Đánh giá sự tham gia của cộng đồng địa phương đối với loại hình du lịch cộng đồng tại làng cổ phước tích phong điền thừa thiên huế (tt)

Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: ThS. Trương Thị Hồng Minh

I. PHẦN MỞ ĐẦU.
1. Lý do chọn đề tài.
Trong xu thế toàn cầu hoá hiện nay, du lịch đang nhanh chóng trở thành một
ngành kinh tế mũi nhọn của nhiều quốc gia trên thế giới, bao gồm cả nước phát
triển và chưa phát triển. Hoạt động kinh doanh du lịch ngày càng phát triển mạnh,
chiếm tỷ trọng lớn hơn trong thu nhập quốc dân của nhiều quốc gia. Du lịch được
xem như là chìa khoá mang lại sự thịnh vượng cho cả nước giàu và nước nghèo.
Tuy nhiên, bên cạnh việc đem lại lợi ích to lớn về sự phát triển kinh tế nói chung,
nhất là sự phát triển du lịch với mức tăng trưởng nhanh đồng thời du lịch cũng gây
nên nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế, văn hoá, xã hội như sự bùng nổ dân số,
ô nhiễm môi trường, phá vỡ một số không gian văn hoá ở nhiều quốc gia, trên quy
mô toàn cầu. Do vậy, phát triển du lịch theo xu hướng bền vững đang trở thành
nhu cầu, mục tiêu, định hướng phát triển kinh tế, xu hướng của nhiều nước trên
thế giới.
Du lịch cộng đồng (DLCĐ) là một trong những loại hình du lịch đang được
ưu tiên phát triển tại nhiều quốc gia. Có thể nói đây là loại hình du lịch mang tính
bền vững, mang lại lợi ích kinh tế cho cộng đồng địa phương, bảo vệ môi trường
và cung cấp cho du khách kinh nghiệm mới góp phần thực hiện mục tiêu phát triển
kinh tế - xã hội của địa phương. Mục đích cốt lõi của du lịch cộng đồng là tạo điều
kiện cho mọi thành viên trong cộng đồng, trong cụm dân cư được tham gia vào
hoạt động du lịch, phát triển đời sống vật chất và tinh thần, tạo công ăn việc làm,
cải thiện thu nhập, nâng cao đời sống của cộng đồng dân cư địa phương nhằm xoá
đói giảm nghèo, đồng thời tham gia vào công tác bảo tồn, giữ gìn những giá trị
văn hóa và cảnh quan tự nhiên của vùng. Điều quan trọng hơn của du lịch cộng
đồng là du lịch dựa vào dân, dân tự làm tức là dân tham gia chịu trách nhiệm ra
quyết định, thực thi và điều hành các dự án phát triển du lịch của địa phương.
SVTH: Lê Thị Huệ

1


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: ThS. Trương Thị Hồng Minh

Nhưng trên thực tế, qua việc nghiên cứu, tìm hiểu các mô hình du lịch cồng đồng
tại nhiều địa phương cho thấy cộng đồng dân cư địa phương chưa có cơ hội để
thực hiện hết vai trò của mình trong hoạt động du lịch, sức mạnh cộng đồng vẫn
còn yếu, người dân hiếm hoi mới nhận được lợi ích trong hoạt động du lịch. Một
chuyên gia phát triển du lịch của JICA, ông Ando Katsuhiro cũng đã nhận xét
rằng: " Ở Việt Nam các công ty lữ hành đỗ dồn vào khai thác du lịch cộng đồng,
du lịch văn hoá ở các vùng nông thôn nhưng người dân bản địa hầu như không
được hưởng lợi gì".
Phước Tích là một trong hai ngôi làng cổ nhất Việt Nam và được công nhận
là di sản quốc gia năm 2009. Nằm bên dòng sông Ô Lâu hiền hoà, Phước Tích ẩn
mình với vẻ đẹp hoang sơ, nguyên vẹn với kiến trúc, cảnh quan, nếp sống sinh
hoạt đặc trưng, tiêu biểu của làng quê Việt Nam từ ngôi nhà rường, lễ hội, làng
nghề truyền thống cho đến cây cổ thụ, cảnh quan thiên nhiên... Phước Tích có
nhiều tiềm năng để khai thác loại hình du lịch cộng đồng. Cùng với Đường Lâm(
Hà Nội), Đông Hiệp Hoà ( Tiền Giang), Phước Tích là ngôi làng thứ 3 nằm trong
dự án lớn" Hỗ trợ phát huy vai trò của cộng đồng trong phát triển bền vững tại
Việt Nam qua du lịch di sản" của cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản( JICA) đã hợp
tác với sở VH-TT-DL tỉnh Thừa Thiên Huế.
Từ thực trạng chung về sự tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt
động du lịch đã nêu trên và tiềm năng của Làng Cổ Phước Tích đã thúc đẩy tôi
thực hiện đề tài: " Đánh giá sự tham gia của cộng đồng địa phương đối với loại
hình du lịch cộng đồng tại Làng Cổ Phước Tích - Phong Điền - Thừa Thiên

