Một số biện pháp nâng cao chất lượng viết văn tả cảnh cho HS lớp 5

A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài
Tập làm văn lớp 5 gồm nhiều nội dung, trong đó nội dung chính của chương
trình Tập làm văn là văn miêu tả. Tả cảnh là một kiểu bài khó vì học sinh không có
khả năng quan sát tinh tế, trí tưởng tượng của các em còn nghèo nàn. Nhiều em chưa
từng gặp cảnh bao giờ hoặc chỉ gặp một lần khi đi chơi hoặc đi du lịch hay xem
truyền hình. Các em chưa cảm nhận hết được vẻ đẹp của cảnh, chưa biết vận dụng
ngôn ngữ của mình để viết được bài văn hay.
Trong những năm gần đây, chất lượng giáo dục đào tạo từng bước được ổn định
và đã đem lại hiệu quả thiết thực. Mục tiêu của giáo dục là đào tạo những con người
phát triển toàn diện. Bộ giáo dục đã ban hành các văn bản điều chỉnh dạy học theo
hướng đổi mới, phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh nhằm nâng
cao hiệu quả chất lượng giáo dục. Bên cạnh việc dạy học lấy học sinh làm trung tâm
thì cần chú ý đến dạy học theo chuẩn kiến thức kĩ năng và dạy theo đối tượng học
sinh. Đòi hỏi các thầy cô giáo phải quan tâm đến chất lượng của học sinh, đặc biệt là
quan tâm đến khả năng phát triển ngôn ngữ nói và viết của các em.
Qua quá trình giảng dạy lớp 5 và nghiên cứu chương trình Tập làm văn. Bản thân
tôi nhận thấy hiện nay các đồng nghiệp trong trường chưa có nhiều kinh nghiệm để
giảng dạy học sinh viết văn tả cảnh được tốt. Học sinh chưa biết cách quan sát đối
tượng miêu tả và ghi chép một cách cụ thể đúng trình tự nhất định. Vốn từ còn nghèo
nàn, vốn sống còn ít ỏi chưa phong phú, kĩ năng vận dụng các hình ảnh gợi cảm, gợi
tả và các biện pháp nghệ thuật còn lúng túng.Giáo viên chưa gây được hứng thú cho
học sinh trong quá trình học văn, tiết dạy khô khan, nghèo nàn hình ảnh, chưa chỉ
dẫn cho học sinh những câu văn chân thực, gần gũi.Chính giáo viên còn lúng túng
trong quá trình khắc phục, sửa lối cho học sinh.
Vậy làm thế nào để học sinh yêu thích học văn, làm văn hay, viết được bài văn tả
cảnh được tốt, các em không phải phụ thuộc văn mẫu mà vẫn viết được bài văn đầy
đủ, cảm xúc là một vấn để nan giải cho những người đứng trên bục giảng. Từ những
1

trăn trở trên, tôi mạnh dạn đề xuất một vài biện pháp nhỏ “ Nhằm nâng cao chất
lượng viết văn tả cảnh cho học sinh lớp 5”
II. Mục đích nghiên cứu
1. Đối với học sinh.
- HS nắm được cấu tạo và cách viết một bài văn tả cảnh.
- Rèn cho các em có kĩ năng sử dụng kiến thức và nghệ thuật ngôn từ để viết bài văn
tả cảnh hoàn chỉnh.
- Tăng cường kĩ năng sử dụng Tiếng Việt thông qua ngôn ngữ nói và viết trong việc
học tập và làm văn của các em.
2. Đối với giáo viên
- Nhìn nhận lại sâu sắc hơn việc dạy văn tả cảnh cho học sinh lớp 5 để vận dụng
được kiến thức và kĩ năng cần dạy cho học sinh về cấu tạo bài văn tả cảnh thông qua
việc rèn luyện cho HS các kĩ năng như : quan sát, nhận xét, dùng từ đặt câu, dựng
đoạn, bài văn.
- Sử dụng phương pháp kĩ thuật dạy học sát đối tượng học sinh trong dạy Tập làm
văn nói chung và dạy viết văn tả cảnh nói riêng.
III. Khách thể và Đối tượng nghiên cứu.
- Khách thể nghiên cứu : học sinh lớp 5 B Trường Tiểu học Tượng Văn-Nông Cống
- Đối tượng nghiên cứu : Thể loại văn tả cảnh lớp 5, một số biện pháp nâng cao chất
lượng viết văn tả cảnh cho học sinh lớp 5.
IV. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết: Đọc tài liệu liên quan đến đề
tài, nghiên cứu nội dung dạy Tập làm văn lớp 5 và mạch kiến thức dạy văn tả cảnh.
- Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin: Điều tra thực trạng
của học sinh qua từng giai đoạn, tìm hiểu thực tế dạy Văn tả cảnh trong nhà trường.
So sánh đối chứng giữa các giai đoạn khác nhau trong cùng một lớp, giữa lớp nọ với
lớp kia và cả với những năm học trước.

