Phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện vĩnh linh, tỉnh quảng trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

uê
́

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

Ki

nh

tê
́H

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THẢO

̣c

PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ BẢO HIỂM XÃ HỘI

ho

TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VĨNH LINH,

ươ

̀ng

Đ

ại

TỈNH QUẢNG TRỊ

Tr

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC KINH TẾ

HUẾ, 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

tê
́H

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THẢO

uê
́

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

nh

PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ BẢO HIỂM XÃ HỘI

Ki

TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VĨNH LINH,

ho

̣c

TỈNH QUẢNG TRỊ

ại

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

̀ng

Đ

Mã số: 60 34 04 10

Tr

ươ

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. HỒ THỊ HƯƠNG LAN

HUẾ, 2017

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung
thực, khách quan và chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được

uê
́

cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc.

tê
́H

Tác giả luận văn

Tr

ươ

̀ng

Đ

ại

ho

̣c

Ki

nh

Nguyễn Thị Phương Thảo

i


LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian thực hiện luận văn, tôi đã nhận được sự giúp đỡ, hướng dẫn,
chỉ bảo tận tình của các thầy giáo, cô giáo Trường Đại học Kinh tế - Đại học Huế,
một số cơ quan, ban ngành, các cán bộ, đồng nghiệp, bạn bè và gia đình, nhờ đó
luận văn của tôi đã được hoàn thành.

uê
́

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới TS. Hồ Thị Hương Lan, người
hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ và định hướng giúp tôi trong suốt quá

tê
́H

trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới toàn thể các thầy giáo, cô giáo và
các cán bộ công chức của Trường Đại học Kinh tế - Đại học Huế đã trực tiếp hoặc

nh

gián tiếp giúp đỡ, hỗ trợ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và nghiên cứu.

Ki

Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo cơ quan Bảo hiểm xã hội huyện Vĩnh
Linh, Chi cục thống kê huyện Vĩnh Linh, Phòng Lao động - Thương binh và xã hội

̣c

huyện Vĩnh Linh; hệ thống nhân viên đại lý thu bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa

ho

bàn huyện Vĩnh Linh; bà con các xã Vĩnh Giang, Vĩnh Long, Vĩnh Hiền, thị trấn Hồ
Xá, thị trấn Bến Quan... đã nhiệt tình hợp tác và giúp đỡ tôi thực hiện luận văn.

ại

Trong thời gian học tập và nghiên cứu, tôi cũng đã nhận được sự hỗ trợ và

Đ

giúp đỡ tận tình từ anh chị em đồng nghiệp của tôi ở Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng

̀ng

Trị, Bảo hiểm xã hội huyện Vĩnh Linh, tôi xin trân trọng cảm ơn.
Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới bạn bè và gia đình đã luôn động viên,

Tr

ươ

chia sẻ và tạo điều kiện tốt nhất giúp tôi hoàn thành luận văn của mình.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Phương Thảo

ii


TÓM LƯỢC LUẬN VĂN
Họ và tên học viên: NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THẢO
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Định hướng đào tạo: Ứng dụng

Mã số: 60 34 04 10

Niên khoá: 2015-2017

Người hướng dẫn khoa học: TS. HỒ THỊ HƯƠNG LAN
Tên đề tài: PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN

uê
́

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VĨNH LINH, TỈNH QUẢNG TRỊ

tê
́H

1. Mục đích và đối tượng nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở đánh giá thực trạng phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện

nh

trên địa bàn huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị trong thời gian qua, nghiên cứu
hướng tới đề xuất những giải pháp nhằm phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự

̣c

Đối tượng nghiên cứu

Ki

nguyện trên địa huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị trong thời gian tới.

ho

Phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện.
2. Các phương pháp nghiên cứu đã sử dụng

ại

Luận văn thực hiện việc thu thập thông tin, dữ liệu thứ cấp, điều tra khảo sát 3

Đ

nhóm đối tượng: nhân viên đại lý thu, người đã tham gia, người chưa tham gia
BHXH TN trên địa bàn huyện Vĩnh Linh để phân tích, đánh giá các vấn đề liên

̀ng

quan đến phát triển dịch vụ BHXH TN. Sử dụng phương pháp thống kê mô tả,

ươ

phương pháp phân tích so sánh và sử dụng phần mềm excel để xử lý số liệu.
3. Các kết quả nghiên cứu chính và kết luận

Tr

Mức độ bao phủ số người tham gia BHXH TN trên địa bàn huyện Vĩnh Linh

còn thấp, chưa tương xứng với tiềm năng phát triển dịch vụ BHXH TN ở địa
phương; chất lượng dịch vụ BHXH TN còn nhiều hạn chế…Trên cơ sở những
quan điểm, mục tiêu của Đảng, Nhà nước, Chiến lược phát triển ngành bảo hiểm
xã hội Việt Nam đến năm 2020 và thực tế ở địa phương, luận văn đã đưa ra một
số giải pháp có tính khả thi cao, đồng thời đề xuất kiến nghị nhằm phát triển dịch
vụ BHXH TN trên địa bàn huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị trong thời gian tới.

iii


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Nghĩa tiếng Việt
:

Bảo hiểm xã hội

BHXH BB

:

Bảo hiểm xã hội bắt buộc

BHXH TN

:

Bảo hiểm xã hội tự nguyện

BHYT

:

Bảo hiểm y tế

CN&XD

:

Công nghiệp và xây dựng

NN, LN&TS

:

Nông nghiệp, công nghiệp và thủy sản

TM, DV&DL

:

Thương mại, dịch vụ và du lịch

UBND

:

Ủy ban nhân dân

Tr

ươ

̀ng

Đ

ại

ho

̣c

Ki

nh

tê
́H

uê
́

BHXH

i


MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii
TÓM LƯỢC LUẬN VĂN ........................................................................................ iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................... i

uê
́

MỤC LỤC.................................................................................................................. ii

tê

́H

DANH MỤC BẢNG...................................................................................................v
PHẦN I: MỞ ĐẦU .....................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

nh

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2

Ki

4. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................3
5. Bố cục của luận văn ................................................................................................6

ho

̣c

PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ......................................................................7
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ

