Phát triển các làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện hải lăng, quảng trị

tờ
H

Hệ THậ MYẻ LINH

uờ


Bĩ GIAẽO DUC VAè AèO TAO
AI HOĩC HU
TRặèNG AI HOĩC KINH T

ho

c

Ki

nh

PHAẽT TRIỉN CAẽC LAèNG NGHệ
TRUYệN THNG
TRN ậA BAèN HUYN HAI LNG,
QUANG TRậ



ai

CHUYN NGAèNH: QUAN LYẽ KINH T
MAẻ S: 60.34.04.10

ng

LUN VN THAC Sẫ KHOA HOĩC KINH T

Tr

NGặèI HặẽNG DN KHOA HOĩC: PGS.TS. TRậNH VN
SN

HU - 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi tên là Hồ Thị Mỹ Linh, xin cam đoan: Luận văn “Phát triển các làng
nghề truyền thống trên địa bàn huyện Hải Lăng, Quảng Trị” là công trình nghiên
cứu của riêng tôi.

uê
́

Các số liệu, thông tin được sử dụng trong Luận văn đều có nguồn gốc rõ

tê
́H

ràng, trung thực và chưa từng được công bố tại bất kỳ công trình nào khác.

Ki

nh

Tác giả luận văn

Tr

ươ

̀ng

Đ

ại

ho

̣c

Hồ Thị Mỹ Linh

i


LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện Luận văn, tôi đã nhận được sự giúp đỡ
của nhiều tập thể và cá nhân. Trước hết, tôi xin kính gửi lời cảm ơn trân

uê
́

trọng và chân thành nhất đến PGS.TS. Trịnh Văn Sơn, người thầy đã

tê
́H

trực tiếp hướng dẫn, tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện
Luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu nhà trường, phòng

nh

Đào tạo Sau Đại học, các Khoa và Bộ môn Trường Đại học Kinh tế Đại học Huế; xin chân thành cảm ơn quý Thầy Cô giáo đã quan tâm,

nghiên cứu tại trường.

Ki

nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học tập và

ho

̣c

Chân thành cảm ơn UBND huyện Hải Lăng, Phòng Kinh tế và Hạ
tầng huyện Hải Lăng; Chi cục Thống kê Hải Lăng, UBND các xã: Hải

ại

Quế, Hải An, Hải Ba, Hải Xuân, Hải Tân; Ban điều hành các LNTT của

Đ

huyện Hải Lăng, cùng toàn thể các đơn vị, cá nhân sản xuất kinh doanh
trong các làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện đã tạo điều kiện

̀ng

giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thu thập tài liệu.

ươ

Cuối cùng, tôi xin được bày tỏ những tình cảm yêu mến nhất đến

gia đình, những người thân của tôi và bạn bè đã tạo điều kiện, động viên
tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành đề tài.

Tr

Tác giả luận văn

Hồ Thị Mỹ Linh

ii


TÓM LƯỢC LUẬN VĂN

Tr

ươ

̀ng

Đ

ại

ho

̣c

Ki

nh

tê
́H

uê
́

Họ và tên học viên: Hồ Thị Mỹ Linh
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế, Niên khóa: 2015 - 2017
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Trịnh Văn Sơn
Tên đề tài: “Phát triển các làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện Hải
Lăng, Quảng Trị”

1. Tính cấp thiết của Luận văn
Hải Lăng là huyện có truyền thống làng nghề từ lâu đời, hiện nay có 6 làng
nghề truyền thống đã được UBND tỉnh công nhận. Các LNTT này hình thành và
phát triển hàng trăm năm, được truyền từ thế hệ này đến thế hệ khác. Tuy được hình
thành từ rất lâu thu nhập từ sản xuất LNTT trong nhiều năm gần đây trở thành
nguồn thu nhập chính của một số hộ nông dân. Tuy làng nghề đã hình thành rất lâu
năm nhưng năng suất, chất lượng hiệu quả và sức cạnh tranh chưa cao, cần phải thay
đổi cơ bản về quy trình sản xuất, mẫu mã... Do đó, phát triển LNTT trở thành
chiến lược chính trong chính sách phát triển của huyện nhà.
Ngày nay, khi máy móc đã thay thế phần sức lao động của con người, nền sản
xuất và thủ công không mất đi mà chúng còn tồn tại song song với công nghệ vào sản
phẩm hiện đại. Vì vậy, nghề thủ công với sản phẩm tinh xảo “bàn tay vàng” của các
nghệ nhân, thợ thủ công vẫn tiếp tục có vai trò vị trí quan trọng hơn trong xã hội. Do đó,
công cuộc nghiên cứu ngành nghề trở thành yêu cầu to lớn, bức thiết, mang tính thời đại
rất sâu sắc, nhằm phát triển sản xuất hàng hóa và bảo tồn di sản văn hóa dân tộc.
Xuất phát từ những lý do trên và thực tế nghề thủ công truyền thống trong xã
hội ngày nay, cùng với sự hướng dẫn của thầy giáo PGS.TS. Trịnh Văn Sơn, em đã
quyết định chọn đề tài “Phát triển các làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện
Hải Lăng, Quảng Trị” làm Luận văn thạc sĩ của mình.
2. Phương pháp nghiên cứu
Quá trình thực hiện đề tài đã sử dụng các phương pháp sau: i) Phương pháp
điều tra, tổng hợp và phân tích số liệu, ii) Phương pháp toán kinh tế, iii) Phương
pháp chuyên gia, chuyên khảo.
3. Kết quả nghiên cứu và những đóng góp của Luận văn
- Kết quả nghiên cứu đã đánh giá đúng thực trạng phát triển của các LNTT.
Phân tích và chỉ ra được các yếu tố ảnh hưởng lớn đến quy mô và hiệu quả hoạt
động sản xuất của các hộ nghề.
- Đóng góp khoa học quan trọng nhất của Luận văn là đã chỉ ra được mô
hình LNTT chiếm ưu thế, đưa ra được giải pháp cho hoạt động sản xuất ở các
LNTT trên địa bàn huyện Hải Lăng.