2

- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm : Khi kiểm tra đánh giá chất lượng bài viết
của học sinh, tôi mô tả và thống kê chất lượng ấy bằng những số liệu cụ thể sau đó
tổng hợp các số liệu nhằm rút ra bài học kinh nghiệm cho bản thân.

B. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
I. Cơ sở lí luận liên quan đến dạy học văn tả cảnh
Môn Tập làm văn lớp 5 là một phân môn khó trong 9 phân môn trong chương
trình hiện hành.Làm văn là công việc cuối cùng thử thách các kĩ năng tiếng Việt, vốn
sống, vốn văn học, năng lực cảm thụ văn học của các em một cách tổng hợp.Đặc biệt
là văn tả cảnh lớp 5, đây là dạng bài mới và khó trong chương trình tập làm văn. Đòi
hỏi các em phải biết quan sát, ghi chép, suy nghĩ, biết bày tỏ cảm xúc của mình trong
cảnh được miêu tả.
3


Nội dung các bài học trong phân môn Tập làm văn lớp 5 là sự tiếp nối và
nâng cao, mở rộng. Các em được học tiếp văn miêu tả trong đó tả cảnh chiếm
14 tiết.
Tập làm văn tả cảnh lớp 5 có 2 dạng cơ bản:
+ Bài hình thành kiến thức
+ Bài thực hành luyện tập
Văn tả cảnh là loại văn dùng lời với những hình ảnh, cảm xúc làm cho người
đọc, người nghe có thể hình dung được rõ nét và cụ thể về một cảnh vật nào đó
xung quanh ta. Văn tả cảnh có thể xem là một văn bản nghệ thuật có sử dụng
ngôn ngữ văn chương để miêu tả sự vật hiện tượng một cách sinh động . Bất kì
hiện tượng nào trong thực tế đời sống cũng có thể miêu tả được, tuy nhiên bằng
những cảm xúc khác nhau của mỗi người, mỗi hiện tượng lại được miêu tả với
cách thể hiện riêng qua việc quan sát, sử dụng từ ngữ về cách diễn đạt khác
nhau.

Đối tượng của bài văn tả cảnh là những cảnh vật xung quanh ta như dòng
sông, cánh đồng, con đường đi học...Khi viết bài văn tả cảnh cần đặc biệt tập
trung vào những nét tiêu biểu của cảnh vật đó. Ngôn ngữ trong văn tả cảnh cần
chính xác, cụ thể, giàu hình ảnh và có nét riêng biệt. Chính vì thế để có bài văn
hay đòi hỏi người viết phải có hiểu biết về phương pháp làm văn, phải biết
dùng từ ngữ, biết vận dụng linh hoạt các biện pháp nghệ thuật tu từ được học.
II. Thực trạng dạy Tập làm văn nói chung và dạy phần văn tả cảnh lớp 5 nói
riêng của trường Tiểu học Tượng Văn
1. Về phía học sinh
- Nhiều học sinh chưa nắm được cấu tạo của bài văn tả cảnh.Chưa biết cách quan sát
đối tượng miêu tả và ghi chép những điều quan sát một cách cụ thể chi tiết. Vì vậy
các em rất lơ mơ về đối tượng miêu tả. Bài văn không biết bắt đầu viết từ đâu.
4


- Bài văn của các em thường kể lể, liệt kê, lặp từ, chưa biết sử dụng từ đồng nghĩa,
sử dụng các biện pháp nghệ thuật khiến bài văn trở nên khô khan, thiếu hình ảnh,
cảm xúc..
- Bài văn sắp xếp không theo trình tự dẫn đến lủng củng, rời rạc.
- Chủ yếu các em dựa trên bài văn mẫu có sẵn để sao chép vào bài của mình.
2. Về phía giáo viên
- Giáo viên chưa có sự sáng tạo trong dạy văn tả cảnh cho học sinh. Nhiều giáo viên
lúng túng khi khắc phục sửa lỗi cho học sinh.
- Chưa hướng dẫn cụ thể để học sinh thâm nhập vào thiên nhiên quan sát cảnh vật,
thiên nhiên quanh em để miêu tả đối tượng.
- Cách tổ chức dạy học khô khan, chưa phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của
các em.
- Nhiều thầy cô còn cho học sinh học thuộc ( làm sẵn) một số bài văn mẫu để các em
khi kiểm tra gặp bài tương tự mang ra chép.Làm mất đi sự sáng tạo của học sinh.
- Ra đề bài chưa thích hợp từng vùng miền, địa phương khiến học sinh lúng túng