Huế ".
Thông qua nghiên cứu đề tài tôi mong muốn có được sự hiểu biết đầy đủ về
mức độ tham gia của cộng đồng dân cư địa phương ở làng cổ Phước Tích và sự
đóng góp của họ trong hoạt động DLCĐ. Từ sự hiểu biết này, thứ nhất, tôi muốn
có thể chuyển tải những nguyện vọng từ phía người dân để các nhà quản lý điều
chỉnh kịp thời cũng như việc chia sẻ lợi ích kinh tế hợp lý vì mục tiêu ban đầu của
DLCĐ là mang lại lợi ích về mặt kinh tế - xã hội cho người dân địa phương hướng
SVTH: Lê Thị Huệ

2


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: ThS. Trương Thị Hồng Minh

đến sự phát triển bền vững. Thứ hai, thông qua việc xác định những khó khăn,
mong muốn của người tham gia cũng như chưa tham gia từ đó đề ra những giải
pháp giúp phát huy vai trò, nâng cao mưc độ tham gia của người dân trong hoạt
động du lịch.
2. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu.
 Mục tiêu nghiên cứu.
- Hệ thống hoá các vấn đề lý luận và thực tiễn về du lịch cộng đồng và sự tham
gia của cộng đồng địa phương đối với hoạt động du lịch, vai trò tham gia của người
dân với loại hình du lịch cộng đồng.
- Nghiên cứu sự tham gia của cộng đồng địa phương trong hoạt động du lịch để
thấy được mức độ tham gia, khó khăn cũng như mong muốn của người dân khi tham
vào hoạt động du lịch Cộng đồng tại địa phương.
- Đề xuất giải pháp nhằm nâng cao năng lực tham gia vào hoạt động du lịch và
lợi ích kinh tế cho người dân để đảm bảo thực hiện được lợi ích chính của mô hình

du lịch Cộng đồng.
 Câu hỏi nghiên cứu.
- Mức độ tham gia của người dân địa phương vào hoạt động du lịch như thế
nào?
- Các yếu tố nào ảnh hưởng đến quyết định, khả năng tham gia của người dân?
- Những giải pháp để thu hút sự tham gia và nâng cao năng lực hoạt động của
cộng đồng địa phương trong hoạt động du lịch tại Phước Tích?
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.
 Đối tượng nghiên cứu:
Khoá luận tập trung nghiên cứu về mức độ tham gia, các yếu tố ảnh hưởng đến
khả năng tham gia của người dân địa phương ở làng cổ Phước Tích để từ đó đưa ra
giải pháp nhằm thu hút sự tham gia của người dân vào HĐĐL.
 Phạm vi nghiên cứu:
- Phạm vi thời gian: Số liệu sơ cấp từ 2010-2012, thời gian nghiên cứu từ
2/2013-4/2013.
SVTH: Lê Thị Huệ

3


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: ThS. Trương Thị Hồng Minh

- Phạm vi không gian: Tất cả người dân hiện đang sinh sống tại Làng Cổ Phước
Tích.
4. Phương pháp nghiên cứu.
 Phương pháp điều tra thông qua bảng hỏi và phỏng vấn trực tiếp.
 Phương pháp nghiên cứu thống kê, tổng hợp, Phân tích số liệu thứ cấp
và sơ cấp.