ại

BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN..........................................................................7

Đ

1.1 Một số vấn đề lý luận về Bảo hiểm xã hội tự nguyện và phát triển dịch vụ bảo

hiểm xã hội tự nguyện.................................................................................................7

̀ng

1.1.1 Một số vấn đề chung về bảo hiểm xã hội tự nguyện..........................................7

ươ

1.1.2 Phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện..................................................21
1.2 Kinh nghiệm phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện tại một số địa

Tr

phương điển hình ở Việt Nam...................................................................................30
1.2.1. Phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện ở tỉnh Nghệ An.......................30
1.2.2 Phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện ở thành phố Buôn Ma Thuột,
tỉnh Đắk Lắk..............................................................................................................31
1.2.3. Bài học kinh nghiệm cho phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện ở
huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị..............................................................................31
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ

ii


NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VĨNH LINH, TỈNH QUẢNG TRỊ GIAI
ĐOẠN 2014-2016 .....................................................................................................33
2.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội của huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị..........33
2.1.1 Điều kiện tự nhiên ............................................................................................33
2.1.2 Tình hình kinh tế - xã hội.................................................................................35
2.2 Khái quát về Bảo hiểm xã hội huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị.......................36

uê
́

2.2.1 Vị trí, chức năng của Bảo hiểm xã hội huyện Vĩnh Linh ................................36
2.2.2 Nhiệm vụ, quyền hạn của Bảo hiểm xã hội huyện Vĩnh Linh .........................37

tê
́H

2.2.3 Cơ cấu tổ chức của Bảo hiểm xã hội huyện Vĩnh Linh ...................................38
2.2.4 Tình hình nhân sự của Bảo hiểm xã hội huyện Vĩnh Linh ..............................39
2.2.5 Đánh giá chung về công tác thu bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Vĩnh

nh

Linh, tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2014-2016 ...............................................................40

Ki

2.3 Thực trạng phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện
Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2014-2016 ......................................................42

ho

̣c

2.3.1 Quy mô thị trường bảo hiểm xã hội tự nguyện ................................................42
2.3.2 Tình hình mở rộng các chế độ bảo hiểm xã hội tự nguyện..............................43

ại

2.3.3 Hoạt động cung ứng dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện ................................43
2.3.4 Kết quả phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện Vĩnh

Đ

Linh, tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2014-2016 ...............................................................46

̀ng

2.3.5 Mở rộng mạng lưới đại lý thu bảo hiểm xã hội tự nguyện ..............................55
2.4 Đánh giá của các bên liên quan về dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa

ươ

bàn huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị.......................................................................57

Tr

2.4.1 Đánh giá của nhân viên đại lý thu bảo hiểm xã hội tự nguyện về chính sách hỗ
trợ của BHXH huyện Vĩnh Linh trong việc cung ứng dịch vụ bảo hiểm xã hội tự
nguyện .......................................................................................................................57
2.4.2 Đánh giá của người đã tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện về dịch vụ bảo
hiểm xã hội tự nguyện...............................................................................................63
2.4.3 Ý kiến của người chưa tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện về dịch vụ bảo
hiểm xã hội tự nguyện...............................................................................................69

iii

2.5 Đánh giá chung về phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn
huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2014-2016 ...........................................75
CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ BẢO
HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VĨNH LINH, TỈNH
QUẢNG TRỊ .............................................................................................................78
3.1 Định hướng phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện

uê
́

Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2017-2020 ......................................................78
3.2 Một số giải pháp phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn

tê
́H

huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2017-2020 ...........................................79
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................86
1. Kết luận .................................................................................................................86

nh

2. Kiến nghị ...............................................................................................................87

Ki

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................91

ho

QUYẾT ĐỊNH HỘI ĐỒNG

̣c

PHỤ LỤC..................................................................................................................93

NHẬN XÉT CỦA PHẢN BIỆN 1 + 2

BẢN GIẢI TRÌNH

ại

BIÊN BẢN HỘI ĐỒNG

Tr

ươ

̀ng

Đ

XÁC NHẬN HOÀN THIỆN

iv


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1:

Dân số huyện Vĩnh Linh giai đoạn 2014 - 2016 .................................35

Bảng 2.2:

Số lượng viên chức cơ quan Bảo hiểm xã hội huyện Vĩnh Linh
năm 2016 ............................................................................................39

Bảng 2.3:

Tình hình thực hiện BHXH trên địa bàn huyện Vĩnh Linh
giai đoạn 2014 - 2016..........................................................................40
Các hoạt động tuyên truyền của Bảo hiểm xã hội huyện Vĩnh Linh ..45

Bảng 2.5:

Tình hình tham gia BHXH TN của người dân trên địa bàn

uê
́

Bảng 2.4:

Bảng 2.6:

tê
́H

huyện Vĩnh Linh giai đoạn 2014-2016 ...............................................46
Tỷ trọng người tham gia BHXH TN phân theo khu vực

giai đoạn 2014-2016............................................................................49
Tình hình tham gia BHXH TN phân theo giới tính

nh

Bảng 2.7:

giai đoạn 2014 -2016...........................................................................50
Tình hình triển khai kế hoạch thu BHXH TN giai đoạn 2014-2016...50

Bảng 2.9:

Tình hình chi trả chế độ BHXH TN....................................................52

Bảng 2.10:

Đặc điểm mẫu khảo sát nhân viên đại lý thu BHXH TN....................57

Bảng 2.11:

Các khóa đào tạo nhân viên đại lý thu BHXH TN đã từng tham gia..59

Bảng 2.12:

Mức độ hữu ích của các khóa đào tạo .................................................59

Bảng 2.13:

Khó khăn trong quá trình làm đại lý thu BHXH TN...........................60

Bảng 2.14:

Động lực để nhân viên đại lý thu gắn bó lâu dài.................................61

Bảng 2.15:

Chính sách ưu đãi và công cụ tuyên truyền được hỗ trợ.....................62

̀ng

Đ

ại

ho

̣c

Ki

Bảng 2.8:

ươ

Bảng 2.16:

Đặc điểm mẫu khảo sát người đã tham gia và chưa tham gia
BHXH TN............................................................................................63
Nội dung, hình thức tuyên truyền BHXH TN.....................................65

Bảng 2.18:

Kênh thông tin về dịch vụ BHXH TN mà người tham gia tiếp nhận .66

Bảng 2.19:

Mức độ hiểu biết của người dân về dịch vụ BHXH TN trên địa bàn

Tr

Bảng 2.17:

huyện Vĩnh Linh..................................................................................70
Bảng 2.20:

Thái độ phục vụ của nhân viên cung ứng dịch vụ BHXH TN ............67

Bảng 2.21:

Thủ tục đăng ký tham gia BHXH TN .................................................69

Bảng 2.22:

Tổng hợp lý do chưa tham gia BHXH TN của người dân trên địa bàn
huyện Vĩnh Linh..................................................................................73

v

DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Hình 2.1:

Bản đồ địa giới hành chính huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị ............33

Hình 2.2:

Số lượng nhân viên đại lý thu BHXH TN phân theo địa bàn ..............56

Biểu đồ 2.1: Tình hình tham gia BHXH TN phân theo độ tuổi giai đoạn
2014-2016.............................................................................................47

uê
́

Biểu đồ 2.2: Mức đóng BHXH TN của người tham gia...........................................53
Biểu đồ 2.3: Phương thức đóng BHXH TN của người tham gia..............................54

tê
́H

Biểu đồ 2.4: Mức độ thường xuyên của công tác tuyên truyền BHXH TN .............67
Biểu đồ 2.5: Ý định tham gia BHXH TN của người dân .........................................75
Cơ cấu tổ chức của Bảo hiểm xã hội huyện Vĩnh Linh .......................38

Tr

ươ

̀ng

Đ

ại

ho

̣c

Ki

nh

Sơ đồ 2.1:

vi


PHẦN I: MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Bảo hiểm xã hội tự nguyện là một trong những chính sách an sinh xã hội có ý
nghĩa sâu sắc đối với người dân. Sau gần 10 năm tổ chức triển khai chính sách bảo
hiểm xã hội tự nguyện ở tỉnh Quảng Trị, kết quả đạt được còn rất khiêm tốn. Tính

uê
́

đến hết năm 2016 toàn tỉnh chỉ có 1.210 người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện

tê

́H

(chiếm xấp xỉ 0,4% tổng số lao động). Trong số đó, chủ yếu là những người đã
tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc chuyển sang, còn số người tham gia lần đầu là
rất thấp.

nh

Vĩnh Linh là một trong các huyện có sự phát triển nhanh, toàn diện về kinh tế
trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. Năm 2016 tổng thu ngân sách đạt 571.991 triệu đồng,

Ki

thu nhập bình quân đạt 36,03 triệu đồng/người/năm. Với sự phát triển kinh tế chung
của huyện, mức sống của người dân, đặc biệt là người lao động tự do, lao động làm

ho

̣c

việc ở các khu vực phi chính thức đã được cải thiện, nhiều người có thu nhập khá,
có tích lũy nhất định và theo đó họ có khả năng tham gia bảo hiểm xã hội tự

ại

nguyện.

Đ

Bảo hiểm xã hội tự nguyện ra đời từ năm 2008, mở ra cơ hội cho người lao

động được hưởng lương hưu, góp phần bảo đảm cuộc sống của họ khi về già. Tính

̀ng

ưu việt của chính sách là rất rõ. Tuy nhiên, trong thời gian vừa qua số lượng người

ươ

tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện Vĩnh Linh còn rất ít, chưa
tương xứng với kỳ vọng và tiềm năng (chỉ 381 người năm 2016). Nguyên nhân là

Tr

do sự hạn chế về trình độ, nhận thức, thu nhập không ổn định của người lao động;
cơ chế, chính sách chung về bảo hiểm xã hội tự nguyện chưa đủ sức “hút” đối với
người lao động; chưa có sự phối hợp chặt chẽ, thường xuyên giữa các cơ quan, ban,
ngành, đoàn thể để tuyên truyền sâu rộng chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện
trong các tầng lớp nhân dân; chất lượng dịch vụ của cơ quan Bảo hiểm xã hội huyện
còn nhiều hạn chế. Vấn đề đặt ra là tại sao tiềm năng lớn nhưng số người tham gia
bảo hiểm xã hội tự nguyện lại ít? Phải chăng trong quá trình thực hiện bảo hiểm xã

1


hội tự nguyện trên địa bàn huyện Vĩnh Linh còn nhiều khó khăn, vướng mắc? Vậy
làm thế nào để tiếp tục phát triển, mở rộng phạm vi hoạt động của bảo hiểm xã hội
tự nguyện trên địa bàn huyện Vĩnh Linh? Xuất phát từ những những lý do trên, tôi
đã chọn đề tài “Phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện
Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị” làm luận văn nghiên cứu.
2. Mục tiêu nghiên cứu

uê
́

2.1 Mục tiêu chung

Trên cơ sở đánh giá thực trạng phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện

tê
́H

trên địa bàn huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị trong thời gian qua, nghiên cứu
hướng tới đề xuất những giải pháp nhằm phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự

nh

nguyện trên địa huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị trong thời gian tới.
2.2 Mục tiêu cụ thể

Ki

Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển dịch vụ bảo hiểm xã
hội tự nguyện.

ho

̣c

Đánh giá thực trạng phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn
huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2014-2016.

ại

Đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện
trên địa bàn huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2017 - 2020.