trong quá trình làm làm.
Trước những thực trạng nêu trên , tôi đã tiến hành cho học sinh 2 lớp 5A ( Lớp
đối chứng) và 5B ( lớp thực nghiệm) khảo sát phân môn Tập làm văn :
Đề bài : Hãy tả ngôi trường thân yêu đã gắn bó với em trong nhiều năm qua
Kết quả thu được như sau :
Tổng
Lớp số

Điểm 9 - 10
SL
TL

Điểm 7 - 8
SL
TL

Điểm 5 - 6
SL
TL

Điểm dưới 5
SL
TL

HS
5A

23

2

8,7

5

21,7

11

47,9

5

21,7

5B

24

2

8,3

6

25

10

41,7

6

25

5


Qua kết quả khảo sát ở 2 lớp, tôi thấy chất lượng của 2 lớp là như nhau, tỉ lệ học
sinh đạt điểm 9-10, điểm 7-8 gần như nhau.Tỉ lệ học sinh đạt điểm dưới 5 còn khá
cao,tỉ lệ học sinh đạt điểm 9-10 còn rất khiêm tốn.Vậy làm thế nào để học sinh viết
văn ngày một tốt hơn, đó chính là điều mà tôi trăn trở rất nhiều, tôi quyết định lựa
chọn một số biện pháp để khắc phục tình trạng trên.
III. Biện pháp nâng cao chất lượng viết văn tả cảnh cho học sinh lớp 5
1. Hướng dẫn kĩ cho học sinh các thao tác cơ bản khi làm một bài văn tả cảnh.
- Tìm hiểu đề:
Tìm hiểu đề là chú ý đến yêu cầu của đề ( nội dung, phạm vi) được thể hiện qua
những từ ngữ quan trọng. Học sinh phải trả lời được 3 câu hỏi sau :
+ Tả cảnh gì ?
+ ở đâu ?
+ Vào lúc nào ?
- Quan sát, tìm ý, chọn từ ngữ.
Để chuẩn bị cho tiết Tập làm văn, giáo viên cần cho học sinh quan sát trước cảnh
định tả. Sắp xếp các ý và lựa chọn từ ngữ ghi chép.
- Lập dàn ý.
Khi viết thành bài văn nên theo một dàn ý vạch ra từ trước. Không thể tùy tiện,
lộn xộn, gặp đâu viết đấy. Dàn ý là một “ bản kế hoạch”, “ một sơ đồ”, “ một phác
họa” về bài viết.
Dàn ý có đủ ba phần như sau:
+ Mở bài : có thể giới thiệu một cái nhìn đầy ấn tượng về toàn cảnh.

+ Thân bài : Tả cảnh theo một trình tự nhất định : từ xa tới gần hoặc từ gần đến
xa, từ phân cảnh này đến phân cảnh khác. Trung tâm cảnh phải được tô đậm, tả thật
hay,…phải khéo léo liên tưởng so sánh…( VD : Khi tả một cánh đồng lúa chín vào
buổi sáng mai. Trung tâm cảnh ở đây là cánh đồng lúa chín, phải tả thật kĩ cảnh
trung tâm này, tô đậm và tả thật hay. Còn cảnh phụ là bầu trời, chim chóc, mây gió,
con người…)
6