- Về mặt thực tiễn, Luận văn là mô hình tham chiếu cho việc xây dựng các
định hướng và giải pháp phát triển các Làng nghề truyền thống ở địa phương./.

iii


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CNH

Giá trị sản xuất

GTSX

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

CNH-HĐH

Hợp tác xã

HTX

Kinh tế - xã hội

KT - XH

Làng nghề truyền thống

LNTT

Nông nghiệp và phát triển nông thôn

NN&PTNT

tê
́H

Sản xuất kinh doanh

SXKD

Công nghiệp

CN

TCTT

nh

Thủ công truyền thống

Ủy ban nhân dân

ho

̣c

Xã hội Chủ nghĩa

UBND

XHCN
KTXH

Tr

ươ

̀ng

Đ

ại

Kinh tế xã hội

TTCN

Ki

Tiểu thủ công nghiệp

iv

uê
́

Công nghiệp hóa


MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... ii
TÓM LƯỢC LUẬN VĂN ...................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..................................................................... iv
MỤC LỤC................................................................................................................. v

uê
́

DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... x
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ........................................................................... xii

tê
́H

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ........................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết ....................................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................................. 3

nh

2.1 Mục tiêu chung..................................................................................................... 3

Ki

2.2 Mục tiêu cụ thể..................................................................................................... 3
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu........................................................................... 3

̣c

3.1. Đối tượng nghiên cứu.......................................................................................... 3

ho

3.2. Phạm vi nghiên cứu............................................................................................. 3
4. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................... 4

ại

4.1. Phương pháp điều tra, tổng hợp và phân tích số liệu .......................................... 4

Đ

4.2. Phương pháp chuyên gia ..................................................................................... 5

̀ng

5. Nội dung nghiên cứu ............................................................................................ 5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN LÀNG

ươ

NGHỀ TRUYỀN THỐNG ..................................................................................... 6
1.1. Khái niệm về làng nghề, làng nghề truyền thống........................................... 6

Tr

1.1.1. Khái niệm về nghề và làng nghề ...................................................................... 6
1.1.2. Khái niệm về làng nghề truyền thống .............................................................. 7
1.2. Phân loại làng nghề truyền thống .................................................................... 8

1.2.1. Phân loại theo tính chất sản phẩm.................................................................... 8
1.2.2. Phân loại theo sự tồn tại và phát triển .............................................................. 9
1.3. Đặc điểm của làng nghề truyền thống ............................................................. 9

v


1.3.1. Làng nghề truyền thống tồn tại ở nông thôn, gắn liền chặt chẽ với nông
nghiệp, nông thôn....................................................................................................... 9
1.3.2. Tay nghề của thợ thủ công cao, khéo léo......................................................... 9
1.3.3. Công nghệ, kỹ thuật sản xuất chủ yếu là thô sơ, giản đơn............................. 10
1.3.4. Làng nghề truyền thống có khả năng giải quyết việc làm cho người lao động..... 10
1.3.5. Hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh của làng nghề truyền thống ............. 11

uê
́

1.4. Phát triển và phát triển làng nghề truyền thống.......................................... 15
1.4.1. Khái niệm phát triển....................................................................................... 15

tê
́H

1.4.2. Khái niệm phát triển làng nghề truyền thống................................................. 16
1.4.3. Nội dung phát triển làng nghề truyền thống .................................................. 16
1.4.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển của các làng nghề truyền thống.... 17

nh

1.4.4.1. Chính sách của Nhà nước............................................................................ 17

Ki

1.4.4.2. Nhóm nhân tố về vật chất, kỹ thuật và quản lý........................................... 21
1.4.4.3. Nhóm nhân tố truyền thống, tập quán......................................................... 23

̣c

1.5. Một số chỉ tiêu phản ánh sự phát triển ......................................................... 24

ho

1.6. Thực tiễn và kinh nghiệm phát triển các làng nghề truyền thống ............. 27
1.6.1. Tình hình phát triển các nghề và làng nghề truyền thống tại Việt Nam ..... 27

ại

1.6.2. Kinh nghiệm phát triển một số làng nghề truyền thống ở Việt Nam………..27

Đ

1.6.2.1 Tỉnh Nam định………………………………………………………….….28

̀ng

1.6.2.1 Tỉnh Thừa Thiên Huế………………………………………………….…...28
1.6.3. Kinh nghiệm phát triển các làng nghề truyền thống ở một số nước .............. 29

ươ

1.6.2.1. Hàn Quốc .................................................................................................... 29
1.6.2.2. Thái Lan ...................................................................................................... 29

Tr

1.6.2.3. Indonesia ..................................................................................................... 31
1.6.4. Bài học rút ra về kinh nghiệm về phát triển làng nghề truyền thống.......................31
Tóm kết chương I ................................................................................................... 33
CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HẢI LĂNG, QUẢNG TRỊ ...................................................34
2.1. Tổng quan về huyện Hải Lăng và các làng nghề, làng nghề truyền thống trên địa
bàn huyện............................................................................................................................34

vi


2.1.1. Đặc điểm địa lý ....................................................................................................34
2.1.2. Đặc điểm dân cư - xã hội .....................................................................................35

2.1.3. Đặc điểm về nông nghiệp, nông thôn ............................................................ 37
2.1.4. Đặc điểm Kinh tế ........................................................................................... 38
2.1.5. Tổng quan các làng nghề truyền thống .......................................................... 39
2.2. Đánh giá thực trạng phát triển làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện

uê
́

Hải Lăng.................................................................................................................... 41
2.2.1. Đánh giá chung về tình hình phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp,

tê
́H

làng nghề, làng nghề truyền thống ............................................................................. 41
2.2.2. Đánh giá thực trạng phát triển về quy mô, cơ cấu các nguồn lực trong các
làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện Hải Lăng, Quảng Trị ............................. 44

nh

2.2.2.1. Thực trạng phát triển về quy mô cơ sở, lao động và sản phẩm .................... 44

Ki

2.2.2.2. Đánh giá thực trạng phát triển về vốn đầu tư trong các Làng nghề truyền
thống trên địa bàn huyện Hải Lăng ............................................................................ 47

̣c

2.2.3. Đánh giá thực trạng về tình hình sản xuất, tiêu thụ sản phẩm của các làng

ho

nghề truyền thống trên địa bàn huyện Hải Lăng........................................................ 50
2.2.4. Đánh giá thực trạng phát triển về chất lượng và mẫu mã các loại sản phẩm

ại

trong các làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện Hải Lăng ................................ 52

Đ

2.2.5. Đánh giá thực trạng về kết quả, hiệu quả sản xuất kinh doanh của các làng

̀ng

nghề truyền thống trên địa bàn huyện Hải Lăng........................................................ 53
2.2.6. Đánh giá thực trạng về năng lực của các hộ sản xuất trong các làng nghề

ươ

truyền thống trên địa bàn huyện Hải Lăng, Quảng Trị .............................................. 55
2.2.7. Đánh giá thực trạng công tác bảo tồn, phát triển và môi trường trong các làng

Tr

nghề truyền thống trên địa bàn huyện Hải Lăng........................................................ 56
2.2.7.1. Công tác bảo tồn và phát triển ...................................................................... 56
2.2.7.2. Đánh giá công tác bảo vệ môi trường trong các làng nghề truyền thống ..... 59
2.3. Đánh giá thực trạng phát triển theo từng loại làng nghề truyền thống trên
địa bàn huyện Hải Lăng, Quảng Trị ...................................................................... 60
2.3.1. Làng nghề truyền thống rượu Kim Long ......................................................... 60
2.3.1.1. Quá trình hình thành, phát triển .................................................................... 60

vii


2.3.1.2. Quy mô - hiệu quả hoạt động sản xuất.......................................................... 60
2.3.1.3. Tồn tại hạn chế .............................................................................................. 61
2.3.2. Làng nghề truyền thống nước mắm Mỹ Thủy ................................................. 62
2.3.2.1. Quá trình hình thành phát triển ..................................................................... 62