Đ

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

̀ng

3.1 Đối tượng nghiên cứu
Phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện.

ươ

3.2 Phạm vi nghiên cứu

Tr

Về không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu sự phát triển dịch vụ bảo hiểm

xã hội tự nguyện cho người dân trên địa bàn huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị.
Về thời gian: Dữ liệu thứ cấp được thu thập và tiến hành đánh giá, phân tích từ

năm 2014 đến năm 2016. Dữ liệu sơ cấp thu thập qua điều tra khảo sát từ nhân viên
hệ thống đại lý thu bảo hiểm xã hội tự nguyện, những người đã tham gia và chưa
tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trong năm 2016.

2


4. Phương pháp nghiên cứu
4.1 Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Nghiên cứu tài liệu là phương pháp thu thập thông tin, dữ liệu thứ cấp trên cơ
sở các tài liệu hay bài báo, các công trình nghiên cứu đã được công bố.
Phương pháp nghiên cứu tài liệu được sử dụng trong toàn bộ các chương của
luận văn và tập trung nhiều nhất ở Chương I: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát

uê
́

triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện. Phương pháp này được sử dụng trong việc
tổng hợp các công trình nghiên cứu liên quan tới đề tài. Phương pháp này đã kế

tê
́H

thừa được một số nội dung cơ bản về lý luận và thực tiễn về phát triển dịch vụ bảo
hiểm xã hội tự nguyện và được sử dụng làm nền tảng khoa học cho việc giải quyết

nh

các chương còn lại của luận văn.
4.2 Phương pháp thu thập dữ liệu

Ki

4.2.1 Dữ liệu thứ cấp

Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các công bố chính thức của Bảo hiểm xã hội

ho

̣c

tỉnh Quảng Trị, Bảo hiểm xã hội huyện Vĩnh Linh, Phòng lao động - thương binh và
xã hội huyện Vĩnh Linh, Chi cục thống kê huyện Vĩnh Linh và các cơ quan, tổ chức

ại

có liên quan đến ngành bảo hiểm xã hội.
Bao gồm:

Đ

- Báo cáo tổng kết cuối năm, Báo cáo tình hình thu BHXH, BHYT của Bảo

̀ng

hiểm xã hội huyện Vĩnh Linh giai đoạn từ năm 2014-2016.
- Các bài viết về chủ đề phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện Tạp chí

ươ

Bảo hiểm xã hội…

Tr

- Tin bài trên trang Website của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Bộ Lao động -

thương binh và xã hội, Tổng cục Thống kê.
- Các công trình nghiên cứu, đề tài, đề án về phát triển dịch vụ bảo hiểm xã

hội tự nguyện.
- Các tài liệu liên quan khác.

3


4.2.2 Dữ liệu sơ cấp
Nghiên cứu định tính
Tổ chức thảo luận nhóm tập trung trên 2 nhóm đối tượng:
Nhóm thứ nhất là nhân viên hệ thống đại lý thu bảo hiểm xã hội tự nguyện là
những người trực tiếp cung ứng dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện. Nội dung thảo
luận đối với nhóm này nhằm nắm bắt được những khó khăn trong quá trình triển

uê
́

khai dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện cho người dân trên địa bàn huyện Vĩnh
Linh, tỉnh Quảng Trị; đánh giá của họ về mức độ hữu ích của các khoá đào tạo mà

tê
́H

họ được tham gia, chính sách ưu đãi, công cụ hỗ trợ cho công việc của họ từ cơ
quan bảo hiểm xã hội huyện và động lực để họ gắn bó lâu dài với công việc.
Nhóm thứ hai là người dân đã tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và chưa

nh

tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện. Nội dung thảo luận nhằm nắm bắt mức độ hiểu

Ki

biết về bảo hiểm xã hội tự nguyện; nhận thức về sự cần thiết và lợi ích khi tham gia
bảo hiểm xã hội tự nguyện; đánh giá của họ về chất lượng dịch vụ bảo hiểm xã hội

ho

̣c

tự nguyện; lý do tại sao chưa tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện của người dân.
Buổi thảo luận được tổ chức dưới dạng đối thoại, trao đổi trực tiếp bằng những

ại

câu hỏi mở. Thông tin thu thập từ buổi thảo luận được ghi chép và làm cơ sở để
thiết kế bảng câu hỏi phục vụ cho nghiên cứu định lượng ở giai đoạn tiếp theo.

Đ

Nghiên cứu định lượng

̀ng

Sử dụng phiếu điều tra để tiến hành thực hiện điều tra khảo sát trực tiếp các
đối tượng:

ươ

- Nhân viên hệ thống đại lý thu bảo hiểm xã hội tự nguyện.

Tr

- Người dân đã tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện.
- Người dân chưa tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện.
Xác định điểm điều tra
Trên cơ sở vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội, thu nhập

bình quân/người/năm của huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị, để đảm bảo tính khách
quan của luận văn, tác giả đã lựa chọn 5 xã (thị trấn) trong tổng số 22 xã (thị trấn) để
tiến hành điều tra, bao gồm: Thị trấn Hồ Xá, Thị trấn Bến Quan, xã Vĩnh Giang, xã

4


Vĩnh Long, xã Vĩnh Hiền. Đây là những địa phương có mức thu nhập bình quân đầu
người cao, số người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện lớn và có tiềm năng khai
thác mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trong thời gian tới.
Xác định mẫu điều tra
a. Đối với nhân viên đại lý thu bảo hiểm xã hội tự nguyện
Tại 5 điểm điều tra được chọn để thực hiện khảo sát có tổng cộng 62 nhân

uê
́

viên đại lý thu, trong đó có 10 nhân viên đại lý thu Bưu điện, 52 nhân viên đại lý

thu thuộc UBND xã, thị trấn. Để đảm bảo tính khách quan và kết quả khảo sát phản

tê
́H

ánh đúng thực tế nhất, tác giả đã tiến hành điều tra toàn bộ tổng thể.