+ Kết bài : Thường nêu cảm tưởng chung về cảnh.
- Dựng đoạn và diễn đạt.
+ Mỗi đoạn văn diễn đạt một ý nào đó trong dàn ý. Biết dựng đoạn và diễn đạt, bài
văn sẽ có bố cục chặt chẽ, các ý sẽ mạch lạc, góp phần tái hiện cảnh vật được tả.
+ Trung tâm cảnh phải được dựng thành một đoạn hay nhất trong bài. Phải biết liên
kết câu, liên kết đoạn văn. Cách viết đoạn văn : chữ đầu được viết hoa, lùi vào một ô
độ 1 cm. Kết thúc đoạn văn bằng dấu chấm xuống dòng.
- Viết bài văn và đọc lại bài.
+ Khi viết bài văn vào vở phải viết cẩn thận, viết nắn nót cho đẹp, không cẩu thả,
giập xóa bừa bãi. Chu đáo, trang trọng,trang nhã phải được thể hiện trong bài văn cụ
thể.
+ Bài viết xong cần đọc lại, soát lại để đảm bảo tính hoàn chỉnh của nó.
2. Tổ chức tốt các hoạt động quan sát ghi chép, hướng dẫn cho học sinh dùng từ,
đặt câu
- Hoạt động quan sát đi kèm với ghi chép là một việc làm thường xuyên làm giàu
vốn sống thực tế của các em vừa hình thành kĩ năng viết.Trong giờ Tập làm văn tả
cảnh, sau khi giáo viên tổ chức cho các em phân tích những văn cảnh cụ thể để hình
thành kiến thức của bài học như cấu tạo bài văn tả cảnh, trình tự miêu tả. Cuối tiết
học tôi giao nhiệm vụ cho học sinh về nhà quan sát và ghi chép một vài cảnh cụ thể,
các em ghi chép lại vào phiếu theo gợi ý trình tự quan sát( Ví dụ : Khi chuẩn bị cho
học sinh làm đề văn Tả lại một cảnh đẹp trên quê hương em, tôi cho các em về

nhà quan sát một trong những cảnh đẹp như dòng sông, cánh đồng lúa, con đường đi
học…). Nhắc nhở các em ghi chép lại những câu văn hay, câu từ hay vào vở ghi
chung không những tiết Tập làm văn mà còn ở phân môn khác:
VD : Khi dạy Luyện từ và câu bài “ Từ đồng nghĩa” có bài tập với đoạn văn “ Màu
lúa chín dưới đồng vàng xuộm lại. Nắng ngả màu vàng hoe. Trong vườn lắc lư
những chùm quả xoan vàng lịm không trông thấy cuống” Mục đích của bài tập này

7


là nhận xét các từ in đậm là từ đồng nghĩa, nhưng tôi cho học sinh ghi chép lại để
học tập khi viết văn tả cảnh.
- Để viết được một bài văn hay giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh về cách dùng
từ. Dùng từ phải chính xác, lựa chọn từ ngữ nào hay nhất để cho câu văn có hồn.
VD : Tả bông hoa :
Nụ hoa chúm chím nở như hớp từng giọt sương.
Những cánh hoa nhỏ xíu đung đưa trong làn gió sớm.
Muốn dùng từ được hay, các em phải có sự liên tưởng các sự vật với nhau, so sánh
hiện tượng, sự vật này với hiện tượng, sự vật khác để chọn lựa được những từ ngữ có
hình ảnh và gợi cảm. Cần rèn cho học sinh nhận biết các biện pháp tu từ qua từng bài
văn, văn cảnh cụ thể đó là phép so sánh, nhân hóa.
- Về cách đặt câu :
Khi viết câu cần linh hoạt, không nhất thiết cứ phải theo một công thức đơn điệu
mà có thể thay đổi cách diễn đạt ( dùng biện pháp đảo ngữ )
VD1: Trước mắt em là thảm lúa xanh bao la.
Có thể đổi lại là : Thảm lúa xanh như mở rộng dần ra trước mắt em.
VD2: Hai bên đường vàng rực hoa cúc.
Đổi lại là : Vàng rực hai bên đường là những thảm hoa cúc.
Ngoài ra các em còn phải biết viết câu đúng ngữ pháp, trong câu phải xác định
được đâu là chủ ngữ, đâu là vị ngữ, đâu là các vế trong câu ghép.Phải biết sử dụng

các phép liên kết câu như : phép lặp, phép thế, phép liên tưởng…
VD :
Phép liên kết câu : phép lặp
Mưa xuân lất phất bay. Cây cối thi nhau đâm chối nảy lộc, đưa tay đón những hạt
mưa xuân. Với chúng, mưa xuân chính là liều thuốc tiên để sinh tồn và phát triển.
Phép thế
Dòng sông như dải lụa đào mềm mại. Nó cứ chảy mãi, chảy mãi để mang phù sa
màu mỡ cho đất đai.
8


Khi chữa bài cho học sinh tôi không chỉ tập trung chữa các câu sai ngữ pháp, sai
lỗi diễn đạt mà còn chú ý chọn những câu văn thiếu hình ảnh, thiếu cảm xúc. Từ đó
hướng dẫn học sinh sửa lỗi bổ sung.
Ví dụ : Các ý được chọn từ bài viết của học sinh.
Ý văn

