:
- Thực hiện:
- Hạn chế:

Giáo dục Nho học không tạo điều kiện cho phát triển
kinh tế.


II. GIÁO DỤC, VĂN HỌC, NGHỆ THUẬT,
KHOA HỌC – KĨ THUẬT

2. Văn học
-

Từ thời Trần, văn học dân tộc phát triển.


II. GIÁO DỤC, VĂN HỌC, NGHỆ THUẬT,

Bản phiên âm

Bản dịch thơ

KHOA HỌC – KĨ THUẬT

Nam quốc sơn
hàthời Trần, văn học dân tộc phát
Sôngtriển.
núi nước Nam
- Từ

2. Văn học
Nam quốc sơn hà Nam đế cư,

Sông núi nước Nam vua Nam ở,

Tiệt nhiên định phận tại Thiên thư.

Rành rành định phận tại sách trời.

Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm,

Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm,

Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.

Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời.

NAM QUỐC SƠN HÀ
Lý Thường Kiệt


BÌNH NGÔ ĐẠI CÁO

NGUYỄN TRÃI


II. GIÁO DỤC, VĂN HỌC, NGHỆ THUẬT, KHOA HỌC – KĨ
THUẬT

2. Văn học

- Đặc điểm.
+

Thể loại: văn, thơ…

+

Ngôn ngữ: Chữ Hán, chữ Nôm đều phát triển.

CHỮ HÁN: THIÊN

+ Nội dung:

CHỮ NÔM: TRỜI


II. GIÁO DỤC, VĂN HỌC, NGHỆ THUẬT,
KHOA HỌC – KĨ THUẬT

3. Nghệ thuật
a. Kiến trúc:

Hoạt động nhóm (3 phút)

Kể tên một số công trình kiến trúc Phật giáo tiêu biểu ở nước ta trong
Nhóm 1,2

các thế kỷ X-XV. Trình bày hiểu biết của nhóm về 1 trong những công
trình kiến trúc đó.

Kể tên một số công trình kiến trúc Nho giáo tiêu biểu ở nước ta trong
Nhóm 3,4

các thế kỷ X-XV. Trình bày hiểu biết của nhóm về 1 trong những công
trình kiến trúc đó.


II. GIÁO DỤC, VĂN HỌC, NGHỆ THUẬT, KHOA HỌC – KĨ
THUẬT

Chùa Một Cột còn gọi là chùa Diên Hựu. Được xây
3. Nghệ
.
dựng
vào thuật
năm 1049.
a. Kiến trúc:
- Phật giáo.

CHÙA MỘT CỘT


Chùa Dâu – Ngôi chùa Phật giáo đầu tiên ở Việt Nam được xây dựng vào những năm đầu công
Chùa Bái Đính – Ngôi chùa lớn nhất Việt Nam và Đông Nam Á

nguyên


II. GIÁO DỤC, VĂN HỌC, NGHỆ THUẬT, KHOA HỌC –KĨ
THUẬT

3. Nghệ thuật
a. Kiến trúc:
- Phật giáo:
Tháp Báo Thiên được xây năm 1057 ở chùa Sùng
Khánh, mé đông hồ HOÀN KẾM Hà Nội. Tháp
cao 13 m, có tất cả 12 tầng. Tầng trên cùng bằng
đồng, những tầng dưới bằng đá và gạch.

THÁP BÁO THIÊN


III. GIÁO DỤC, VĂN HỌC, NGHỆ THUẬT, KHOA HỌC –KĨ
THUẬT

3. Nghệ thuật.
a. Kiến trúc:
-Phật giáo
- Nho giáo
THÀNH NHÀ HỒ

Thành Nhà Hồ thuộc huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh
Hóa, cách Hà Nội khoảng 150 km. Thành do Hồ Quý
Ly xây dựng vào năm 1397 bằng những khối đá xanh
rất lớn và kiên cố.


Toàn bộ tường thành và bốn cổng chính được xây dựng bằng những phiến đá vôi màu xanh, được đục
đẽo tinh xảo, vuông vức, xếp chồng khít lên nhau. Các phiến đá dài trung bình 1,5 m, có tấm dài tới 6
m, trọng lượng ước nặng 24 tấn. Tổng khối lượng đá được sử dụng xây thành khoảng 20.000 m3 và

gần 100.000 m3 đất được đào đắp công phu.
Những phiến đá nặng hàng tấn chỉ xếp lên mà không cần chất kết dính vẫn đảm bảo độ bền vững. Qua
hơn 600 năm cùng những biến cố thăng trầm của lịch sử và tác động của thời tiết, hệ thống tường
thành còn khá nguyên vẹn, dù thời gian xây dựng rất gấp gáp, chỉ trong khoảng 3 tháng.
Ngày 27/6, tại phiên họp lần thứ 35 của Ủy ban di sản thế giới thuộc Tổ chức Văn hóa, Khoa học và
Giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO) diễn ra tại thủ đô Paris (Pháp), thành nhà Hồ đã được công nhận
là di sản văn hóa thế giới.


II. GIÁO DỤC, VĂN HỌC, NGHỆ THUẬT,
KHOA HỌC –KĨ THUẬT

3. Nghệ thuật:
a. Kiến trúc:
b.Điêu khắc:

Chạm khắc, trang trí.


Điêu khắc rồng trên đá


Cổ vật Hoàng
thành Thăng Long
(Hà Nội)