b. Đối với người dân đã tham gia và chưa tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện

nh

Chọn mẫu điều tra theo công thức:
Trong đó:

Ki

n : kích thước mẫu

: giá trị tới hạn tương ứng với độ tin cậy (1-α), với mức ý nghĩa α=0,05, thì

p : tỷ lệ tổng thể

̣c

ại

ε: sai số mẫu, ε=0,07

=1,96.

ho

độ tin cậy (1-α)=0,95 nên

Đ

(Nguồn: Nguyễn Trương Nam, 2015. Xác định cỡ mẫu nghiên cứu,
/>
̀ng

Để đảm bảo kích thước mẫu là lớn nhất và được ước lượng có độ lớn an toàn

ươ

nhất thì p(1-p) phải đạt cực đại. Do đó ta chọn p=0,5 thì (1-p)=0,5 và kích thước
n

1,96 2.0,5.(1  0,5)
 196
0,07 2

Tr

mẫu là:

Dựa vào kết quả này và trong khuôn khổ thời gian cho phép cũng như khả

năng có thể tiếp cận, tác giả đề xuất kích thước mẫu được chọn để điều tra là 196
mẫu, lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên.
Sau khi chuẩn bị bảng hỏi điều tra, tác giả đã tiến hành phỏng vấn thử, sau đó

điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tế và cuối cùng là thực hiện điều tra
phỏng vấn toàn bộ số mẫu đã chọn trong thời gian từ 12/2016-01/2017.

5


4.3 Xử lý và phân tích dữ liệu
Toàn bộ dữ liệu thu thập được xử lý bằng Excel trên máy tính.
4.3.1 Phương pháp thống kê mô tả
Những thông tin thu thập thuộc 2 nhóm tiêu thức số lượng và thuộc tính sẽ
được phân tổ theo các tiêu chí như: Số người đã tham gia/chưa tham gia bảo hiểm
xã hội tự nguyện, số nhân viên đại lý thu theo giới tính, nghề nghiệp, độ tuổi, tình

uê
́

trạng hôn nhân, số thành viên trong gia đình… thể hiện bằng các bảng biểu, đồ thị,
sơ đồ.

tê
́H

4.3.2 Phương pháp phân tích so sánh

Luận văn sử dụng phương pháp phân tích so sánh nhằm đánh giá những biến
động của các chỉ tiêu được đưa vào phân tích như tăng trưởng về số lượng người

nh

tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, số tiền thu bảo hiểm xã hội tự nguyện, số

Ki

người hưởng chế độ, số tiền chi trả chế độ bảo hiểm xã hội tự nguyện qua các năm
và theo từng tiêu chí như giới tính, khu vực, độ tuổi, phương thức đóng bảo hiểm xã

ho

̣c

hội tự nguyện, mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện. Ngoài ra phương pháp này
còn được sử dụng để so sánh số tiền thu bảo hiểm xã hội tự nguyện thực hiện được

ại

với nhiệm vụ kế hoạch đặt ra.
5. Bố cục của luận văn

Đ

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung

̀ng

chính của luận văn được chia thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự

ươ

nguyện.

Tr

Chương 2: Thực trạng phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa

bàn huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2014-2016.
Chương 3: Định hướng và giải pháp phát triển dịch vụ bảo hiểm xã hội tự

nguyện trên địa bàn huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2017-2020.

6


PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN
DỊCH VỤ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN
1.1 Một số vấn đề lý luận về Bảo hiểm xã hội tự nguyện và phát triển dịch vụ

1.1.1 Một số vấn đề chung về bảo hiểm xã hội tự nguyện

tê
́H

1.1.1.1 Một số khái niệm

uê
́

bảo hiểm xã hội tự nguyện

Khái niệm Bảo hiểm

Theo Monique Gaullier (2010), "Bảo hiểm là một nghiệp vụ qua đó, một bên là

nh

người được bảo hiểm cam đoan trả một khoản tiền gọi là phí bảo hiểm thực hiện
mong muốn để cho mình hoặc để cho người thứ ba trong trường hợp xảy ra rủi ro sẽ

Ki

nhận được một khoản đền bù các tổn thất được trả bởi một bên khác: đó là người bảo
hiểm. Người bảo hiểm nhận trách nhiệm đối với toàn bộ rủi ro và đền bù các thiệt hại

ho

̣c

theo các phương pháp của thống kê." (trích dẫn bởi Phạm Thị Lan Phương, 2015).
Khái niệm Bảo hiểm xã hội

ại

Bảo hiểm xã hội có lịch sử hình thành và phát triển rất lâu và sự tồn tại của nó

Đ

là tất yếu. Có nhiều khái niệm về bảo hiểm xã hội do đó có nhiều cách tiếp cận bảo
hiểm xã hội khác nhau.

̀ng

Theo cuốn giáo trình An sinh xã hội do nhà xuất bản Đại học Kinh tế quốc dân

ươ

phát hành năm 2008:
Từ giác độ pháp luật: Bảo hiểm xã hội là một chế độ pháp định bảo vệ người

Tr

lao động, sử dụng tiền đóng góp của người sử dụng lao động, người lao động và
được sự tài trợ, bảo hộ của Nhà nước, nhằm trợ cấp vật chất cho người được bảo
hiểm và gia đình họ trong trường hợp bị giảm hoặc mất thu nhập bình thường do
ốm đau, tai nạn lao động, thai sản, nghỉ hưu hoặc chết.
Từ giác độ tài chính: Bảo hiểm xã hội là sự chia sẻ rủi ro và tài chính giữa
những người tham gia bảo hiểm theo quy định của Pháp luật.
Từ giác độ chính sách xã hội: Bảo hiểm xã hội là một chính sách xã hội nhằm

7


đảm bảo đời sống vật chất cho người lao động khi họ không may gặp phải các “rủi
ro xã hội”, nhằm góp phần đảm bảo an toàn xã hội.
Theo Tổ chức Lao động quốc tế - ILO (1999), “Bảo hiểm xã hội là sự thay thế
hoặc bù đắp một phần thu nhập đối với người lao động khi họ gặp phải những biến
cố rủi ro làm giảm hoặc mất khả năng lao động hoặc mất việc làm, bằng cách hình
thành và sử dụng một quỹ tài chính tập trung do sự đóng góp của người sử dụng lao

uê

́

động, người lao động và sự bảo trợ của Nhà nước, nhằm đảm bảo an toàn đời sống
cho người lao động và gia đình họ, góp phần đảm bảo an toàn xã hội”.

tê
́H

Theo quy định tại điều 3 Luật Bảo hiểm xã hội số 58/2014/QH13: “Bảo hiểm
xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động
khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề

nh

nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm

Ki

xã hội”.