Dự kiến cho học sinh bổ sung

+ Con sông chảy ngang qua cánh đồng + Dòng sông uốn khúc vắt qua cánh
đồng
+ Hai bên bờ có những hàng tre xanh + Hai bên bờ sông, hàng tre
nghiêng mình soi bóng xuống dòng
nước gương trong.
3. Bồi dưỡng cho học sinh vốn sống, vốn hiểu biết về cảnh.
Trong quá trình dạy học, tôi nhận thấy vốn hiểu biết về cảnh, về sự thay đổi của
cảnh của các em còn quá ít, thậm chí sai lệch. Có những em chưa từng thấy cảnh bao
giờ, hoặc cảm nhận hời hợt. Điều này do nhiều nguyên nhân : có thể các em chưa có
cơ hội tiếp cận cảnh để quan sát, khám phá về cảnh, chưa có thời gian để quan sát
cảnh trong một thời gian dài và vốn hiểu biết về tự nhiên còn hạn chế.

VD: - Học sinh không rõ nước sông ít nước vào mùa nào, nhiều nước vào mùa nào,
nước sông ngục đầu hay có lúc đục, lúc trong, bờ có bên lở bên bồi…
- Học sinh không nắm được sự thay đổi của cảnh vật theo thời gian nên khi tả có
thể tả cây bàng vào mùa xuân có tán lá xum xuê, xanh mướt, cánh đồng lúa đang thì
con gái vào tháng năm, tháng sáu…
Kiến thức về cảnh không có hoặc có ít đã làm các em thiếu tự tin trong khi viết văn
miêu tả cảnh vật đó.
Để khắc phục tình trạng trên giáo viên cần làm những việc sau :
- Đưa ra yêu cầu cho học sinh đi quan sát thực tế các cảnh vào các thời điểm khác
nhau, ở các địa điểm khác nhau.Hướng dẫn ghi chép vào sổ tay cá nhân.
- Trau dồi kiến thức về cảnh qua các tiết Tiếng việt có dữ liệu đưa ra liên quan đến
cảnh, qua các tiết địa lí, khoa học…
9


- Cho học sinh xem tổng quan về cảnh qua các kênh thông tin truyền hình.
- Bồi dưỡng vốn sống, vốn hiểu biết của các em qua tất cả các tiết học, các hoạt
động giáo dục ngoài giờ lên lớp.
4. Chú trọng việc tích hợp, lồng ghép giữa các phân môn
Trong quá trình giảng dạy, giáo viên cần chú ý đến quan điểm tích hợp trong sách
Tiếng Việt lớp 5 của các phân môn ( Tập đọc, Chính tả, Kể chuyện, Luyện từ và câu,
Tập làm văn ). Các bài học được biên soạn theo chủ đề, chủ điểm, các bài học xoay
quanh một chủ đề, chủ điểm ở tất cả các phân môn. Giáo viên cần khai thác hết kiến
thức trọng tâm của các bài học. Tìm ra mối liên quan giữa các bài học.
VD minh họa :
Tuần 1 : + Tập đọc : Quang cảnh làng mạc ngày mùa.
- Bài văn miêu tả quang cảnh làng mạc ngày mùa, làm hiện lên một bức tranh làng
quê thật đẹp, sinh động và trù phú.
+ Tập làm văn : Cấu tạo bài văn tả cảnh.
- ở bài tập đọc học sinh đã được làm quen với bài văn tả cảnh, trong tiết này các em

dựa vào bài đã học để phân tích bài Hoàng hôn trên sông Hương so sánh với bài
Quang cảnh làng mạc ngày mùa và rút ra nhận xét về cấu tạo bài văn tả cảnh.
+ Luyện từ và câu : Luyện tập từ đồng nghĩa
- Học sinh tìm các từ đồng nghĩa chỉ màu xanh, trắng, đỏ, đen. Và luyện cách viết
câu.
Như vậy ta thấy các phân môn đều có liên quan đến bài văn tả cảnh, học sinh
nắm được cấu tạo, cách viết, bố cục của bài văn tả cảnh. Qua đó luyện cách dùng từ
đồng nghĩa để viết câu văn, dựng đoạn văn.
5. Chuẩn bị chu đáo bài soạn và dạy phân hóa đối tượng học sinh ở buổi 2
Ngoài những bài tập trong sách giáo khoa khi dạy buổi 2 tôi tổ chức cho các em
làm thêm một số dạng bài tập khác, chú trọng dạy theo đối tượng học sinh. Nâng dần
mức độ khó của các bài tập.
Dạng 1 : Bài tập phát hiện
10