2.3.2.2. Quy mô - hiệu quả hoạt động sản xuất.......................................................... 63
2.3.2.3. Tồn tại hạn chế .............................................................................................. 64

uê
́

2.3.3. Làng nghề truyền thống bánh ướt Phương Lang ............................................. 65
2.3.3.1. Quá trình hình thành phát triển ..................................................................... 65

tê
́H

2.3.3.2. Quy mô - hiệu quả hoạt động sản xuất.......................................................... 66
2.3.3.3. Tồn tại hạn chế .............................................................................................. 67
2.3.4. Làng nghề truyền thống sản xuất nón lá ở thôn Trà Lộc xã Hải Xuân; thôn

nh

Văn Quỹ và thôn Văn Trị xã Hải Tân ........................................................................ 68

Ki

2.3.4.1. Quá trình hình thành phát triển ..................................................................... 68
2.3.4.2. Quy mô - hiệu quả hoạt động sản xuất.......................................................... 69

̣c

2.3.4.3. Tồn tại hạn chế .............................................................................................. 70

ho

2.4. Ý kiến đánh giá của hộ sản xuất về phát triển làng nghề truyền thống trên
địa bàn huyện Hải Lăng, Quảng Trị ...................................................................... 71

ại

2.4.1. Đặc điểm mẫu điều tra ..................................................................................... 71

Đ

2.4.1.1 Đối tượng và đặc điểm mẫu điều tra, khảo sát............................................... 71

̀ng

2.4.1.2. Đánh giá độ tuổi và kinh nghiệm đối tượng khảo sát, điều tra ..................... 72
2.4.2. Kết quả khảo sát về tình hình sử dụng lao động và trình độ của lao động của

ươ

chủ hộ trong các LNTT .............................................................................................. 72
2.4.3. Kết quả khảo sát về vốn và nguồn vốn sản xuất kinh doanh của các hộ trong

Tr

các Làng nghề truyền thống ....................................................................................... 75
2.4.4. Kết quả khảo sát về tình hình trang thiết bị của các cơ sở điều tra.................. 78
2.4.5. Đánh giá kết quả tình hình sử dụng nguyên vật liệu cho sản xuất................... 80
2.4.6. Đánh giá thực trạng thị trường đầu ra của các LNTT trên địa bàn huyện Hải
Lăng............................................................................................................................ 81
2.4.6.1. Về chủng loại sản phẩm ................................................................................ 82

2.4.6.2. Về hệ thống tiêu thụ sản phẩm...................................................................... 83

viii


2.5. Đánh giá chung về thực trạng phát triển của các làng nghề truyền thống
trên địa bàn huyện Hải Lăng, Quảng Trị .............................................................. 86
2.5.1. Kết quả đạt được ............................................................................................ 86
2.5.2. Những tồn tại, hạn chế ................................................................................... 87
2.5.3. Những khó khăn ............................................................................................. 88
2.5.4. Nguyên nhân tồn tại, hạn chế......................................................................... 88

uê
́

Tóm kết chương II.................................................................................................. 89
CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ

tê
́H

TRUYỀN THỐNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HẢI LĂNG .............................. 90
3.1. Định hướng phát triển các làng nghề, làng nghề truyền thống trên địa bàn
huyện Hải Lăng giai đoạn 2017-2020, tầm nhìn đến năm 2030......................... 90

nh

3.1.1. Tạo ra tính lan tỏa và nhân rộng mô hình của các làng nghề truyền thống .. 90

Ki

3.1.2. Định hướng phát triển .................................................................................... 91
3.2. Một số giải pháp nhằm phát triển các làng nghề truyền thống trên địa bàn

̣c

huyện Hải Lăng, Quảng Trị .................................................................................. 92

ho

3.2.1. Giải pháp về chính sách và thủ tục hành chính.............................................. 92
3.2.2. Giải pháp về đào tạo nguồn nhân lực............................................................. 93

ại

3.2.3. Giải pháp về tổ chức sản xuất và quản lý....................................................... 93

Đ

3.2.4. Giải pháp về thị trường tiêu thụ sản phẩm ..................................................... 93

̀ng

3.2.5. Giải pháp về vốn và đầu tư ............................................................................ 94
3.2.6. Giải pháp về ứng dụng khoa học - công nghệ................................................ 95

ươ

3.2.7. Giải pháp nâng cao kết quả, hiệu quả sản xuất và thu nhập của người
lao động ................................................................................................................... 95

Tr

3.2.8. Giải pháp phát triển các làng nghề truyền thống gắn với du lịch .................. 96
3.2.9. Giải pháp về bảo vệ môi trường trong các làng nghề .................................... 96
Tóm kết chương III ................................................................................................ 97
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................ 98
1. Kết luận ................................................................................................................ 98
2. Kiến nghị ............................................................................................................ 100
2.1. Đối với Nhà nước............................................................................................ 100

ix


2.2. Đối với UBND tỉnh,UBND huyện Hải Lăng và các ban ngành liên quan của
tỉnh Quảng Trị ........................................................................................................ 100
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................... 101
QUYẾT ĐỊNH CỦA HỘI ĐỘNG
NHẬN XÉT CỦA PHẢN BIỆN 1+2
BIÊN BẢN HỘI ĐỒNG

uê
́

BẢN GIẢI TRÌNH

Tr

ươ

̀ng

Đ

ại

ho

̣c

Ki

nh

tê
́H

XÁC NHẬN HOÀN THIỆN

x


DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1. Phân bổ các ngành nghề truyền thống ở Vùng Nông thôn Việt nam ...... 28
Bảng 2.1: Tình hình Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, 2014 - 2016................... 42
Bảng 2.2: Tình hình phát triển các làng nghề, LNTT giai đoạn 2014-2015-2016 .. 44
Bảng 2.3: Tình hình phát triển về quy mô số lượng cơ sở của các làng nghề truyền

uê

́

thống trên địa bàn huyện Hải Lăng, giai đoạn 2014 - 2016..................................... 45
Bảng 2.4: Tình hình phát triển về quy mô lao động của các làng nghề truyền thống

tê
́H

trên địa bàn huyện Hải Lăng, giai đoạn 2014 - 2016............................................... 46
Bảng 2.5: Tình hình phát triển về sản lượng sản phẩm của các làng nghề truyền
thống trên địa bàn huyện Hải Lăng, giai đoạn 2014 - 2016..................................... 46

nh

Bảng 2.6: Thực trạng gia tăng vốn đầu tư trong các Làng nghề truyền thống Trên

Ki

địa bàn huyện Hải Lăng, giai đoạn 2014 - 2016 ...................................................... 48
Bảng 2.7: Tình hình hỗ trợ vốn của Nhà nước cho các làng nghề truyền thống ở

ho

̣c

huyện Hải Lăng, giai đoạn 2010-2016..................................................................... 49
Bảng 2.8: Tình hình sản xuất, tiêu thụ sản phẩm trong các LNTT trên địa bàn huyện