Khái niệm Bảo hiểm xã hội tự nguyện

ho

̣c

Bảo hiểm xã hội tự nguyện đã được thực hiện từ khá sớm ở nhiều nước trên
thế giới, như: Ở Pháp, Phần Lan, Thổ Nhĩ Kỳ…nhưng cho đến nay vẫn chưa có một

ại

khái niệm thống nhất về Bảo hiểm xã hội tự nguyện, tùy từng góc độ tiếp cận mà
Bảo hiểm xã hội tự nguyện được hiểu theo những cách khác nhau.

Đ

Bộ luật Lao động (1994), khoản 2 điều 141 quy định: “Người lao động làm

̀ng

việc ở những nơi sử dụng dưới 10 người lao động, hoặc làm những công việc thời
hạn dưới 3 tháng, theo thời vụ hoặc làm công việc có tính chất tạm thời khác, thì

ươ

các khoản bảo hiểm xã hội được tính vào tiền lương do người sử dụng lao động trả

Tr

để người lao động tham gia bảo hiểm xã hội theo loại hình tự nguyện hoặc tự lo liệu
về bảo hiểm”. Bộ luật Lao động sửa đổi bổ sung (2002) quy định: “Đối với người
lao động làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn dưới 3 tháng thì các khoản
bảo hiểm xã hội được tính vào tiền lương do người sử dụng lao động trả theo quy
định của Chính phủ, để người lao động tham gia bảo hiểm xã hội theo loại hình tự
nguyện hoặc tự lo về bảo hiểm...”.

8


Theo quy định tại điều 3 Luật Bảo hiểm xã hội số 71/2006/QH11: “Bảo hiểm

xã hội tự nguyện là loại hình bảo hiểm xã hội mà người lao động tự nguyện tham
gia, được lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình
để hưởng bảo hiểm xã hội”.
Theo quy định tại điều 3 Luật Bảo hiểm xã hội số 58/2014/QH13: “Bảo hiểm
xã hội tự nguyện là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người tham

uê
́

gia được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình và

chế độ hưu trí và tử tuất”.
1.1.1.2 Đặc điểm của bảo hiểm xã hội tự nguyện

tê
́H

Nhà nước có chính sách hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội để người tham gia hưởng

Bảo hiểm xã hội tự nguyện là một trong hai loại hình của bảo hiểm xã hội, do

nh

đó về cơ bản nó có những đặc điểm chung của bảo hiểm xã hội. Ngoài ra, bảo hiểm

Ki

xã hội tự nguyện còn có những đặc điểm riêng:

Việc tham gia hay không tham gia là hoàn toàn tự nguyện. Người tham gia

ho

̣c

được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với nhu cầu và khả năng tài
chính của mình. So với bảo hiểm xã hội bắt buộc, cơ chế hoạt động của bảo hiểm xã

ại

hội tự nguyện linh hoạt và mềm dẻo hơn.
Đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện thường không phải là người có

Đ

quan hệ lao động, mà chủ yếu là nông dân, lao động tự do…Những người này

̀ng

thường có trình độ học vấn và năng lực chuyên môn thấp, việc làm bấp bênh, không
ổn định, thu nhập thấp… Do đó, việc tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện của người

ươ

lao động tuỳ thuộc vào nhu cầu và khả năng của họ.

Tr

Nguồn tài chính để hình thành quỹ bảo hiểm xã hội tự nguyện chủ yếu từ các

mức đóng góp của người lao động, với một phần hỗ trợ của nhà nước.
Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được hưởng hai chế độ: hưu trí, tử

tuất. Chi phí cho các chế độ được chi trả bởi nguồn quỹ bảo hiểm xã hội tự nguyện.
1.1.1.3 Tính chất của bảo hiểm xã hội tự nguyện
Tính tất yếu khách quan: là những đặc điểm bị tác động bởi những yếu tố bên
ngoài và không phụ thuộc vào suy nghĩ của con người. Sở dĩ bảo hiểm xã hội tự

9


nguyện mang tính tất yếu khách quan vì khi nền sản xuất càng phát triển thì những
rủi ro trong lao động càng nhiều và trở nên phức tạp, lúc này người lao động cần
được bảo vệ, tìm kiếm một sự an toàn. Nhu cầu an toàn là một trong những nhu cầu
thiết yếu của người lao động. Nhu cầu này được thể hiện thông qua nhu cầu tham
gia bảo hiểm xã hội tự nguyện.
Tính ngẫu nhiên, phát sinh không đồng đều theo thời gian và không gian: Tính

uê
́

chất này xuất phát từ những rủi ro mang tính ngẫu nhiên không lường trước được,
vì không phải tất cả những người lao động đều gặp rủi ro vào cùng một thời điểm

tê
́H

và khó có thể xác định khi nào thì người lao động gặp rủi ro trong lao động. Tính
chất này thể hiện bản chất của bảo hiểm xã hội tự nguyện là lấy số đông bù số ít.
Tính kinh tế: Đối với người lao động định kỳ họ chỉ đóng một khoản phí nhỏ,

nh

xem đó như những khoản tiết kiệm nhưng khi bị mất hoặc giảm thu nhập họ nhận

Ki

được các khoản trợ cấp từ bảo hiểm xã hội tự nguyện và không phải bỏ ra một
khoản tiền lớn để trang trải cuộc sống. Đối với nhà nước, bảo hiểm xã hội tự

ho

̣c

nguyện góp phần làm giảm gánh nặng cho ngân sách, đồng thời quỹ bảo hiểm xã
hội tự nguyện còn là kênh tài chính quan trọng để phát triển nền kinh tế quốc dân.