Ví dụ 1 : Hãy chỉ ra những màu xanh khác nhau được tả trong đoạn văn sau và nêu
nhận xét cảnh vật vùng quê Bác.
Trước mặt chúng tôi, giữa hai dãy núi là nhà Bác với cánh đồng quê Bác. Nhìn
cánh đồng có đủ các màu xanh : xanh pha vàng của ruộng mía, xanh rất mượt mà
của của lúa chiêm đương thời con gái, xanh đậm của những rặng tre, đây đó một vài
cây phi lao xanh biếc và có nhiều màu xanh khác nữa…
Hoài Thanh – Thanh Tịnh
So sánh:

ở Tiểu học các em còn yếu trong việc sử dụng biện pháp so sánh , nhân

hóa nên tôi đưa ra nhiều dạng bài tập. Tìm những câu văn có hình ảnh so sánh và nêu
tác dụng của biện pháp so sánh đó trong 1 đoạn văn, hoặc điền từ thích hợp vào chỗ
chấm để tạo thành những câu văn có hình ảnh so sánh? Hãy thêm vế câu có hình ảnh

so sánh thích hợp vào chỗ chấm …
Ví dụ : Tìm hình ảnh so sánh trong câu văn sau và nêu tác dụng của biện pháp so
sánh đó.
a) Cây bàng như một chiếc ô khổng lồ tỏa bóng mát rượi.
b) Dòng sông mềm như một dải lụa vắt qua cánh đồng xanh mướt lúa khoai.
Nhân hóa : Tổ chức cho các em làm bài tập phát hiện ra những sự vật được nhân hóa
trong câu văn hoặc đoạn văn và nêu tác dụng của phép nhân hóa đó hoặc viết câu
văn, đoạn văn sử dụng biện pháp nhân hóa…
Ví dụ : Tìm hình ảnh nhân hóa có trong những câu sau và nêu tác dụng của phép
nhân hóa đó.
a) Ánh trăng vạch kẽ lá nhìn xuống.
b) Những bông hoa đang tươi cười trong nắng sớm.
Điệp ngữ:
Ví dụ : Chỉ rõ các điệp ngữ và cho biết tác dụng của chúng.
a) Tôi yêu căn nhà đơn sơ, yêu khu vườn đầy hoa trái và yêu cả lũy tre xanh thân
mật của làng tôi.

11


b) Làng quê tôi tràn ngập màu xanh của đồng lúa, màu xanh của bãi ngô, màu
xanh của thảm cỏ.
Dạng 2 : so sánh đoạn văn và cảm thụ
Để nâng cao khả năng viết văn tả cảnh và cảm thụ đoạn văn, tôi còn cho học sinh
làm thêm các bài tập như so sánh đặc điểm giống nhau về cách dùng từ ngữ miêu tả
cảnh vật của hai đoạn văn, cho học sinh làm bài tập cảm thụ văn học để nhận biết nội
dung, biện pháp nghệ thuật trong từng đoạn thơ, đoạn văn. Những dạng bài tập này
để nâng cao cho học sinh xuất sắc, bồi dưỡng thêm khả năng cảm thụ và viết văn tả
cảnh của các em.
Ví dụ 1 : Hai đoạn văn sau có gì giống nhau về cách dùng từ ngữ miêu tả cảnh vật.

a/ Diệu kì thay, trong một ngày, Cửa Tùng có ba sắc màu nước biển. Bình minh, mặt
trời như chiếc thau đồng đỏ ối chiếu xuống mặt biển, nước biển nhuồm màu hồng
nhạt. Trưa, nước biển xanh lơ và khi chiều tà nước biển đổi sang màu xanh lục.
b/ Những buổi bình minh, mặt trời còn bẽn lẽn núp sau sườn núi, phong cảnh nhuộm
những màu sắc đẹp lạ lùng. Hòn núi từ màu xám xịt đổi ra màu tím sẫm ; từ màu tím
sẫm đổi ra màu hồng ; rồi từ màu hồng dần dần đổi ra màu vàng nhạt. Cho đến lúc
mặt trời chễm chệ ngự trị trên chòm mây, ngọn núi mới trở lại màu xanh biếc
thường ngày của nó.
Ví dụ 2: Tả cảnh vườn cây khi mùa xuân đến, nhà văn Nguyễn Kiên viết :
Rồi vườn cây ra hoa. Hoa bưởi nồng nàn. Hoa nhãn ngọt. Hoa cau thoảng qua.
Vườn cây lại đầy tiếng chim và bóng chim bay nhảy. Những thím chích chòe nhanh
nhảu. Những chu khướu lắm điều. Những anh chào mào đỏm dáng. Những bác cu
gáy trầm ngâm…
Hãy nhận xét về cách dùng từ, đặt câu và sử dụng biện pháp nhân hóa trong đoạn
văn trên.
Qua những dạng bài tập như trên, khi dạy vào buổi 2 các em được nâng dần khả
năng viết văn, các em vận dụng được cách viết để viết được những bài văn đầy cảm
xúc.
12