ại

Hải Lăng, giai đoạn 2014 - 2016.............................................................................. 50
Bảng 2.9: Tình hình tiêu thụ các sản phẩm của các LNTT trên địa bàn huyện....... 51

Đ

Bảng 2.10: Ý kiến đánh giá của các chuyên gia về chất lượng và mẫu mã các loại

̀ng

sản phẩm của các làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện Hải Lăng................ 52
Bảng 2.11: Kết quả sản xuất kinh doanh của các làng nghề tuyền thống trên địa bàn

ươ

huyện Hải Lăng, giai đoạn 2014 - 2016................................................................... 54

Tr

Bảng 2.12: Tình hình tăng trưởng doanh thu, chi phí và lợi nhuận trong sản xuất của các
làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện Hải Lăng, giai đoạn 2014 - 2016.....................54
Bảng 2.13: Năng lực của các hộ sản xuất trong các LNTT trên địa bàn huyện ...... 55
Bảng 2.14: Một số chỉ tiêu về phát triển của làng nghề truyền thống Rượu Kim
Long, Hải Lăng - Quảng Trị .................................................................................... 62
Bảng 2.15: Một số chỉ tiêu về phát triển của làng nghề truyền thống Nước mắm Mỹ
Thủy, Hải Lăng - Quảng Trị .................................................................................... 64

xi


Bảng 2.16: Một số chỉ tiêu về phát triển của làng nghề truyền thống Bánh ướt

Phương Lang, Hải Lăng - Quảng Trị ....................................................................... 67
Bảng 2.17: Một số chỉ tiêu về phát triển của LNTT nón lá Văn Quỹ, Hải Tân, Hải
Lăng.......................................................................................................................... 69
Bảng 2.18: Một số chỉ tiêu về phát triển của LNTTnón lá Văn Trị, Hải Tân, Hải
Lăng.......................................................................................................................... 70

uê
́

Bảng 2.19: Một số chỉ tiêu về phát triển của LNTT nón lá Trà Lộc, Hải Xuân, Hải
Lăng.......................................................................................................................... 70

tê
́H

Bảng 2.20: Đặc điểm của chủ hộ của 180 lao động điều tra.................................... 71
Bảng 2.21: Độ tuổi và kinh nghiệm của lao động điều tra....................................... 72
Bảng 2.22: Trình độ lao động trong các hộ sản xuất ở các LNTT (năm 2016) ....... 73

nh

Bảng 2.23: Tình hình lao động thường xuyên, không thường xuyên và trình độ tay

Ki

nghề ở các lao động trong các LNTT trên địa bàn huyện Hải Lăng........................ 75
Bảng 2.24: Tình hình cung cấp nguồn vốn cho hoạt động sản xuất của các LNTT,

ho

̣c

giai đoạn 2014 - 2016.............................................................................................. 76
Bảng 2.25: Vốn và cơ cấu sử dụng vốn của các hộ sản xuất, 2014 - 2016.............. 77

ại

Bảng 2.26: Tình hình trang thiết bị và cơ sở vật chất hạ tầng của các hộ điều tra năm
2014 - 2016 .............................................................................................................. 79

Đ

Bảng 2.27: Tình hình sử dụng nguyên vật liệu cho sản xuất tại các làng nghề truyền

̀ng

thống trên địa bàn huyện Hải Lăng, năm 2014 - 2016............................................. 81

Tr

ươ

Bảng 2.28: Tình hình tiêu thụ sản phẩm các làng nghề truyền thống năm 2016..... 86

xii


DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1a: Cơ cấu sử dụng vốn vốn của các hộ làm nghề năm 2016................... 78

Biểu đồ 2.1b: Cơ cấu sử dụng vốn cho các yếu tố đầu vào của các hộ nghề năm
2016........................................................................................................................... 78
Sơ đồ 2.2: Sơ đồ chủng loại sản phẩm Rượu ............................................................ 82

uê
́

Sơ đồ 2.3: Sơ đồ biểu thị chủng loại sản phẩm Nón lá ............................................. 82
Sơ đồ 2.4: Sơ đồ biểu thị chủng loại sản phẩm Nước mắm...................................... 83

tê
́H

Sơ đồ 2.5: Sơ đồ biểu thị chủng loại sản phẩm Bánh ướt ......................................... 83
Sơ đồ 2.5: Kênh tiêu thụ sản phẩm Nón lá; Nước mắm và Bánh ướt....................... 84

Tr

ươ

̀ng

Đ

ại

ho

̣c

Ki

nh

Sơ đồ 2.2.b: Kênh tiêu thụ sản phẩm Rượu .............................................................. 84

xiii


PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Tính cấp thiết
Trong quá trình hội nhập và phát triển, cơ cấu nền kinh tế nông nghiệp, nông
thôn ở nước ta đã có sự chuyển dịch hợp lý theo hướng đa dạng các ngành nghề sản
xuất kinh doanh. Theo đó, ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, ngành nghề và
các làng nghề truyền thống đã và đang được đầu tư và phát triển. Đồng thời, để thực

uê
́

hiện có hiệu quả quá trình công nghiệp hóa (CNH), hiện đại hóa (HĐH) nông
nghiệp & nông thôn thì một yếu tố hết sức quan trọng và cần thiết là duy trì, bảo tồn

tê
́H

và phát triển các làng nghề truyền thống, phải coi đó là vấn đề có tính cấp thiết.
Làng nghề truyền thống là làng nghề đã kết tụ với các ngành nghề truyền thống tiêu
biểu (như các ngành nghề thủ công mỹ nghệ, tiểu thủ công, ẩm thực....vv), đã được

nh

hình thành, tồn tại, phát triển lâu đời và gắn kết với đời sống của người nông dân.

Ki

Thực tế cho thấy, làng nghề truyền thống là những làng nghề có giá trị truyền
thống của dân tộc, đã đã hỗ trợ đắc lực, giải quyết công ăn việc làm cho lao động

ho

̣c

nông thôn, tạo thêm thu nhập cho người lao động, giúp đời sống kinh tế của người
dân được cải thiện đáng kể, góp phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội.