ại

Tính xã hội: Các khoản trợ cấp về bảo hiểm xã hội tự nguyện là một khoản
tiền thay thế cho thu nhập bị mất hoặc giảm khi người lao động gặp những rủi ro

Đ

như ốm đau, tai nạn lao động, chết…hoặc thai sản, nghỉ hưu. Các khoản trợ cấp này

̀ng

sẽ giúp cho bản thân người lao động và gia đình của họ giảm bớt gánh nặng, ổn
định đời sống. Khi mỗi người lao động, mỗi gia đình có cuộc sống ổn định thì cũng

ươ

có nghĩa là vấn đề an sinh xã hội được thiết lập.

Tr

Mặt khác, tính xã hội của bảo hiểm xã hội tự nguyện còn thể hiện ở sự tương

trợ, san sẻ lẫn nhau những rủi ro không mong đợi. Một người có thể đóng góp rất
nhiều vào quỹ bảo hiểm xã hội tự nguyện mà không được hưởng trợ cấp hoặc hưởng
rất ít nhưng không hề gì, bởi số tiền đó sẽ được chia sẻ cho những người khác.
Tính dịch vụ: Đây là tính chất trung gian của bảo hiểm xã hội tự nguyện, thể
hiện bằng các hình thức phân phối và phân phối lại thu nhập giữa những người
tham gia.

10


Cơ quan bảo hiểm xã hội sẽ:
+ Thu phí bảo hiểm xã hội tự nguyện của người lao động.
+ Bảo quản quỹ tài chính bảo hiểm xã hội tự nguyện.
+ Chi trả các khoản trợ cấp.
1.1.1.4 Chức năng của bảo hiểm xã hội tự nguyện
Thứ nhất, ổn định thu nhập cho người lao động và gia đình

uê
́

Bản thân người lao động dù làm việc ở những ngành nghề, những lĩnh vực rất

khác nhau, dù họ có quan hệ lao động hay không có quan hệ lao động thì khi gặp

tê
́H

những rủi ro hay hết tuổi lao động chắc chắn thu nhập của họ sẽ bị giảm sút hoặc
không còn nữa. Vì thế, tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện sẽ trực tiếp giúp họ ổn
định cuộc sống khi gặp rủi ro hay khi về già, giảm nhẹ gánh nặng phụ thuộc vào con

nh

cái hoặc phúc lợi xã hội.

Ki

Thứ hai, tạo tâm lý yên tâm, tin tưởng cho người lao động
Việc tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được Nhà nước hỗ trợ và bảo trợ,

ho

̣c

cho nên người lao động hoàn toàn an tâm và tự tin trong cuộc sống. Đây chính là
chỗ dựa tâm lý vững chắc để họ hăng hái tham gia lao động sản xuất, từ đó góp

ại

phần nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả lao động.
Thứ ba, đảm bảo sự bình đẳng xã hội

Đ

Trên giác độ xã hội, bảo hiểm xã hội tự nguyện là một công cụ để nâng cao

̀ng

điều kiện sống cho người lao động. Trên giác độ kinh tế, bảo hiểm xã hội tự nguyện
là một công cụ phân phối lại thu nhập giữa các thành viên trong cộng đồng. Nhờ sự

ươ

điều tiết này người lao động được thực hiện bình đẳng không phân biệt các tầng lớp

Tr

trong xã hội

Thứ tư, bảo hiểm xã hội tự nguyện trực tiếp góp phần đảm bảo an sinh xã hội
Bảo hiểm xã hội luôn được coi là mắt xích đầu tiên trong lưới an sinh xã hội,

là trụ cột chính trong hệ thống an sinh xã hội quốc gia. Cùng với bảo hiểm xã hội
bắt buộc, bảo hiểm xã hội tự nguyện đã góp phần mở rộng diện bao phủ của bảo
hiểm xã hội, làm giảm đi đáng kể các đối tượng được bảo trợ xã hội, từ đó làm giảm
chi tiêu cho ngân sách Nhà nước, góp phần đảm bảo an sinh xã hội bền vững.

11


Việt Nam là một quốc gia đang phát triển, lực lượng lao động tham gia bảo
hiểm xã hội bắt buộc chiếm tỷ lệ rất khiêm tốn do sản xuất chưa thực sự phát triển.

Số lao động là nông dân, lao động tự do chiếm tỷ lệ rất cao. Một khi lực lượng lao
động này hiểu rõ, nhận thức đúng đắn về lợi ích của bảo hiểm xã hội tự nguyện và
Nhà nước có cơ chế thuận lợi để họ tham gia thì diện bao phủ của bảo hiểm xã hội
sẽ ngày càng được mở rộng. Nguồn quỹ bảo hiểm xã hội được hình thành ngày

uê
́

càng lớn và hiệu quả chia sẻ rủi ro sẽ ngày càng cao, quy luật số đông trong bảo

1.1.1.5 Nguyên tắc của bảo hiểm xã hội tự nguyện

tê
́H

hiểm sẽ phát huy tối đa tác dụng.