Trên đây là một số biện pháp nâng cao chất lượng viết văn tả cảnh cho học sinh
lớp 5 tôi nhận thấy kết quả thu được rất khả quan.
IV. Kết quả thực hiện
Qua quá trình áp dụng những biện pháp trên vào thực tế giảng dạy phần làm văn tả
cảnh cho học sinh lớp 5B, bản thân tôi nhận thấy các em học sinh có nhiều tiến bộ.
Khả năng viết văn của các em được nâng lên rõ rệt. Từ việc các em không biết bắt
đầu viết văn từ đâu, câu văn lủng củng, kể lể liệt kê, bài văn khô khan, thiếu cảm xúc
các em đã có hứng thú làm văn. Các em biết cách viết một bài văn tả cảnh đúng trình
tự. Những em yếu đã biết viết bài văn đủ bố cục, đủ ý, các em biết sử dụng câu từ

trong bài văn. Nhiều bài văn học sinh đã biết sử dụng những biện pháp tu từ so sánh,
nhân hóa làm cho bài văn trở nên sinh động, giàu cảm xúc, câu văn của các em đã
chau chuốt hơn.
Qua một thời gian dài nghiên cứu và vận dụng vào lớp 5B tôi đã thu được một số
kết quả đáng khích lệ. Để kiểm chứng phương pháp áp dụng trong sáng kiến, kinh
nghiệm của mình. Tôi đã tiến hành khảo sát thực nghiệm lần 2 để đối chứng chất
lượng giữa hai lớp 5A( lớp đối chứng ) và 5B ( lớp thực nghiệm ) và thu được kết
quả như sau :
Tổng
Lớp số

Điểm 9 - 10
SL
TL

Điểm 7 - 8
SL
TL

Điểm 5 - 6
SL
TL

Điểm dưới 5
SL
TL

HS
5A

23

4

17,3

6

26

10

43,7

3

13

5B

24

8

33,4

10

41,6

7

25

0

0

Nhìn vào bảng thống kê kết quả đạt được của hai lớp theo từng đợt đánh giá, tôi
thấy Biện pháp nâng cao chất lượng viết văn tả cảnh mà tôi sử dụng mang lại hiệu
quả cao. Rõ ràng khi đối chiếu kết quả bài làm của hai lớp với đề như nhau, chất
13


lượng của lớp 5B tôi giảng dạy tốt hơn. Bài làm của các em nâng lên rõ rệt. Tỉ lệ học
sinh dưới điểm 5 đã không còn, số học sinh đạt điểm 9-10 tăng cao.
Từ chất lượng của lớp 5B như vậy, tôi nhận thấy biện pháp của mình đưa ra để
giảng dạy học sinh đạt hiệu quả. Từ kết quả đó, tôi đã nhân rộng ra cho toàn bộ học
sinh khối 5 của cả trường, kinh nghiệm đó được giáo viên trong khối ủng hộ và học
tập. Giờ học trở nên nhẹ nhàng, các em ham thích học văn, nhất là sau mỗi bài viết,
các em háo hức mong chờ cô giáo trả bài, đón nhận kết quả bài viết của mình. Chất
lượng môn Tiếng Việt được cải thiện, được nhà trường đánh giá cao.
C. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
I. Kết luận
Qua một thời gian nghiên cứu và áp dụng những biện pháp dạy học viết văn tả
cảnh lớp 5, tôi nhận thấy để dạy tốt thể loại này giáo viên cần lưu ý một số vấn đề
sau :
- Hiểu rõ các thao tác cơ bản khi viết văn tả cảnh. Đặc biệt cần quan sát kĩ, dùng các
giác quan để quan sát, ghi chép cẩn thận.
- Lựa chọn phương pháp, hình thức phù hợp với từng nhóm đối tượng học sinh.