 Phương pháp thống kê mô tả bằng phần mềm SPSS 16.0.
 Tham khảo tài liệu, sách, báo...
5. Kết cấu đề tài.
Phần I: Phần Mở Đầu
Phần II : Nội dung và kết quả nghiên cứu.
Chương I: Tổng quan về vấn đề nghiên cứu.
Trình bày cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề du lịch cộng đồng và sự tham
gia của cộng đồng trong HĐĐL cộng đồng.
Chương II: Thực trạng tham gia của người dân địa phương trong hoạt động
DLCĐ tại Phước Tích.
Chương III: Các giải pháp để thu hút sự tham gia và nâng cao năng lực hoạt
động của Cộng đồng địa phương trong HĐ DL tại Phước Tích.
Phần III: Kết luận.

SVTH: Lê Thị Huệ

4


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: ThS. Trương Thị Hồng Minh

III. KẾT LUẬN.
Ngôi làng là của chính người dân, việc bảo tồn làng di sản, khai thác du lịch
thành công hay thất bại chính do người dân quyết định. Chính vì vậy, việc thực
hiện các dự án bảo tồn hay khai thác du lịch phải gắn liền với quyền lợi của tất cả
những người dân hiện sống trong làng chứ không phải nhắm vào một bộ phận.
Cho họ thấy được lợi ích khi tham gia vào xây dựng du lịch làng quê sẽ khơi gợi
sự nhiệt tình trong họ và từ đó việc lôi kéo, kêu gọi con cháu trở về gìn giữ nếp

nhà hay tiếp tục nghề gốm mới đạt được những kết quả khả quan.
Qua việc thực hiện đề tài: " Đánh giá sự tham gia của cộng đồng địa
phương đối với loại hình du lịch cộng đồng tại làng cổ Phước Tích-Thừa Thiên
Huế". Kết quả cho thấy, Phước Tích xây dựng được mô hình du lịch cộng đồng
đã làm thay đổi nhận thức của cộng đồng dân cư, du lịch trở thành ngành kinh tế
tổng hợp quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Vì vậy, trong
những năm qua, chính quyền địa phương đã nổ lực làm tốt công tác vận động
người dân tham gia du lịch, liên kết với nhiều công ty lữ hành đưa du khách về
tiêu thụ những sản phẩm du lịch tạo nên làn sóng du lịch cộng đồng tại nơi làng cổ
bình yên này. Người dân ở làng quê này luôn chứa đầy nhiệt huyết đối với hoạt
động du lịch. Tuy nhiên, mức độ tham gia của cộng đồng trong hoạt động du lịch
tại Phước Tích còn yếu. Người dân được chia sẽ lợi ích từ các công ty lữ hành
nhưng đây chưa phải là lợi ích tối đa mà họ đáng được nhận. Các công ty lữ hành,
nhà đầu tư chưa thực sự tin tưởng và dựa vào cộng đồng. Cộng đồng chỉ được
tham gia, ảnh hưởng ít vào quá trình cung cấp sản phẩm cho du lịch và họ nhận
được lợi ích dưới hình thức tiền công không đủ để trang trải một phần trong cuộc
sống. Trong khi đó, những giá trị văn hoá mà đầu tư tư nhân đang khai thác chính
là tài sản của người dân làng cổ.
Một hiện trạng đang khiến chính quyền địa phương và bao nhà đầu tư du lịch
ở Phước Tích phải đâu đầu mà vẫn chưa có chính sách hợp lý để giải quyết đó là
SVTH: Lê Thị Huệ

71


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: ThS. Trương Thị Hồng Minh

lớp trẻ lần lượt xa quê vì đời sống kinh tế bỏ lại ở ngôi làng cổ này những cụ già