ại

Đồng thời, ở nước ta trong các làng nghề truyền thống có nhiều ngành nghề nghề
thủ công tinh xảo từ bao đời qua đã ổn định và phát triển tốt trong môi trường phát

Đ

triển kinh tế - xã hội, văn hóa và mỹ thuật. Bởi những sản phẩm thủ công mỹ nghệ

̀ng

không chỉ là những vật phẩm văn hóa hay vật phẩm kinh tế thuần túy cho sinh hoạt
bình thường hàng ngày, mà nó là những tác phẩm nghệ thuật biểu trưng của nền văn

ươ

hóa xã hội của chúng ta. Đặc biệt, rất nhiều địa phương đã biết kết hợp làng nghề,

Tr

ngành nghề truyền thống với các ngành nghề mới để hình thành các cụm công
nghiệp - tiểu thủ công nghiệp (CN-TTCN) nhằm nâng cao năng lực sản xuất, cung
cấp nhiều sản phẩm cho xã hội. Tuy nhiên, trải qua sự thăng trầm của thời gian, có
một số làng nghề, ngành nghề truyền thống ở nước ta có xu hướng mai một, nhiều
ngành nghề, làng nghề chưa được quan tâm đúng mức để bảo tồn và phát triển.
Hải Lăng là huyện nằm ở phía Nam của tỉnh Quảng Trị, cũng là một huyện
nằm trong khu vực Duyên Hải miền Trung có vị trí hết sức quan trọng đối với phát

1


triển kinh tế đất nước nói chung và tỉnh nhà nói riêng.Từ một vùng đất trũng, Hải
Lăng đã dần trở thành một vựa lúa chính của toàn tỉnh, riêng khu vực biển bãi
ngang không mấy thuận lợi cũng đã phát triển mạnh nghề đánh bắt, nuôi trồng và
chế biến thủy, hải sản mang lại giá trị kinh tế cao và ở vùng gò đồi đã hình thành
nhiều trang trại tổng hợp quy mô lớn. Không những thế, Hải Lăng còn là huyện có
nhiều làng nghề, ngành nghề truyền thống từ lâu đời. Hiện nay, toàn tỉnh Quảng Trị

uê
́

có 11 nghề truyền thống, làng nghề, nghề truyền thống được UBND tỉnh công nhận,
trong đó Huyện Hải Lăng đã chiếm 9 nghề truyền thống, làng nghề truyền thống đã

tê

́H

được tỉnh công nhận. Các làng nghề này hình thành và phát triển hàng trăm năm,
được truyền từ thế hệ này đến thế hệ khác.

Thực tế trong những năm qua cho thấy với những chính sách khuyến khích

nh

của Huyện, ngành công nghiệp- tiểu thủ công nghiệp của huyện Hải Lăng đã có
những chuyển biến tích cực và ngày càng tăng trưởng, nhiều nhà máy, xí nghiệp

Ki

được hình thành. Cùng với xu thế phát triển các cụm công nghiệp, tiểu thủ công

̣c

nghiệp, các ngành nghề, làng nghề truyền thống ở Hải Lăng cũng đã được khôi

ho

phục và phát triển phát triển tương đối tốt, mang lại thu nhập cho các nông hộ,
người dân và góp phần không nhỏ trong phát triển kinh tế xã hội của địa phương.

ại

Một số sản phẩm của các ngành nghề truyền thống trong các làng nghề truyền thống

Đ

ở huyện Hải Lăng đã mở rộng tiêu thụ trong các địa phương trong nước và xuất
khẩu, thị trường tiêu thụ ngày càng mở rộng từ trong nước và đến một số nước trên

̀ng

thế giới.

Tuy nhiên, trước thực trạng phát triển của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện

ươ

đại hóa và xu hướng hội nhập sâu rộng của nền kinh tế nước ta vào nền kinh tế thế
giới đã ảnh hưởng không nhỏ đến tiến trình bảo tồn và phát triển các ngành nghề,

Tr

làng nghề truyền thống. Vì thế, mức độ đầu tư, thu hút vốn đầu tư, cơ sơ hạ tầng, cơ
chế đổi mới... cho sự phát triển của các làng nghề truyền thống ở huyện Hải Lăng
còn hạn chế, kết quả sản xuất kinh doanh thấp, chưa có những bước đột phá để phát
triển so với lợi thế và tiềm năng của huyện, chưa tạo được động lực mạnh mẽ để
huy động mọi nguồn lực, mọi thành phần kinh tế cho sự bảo tồn và phát triển.
Nhìn nhận thực tế, vị thế và ý nghĩa, vai trò của các làng nghề truyền thống
trong tiến trình xây dựng và phát triển kinh tế xã hội ở địa phương, lãnh đạo tỉnh

2


Quảng Trị nói chung và của lãnh đạo huyện Hải Lăng nói riêng đã luôn quan tâm và
có nhiều chính sách khuyến khích bảo tồn, phát triển các ngành nghề, làng nghề

truyền thống của tỉnh cũng như của huyện Hải Lăng.
Xuất phát từ những lý do trên và thực tế nghề thủ công truyền thống trong xã
hội ngày nay, tôi đã quyết định chọn đề tài: “Phát triển các làng nghề truyền thống
trên địa bàn huyện Hải Lăng, Quảng Trị” cho Luận văn thạc sĩ kinh tế của mình.

uê
́

2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1 Mục tiêu chung

tê
́H

Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng phát triển các làng nghề truyền thống, từ đó
đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển các làng nghề truyền thống trên địa bàn
huyện Hải Lăng, Quảng Trị trong thời gian tới.

nh

2.2 Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về phát triển các làng nghề truyền thống.

Ki

- Đánh giá thực trạng phát triển các làng nghề truyền thống, rút ra những

̣c

thuận lợi và khó khăn; những thành công, hạn chế và nguyên nhân trong việc bảo

ho

tồn và phát triển của các làng nghề truyền thống ở huyện Hải Lăng, Quảng Trị.
- Đề xuất định hướng và một số giải pháp nhằm phát triển các làng nghề

ại

truyền thống trên địa bàn huyện Hải Lăng trong thời gian tới.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

Đ

3.1. Đối tượng nghiên cứu

̀ng

Đối tượng nghiên cứu: Các làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện Hải
Lăng thuộc 5 xã.

ươ

Đối tượng điều tra: Các nông hộ trong các làng nghề truyền thống trên địa

bàn huyện Hải Lăng (Mỗi LNTT chọn 40 hộ, riêng ba LNTT Nón lá chọn mỗi Làng

Tr

nghề 20 hộ, tổng cộng là 180 hộ điều tra).

3.2. Phạm vi nghiên cứu
+ Nội dung: Nghiên cứu sự phát triển các ngành nghề truyền thống trong các
làng nghề truyền thống.
+ Không gian: Nghiên cứu những làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện
Hải Lăng, Quảng Trị; Cụ thể nghiên cứu một số làng nghề truyền thống tiêu biểu ở

3


một số thôn trong một số xã trên địa bàn huyện Hải Lăng gồm 5 xã: Hải Xuân, Hải
Ba, Hải Quế, Hải An và Hải Tân.
+ Thời gian: Số liệu thứ cấp thu thập từ năm 2014 đến 2016; Số liệu tổng
hợp từ các báo cáo của Ban điều hành các làng nghề truyền thống và UBND các xã
có Làng nghề truyền thống. Số liệu từ các báo cáo của Phòng Kinh tế và Hạ tầng
huyện và báo cáo của UBND huyện về các làng nghề và số liệu sơ cấp là phỏng vấn

uê
́

trực tiếp các đối tượng điều tra cuối năm 2016.
4. Phương pháp nghiên cứu

tê
́H

Đây là một đề tài mang tính chất tìm hiểu về một vấn đề cụ thể ở một địa
phương nhất định. Vì vậy, đề tài đi tìm hiểu nhiều yếu tố và vấn đề liên quan đến
sự phát triển với hướng tiếp cận và sử dụng một số phương pháp chủ yếu sau:

nh

4.1. Phương pháp điều tra, tổng hợp và phân tích số liệu
liệu thống kê của tỉnh, huyện, xã.....

Ki

- Điều tra thu thập tài liệu, số liệu thứ cấp: Các văn bản liên quan, các số

̣c

- Điều tra số liệu sơ cấp: Thông qua bảng hỏi được thiết kế theo các nội dung

ho

liên quan đến quá trình hình thành, phát triển để điều tra các hộ theo các làng nghề
truyền thống. Ngoài ra trực tiếp phỏng vấn các nhà kinh tế, quản lý, các chuyên gia

ại

về các phát triển làng nghề truyền thống.