- Chú ý dạy theo quan điểm tích hợp nội dung giữa các phân môn.
- Tổ chức tốt hoạt động quan sát, sử dụng từ ngữ của học sinh.
- Nghiên cứu kĩ trước khi lên lớp. Đối với mỗi thể loại văn miêu tả nói chung và văn
tả cảnh nói riêng giáo viên cần lưu ý những điểm sau :
+ Nắm chắc phương pháp cơ bản nhất của văn tả cảnh.Hướng dẫn học sinh nắm
được cách viết bài văn tả cảnh.
+ Bồi dưỡng vốn sống, vốn hiểu biết của các em về cảnh. Bồi dưỡng cách sử dụng
từ ngữ và các biện pháp nghệ thuật cho học sinh.
+ Thường xuyên đánh giá sửa bài viết của học sinh, tạo không khí sôi nổi, khích lệ
động viên sự cố gắng của học sinh.
+ Tăng cường sử dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy để cung cấp cho học
sinh những thông tin, hình ảnh về cảnh mà học sinh chưa có dịp quan sát.
14


Qua quá trình vận dụng các biện pháp trên vào giảng dạy, tôi thấy hiệu quả rõ rệt
về khả năng viết văn của học sinh và hứng thú học.Điều này có ý nghĩa góp phần
tăng cao chất lượng của học sinh cả trường. Tôi tin tưởng đề tài của mình sẽ được
đồng nghiệp hưởng ứng rộng rãi, đặc biệt là giáo viên khối 4,5 trong trường và các
trường bạn.
II. Kiến nghị
Để sáng kiến kinh nghiệm được áp dụng rộng rãi và có hiệu quả cao tôi xin có một
số ý kiến sau đây :
a) Đối với giáo viên :
- Không ngừng nâng cao kiến thức về văn tả cảnh để truyền đạt cho học sinh một
cách tốt nhất.
- Không tách rời văn tả cảnh với các dạng văn khác đã học. Lồng ghép tích hợp các
phân môn trong giảng dạy cũng như hoạt động ngoại khóa.
b) Đối với nhà trường, phòng giáo dục, sở giáo dục& đào tạo…
- Nhà trường chuẩn bị thêm các tư liệu, đồ dùng dạy học đặc biệt là tranh khổ lớn,

băng đĩa quay, máy quay phục vụ các hoạt động của cảnh, những cảnh vật mà các em
chưa có dịp quan sát hoặc chưa có dịp đi thăm…
- Thường xuyên tạo điều kiện cho các em có dịp đi tham quan, dã ngoại để học sinh
có thêm hiểu biết về cảnh.
- Cung cấp thêm máy chiếu, tư liệu cho các trường để giáo viên có thể trình chiếu
những cảnh mà học sinh chưa biết.
- Cho giáo viên được tham gia hội thảo, chuyên đề nói chuyện về giảng dạy và viết
sáng kiến kinh nghiệm để học được học hỏi, nâng cao trình độ.
Qua một thời gian nghiên cứu tôi mạnh dạn đưa ra một số đề xuất tuy có nhiều
thành công song cũng không thể tránh khỏi những tồn tại sai sót. Tôi rất mong nhận
được sự tham gia, đóng góp ý kiến của thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp, hội đồng
khoa học trường, hội đồng khoa học ngành để tôi làm tốt hơn nữa nhiệm vụ của
mình.
15


Tôi xin chân thành cảm ơn !
XÁC NHẬN CỦA NHÀ TRƯỜNG

Nông Cống, ngày 20 tháng 3 năm 2016

Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
Không sao chép nội dung của người khác.

( Kí và ghi rõ học tên )

Phạm Thị Hồng
TÀI LIỆU THAM KHẢO

stt

1
2

Tên tài liệu
Nhà xuất bản
Sách Tiếng Việt 5, tập 1-2
NXB giáo dục
Tài liệu Bồi dưỡng học sinh giỏi môn NXB Thanh Hóa

3

Tiếng Việt 5
năm 2013
Tài liệu bồi dưỡng giáo viên dạy các môn NXB giáo dục

4

học lớp 5, tập 1
Phương pháp dạy các môn học ở lớp 5, tập NXB giáo dục

5
6
7
8

2
Luyện tập về Cảm thụ văn học ở Tiểu học
Sách GV Tiếng Việt 5, tập 1
Tạp chí giáo dục Tiểu học
155 bài văn hay lớp 5

NXB giáo dục
NXB giáo dục
NXB giáo dục
NXB giáo dục

16


17