Bảo hiểm xã hội tự nguyện được xây dựng trên nền tảng các nguyên tắc cơ
bản sau:

nh

Nguyên tắc 1: Bảo hiểm xã hội tự nguyện phải dựa trên sự đóng góp tự nguyện

Ki

của người tham gia bảo hiểm để hình thành nguồn quỹ Bảo hiểm xã hội tự nguyện
Việc tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện hoàn toàn dựa trên cơ sở tự nguyện

ho

̣c

của người lao động, không mang tính bắt buộc. Người lao động có quyền tự quyết
định tham gia hay không tham gia, được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù

ại

hợp với nhu cầu và thu nhập của mình. Vì đây là hình thức tự nguyện, nên để thu
hút nhiều người lao động tham gia, Nhà nước cần có chính sách thông thoáng, mềm

Đ

dẻo, linh hoạt phù hợp với thực tiễn, khuyến khích những người lao động thuộc đối

̀ng

tượng thu nhập thấp tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện thông qua việc hỗ trợ mức
đóng, tổ chức triển khai có hiệu quả chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện trong

ươ

nhân dân. Nếu đảm bảo thực hiện tốt nguyên tắc này, thì chính sách bảo hiểm xã hội

Tr

tự nguyện mới thực sự đi vào cuộc sống và phát huy hiệu quả.
Nguyên tắc 2: Lấy số đông bù số ít
Trong hoạt động bảo hiểm xã hội tự nguyện, chỉ khi có đủ lớn số người tham

gia thì khi đó bảo hiểm xã hội tự nguyện mới có ý nghĩa “đảm bảo”. Số lớn người
tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện sẽ tạo điều kiện hình thành một nguồn quỹ đủ
lớn với khoản đóng góp “đủ nhỏ” của mỗi cá nhân. Nhờ số lớn người đóng góp mà
khi một trong tổng số người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện phát sinh nhu cầu

12


được bảo hiểm thì quỹ bảo hiểm xã hội tự nguyện có đủ khả năng chi trả các khoản
trợ cấp, giảm gánh nặng và đảm bảo cuộc sống cho họ.
Nguyên tắc 3: Đơn giản và thuận tiện
Đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện chủ yếu là nông dân, lao động
tự do…Những người này có đặc điểm là thu nhập thấp, không ổn định, trình độ học
vấn hạn chế…Vì vậy, để họ nhanh chóng tiếp cận với chính sách bảo hiểm xã hội tự

uê
́

nguyện thì quá trình tổ chức thực hiện phải đơn giản về thủ tục đăng ký tham gia và
hưởng các chế độ; dễ dàng, thuận tiện, linh hoạt trong phương thức thu, chi trả; bảo

tê
́H

đảm kịp thời và đầy đủ quyền lợi cho người tham gia.
Nguyên tắc 4: Công khai, minh bạch

Quỹ bảo hiểm xã hội tự nguyện là quỹ tài chính độc lập với ngân sách nhà

nh

nước, được hình thành từ đóng góp của người lao động và có sự hỗ trợ của Nhà nước.

Ki

Do đó, việc quản lý quỹ bảo hiểm xã hội tự nguyện được thực hiện thống nhất, dân
chủ, công khai, minh bạch; được sử dụng đúng mục đích và hạch toán độc lập.

̣c

Nguyên tắc 5: Liên thông giữa bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm xã hội

ho

bắt buộc

Người lao động vừa có thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc vừa có thời gian

ại

đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện được hưởng chế độ hưu trí và chế độ tử tuất trên cơ sở

Đ

tổng thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc và bảo hiểm xã hội tự nguyện.

̀ng

Mức tiền lương, tiền công và thu nhập tháng làm căn cứ tính hưởng bảo hiểm
xã hội là mức bình quân tháng tính theo thời gian đóng bảo hiểm xã hội của 2 loại

ươ

hình bắt buộc và tự nguyện.
1.1.1.6 Chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện

Tr

Chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện ở nước ta được quy định tại Luật Bảo

hiểm xã hội số 58/2014/QH13, Nghị định số 134/2015/NĐ-CP quy định chi tiết một
số điều của Luật Bảo hiểm xã hội về bảo hiểm xã hội tự nguyện và Thông tư số
01/2016/TT-BLĐTBXH quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của
Luật Bảo hiểm xã hội về bảo hiểm xã hội tự nguyện.
Đối tượng áp dụng bảo hiểm xã hội tự nguyện
Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện là công dân Việt Nam từ đủ 15

13


tuổi trở lên và không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc theo quy
định của pháp luật về bảo hiểm xã hội, bao gồm:
a) Người lao động làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn dưới 03 tháng
trước ngày 01 tháng 01 năm 2018; người lao động làm việc theo hợp đồng lao động
có thời hạn dưới 01 tháng từ ngày 01 tháng 01 năm 2018 trở đi;
b) Người hoạt động không chuyên trách ở thôn, ấp, bản, sóc, làng, tổ dân phố,

uê
́

khu phố;
c) Người lao động giúp việc gia đình;

tê
́H

d) Người tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ không hưởng
tiền lương;

đ) Xã viên không hưởng tiền lương, tiền công làm việc trong hợp tác xã, liên

nh

hiệp hợp tác xã;

Ki

e) Người nông dân, người lao động tự tạo việc làm bao gồm những người tự tổ
chức hoạt động lao động để có thu nhập cho bản thân và gia đình;

ho

̣c

g) Người lao động đã đủ điều kiện về tuổi đời nhưng chưa đủ điều kiện về thời
gian đóng để hưởng lương hưu theo quy định của pháp luật về bảo hiểm xã hội;
h) Người tham gia khác.

ại

Phương thức đóng và mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện

Đ

Phương thức đóng

̀ng

Phương thức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện theo Khoản 2 Điều 87 của Luật
Bảo hiểm xã hội (2014) và Điều 9 Nghị định 134/2015/NĐ-CP được quy định như sau:

ươ

1. Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được chọn một trong các

Tr

phương thức đóng sau đây để đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất:
a) Đóng hằng tháng;
b) Đóng 03 tháng một lần;
c) Đóng 06 tháng một lần;
d) Đóng 12 tháng một lần;
đ) Đóng một lần cho nhiều năm về sau nhưng không quá 5 năm một lần;
e) Đóng một lần cho những năm còn thiếu đối với người tham gia bảo hiểm xã

14