đã trên 55 tuổi sống chủ yếu nhờ trợ cấp từ con cháu.
Để giải quyết những khó khăn trên cần phải có sự chung sức, chung lòng, tạo
dựng mối quan hệ giữa doanh nghiệp - cộng đồng - chính quyền, hợp tác đôi bên
cùng có lợi. Cộng đồng tiến tới việc làm chủ di sản, thực sự được trao quyền. Hình
thức khai thác du lịch cộng đồng dựa hoàn toàn vào cộng đồng được coi là tiềm
năng nhất và đạt được sự thoả mãn của đôi bên hợp tác.
Luận văn với bố cục ba chương đã giải quyết được những vấn đề sau:
Thứ nhất, hệ thống hoá các vấn đề lý luận và thực tiễn về du lịch cộng đồng và
sự tham gia của cộng đồng địa phương đối với hoạt động du lịch, vai trò tham gia
của người dân với loại hình du lịch cộng đồng.
Thứ hai, phân tích được tiềm năng và thực trạng khai thác, phát triển du lịch
cộng đồng tại Phước Tích qua ba năm (2010-2012).
Thứ ba, luận văn đi sâu nghiên cứu và đánh giá được thực trạng mức độ tham
gia của người dân vào HĐDL, mức độ khó khăn, sự tác động của những yếu tố
đến khả năng tham gia, lợi ích từ du lịch thông qua những ý kiến khách quan từ
người dân sinh sống trong làng cổ.
Thứ tư, hình thành những quan điểm và đưa ra giải pháp nhằm giải góp phần
giải quyết những hạn chế trong hoạt động du lịch tại địa phương và nâng cao năng
lực tham gia vào hoạt động du lịch và lợi ích kinh tế cho người dân để đảm bảo thực
hiện được lợi ích chính của mô hình du lịch Cộng đồng.
Với kết quả đạt được, luận văn mong muốn đóng góp một phần nhỏ vào quá trình
xây dựng thành công mô hình du lịch cộng đồng cũng như việc tiến tới trao quyền
cho người dân.
Do sự thiếu hụt về nguồn nhân lực cũng như kinh nghiệm, khả năng
nghiên cứu của bản thân tác giả và sự hạn chế trong việc cung cấp số liệu của
du lịch địa phương, đề tài còn gặp phải một số hạn chế sau:
- HĐDL tại Phước Tích chỉ mới bắt đầu được quản lý trong hai năm gần đây
khi có sự đầu tư, quan tâm phát triển từ dự án của JICA hỗ trợ thành lập ban quản lý
SVTH: Lê Thị Huệ

72


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: ThS. Trương Thị Hồng Minh

du lịch của địa phương. Vì vậy, rất khó khăn trong việc thu thập số liệu về tình hình
phát triển du lịch của địa phương. Số liệu thu thập được chỉ là con số ước tính của
ban quản lý, không có số liệu kế toán cụ thể và giấy tờ xác minh.
- Sự khó khăn trong việc tiếp cận, phỏng vấn người dân.
- Chính sự khó khăn, hạn chế về việc tiếp cận thông tin, số liệu thống kê, thời
gian và không gian vì vậy các giải pháp đề xuất vẫn phần nhiều mang tính chủ quan
theo cách nhìn nhận của tác giả.
Nếu có điều kiện hơn về thời gian, vật chất, tài chính, được sự hỗ trợ nhiệt tình
từ chính quyền địa phương cũng như ban quản lý du lịch và người dân làng cổ tác
giả đề tài mong muốn sẽ mở rộng đề tài và nghiên cứu sâu hơn về lợi ích nhận được
của người dân khi tham gia vào du lịch hiện tại so với kỳ vọng trước đây về lợi ích từ
du lịch khi họ chưa tham gia để thấy được khoảng cách giữa sự kỳ vọng và thực tế từ
đó có những giải pháp rút ngắn khoảng cách nay để phát triển du lịch thành ngành
kinh tế trọng điểm.
Ở vị trí thuận lợi bên dòng sông Ô Lâu hiền hoà từ thuở khai thiên lập địa tổ
tiên các dòng họ đến Phước Tích lập làng, đã mang sẵn trong mình một ý thức tạo
dựng trên quê hương mới, một làng quê như nơi các cụ ra đi và ý thức đó truyền
thống đó được lưu giữ như một nguyên tắc bất di bất dịch từ thế hệ này đến thế hệ
khác, để đến hôm nay khi trở lại Phước Tích chúng ta vẫn cảm nhận được một không
gian truyền thống, đan xen hài hoà giữa các công trình kiến trúc nhà ở, đình chùa…
và một cảnh quan thiên nhiên làng Việt cổ được bố cục chặt chẽ, hợp lý với hàng chè
tàu bao bọc xung quanh làng. Với tiềm năng, vẻ đẹp đó kết hợp với sự hỗ trợ của các
bên liên quan trong phát triển du lịch, Phước Tích sẽ là điểm sáng trong mô hình du

lịch cộng đồng của Tỉnh Thừa Thiên Huế.

SVTH: Lê Thị Huệ

73