Đ

Việc tiến hành khảo sát điều tra thu thập số liệu phục vụ cho thực hiện Luận
văn được tiến hành đồng thời ở hai cấp độ, có tính chất hỗ trợ và bổ sung cho nhau

̀ng

trong quá trình nghiên cứu.
Cấp độ thứ nhất là khảo sát các nguồn tài liệu thứ cấp, bao gồm:

ươ

1. Xem xét các văn bản, chính sách, các báo cáo tổng kết và các nguồn số

liệu thống kê về kết quả và hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các hộ gia

Tr

đình có tham gia sản xuất ở các LNTT trên địa bàn huyện Hải Lăng.
2. Tổng kết các tư liệu nghiên cứu hiện có về một số LNTT ở các nước Châu

Á, ở Việt Nam, ở miền Trung được đăng tải trên các báo, tạp chí, mạng Interrnet, kể
cả các báo cáo tổng kết hội nghị, hội thảo, kết quả các đợt phỏng vấn điều tra v.v…
3. Thu nhận ý kiến từ các nhà quản lý tại địa phương được điều tra số liệu.
Cấp độ thứ hai giữ vai trò quan trọng nhất là số liệu điều tra sơ cấp tại 05 xã
thuộc huyện Hải Lăng, thông qua phiếu điều tra được soạn sẵn theo yêu cầu của đề

4


tài (phiếu điều tra được đính kèm ở phần phụ lục). Để có được nguồn số liệu này,
tôi sử dụng phương pháp điều tra chọn mẫu xác suất bằng cách lấy mẫu ngẫu nhiên
từ danh sách các hộ làm nghề do các Ban điều hành làng nghề và Phòng Kinh tế và
Hạ tầng huyện cung cấp, mỗi làng nghề truyền thống điều tra 40 hộ, riêng làng nghề
truyền thống Nón lá thì mỗi LNTT điều tra 20 hộ, tổng nghề sản xuất nón lá là 60
phiếu/ 60 hộ của 3 làng nghề truyền thống. Tổng số hộ điều tra là 180 hộ tham gia

uê
́

sản xuất ở các LNTT trên địa bàn huyện (thuộc bốn loại hình sản xuất: Nón lá;
Rượu, Bánh ướt, Nước Mắm). Phương pháp điều tra số liệu là từ danh sách đã chọn

lấy thông tin cần thiết có sẵn theo phiếu điều tra.

tê
́H

đó tiếp cận trực tiếp với các hộ gia đình trên địa bàn, sau đó tiến hành phỏng vấn và

Sau khi thu thập số liệu thứ cấp, sơ cấp, chúng tôi tiến hành tổng hợp theo

nh

các tiêu chí, chỉ tiêu và sử dụng các công cụ hỗ trợ Excel để đánh giá phân tích.

Ki

4.2. Phương pháp chuyên gia

Để làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cũng như các vấn đề về kinh tế; kỹ

ho

̣c

thuật phức tạp, trong quá trình thực hiện đề tài tôi còn sử dụng phương pháp thu
thập thông tin từ các chuyên gia; chuyên viên; các nhà quản lý; các chuyên viên Sở

ại

Công thương; UBND huyện Hải Lăng và các Phòng ban chuyên môn liên quan của
huyện để rút ra những kết luận có tính thực tiễn cao, có căn cứ khoa học, từ đó có

Đ

đề xuất phù hợp với thực tiễn của địa phương.

̀ng

5. Nội dung nghiên cứu
Phần 1: Đặt vấn đề

ươ

Phần 2: Nội dung nghiên cứu

Tr

Chương I. Cơ sở lý luận và thực tiễn cơ bản về phát triển làng nghề truyền

thống.

Chương II. Thực trạng phát triển của các làng nghề truyền thống ở huyện

Hải Lăng, Quảng Trị.
Chương III. Định hướng và giải pháp phát triển làng nghề truyền thống của
huyện Hải Lăng, Quảng trị.
Phần 3: Kết luận và kiến nghị

5


CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN
LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG
1.1. Khái niệm về làng nghề, làng nghề truyền thống
1.1.1. Khái niệm về nghề và làng nghề
Làng xã Việt Nam phát triển từ lâu đời, nó thường gắn với nông nghiệp
và kinh tế nông thôn, là nơi sản sinh ra nghề thủ công truyền thống và các sản phẩm

uê
́

mang dấu ấn tinh hoa nền văn hóa, văn minh dân tộc. Quá trình phát triển của làng
nghề là quá trình phát triển của tiểu thủ công ở nông thôn. Quá trình phát triển được

tê
́H

hình thành từ vài gia đình đến dòng họ rồi đến cả làng xóm và hình thành các ngành
nghề truyền thống và làng nghề truyền thống. Trải qua thời gian dài của lịch sử, lúc
thịnh lúc suy, có nghề được bảo tồn, phát triển, có nghề bị mai một hoặc mất hẳn,

nh

có nghề mới ra đời. Trước đây, khái niệm làng nghề chỉ bao hàm các nghề thủ công

Ki

nghiệp, ngày nay khi trên thế giới, khu vực kinh tế thứ ba đang trên đà phát triển
mạnh mẽ, đóng vai trò quan trọng thì các nghề buôn bán dịch vụ trong nông nghiệp,

ho

̣c

nông thôn cũng được xếp vào các làng nghề. Trong làng nghề sẽ có loại làng nghề
lâu đời, truyền thống, có làng nghề mới xuất hiện, có loại làng chỉ có một nghề và

ại

có loại làng nghề lại có nhiều nghề.

Làng một nghề là làng duy nhất có một nghề xuất hiện và tồn tại, hoặc

Đ

có một nghề chiếm ưu thế tuyệt đối; Làng nhiều nghề là làng xuất hiện và tồn tại

̀ng

nhiều nghề có tỷ trọng các nghề chiếm ưu thế gần tương đương nhau.
Theo TS. Dương Bá Phượng, làng nghề là một thiết chế gồm hai bộ phận cấu

ươ

thành là “làng” và “nghề”… Là làng ở nông thôn có một (hoặc một số) nghề thủ công

Tr

nghiệp tách hẳn ra khỏi nông nghiệp và kinh doanh độc lập [112]. Bách khoa toàn thư
Việt Nam thì khái quát: “Làng nghề là những làng sống bằng hoặc chủ yếu nghề thủ
công ở nông thôn Việt Nam” [15].
Theo Thông tư số 116/2006/TT - Bộ NN&PTNT ngày 18/2/2000 về việc:
Hướng dẫn thực hiện một số nội dung của Nghị định số 66/2006/NĐ-CP ngày
07/7/2006 của Chính phủ về phát triển NNNT, định nghĩa: “Làng nghề là một cụm
hoặc nhiều cụm dân cư cấp thôn, ấp, bản , làng, buôn, phum, sóc hoặc các điểm dân

6


cư tương tự trên địa bàn một xã, thị trấn, có các hoạt động NNNT, sản xuất ra một
hoặc nhiều loại sản phẩm khác nhau”.
Cũng theo Thông tư trên, “Được coi là làng nghề, nếu các hộ gia đình lao động
trong làng làm nghề tối thiểu chiến từ 30% trở lên; hoạt động SXKD ổn định tối thiểu 2
năm tính đến thời điểm công nhận”. Từ đó ta có thể có khái niệm về làng nghề:
Làng nghề là một cộng đồng dân cư tập trung trên một địa bàn mà ở đó dân

uê
́

cư cùng nhau sản xuất một hay một số loại sản phẩm hàng hóa dịch vụ, trong đó có
ít nhất một hay một số loại hàng hóa dịch vụ đặc trưng thu hút đại bộ phận lao

so với thu nhập dân cư được tạo ra trên địa bàn.
1.1.2. Khái niệm về làng nghề truyền thống

tê
́H

động hoặc hộ gia đình tham gia đem lại nguồn thu nhập chính và chiếm tỷ trọng lớn

nh

Làng nghề truyền thống được hình thành, tồn tại và phát triển lâu dài trong

Ki

lịch sử nối tiếp từ đời này sang đời khác, kiểu cha truyền con nối, truyền trong dòng
họ. Trong làng sản xuất mang tính tập trung, có nhiều người tay nghề giỏi và một số

ho

̣c

nghệ nhân tài hoa. Đó là các hạt nhân phát triển làng nghề, sản phẩm các làng nghề
truyền thống làm ra có tính thẩm mỹ cao, nét nghệ thuật độc đáo, mang đậm nét văn

ại

hóa dân tộc. Quá trình phát triển của làng nghề truyền thống là quá trình phát triển
của các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp ở nông thôn.

Đ

Có quan niệm cho rằng làng nghề truyền thống là một cộng đồng dân cư, cư

̀ng

trú trong phạm vi một địa bàn tại các vùng nông thôn, tách rời khỏi sản xuất nông
nghiệp làm một hay một số nghề thủ công có truyền thông lâu đời.

ươ

Theo Thông tư 116/2006/TT-BNN ngày 18 tháng 12 năm 2006 của Bộ nông

Tr

nghiệp và phát triển nông thôn về “Hướng dẫn thực hiện một số nội dung của Nghị
định số 66/2006/NĐ-CP ban hành ngày 07/7/2006 của Chính phủ về phát triển
ngành nghề nông thôn” thì Làng nghề và làng nghề truyền thống được hiểu:
Làng nghề là một hoặc nhiều cụm dân cư cấp thôn, ấp, bản, làng, buôn,
phum, sóc hoặc các điểm dân cư tương tự trên địa bàn một xã, thị trấn, có các hoạt
động ngành nghề nông thôn, sản xuất ra một hoặc nhiều loại sản phẩm khác nhau.
Làng nghề truyền thống (LNTT) là làng nghề có nghề truyền thống được hình thành

7


từ lâu đời.
Như vậy, giữa các quan niệm về làng nghề truyền thống vẫn còn có một số
điểm nhỏ chưa thống nhất. Vì vậy, để làm rõ khái niệm làng nghề truyền thống xét
thấy cần hội đủ các tiêu thức sau [19].
Thời gian: Làng nghề truyền thống tồn tại và phát triển từ rất lâu, qua nhiều
thế hệ truyền lại đến ngày nay.

uê
́

Ngành nghề: Phi nông nghiệp, người dân trong làng làm nghề thủ công
truyền thống, tách rời với sản xuất nông nghiệp.

tê
́H

Số hộ, số lao động làm nghề truyền thống đạt 50% so với tông số hộ, số lao
động trong làng. Giá trị sản xuất và thu nhập từ ngành nghề truyền thống đạt trên
50% tổng giá trị thu nhập và sản xuất của làng trong năm, sản phẩm làm ra có tính

nh

thẩm mỹ cao, mang đậm yếu tố văn hóa và bản sắc dân tộc Việt Nam.

Ki

Sản xuất có qui trình công nghệ nhất định, được truyền từ thế hệ này đến thế
hệ khác. Từ cách tiếp cận và nghiên cứu trên có thể định nghĩa về LNTT như sau:

ho

̣c

Từ đó ta có thể định nghĩa làng nghề truyền thống là làng có một nghề hay
nhiều nghề thủ công truyền thống được tách ra khỏi nông nghiệp để sản xuất kinh

ại

doanh đem lại nguồn thu nhập chiếm phần chủ yếu trong năm và những nghề đó
được truyền từ nhiều đời này sang đời khác. [13]

Đ

1.2. Phân loại làng nghề truyền thống

̀ng

1.2.1. Phân loại theo tính chất sản phẩm
- Làng nghề truyền thống chuyên sản xuất các mặt hàng phục vụ cho sản

ươ

xuất và đời sống: Rượu, nước mắm, nón lá…

Tr

- Làng nghề truyền thống sản xuất các mặt hàng thủ công mỹ nghệ: Gốm, sứ,

tơ tằm, chạm khắc…
- Làng nghề truyền thống sản xuất các mặt hàng phục vụ cho nhu cầu tiêu

dùng: Dệt, may mặc, làm nón, dệt cúi, chiếu... Đây là các làng nghề mà sản phẩm của
nó bị chèn ép lớn do phát triển của khoa học công nghệ về vật liệu mới tốt hơn, bền,
đẹp, sản phẩm mới, mẫu mã đẹp, ngoài ra còn bị cạnh tranh với hàng nước ngoài.

8


- Làng nghề truyền thống chuyên chế biến lương thực thực phẩm: Bánh, bún,
chế biến hải sản…

- Làng nghề truyền thống khác: Xây dựng, trồng hoa, cây cảnh… Làng nghề
này ngày càng phát triển do đời sống vật chất của con người phát triển, đời sống
tinh thần cũng được cải thiện.
1.2.2. Phân loại theo sự tồn tại và phát triển
lịch sử và và vẫn còn tồn tại và phát triển đến tận ngày nay.

uê
́

- Làng nghề truyền thống: Là những làng nghề xuất hiện từ lâu đời trong

tê
́H

- Làng nghề mới: Xuất hiện do sự phát triển lan tỏa của các ngành nghề
truyền thống hoặc được du nhập từ các địa phương khác. Một số làng nghề mới
được hình thành do chủ trương của địa phương nhằm tạo công ăn việc làm cho

nh

người dân, cho thợ đi học nơi khác rồi về dạy lại cho người dân địa phương.

Ki

1.3. Đặc điểm của làng nghề truyền thống

1.3.1. Làng nghề truyền thống tồn tại ở nông thôn, gắn liền chặt chẽ với

ho

̣c

nông nghiệp, nông thôn

Các làng nghề truyền thống ở nước ta ra đời và tách dần từ nông nghiệp. Ban

ại

đầu người lao động ở nông thôn do nhu cầu về việc làm và thu nhập đã làm nghề
thủ công bên cạnh làm ruộng với nghề chính là làm ruộng nghề phụ là nghề thủ

Đ

công. Khi lực lượng sản xuất phát triển thì thủ công nghiệp tách ra thành ngành độc

̀ng

lập, vươn lên thành ngành sản xuất chính ở trong các làng, nhưng để đảm bảo cuộc
sống, người dân bao giờ cũng làm thêm nghề khác. Sự kết hợp đa nghề này thường

ươ

được thể hiện trong một làng hoặc từng hộ gia đình, từ đó hàng loạt nghề thủ công

Tr

ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu của người dân. Trong những năm qua các làng nghề,
làng nghề truyền thống đã có sự phát triển đáng kể, sản phẩm của nó đáp ứng được
nhu cầu của thị trường.
1.3.2. Tay nghề của thợ thủ công cao, khéo léo

Lao động trong các làng nghề truyền thống là những người có trình độ kỹ
thuật cao, tay nghề tinh xảo khéo léo có tính thẩm mỹ cao, đầu óc sáng tạo. Ở các
làng nghề phát triển, lao động là những người có trình độ kỹ thuật cao, tay nghề

9


giỏi, sản phẩm làm ra mang tính mỹ thuật độc đáo, đáp ứng được nhu cầu của
thị trường trong nước và quốc tế. Những năm gần đây một số làng nghề đã hình
thành trên cơ sở lan tỏa của làng nghề truyền thống tạo thành xã nghề hoặc trên một
vùng lãnh thổ, tạo sự liên kết giữa các làng nghề với nhau.
Mặt khác, lao động của các làng nghề truyền thống chủ yếu là các hộ gia
đình nên phương thức dạy nghề chủ yếu là truyền lại trong gia đình, dòng họ, làng

uê
́

xã. Các làng nghề truyền thống thường có bí quyết gia truyền và có một vị tổ nghề
riêng. Trước đây phương thức truyền nghề chủ yếu là ở phạm vi gia đình theo

tê
́H

những quy định nghiêm ngặt, song từ sau khi thực hiện cải cách công thương,
phương thức dạy nghề và truyền nghề trở nên đa dạng và phong phú hơn.
Một nét chung trong đào tạo thợ cho các nghề truyền thống, làng nghề truyền

nh

thống là hầu hết lao động phải vừa học, vừa làm và tiếp thu từ ông bà, cha mẹ và từ

Ki

đó học hỏi được kỹ thuật, nâng cao tay nghề.

1.3.3. Công nghệ, kỹ thuật sản xuất chủ yếu là thô sơ, giản đơn

ho

̣c

Kỹ thuật mang tính truyền thống, gia truyền, bí quyết dòng họ nên phần lớn
công cụ sản xuất thường là thô sơ do họ tự chế ra. Công nghệ của người thợ thủ

ại

công phụ thuộc vào tay nghề kỹ năng, kỹ xảo của người thợ, sản phẩm làm ra phụ
thuộc một phần vào công cụ lao động họ làm ra.

Đ

Ngày nay, khoa học kỹ thuật phát triển, các làng nghề truyền thống đã ứng

̀ng

dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất sản phẩm... nhưng có nhiều ngành nghề yêu
cầu quy trình sản xuất đảm bảo theo phương pháp cổ truyền để giữ gìn giá trị truyền

ươ

thống nên về cơ bản kỹ thuật, công nghệ sản xuất thường thô sơ, giản đơn.
1.3.4. Làng nghề truyền thống có khả năng giải quyết việc làm cho người

Tr

lao động

Lao động trong các làng nghề chủ yếu là trong các hộ gia đình (chiếm 95%)

còn lại là trong các doanh nghiệp (chiếm 5%). Các cơ sở sản xuất ngành nghề
truyền thống trong các làng nghề truyền thống thường có quy mô nhỏ, tùy theo
nghề, mỗi hộ gia đình bình quân 1-3 lao động thường xuyên.

10


Để phát triển các làng nghề truyền thống, việc sử dụng công nghệ cao nhằm
thu hút lao động là phương hướng cơ bản tăng thu nhập, doanh thu cho người lao
động ở nông thôn. Ngoài số lao động được sử dụng tại chỗ còn thuê mướn thêm
nhân công bên ngoài, làm thị trường lao động thêm sôi động hơn.
Vì vậy, các làng nghề truyền thống có khả năng giải quyết việc làm cho
người lao động, tạo điều kiện thuận lợi cho các hộ gia đình và tạo việc làm thường

uê
́

xuyên cho người lao động nông thôn, nâng cao thu nhập góp phần vào sự phát triển
kinh tế xã hội.

tê

́H

1.3.5. Hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh của làng nghề truyền thống
Làng nghề truyền thống ở nước ta từ khi hình thành, quy mô sản xuất trong
các nghề truyền thống, làng nghề truyền thống chủ yếu là hộ gia đình. Khi bước vào

nh

cơ chế mới, quy mô sản xuất vẫn là mô hình truyền thống hộ gia đình, nhưng đồng

Ki

thời xuất hiện các doanh nghiệp tư nhân, các hình thức hợp tác xã, tổ hợp tác có
bước phát triển và được pháp luật thừa nhận. Cơ chế mới tạo điều kiện thuận lợi

ho

̣c

khuyến khích đa dạng hóa các hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh trong nghề
truyền thống, làng nghề truyền thống. Tuy nhiên, trong các năm qua hình thức tổ

ại

chức sản xuất ban đầu vẫn được duy trì, bảo tồn và chiếm ưu thế trong làng nghề
truyền thống. Yếu tố văn hoá đậm nét của hàng thủ công truyền thống đã tạo nên vị

Đ

trí quan trọng của các sản phẩm này trên thương trường và giao lưu quốc tế.

̀ng

Làng nghề truyền thống ở nước ta là một bộ phận quan trọng trong khu vực
kinh tế nông nghiệp, nông thôn. Những làng nghề truyền thống là điểm nổi bật của

ươ

công nghiệp vừa và nhỏ ở nông thôn, các cụm công nghiệp nông thôn được hình

Tr

thành. Đây là kết quả quan trọng và thuận lợi trong việc phát triển công nghiệp
nông thôn theo hướng công nghiệp hóa (CNH), hiện đại hóa (HĐH).
Làng nghề truyền thống là sự kết tinh của văn hóa văn minh lâu đời của dân

tộc ta.
Ngoài những đặc điểm trên, làng nghề truyền thống còn có những đặc
điểm sau:
- Điều kiện sản xuất kinh doanh gắn bó với hộ gia đình nông thôn- nông nghiệp.

11